장음표시 사용
21쪽
ut dicebatur ege coactus Pater cum rediret graviter hac re turbatus est, cum filius se cum indotata uxore coniunxisset, et quod ipse ei filiam Chremetis amici uxorem dare constituerat. Huic incommodo Geta servus se remedium invenisse dicit collocutumque cum hormione, ut omnia cum Ona componerentur gratia nuptiaeque dirimerentur. hormionem narrat ad haec se paratum quidem ostendisse, grandem tamen summam, talentum magnum, postulasse. Quod ubi audit Demipho exclamat v. 39 Immo malum hercle ut nihil Pudet Statim subiicit Geta
Quod dixi adeo ei quaeso quid si siliam
Suam unicam locaret Paro rettulit Non susce isse, noenta est quae dotem Petat.
Ad haec igitur scholiasta adnotavit: In Graeca fabula senex hoc dicit: Quid interest me non susce isse filiam si modo dos dabitur alienae ' Videmus a patre filiam non
susceptam esse, ne nubili dotem conficere cogeretur et haec quidem causa filias exponendi non ita rara fuit eoque modo res familiares nimium distraherentur. Menander igitur huius rei simulatque de pecunia a hormione postulatu sermo iniicitur recordantem fecerat ipsum Demiphonem, atque hoc ipsum tam magnam summam Cur non daturus esset pro causa asserentem. Nobis melius eius rei a Geta mentio facta videtur quo simulsit, ut huius opera et prudentia, dum insanae illius postulationi gravissimam causam opposuisse videtur, magis heroprobetur, neve is de allaciis nihil aliud enim haec
omnia sunt quae ei iam intenduntur quidquam sentiat. Quod hoc loco videmus sententiam quae apud Menandrum erat Latinis quidem versibus expressam, sed non ab eadem atque in Graeca fabula pronuntiatam esse Persona, idem factum est Eunuch extrema quinta scena Ct. V. Memorat ibi schol. v. 31 Manifestius hoc enander explicat, iam pridem infestum meretrici senem OS COGruptum ab a haedriam nunc demum se inventa CCR-Sione vindicaturum. λ Ut planius perspiciatur quid Terentius mutaverit paucis possumus defungi Phaedria Lachetis filius Parmenoni servo mandaverat, ut ad Thai-
22쪽
dem meretricem amatam duceret eunuchum et Aethiopissam. Eidem Thaidi Thraso miles alter amator otio Pamphilam quandam misit. Hanc cum ad Thaidem deduceretur in via conspicatus Chaerea Phaedriae fraternatu minor tam perdite amare coepit, ut ad eam potiundam semet ipsum pro Eunucho ad Thaidem curaret deducendum. Postea illum pro moecho intus comprehensum et constrictum esse magna meretricum audacia narrat
Parmeno Lacheti. Qui hae re audita sine mora in aedes meretricum propere introrumpit. Quo iacto in scena solus restans Parmeno dicit v. 27 - 31: Non diabium est, quin mihi magnum ex hac re sit malum: Nisi quia necessus fuit hoc facere, id gaudeo Pro 'fer me hisce aliquid esse e enturum mali. Nam iam diu aliquam causam quaerebat Senex Quamobrem insigne aliquid faceret iis nunc remerit q). Menandreus igitur senex, si ad scholiastae neque obscura neque dubia attendimus verba, ipse antequam decederet animum suum meretrici corrupto Phaedria infestum seque
tandem ab ea poenas sumpturum esse declaraverat Paulo aliter cur visum sit Latino poetam causa aperto est. Hic enim sine dubio existimavit maturae non Consentaneum es Se , patrem eundemque senem cuius animus tam
turpi te percepta russi ulciscendum' ardeat plura loqui, neque 'sine hora iram si qua seri possit explere Sed alterum est ad quod nemini licet animadversum attendere operae pretium sit. Continuo post illa Parmenonis verba quam supra posui lythias Thaidis ancilla egreditur cita
Nunquam edepol quidquam iam diu quod magis ellem eueniremi e enit, quam quod modo senex intro ad nos venit errans. Iam nemini non patere credo apud Menandrum, nisi forte ab arte sua hic destitutum esse statuere mavis, fieri non potuisse quin armeno qui solus in scena restat nonnulla dum Thais exit locutus sit. Itaque haec a Terentio omis S esse necesse est concedas, aut quod quidem magis probabile videtur contintiri haec tribus illis versi bus quos primos armeno profert Non dubium, mali. Sententiarum igitur ordinem quoque immutatum Videmus,
