장음표시 사용
41쪽
Neque verba Arist. primo de Anima dissentiunt cutii his dictis quippe libro primo de Anima quanquam in Platonem inuehit,dicitque nullam posse dari partiaculam corporis, quae sit proprium organum intellectus,quemadmodum facultatibus sentiendi assignantur pro organis,diuersae particulae corporis:Di imus tamen ipsam animam esse in corde, veluti in sua regia;& intellectu, ut ficultatem animae ibi quoque esse non vi in organo,sed ut in subiecto,in quo est substantia anime,ut paulo inserius enarrabimus Confitendum igitur est,in eadem particula sensitiuum, &intellectivum esse ; verum non utitur corde proinstrumento,quemadmodum,& aliae animae secultates sed ipse intellectus potentia est instrumentum animae,cu ius substantia est in corde. Hi ne patet, quod si inseparabilia sunt, sensitiuum,& intellectivum in
mortalibus; aperie constat, esse in eadem particula. Collige itaque, intellectum, aut animam intellecti-uam non esse in toto, ex Arist.decreto,nec in alia par ticula aliqua a corde,nam se a sensitivo nulla ratione separari potest; necessariis censendum est esse in comd atque ita non esse aeternum. Praeterea ut ex ab una, danti ab Averr. mutuemur rationes, hic II. lib. Physauscul. persuasit, ratione ducente ad in comodii quod
materia non potest per se subsistere, id est separari ab omni forma,quia sequeretur,id quod non est in actu esse in actu. Vtor equidem simili argumeto, si intellectus separaretur a Socrate, qui sua natura est potentia. III. de Anima nulla enim est alia natura, nisi quod possibilis estinui dico de Socrate,ita in uniuersum intelligo, si separabilis esset a materia: quod per sua naturam,est potentia, efficeretur per se actus quod apud Auerr.est multo omnium absurdissimur
42쪽
quoniam actus,& potentia sunt differentiae valde oppositae,ut ipsemet fatetur primo de Anima. Accedit,quod sicut per unionem ex Simplicii sentetia, est intellectus factus possitatis ita per separationem fieret in actu,quoniam oppositae causae oppositos faciut effectus per se.Quare Simplicii opinio nunquam mihi arrisit,quoniam intellectis esset per acci aens potenti nec sua natura, ut Philosephus inquit,aut per se dc per essentiam post et esse actus, etenim si esset
per essentiam actus,nec per se,nec per accidens competeret illi suum oppositum: quoniam omne quod est tale per est entiam,ad quodcunque comparetur,s per eandem rationem seruat. Intellectus ergo si sita ρssentia,& natura est actus, siue comparatur ad materiam,sive ad obiecta materialia emper erit actus. Naque nullus sane,ne gramatista quidem haec depromeret,aliquod sua essentia esse allium,& coparative dici nigrum,&rationem contrarii subire,veluti ignis,qui
sua natura est calidus, cuicunque comparabitur,nunquam ut frigidus intelligetur quoniam sub opposita ratione suae, substantiae consideraretur. Et haec quideratio longe magis cogit si de intellectu,quam de m teria feratur. Etenim nullibi intellectum potentia. III. de Anima in quo omnem rationem intellectus potentia explicauit esse substantiam affirmauit; sed selum de eo haec praedicata protulit,ipsum esse potentia, impassibilem,simplicem, separabilem ab organo, i& immixtum,quae omnia conueniunt intellectui, ut
facultas est cognoscendi .tamen nunquam dixit,illum esse sub tantiam, quod quidem summe necenarium erat,ad rationem intellectus explicandam. At de intellectu agente, quod sit substantia aetii existens,i
43쪽
stria vel haec non animaduertens, supposuit, illum ense substantiam, di cile quartam, aliam a materia,fomma ,& composito et persuasus, quod haec verba,ene immixtum , separabilem, S simplicem, signis carent si abstantiam. Verum deceptus est quoniam haec de facultate protulit Aristot. quandoquidem intellectus potentia,ut facultas intelligendi, eli potentia intelligibile,& non actus. Hac itaque ratione est simplex, ct non mixtus,ut facultas sentiendi, ipsi organo & separabilis, a sensibilibus,&a sensu secundum rati ne lix, cum speculatur uniuersalia, & dicitur intellectus speculativus. Et totum hoc illi accidit,quia non utitur organo, sed ipsa anima est substantia, & ad uscorporis,animaeque intellectus potentia est facultas, ct veluti initrumentum , ut paulo inferius patebit. Amplius , intellectus potentia,aut dat essentiam h
