Simonis Portii Neapolitani De humana mente disputatio

61쪽

nus, ut perbelle Asclepius locum illum septimae M

taph. melius quam Thomas,& Auerrae narrauit: a. Te non omnis separatio denotat aeternitatem: Est& postrema separatio; quae conuenit substantiae mactu per se existetis, & haec Gla copetit intellectui in actu,qui inter intellectus tum potentia tum in habitu solus est aeternus, ut paulo post dicemus:& hic se- Paratu Vt perpetuum a corruptibili.

P Rimo de Partibus animalium in dubium vertit

Philosephus,an de omni anima philosephi naturalis munus sit disputare :& docuit agere de antellectu ad naturalem non pertinere,quoniam non est natura, sed tantum de illa anima quae est natura ;quia si de intellectu,de omni quoque intelligibili trahandum esset, omnisque alia philosephia superflua esset.Cui fatisfaciendum est, quod Arist. ibi in confusi de intellectu loquituri liquet enim ex superioribus duos esse intellectus,Vnum potentia,& alterum actu. . bod si de omni intellectu tractare pertineret ad naturalem, prosectis & de intellectu in actu ageret. Si igitur tractatio de intellectu in actu, per se,& proprieaci naturalem spectaret;omnis alia philosephia superflua seret, quoniam tractaret de omni intelligibili. Estque haec ratio probabilis,quoniam si per se utrunque cognosceret, & animam, quae est natura & finis motus naturalis, nouisset utique omne intelligibile, tam materiale, quam abstractum, atque hac ratione, Iraeter naturalem,nulla esset alia philosephia. Porro

is per philosephiam intelligit metaphysicam

62쪽

vt VI. Metaph. ubi per philosephiam intelligit, scien

tias omnes speculati uas: contra quam multi crediderunt . Proinde perperam vertit Theodorus,cum ait praeter philosephiam naturalem nulla esset alia scientia; multisque praebuit ansam dubitandi, ac errandi, existimatibus quod Arish omnem scientiam de medio tolleret. Porro aliis verbis idem Arist. probauit,sexto Metaph. ubi habet: si non esset alia substantia,praeter naturalem, prima philosephia esset naturalis. simili ratione, si est alia substantia praeter substantia naturalem,& alia anima praeter naturalem animam,& illam proprie cognosteret naturalis, superflua esset utique

alia philosophia, id est post naturalis scientia, quoniam sinaturalis per illa principia, scilicet per intellectum absolutu, secernitur a naturali. Comode igitur in statur, si ista substantia,quae est intellectus, no esset

in uniueri prima philosephia, & omnis philosophia

esset scientia naturalis.Veru si reperitur intellectus ita actu,& illu cognoscit naturalis per se,ut scilicet est in actu,&prima substantia. superflua est sane postnaturalis scietia. His sic declaratis i a pater quod ad naturale no pertinet tractare de intellectu in actu per se, sed

per accides, prout em umen intellectus nostri vel pars anime nostrς. Atq. iccirco rati sunt nonulli librii tertiude anima esse medium inter post naturalem, & naturalem; vel potius ut ego dicere consileui, inter naturalis,est magis Theologicus;quo modo docet Arist.medias scientias inter mathematicas esse magis naturales. Patet igitur, quod non de omni, sed de intellectu potentia, agendum sit naturali, q uoniam est facultast

naturae,& finis motus naturalis,quem sane esse naturam hominis & substantia Arist. affirmauit, ut latius supra explicauimus. Neque ex his statuendum est in.

63쪽

tellectum esse aeternum,quia de eo loquitur in consuse,idemq.sensit Simplicius ci im dixit, quὁd ad naturalem pertinet tractare de intellectu participato quo- Miam ex eius sententia,ut participatur,& possibilis dicitur, deficit. Sed hoc quod intereat ut nos iudicamus est verum de inrellecta diuino & in astu. nam de intellectu potentia, per se est munus philosephi naturalis, cum sit facultas animae a natura nobis indita.