23쪽
c sermone Parmenonis duobus saltem versibus aucto et producto satis iam spatii ut apud poetam relictum videtur ad res intus transigenda S. Adelph. II, 3, 10 sq. haec legimus: Stultias istaec non udor tam ob arseolam Rem Paene e Patria Seholiasta huc adnotavit: Menander 7 mori illum voluisse fingit, Terentius fugere. Ratio cur poetae Latino ita visum sit alio ad hunc versum scitolio reddita est 'Deest fugere, quia amatores Comici Cito Orn minantur patriam se deserturos, ut amicas sequantur. Id quidem observavit Terentius his quoque locis Arad P. II, 1, 29; eaut. I,
1, 5; delph. III, 3, 30 Plautus Trin. II, 4, 196. In
eandem sententiam dictum videtur quod Non. v. Protelare servavit e Turpilii Lemniis: Proyter Peccatum auxillum indignissume Patria Protelatum esse saeuitia Patris et quod e Menandri Perinthia exstat apud Pollucem X, 12 Meine L. p. 187. d. min. : OG εστι μαλακῶ συλλαβcυν ἐκ το πολεως Tu συνολον ἐκ πλοδα, φίλoc. Sicubi igitur Terentius vestigia poetae Graeci reliquit, id non libidine quadam sed consilio factum esse vides. Quo etiam magis perspicias, quam prudenter in fabulis
Graecis Latine convertendis versutus sit, nsque splendorem Menandri ne minimis quidem maculis adspersum existimasse, operae pretium videtur Cognoscere, quale
iudicium censuramque secerit in Lusci adversarii tabulis. In Thesauro hic scripsit:
causam dicere Prius unde Pelitur aurum quare Sit Suum, Quam ille qui Petit unde is sit thesaurus sibi, Aut unde in Patrium monumentiam Per euerit. Cons. Terent Eunuch pro I. v. 10 13 et quae scholiasta cibi adnotavit. enandri fabulam quae Θnσαυοῖς inscripta ira a Luscio Latine redditam esse qui statuerunt a vero non videntur aberrasse, neque e Sse ut Cur
Meinehi P sententiam prolatam ruenandr et Phil. reli q. p. 80 et iterum Fragm. Com. Gr. vol. IV, p. 136 sqq. , Luscium si summam uel spectes , Menandreae fabulae
24쪽
ordinem et oeconomiam retinuisse, recte improbaveris, ita ut Terentius Luscium accusans ipsum Menandrum reprehendat. Et Terentius si in eodem adversario Heaut. Prol. V. 31 quod fecit seruo currenti in via Decesse Vulum,
non iniuria vituperavit. 4d quod alio loco pluribus demonstrabo, non credo fore qui negent Terentium quidem Romanis spectatoribus mon dios versus scripturum fuisse quos scholiasta e Lusci Thesauro commemorat: Athenienses, bellum cum Rhodiensibus
Quod fuerit, quid ego hic Praedicem pNeque dubium est quin grave illud quod Terentius Phorm. prol. 6 sqq. rectae tulit iudicium de modem Tuscio
factum sit. Sed oratio se iam reserat a maledico illo obtrectatore ad Terentii rationem. Hunc in his omnibus, quibus cum Menandro non concinere vidi inus, ut suo iudicio non ita pravo mea quidem sententia ductum esse patet, ita larga poetae Latino a Graeco recedendi copia exstitit, quod Romanos habebat spectatores. Quae ideo scholia states te mutationes factae sunt eas iam recensebimus. Scripsit Terentius Andr. IV, 3, 11 sq. ex ara hinc sume verbenas tibi, atque eas substerne. Adscripsit scholiasta 'Verbenae sunt omnes herbae frondesque festae ad aras coronandas, vel omnes herbae frondesque ex aliquo loco puro decerptae Verbenae autem dictae quasi
CHAID THM. Ita Graeca mirum in modum depravata leguntur apud lo trium. Quid vero ab aliis aliter tentatum sit vide sis apud ei ne hium Fragm. Com. r. vol. IV, p. 82 sq. et Ritterum ad Terent. l. c. Ille quidem hae emendanda esse ita cense l. c. p. 710: απὸ οζέα - φευρρινας τασδι λαβών)
Id quidem ei nekius sine dubio recte fecit ut hoc loco Apollinem Loxiam amenandro commemoratum esse Putaret Scribit Helladius Photii Bibl. p. 35, 33 ed. Bekk.