mini,aut unitur per operatione. Si largitur essentiam omnia ab stirda superius enumerata sequuntur. Accedii, quis. Socrates esset rationalis per ratione eandem
numero cu Platone;& quamuis phantasmata essent numero discreta in Socrate,&Platone tamen existentibus similibus phantastratibus, essent eaede opiniones,& non mutarentur. Cuius oppositu Arist. lib. I. Coeli, &lib. Meteo. docuit, clim inquit. De eisde infinities mutari opiniones; quod nulla ratione posset se 'ri nam si daremus intelle tum esse unum nume io,&' phantasmata similia , necessario semper proficiscere-tur eadem opinio,& idem modus i fitelligendi; quoniam cum materia est una,& agens particulare unum effectus semper est unus. Sin autem unitur nobis antet lectiis mediantibus phantasmatibus, ut voluit Auer. alia sequentur absurda. Primum quidem, quὁd cum nos non intelligeremus ut actu, priuareauir una&
44쪽
ipse intelligere, & sacultate intelligendi,& sic de rarionalib. emceremur non rationales, & illud saepius accideret in nocte, cum semno corripimur. Assumptum declaratur.Cum non intelligimus, intellectus non unitur phantasmatibus, igitur nec nobis, ergo
priuamur intellectu,& cum in nobis non sit facultas, antequam actu intelligamus, cum priuamur actu, sianuit & potentia pi tuabimur quod Arist. contra Megarenses pro absurdo induxit IX. Metaph. idemque erit actus,& potentia.Vlterius sequeretur, quod anima non esset potentia vitam habens,sed operatio; ct eadem esset facultas intellige di,& intelligere, quae vel parum exercitato in libro de Anima,& in philois plua absurdistima videbuntur. Accedit aliud incommodum,quod haec duo diuersa natura,sensus, & intellectus,corruptibile,& aeternum, unirentur medio corruptibili, nullam habente cognationem c im aeterno; ciam tamen medium naturas extremas debeat participare, atqui phantasma non participat aeterni naturam, nec ab ipso intellectu nec in actu a propria natura. Et si propter vires,quod phantasma est intelligibile in potentia & ipsum factiim in actu ab intellectu
agente,est medium quo unitur intellectus nobis haec sunt puerilia. Primo nanque dicam, quod qua ratione intellectus agens unitur phantasmatibus, eadem unietur illis intellectus possibilis, cum ambae sint intelligentiae, & uterque aeternus. Accedit, qDod cum
idem sit intellectum in actu,& ipsum intelligere: non eli prius ipscim intellectum in aetu, ut polierius sequatur intelligere ut Latini perperam senserunt: sed intellectus cum agens facit ipsum intelligere, simul intellectus agens,& possibilis unirentur nobis per operationem. Quare eodem modo, di eodem medio hi '
45쪽
6 sI M. PORTII DISPUT. duo intellectus coniunguntur nobis,quae sane aduersantur verbis plutosophi libro II I de Anima, bi habet quod in indiuiduo intellectus potentia praecedit agentem,verum non simpliciter. Amplius, idem materiatum corruptibile esset materia aeterni , &motor aeterni intellectus, quod nulla ratione potest affirmari Siquidem quod est impersectius tota natura aeterna, vel respectu cuiuscunque aeterni habet rationem impersectioris, nec potest esse Agens quoniam Agens est nobilius passo . Minime poterit esse materia, nam praeter Averr. libro III de Aniama,affirmantem , nullum corruptibile esse materiam aetemi:est & ratio quς idem a struit. Effectus enim immediatus,& per se causae aeternae,est aeternus; sed nullus effectus in materia corruptibili, est aeternus igitur nullus effectus in corruptibili materia , erit e ctus immediatus causae aeterne, phantasina verb,ciim corruptioni sit obnoxium, nec materia agentis in teti ctus; nec agens, & motor erit intellectus potentia. Nullo igitur pacto audiendus est Averr.Summe igitur necessarium est in philosephia Arist affirmare, intellectum potentia esse facultatem animae nostre,qua
homo intelligit, & sapit principio existente in ipso,
corruptibilem,& generabilem. Hoc igitur sic constituto,phantasma,& intelligibilia materialia erunt proportionata huic intellectui,& nullum absurdum sequetur,Vt audies.Sed sautores aeternitatis intellectus afferunt nullum esse incommodum , quod phantas ma sit instumentum intellectus agentis, licet non primarium agens.Sed haec sunt nugae,nam simili ratione respondere Arist. poterimus, quod elementum igni ut instrumetum Solis in Coelum ageret, quamuis maerariam communem non haberent Est enim ignis 1