ARistor. lib. II. de Generi animal. quaerens, an

semen & conceptus animati sint, declarat,animatos esse anima vegetali in actu,quoniam crescit,& augetur conceptus, nec non procedente tem pore senui iam animam habet, postremo fit homo, omnesque hae animae puta vegetalis, & sensua, habent a semine actu. Ob id Philosephus lib. II. de Anima,inquit, senstiui autem prima mutatio fit a gens Tante cum autem generatum est, abiit iam sicut scientia,& sentire.Voluit Philosephus quod actus primus ipsius animae sensuae si a generante: verum cum in lucem prodiit scelus, a sensibilibus excitatus habet sentire in actu. Intellectus vero potentia est datus a natura,& generante homine: verum cum sit ab luta; & simplex potentia,& ante ipsum intelligere nullum habeat aetum;omnis actus ipsius est ab extrinse- , nempe ab intelligibili, ct ab intellectu qui dicit ut agens habet enim ab hoc primum actum, qui est ,ut scientia; habet,& actum secundum, ipsim considera intellis cre . Iccirco Philosophus cum dixit, sola

64쪽

na MENTE Hvu AN . mens Marinsecus aduenit, loquitur de intellectu in actu; quoniam omnis actus est ab extrinseco:ab intrinseco autem est nuda illa potentia , nullum habens actu Nec id dixit de sensu: quoniam primus actus est a generante, & selum sentire extrinsecus aduenit ab ipsis sensibilibus. De intellectu ergo ait, sela mentatem extrinsecus aduenire: quoniam omnis eius a sui diximus prouenit ab intelligibilibus exterioribus, ct ab intellinii agente. mod cum Averr.non intelligeret,hallucinatus est plurimum lib. II. de Anima. Ex quibus sic costitutis facillime poteris Latinorum,& multorum Graecorum in huius loci tractatione ambages effagere, credentium per mentem de foris aduenire , innui, intellectum nostrumaDeo creari, vel, ut alii interpretantur uniri nobiscum postquam evasimus persecti.sed hae sane nugae sent, quonia hic Philosophus loquitur de Anima vegetali in aetu, qua habent intra uterii semen,& conceptus. Et quoniam ubi in luce prodiit insans, iam habet sensum in actu; ob id dixit, Procedente tempore,nam dc s in utero habet aliquem sensum,ut extensione,& contractionem rcum tamen no obtinet ut animal,sed ut pars animalis. Est enim pars matris scelus, quadiu latet in utero,nec proprie,ut animal per se mouetur, licet videatur pars animata, ut Graeci interpretes notarunt. Clim igitur

de vegetali,& sensua anima dixisset, quod una tit in semine, lu6d'. sensiva sit in potentia: simili ordine,de

de ipsa mente loquitur,docens, in actu ab extriisseco, nobis accedere, multo post tepore. Sunt qui de omnes istae partes animae, ceu tacultates,in semine, & in conceptu Inon tamen , Vt a tus,Velut paulo post explicauit Philosophus. Et qua inuis infantes dicantur nomimes iatramen quoniam .sen ta at.vsum rationis, ob

65쪽

quae homo dicitur perfectus, & vere homo Arist. aificos primo esse animalia,& postea homines non enim erat illi animus loqui de facultatibus; quoniam h bent omnes facultatest sed de operibus, a quibus denominantur res in actu .equus enim ci im non fungiatur suo ossicio non dicitur vere equus, ct de aliis siequoque censendum est. Sed,ut res omnis explicetur & nulla ambiguitas restet, operaeprectum est in m moriam reuocare,quod superius dictum fuit. C5clusit Philosopus, animam vegetalem in seminibus, de conceptibus esse potentia dico conceptibus nodum separatis,& non actu ea propter,quia non attrahunt cibum per os, quemadmodum infantes , sed ut pars animata,& per umbilicum. Neque est accusandus ine talantiae, eo quod dixerat superius, illam esse actu ineonceptibus;siquidem reuera est actu, quia vivunt coaeptus in utero: sed quia no habent vivendi modum

persectum quemadmodum qui sunt separati ob id iam inquit illam esse potentian non actu. subdit deinde, de anima quoque sensuali pari modo dicendum est, supte tu esse in potentia; atque etiam de intellectuali,& ratio est quoniam omnes prius haberi potentia,q iam actu necesse est. Sed aut omnes innata cum ante non fuerint necesse est: aut omnes, cdmprius suerint: aut partim quidem, & partim non ,&ingenerari, vel in materia non subeuntes semen maAris;vel in eo quidem inde venientes,in ipse autem maxe,vel extrinsecus ingeneratas esse omnes, vel aliquas Sidem, aliquas non . In huius loci enarrationem, raeci,& Latini Aristat.probabilibus rationibus hie Uti, non autem suam opinionem explicare assem runt: Ego vero clariorem sensum excipiens, haec Verba sie interpretor. Vbi Arist. antea statuisset omnem