25쪽
κα παλιν βωμῖν παρ αυτω στρογγυλον ποιουντες α 'P- ριναι στεφοντες σταντο οἱ παριοντες, τον δὲ βω/εον κεῖνον 'Aγυια - b Ao ζιαν καλουν. In eundem sententia inscriptum est Photii ex P. 230, 11. Quod autem maximum est nititur illa emendatio satis certo scholiastae Terentiani testimonio quod ita nunc quidem legitur l. c. γEx ara scilicet Apollinis quem ολιον Menander vocat. In editione autem vino et Venet et duobus codicibus cum sit non Ἱλιον sed cassion quin Aoζιαν substituendum sit dubitari non potest. Sed aram ipsam cum constet ita nominatam suisse, aliud videtur irrepsisse mendum quod ut facile iam removeri potest, ita uias aperta est unde venerit. Scholion igitur hunc in modum constituas: Ex ara scilicet pollinis, quam o ξίαν Menander vocat. 'Terentius igitur cui Apollo apud Romanos Loxiae cognomine non appellaretur id prorsus omittendum duxit, neque Davus Frti frondes sumi iubet sed erbenas. In
hac quoque re Romanorum usum observatum esse Cum
scholiastae verbis patet tum his Servii locis ad Virgil. Eclog. VIII, 65: Verbenae dicuntur virgulta quae semper virent iucundi odoris alii verbenas virgulta religioni via alii proprie olivarum ramos dicunt; 'et en XII, 120:-Αbusive verbenas iam voCamus herbas Sacratas ut est laurus oliva et myrtus. Terentius: ex ara hinc sume verbenas tibi, nam myrtuni fuisse Menander testatur, de quo Terentius transvertit. Usus igitur est poeta Latinus verbo in rebus ad religionem pertinentibus quam maxillae
solenni Cons. or Carm. I, 19, 13 IV, 11, 7 Liv. I, 24;XXX, 43 Plin. Η. N. XXII, 12, 3, Ovid. Metum VII, 242.
Parturiens quam Menander fecerat invocantem Ἀρτεs ιιν apud Terentium opem Iunonis Lucinae implorat. Cons. Schol. Andr. II, 1, 5: obstetriciam ' potestatem Iunoni attribuit quamquam Menander illam Dianam appellat. Et Eugraphius: Duas potestates habet Iuno, eadem Dumque pronuba est, - eadem et Lucina, quod praeest parturientibus et lucem nascenti litis dat. Hunc quidam tamen potius lanam esse dixerunt nain ita Menander ipsam vocat cum dicit 'Aοτε t&ν, quanqHama et
26쪽
Virgilius Eclog. IV, 10 eandem Lucinum Dianam voluit,
Casta ape Lucina, tuus iram regnat Pollo.'Dianam quoque licet posteriore tempore parturientium deam fuisse illo Virgilii loco et Hor C. S. v. 13 sqq. constet, antiquitus tamen apud Romanos a parturientibus ut sibi propitia esse Velit Iuno tantum invocata videtur. Hinc Cicero scribit . . I, 2T: Ut apud Graecos Dia nam eamque Luciferam, si apud nos Iunonem Lucinam in pariendo invocant. Quod praeterea scholiasta dicit: γNola hoc etiam versu totidem verbis uti omnes puerperas in comoediis, id quidem confirmatur delph. III, 4, 1 ubi eadem prorsus ratione qua Andriae loco scri
Parturiens tamen Plaut. Aulul. IV, 7, 11 clamat: Iuno Lucina tuam fidem. Mysidis verbis Andr. V, 4, 32 Dis ρο habeo gratias, cum in Pariundo aliquot a uerunt liberae, hoc scholion adscriptum est: Testimonia libera contra servum et hoc proprium Terentii est, nam de Romano more hoc dicit. Cotis Linden b. ad h. l. et quo iam delegavit Buhnk. dictat. Dig. de venti'. inspic 'eg. 2 g 10. Phorm. I, 1, 15 Porro autem ali, Geta ferietur munere)ubi erit uero natalis dies Ubi initiabunt, hoc in illa scholiorum farragine Commemoratur: Legitur apud Varro-
item initiari pueros Eduliae et olivae et Cuba divis edendi et potandi et cubandi ' ubi primum a lacte et a cunis transierunt quod Virgilius Eclog. IV, 3):
Nec deus hunc mensa dea nec dignata cubili est. Hoc adnotavit robus. Sed Terentius Apollodorum se quitur, apud quem legitur in insula Samothracum a certo tempore pueros initiari more Atheniensium, quod ut in palliata probandum est magis. Ex his verbis satis apparet Apollodorum hic locutum esse de initiando then te sium more Poeta Latinus quem supra vidimus nomine Loxiae spectatoribus omanis inaudito abstinuisse hic universe dicere maluit, eisque qui fabulam spectatum venerant permittere, ut de suis quoque cogitare possent