46쪽
sole generatus per disgregationem atque elim in igne sit virtus Solis impress a,quod est agens nobile, ct aeternum. poterit ut instrumetum Solis in Coelum agere,eadem ferme ratione,qua isti defendunt phantasma;vt instrumentum intellectus Agentis,in ipsum intellectum agere,ac illum mouere,quod sine totam Arist. philosephiam peruerteret. Sed ut haec responso e medio tollatur, connectes tale argumentum. tCum sint duo rerum geneis,genus intelligentiarum nobilissimum,longe perfectius, ac siiblimius toto genere formarum sensibiliu ;&agens,atque finis omnisi densibilium quodcumque in genere sens bilium n meratur , ratione habet impersectam,& posteriorem omnibus intelligentiis. Nullam igitur rationem nec instrumenti, nec primarii agentis,ut cum intellectu potentia comparatur, aliquod sensibile subit. Instrumentum enim, quamuis sit quiddam impersectius principali agente: tamen, ut comparatur cum pata,' uoniam attingit effectum principalis agentis, persectionem denotat ut alias demonstrauimus. Arist. loca explicantur. Cap. VIII.
MVlta Aristot. dicta huic nostrae sententiae sa-uent,quae modo disclitienda proponimus, Scprimus locus communis, petatur e libro II de Anima, ubi cum proposuisset communem animae rationem assignare,conclusit,si aliquod est commune,omni animae,erit utique primus actus physici organici . Verum cum actus dupliciter diceretur, alius quidem sicut scientia, alius autem sicut speculatio; probauit animam esse actum, veluti scientia ; qu
niam semnus, ct vigiliae, di cunctae functiones, quae
47쪽
iis proportione res ndenr,atque ipsum sentire,& nitelligere,iccirco insunt animato,quia anima inest,ut actus,& generatione praecedit actiones. Ex his tria colligimus, quae aperte huic nostro instituto se stragantur,primum,esse actum corporis,omnibus animasus corruptibilium conuenire, dixit enim,si aliquod commune oportet dicere in omni anima, quoniam non erant eiusdem rationis,sed sicut operatio multis
modis dicebatur,ita & actus, qui erat operum principium multipliciter dicitur .Aliud nanque est sentire, aliud vegetare, & aliud intelligere. Aliud ergo erit principium sentiendi,intelligendi,vegetandi,& m tus. Quare si iis animabus dabitur aliqua ratio communis ; d icere haud poterimus eam esse principium vitae quoniam aequivocum esset genus sed esse
actum corporis organici,atque hoc ita animae homianis, sicut leonis,& plantae respondet; ridiculaque erit illorum sententia, qui dicunt id sensitiuar,& vegetatiuae competere. Pium enim hoc est potius iri uentum, atque eorum qui dolent vicem nostrametquale a Christo Opt. Max. accepimus . Nam quantum
physicum Peripateticum decet, & ex verbis Aristoti elicimus : id ita de Anima plantae, ac leonis, sicuti hominis pro confesso accipiendum est. Quoniam pro bat definitionem prius datam , nempe animam esse actum corporis, per hoc, quod est principium vivendi, id est intelligendi, sentiendi, vegetandi, ac sectanis dum locum mouendi. Et quamuis in omnium animalium speciebus, anima has functiones omnes non obeat .a quacunque tamen quae in erit animam inesse, ac uiuere affirmabimus per hoc enim quod est principium augendi, dicimus corpus este animatum,ac animam inesse, ut actum.Et per principium sentiendi, quamuis
48쪽
quamuis molim non habeat, uuinna, dicimus aliquod esse animatum. Similiter esse principium intelligendi,arguit illud ess. animatum,ac animam intelligendi principiti esse in nobis,ac illam esse actum corporis. Hinc itaq. primu habemus,quod omnis anima, liue hominis,sive brutorii siue plantae, si recte verba Arist. perpendetur, sit corporis actus.Nec posteriorufuga,non digna philosopho te moueat,asfirmantium aliam esse rationem animae,& aliam intellectus: quas ob id Arist. ratio communis de anima,conueniat intellectui, ut anima est esse scilicet actum corporis, ct non posse esse sine corpore non autem ut intelleiactus. Nam si haec distinctio vera esset; procul dubio Arist.dissiniens