66쪽

DE MENTE Ruu Ars h. Danimam esse in potentia in conceptu et quaerit modo

an esse actuale animae ingeneretur in ipsis animali. bus , tresque dubitationes proponit. Prima est, an omnes istae facultates actu praeerant,antequam generarentur in homine,& in caeteris animalibus, ct de facultatibus iisdem numero intelligit. Quaerit enim virum illae, quae innascuntur,eaedem prius fuerint,&intelligendum est actu;an omnes actu pr fuerint,Vel pullae: vel aliquae ita,aliquae non . Secunda est, an in nascantur in menstruo , sic, priusquam adueniat semen maris, vel per semen maris ingenerentur in mestruos

Tertia est, an non innascantur, nec in menstruo,nec

subeant semen viri in menstruo iniectum,sed extrinis secus generentur Porro haec tertia dubitatio est de causa efficiente,nempe, an principia istarum facultatum in a tu non sint in semine patris: sed extra genituram . Secunda vero est de materia,an in generentur

in sanguine mestruo, vel fiant virtute seminis patris, prima demum est de ipsa essentia actu animae An ipsa

scilicet eadem anima, quae generatur in corpore actu prae extiterit, antequam generaretur. atque has quaestiones seluens Arist. probat primum nullas posse praeesse,sine corpore,antequam videlicet in corpore generentur; ita enim intelligendum est semper. Adducit autem rationem; quoniam energia, & actio semper est cum corpore. Igitur actus illarum non potest esse sine corpore ante, quia frustra esset ; non secus quam ambulare,quae est actio,nequit esse sine corpore,puta sine pedibus; quia ambulare est actus facultatis impellentis,quae est virtus animae, Ic appetentis,&cognoscentis .Q ocirca fieri nequit,ut ante actu praesint,sine corpore. Quin nec possunt quidem praeessectam corpore actu, quonian illud esset aliud a semiai

67쪽

ne,nam si sicultas in actu es et in duobus eorporibus in eo quod praeest, & in eo, in quo modo generatur3

tunc unus actus duobus corporibus inesset,quod fieri nequit. Oportet ergo dicere, ipsum esse in semine, atqui in eo non poteli esse animae facultas in actu,sautem sensus& mens, quoniam semen est superfluum quiddam,& excrementu mutati alimenti,in excremgto vero nulla est anima in actu, saltem non est mens, cum non habeat organa. ad functiones exercendas, concludit igitur tertiam quaestionem Philosephus, in cuius selutione,pioribus quoque duabus satisfir, videlicet,qubd Qta mens extrinsecus nobis adueniata quoniam cum eius energia, utputa ipse intelligere, non comunicat acto corporalis, & per actionem corporalem inrelligit,eam quae obitur organo, & qualiatate corporea. Hinc aperte habes, quod per mentem, intellectum actii intelligit, qui quidem ante non prae existit: quoniam ante ipsum intelligere nihil est,id est nullum trabet actum : sed eius essentia est potentia pura,vt dictum est; Nee eius actus est in semine viri,aut in menstruo. Proinde tota eius essentia totum esse nobis accidit extra geniturami eiusque causa est luismen diuinum,&magister ordinans phantasinata. Actus autem animae sensi uar, est ab interiori, & est 1 generante, & non praeest antequam generetur. V xii in anima vegetalis cum sit caeteris imperfinior, in semine, & in conceptibus est actur tamen quoniam

non operatur , ut cum animal iam uterum est egres

sum,sumit nutrimentum ab alio per os, & proprio instrumento: ob id monuimus superius, Arist. dixisse eum esse in potentia. Mentem autem humanam cum omnem actum habeat a causis quae sunt extra genituram,selam excepti,dicens extrinsecus aduenire; addi

68쪽

ta ratἰone, qua probauerat no posse alias animas praeesse ante generationem,quoniam actus suus est separabilis a corpore. Cum ergo mens nihil si ant

quam intelligit,de ipsa non cadit quaestio an praesit in actis,antequam generetur; quia essentia sua, & sua substantia sequitur generatione, in genitura vero &conceptu, tum est in potentia perinde atque in infantibus,quandiu usii rationis carent. Quare in hoc diuinauit GaZa cum νουν mentem vertit, quoniam mens iuxta aetatem augetur, ct decrescit. Intellectus enim facultatem potius signiscare videtur ..Sic magnus medicinae pater Hippocrates,mentem aegrotare dixit in Aphoris. sunt enim homines amentes, ct dementes, qui vel consilio abutuntur, aut dolores non sentiunt. Optima ιgitur ratione νουν Ga Za mentem transfert,& non intellectum : cum intellectus potentia unam cum homine generetur: Mens autem, quae