27쪽
ritibus. Erravit igitur scholiasta si Terentium existimat secutum esse Apollodorum neque illum hoc secisse neque ab hoc recessisse assirmare potes. Non simplici usum esse Terentium mutatione hortia. I, 2, 2 sqq. ex eo cognoscimus quod ibi scholiusta ad notatum reliquit. Apollodorus tonsorem ipsum nuntium facit qui dicat se nuper puellae comam ob luctum abstulisse quod scio mutasse Terentium ne externis roribus Uectatorem Romanum Uenderet q). Res autem ita se habet Phaedria Demiphonis in Ciliciam profecti si lius puellam quandam lenoni servientem amare Coepit perdite. Cum autem non haberet quo dato in suum amorem illam pellicere posset, restabat aliud nihil nisi ut oculos pasceret. Quare solebat una cum Geta servo plerumque in tonstrina in quae ex adverso sita erat ludo cuidam in quo
illa discebat ψ opperiri, dum inde domum iret. Ubi
dum aliquando sedent, intervenit adolescens quidam et a se modo visam esse narrat in vicinia virginem miseram matrem lamentari mortuam. Comi novet omnes Cum Virginem esse facie egregia dicat, ut visum eant eamque inveniunt villo asso nudo pede horridam Menanderigitur tonsorem fecerat arrantem se puellae Capillo Te C-cidisse idque de Graecorum more factum erat. Cons.
Alben XV, p. 75 Senec. de Benes V, 16; lat. Phaed. 89 B et quae ad h. l. Wyttent, pluribus exposuit. Contra Romani lugentes barbam ac capillum promittebant Liv. VI, 16 Suet. Caes. 7 aut solvebant crines Liv. I, 26 ut sierent passi vel sparsi. Hinc Terentius sibi constansscribit eaut II, 3, 49: Villias Passus Prolixu Circum
cuiat Reiecitis neclegenter δ). Ex hac autem mutatione ali necessario Consequebatur. Nullae enim iam apte apud poetam Latinum esse poterant tonsori parte narrandi de sorte et forma miserae puellue quas inter Venienti adolescenti cuidam datas esse videmus. Cum omnium novae quae dicitur comoediae poetarum tum Menandri, quem acerrimum Euripidis imitatorem suisse scimus, proprium fuit sententias communes Vel philosophia petitas passim promere. Ingenium nutem Romanorum ad isti m vitamque ' omni, ac ferentium riui
28쪽
probe cognovit . facile concedat his eiusmodi dicta ' in primis si nimium cumulata essent, totius ' molestiam it taedium quam animi oblectationem attulisse. Itaque fac tum est ut Terentius non raro talia in exemplis quae sequebatur ibi invenit aut aliquo modo mitigaret, aut omnino omitteret Illud factum est Andr. IV, 4 55:
Paullum interesse censes ex antam Omniam fert natura facias, an de industria pScholiasta: Et haec sententia a Terentio ocu TvltreTt κως prolata est quam Menander πιδεικτικῶς posuit. - Atque hoc a Terenti et hic et alibi acri iudicio factum esse, ut quaesita illa sapientia paululum obscuraretur recte et scienter monuit Ritterus ad h. l. Terentius si And P. II, 4, 3 scripsit Venit meditatus alicunde ex loco solo, Menander, id quod e Scholiasta ad h. l. cognoscimus, idoneam scilicet occasionem amplexus hanc de solitudine meditationibus opportuna seu tentiam posuit: ΕυοεTMκον μναι φασι τὴν ἐοζαιανοὶ τας φους ιροντες, quam poeta Latinus quod ' detrectandam ' esse ' existimavit non sane est quod eum iudicio lapsum esse dicas. Neque igitur mirum videbitur quod multis Menandri tabularum reliquiis quae eiusmodi sententiolas et philosophiae decreta sapiunt in Terenti fabulis, quanquam ex illis Conversas esse constat, nihil prorsus inveniri simile quod respondere dicas. eine Lius autem si Men. et Philem reli q. p. 69 quod in Terenti Eunucho nihil Neperiretur Andem sententiam oti tinens quae inest in verbis e Menandrea eiusdem nominis fabula a Stobaeo Flor. XXIX, 47 servulis DLIαντα τα τ0υsιενα δεῖσθαι Gρμενος φασi 0 σο υτατοι,
huius rei causam e mutata Terentianae e C Onomi repetendam esse Opinatur, hoc non satis Circumspecte dictum