animam,non rem,quae est anima dis. finiuisset, sed selum respectum & hahitudine, quam habet i pia ad corpus. Quare videndum esset, in qua philosephiae parte, tractasset de re ipsa, quae est aniama; cum sit philosephi naturalis munus,ut de re ipsa, ac de substantia animae disseratur. Ad haec Arist. antὸ quam animae ratione explicauit,diuisionem substantiae proposuit dixitque una esse quae est actus,& vocauit ipsam sormam & speciem,secundum quam iam dicitur hoc aliquid: alteram verὁ,appellauit materiam ct potentiam, quae secundum se non est hoc aliquid. Igitur accepit Philosephus sermam ut est actus secundum quam compositum,quod ex iis constituitur est hoc aliquid. Anima igitur, cum sit actus,& suta stantia,est,qua compositum est hoc aliquid. Quare omnis anima est hoc aliquid;& intelligendum est,dere quae est anima,non autem de ratione. Amplius,animam esse actum corporis,est animam esse alicuius; idest significat essentiam suam esse alicuius, utputa animati. Sed illud quod est alicuius,quamuis non sit e
49쪽
eorum numero,quae vere dicuntur ad aliquid;tamenestentia,& ratio sua est illius, ita quidem ut nequeat esse, quin illi insit ex sua ratione & essentia. Proinde affirmandu est,quod iam superius diximus, omnem animam sua ratione,ac substantia inesse alteri, ut partem,quae nec esse, nec separari possit a suo toto. S cundum, quod ex superioribus verbis Philosephi docemur, est, quod ratio saltem notior, propter quam concedit animam esse actum corporis, est esse principium operis, & haec duo coniunguntur in mortalibus , esse principium vivendi, & esse actum corporis viventis,nec vel imaginatione comprehendi potest,aliquod esse principium vivendi,& non esse partem compositi, qua compositum est; quoniam homo non operaretur, quandoquidem principium quo operatur,non essset eius estendi particula, idque dissentita Philosepho I. de Anima docente quod homo intelligat per animam, non autem anima intelligat..' Tertium est, animam esse actum ut scientiam,&non ut speculationem. Nam si intellectus ,niretur ut actus ,&speculatio, ratio animae communis non elset: quod esset actus,non ut scientia, sed ut fp culatio, atque istud praedicatum,esse actum, ut speculationem , conueniret principio intelligendi . Quae omnia sunt absurdissima, sectae quidem alicui non addictis. Inde enim sequeretur, primam rationem animae non probari per secundam diffinitionem,scilicet per esse principium intelligendi,& mouendi,cum tamen , Ut paulo ante monuimus, Arist. omni,qua potuit diligentia, unam diffinitionem per aliam tanquam ex principio demonstrare conatus fuerit. His accedit, sominem natura non intelligere, nam quia motus principium in nobis est,icimur natura moue
50쪽
ri,& quia animal in se ipse principium habet motus,
animal se se totu natura mouet. Simili quoque ratione, si intes lectus de foris accederet ac per operatio nem nobiscum connecteretur ; non e sset in nobis ipsis principium intelligendi,nec natura nostra, minimeque natura intelligere diceremur non secus qtiams principium motus in loco non esset natura nostra, non utique diceremur moueri natura, licet id apertὸ
docuerit Arist. lib. VIII. Phys.
ARist .partes animat,ita inter se necti docuit, ut
vegetalem ab aliis separari contingat: aliae usi ro ab hac in mortalibus seiungi. nequeant, ad. que id paulo inferius planius expressit, inquiens intellectivum non posse esti sine sensitivo,& vegetati-uo: Ex his collige argumentum qua ratione separatio unius ab alia facultate intelligitur, ex aduerso eadem unionem intelligemus: sed separationem intelligimus quoalessentiam, cum vegetalis anima sine facultate sentiendi potest esse, & anima sensitiva, sine facultate intelligendi: ex opposito, cum intellecti is, aut anima intellectiva,non potest sine vegetali facultate,& sensua esle in mortalibus:Vnionem igitur &separationem secundum este Aristot. intelligendam esse docuit, quo fit, ut contra eius sensum affirmentantellectum uniri secundum operationem,cum simili ratione,& separationem,& unionem Aristo t. intelligat. Atqui separatio non est in opere,sed in esse, igiatur nec unio erit per operationem,sed secundum essedi in hoc non est ambigendum.