significat intelligentiam in actu, sela extrinsicus aia ueniat:& haec sane interpretatio longe melius Arist. verbis respondet quam illa de agente intellectu . Sed quoniam Arist. dixit illam solam est e diuinam;& n men diuinitatis, posteriores philosbphos omnes to

sit, ita ut crederent,eum per hoc metem aeternam esse

significare,quis eius ratio sibi pateat, ct quod omnibus aliis philosophis nostri saeculi fuit obscurum, tibi planum fiat:scire licet, duo nomina, diuinum, & demoniacum . Philosepho in usii esse. Diuinum porro vocat,quod a Coelo natura inferior, generationi o noxia, participat, haec autem virtus ab Alex. dicitur natura secunda .Quae quidem,vel aduenit postquam res genita est particulari generatione, & propria : vel in generatione miscetur cum propria forma,& natura.Puta in elementis cum generentur a Copto,genera

I iii

69쪽

tur forma, in igne quidem persectior,in carteriliamε imperfectior, prout magis, mimisue a motu Coeli distant;non tamen circa sormam aliquam aliam virtutem a Coelo participant, vel si aliquam illis Coelum infundat,minima sane ea cesenda est,& obscurissima. Animata vero corpora diuiniora videntur esse, quia praeter elementa, Sc eorum temperaturam, insita est

quaedam virtus nobilior. Quo fit, ut dicamus Solem, ct hominem generare hominem quoniam due videmtur in animalibus & praecipue in homine, a Coeso de patre,virtutes profectae. In ipsis igitur corporibus generationi,& corruptioni obnoxiis Arist. diuinitatem maiorem cognouit,vel minorem. Inquit enim eodem capite: sed enim omnis animae siue virtus, siue potentia,corpus aliud participare videtur, idque ma sdiuinum,quam ea,quae elemeta appellantur. Verum prout nobilitate, ignobilitateve animae inter se di L. ferunt. Ita,& natura eius corporis differt. Hinc aperte accipiendum,omnem animae facultatem,e sse in corpore : vel corpora,quo ad temperatu ram tu magissminusue perfecta. Et quoniam omnium nobilissima est mens,Vt patet primo de Anima,iure optimo dixit idem Arist. lib. II. de Partib. animal quὁd ex omniabus animalibus nobis cognitis,hominum genus sit diuinitatis particeps, aut omnium maxime. Cum igitur animalia duas naturas irtiri videntur,a Coelo unam,& a propriis causis alteram;illam diuinam Arist. litus est appellare. Est autem maxime homo animal dianinu, ob nobilitatem virtutis ratiocinadi,cuius opus

nempe intelligere, perquam simile est diuinis functionibus. Atque ita Aristotelem intelligas lib. X. Ethici

eum inquit, mentem superare hominis naturam,Vbi

ipsi acta intelligentiamn speculationem voluit su-

. . a A

70쪽

perare sominis nisuram , nam prout animal politicum est,homo,circa particularia Versatur,& circa ea,

quae mutantur: sed cum speculatur aeterna,videtur naturam suam transcendere. Perperam ergo complures

locum illum interpretati sunt,qui per intellectum, facultatem intelligendi significari credunt: & pressius

Arist. verba inspicientinus ac inter se conferentibus nostra verior erit enarratio.Sed ut ad verbum diuinitatis, a quo defluxit oratio, redeamus, ex superioriis bus, omni dubitatione procul, affirmandu est, iuxta Aristot. dogma,non omne diuinum 'esse aeternum. .

Quod sane docuit etiam lib. I. de Partibus, ubi in omnibus animalibus eis: naturi numen & honestum pulchrumque ingenium, atque in illis aliquod diuianum apparere, probat ex Heracliti sententia, qui iaminimis,& vilissimis quoque locis, Deos non deesse senti ebat, omnia enim ex Heracliti sententia, sunt Diis plena. Eodem plane modo,finem a natura sibi in omnibus generationibus propositum,nominauit diuinum,lib.primo Physicae ausculiat: cum ait,existete

Diuino quodam, optimo, & appetibili. ubi Philoso.

phus omnem formam dicere videtur esse optimam, ac diuinam;quam materia expetit, Ut assimiletur prime silmmeque diuinae, quomodo etiam Simplicius perbelle adnotauit. Aliquando,ut libro de Diuinatione per semnium, Arist. vocat naturam hominis mia, & non diuinam; quoniam censet,semnia non immitti coelitus, sed hominem diuinare. Volui haee prolixius quam sertassis oportebat enarrare, Vt no men diuinitatis ad Arist. mentem assequendam non

si tibi impedimento.