esse arbitror. Neque magis eiusdem viri ratio probabilis est qua cum pluribus Menandri ex delphis reliquiis nihil simile in Terentii eiusdem nominis sabula exstet hoc ita expediri putat . c. p. 3 et 4, iit cum Quae exstiterint Menandreae fabula recensiones, haec quae Terentius non
29쪽
interpretatus sit ex ea editione arbitretur petita esse qua poeta Latinus non usus sit. Sed illam de duplici det phorum recensione, quae unius scholiustae lato n. apud Bekk. p. 319, apud editores Turi censes p. 965 neque certa de nititur β), opinionem non omni dubitatione carere Grauertus . . p. 136 sqq. recte mihi videtur existimasse. Illa certe Menandrea quibus in Latina fabula
locus non concessus est si quis accuratius inspexerit, non dubito qui mecum statuat Consulto et cogitate a Te rentio missa esse , Cum ni fallor recte sentiret utitiis auribus non aeque placitura esse qua in Graecis. Eiusmodi
est quod Iustinus Mart de Monarch. p. 41 e servavit: Θε0ς εστι τοῖς χρηστοις ἀει
Neque iam est pluribus demonstranduin, cur idem eine Lius me consentientem non habeat, si Menand et Phil. reli q. p. 55 inde quod in Terentii eautontimorumen O nihil his ex Menandrea eiusdem nominis fabula a Stobaeo XXXIX, 11 servatis: οὶκοι si ενειν χρῆ α φιενε ιν ελευθερον
simile respondeat probatum civit, actionem dabulae' vel
Certae partem actionis angustiorem quas P gyrum upoeta Latino esse contra Ctam. Unus quisque poeta scenicus qui artem suam recte exercet id quidem sibi propositum habeat necesse est, oteo ruin qui spectant animos permoveat, quantum ieri potest moribus conferat, ingenium emendet, Omnemque
cogitandi sentiendique rutionem ad sublimius quoddam perducat. Ut divino igitur illo quod natura dedit munere is prorsus indigne atque perverse utitur qui non nisi humilibus abiectisque voluptatibus serviendum et sensibus quasi titillationem adhibendam esse ducit, ita illum quoque propositum suum assequi non facile On- Cesseris qui spectatorum studia nihil plane curat h).
Hae autem res quantam vim atque momentum habuerit
in Terentii tabulis dici vix potest. Videbat cotidie atque
adeo expertus Ciebat quibus nam ebus plebe Cula gauderet Nemini autem mirum esse poterit populum, Cuius
30쪽
numero multo plures studio stupidi in pugile aut funambulo animos occuparunt δ' mediamque inter fabulam
ursum poseunt, atque earum erum exspectatione foras exeunt, in scena quoque si tumultus quidam et strepitus excitatur maiorem in modum delectavi, sedatam rerum expositionem et narrationem aspernavi a respuere. Quae
si tenueris facile erit ad intelligendum unde factum sit, ut Terentius multis in rebus ab exemplari quod sequebatur sibi duxerit recedendum esse, etiamsi a poeta Graeco eas male institutas a se melius institutum iri non sempQ sibi rem per se si spectas persuaserit. Iudiciis studiisque multitudinis id condonandum erat. Neque hoc esse quod ei exprobrari vitioque verti possit arbitror, modo De laudis hinc captandae ita avarum fuisse appareat, ut ipsius artis musicae proditor desertorque ut ita dicam exstiterit.
Quae in hunc numerum reserenda esse Censeo iam
scholiastae δ' indicia secutus in medium proferam. Et hic quidem aliquot locis memoriae prodidit a poeta Latino ubi Graecus unam personam rem factam sine ulla intermissione narrantem induxerat diverbium esse institutum. Neque id si quid video consulto non factum est in gratiam spectatorum, ut Oe modo species quaedam actionis afferretur, id quod Romanos quae eorum erat indoles sine dubio magis assecit quam contrarium. Rettulit igitur scholiasta ad Eunuch. II, 4, 1: Bene inventa persona Antiphonis est cui narret Chaerea ne unus diu loquatur ut apud Menandrum η; et ad ejusdem sabulae V, 8, 4: Inventa persona Parmenonis est ad quam gesta hue narret Chaerea ut populus et miles instruatur quid intus gestum sit. Quamquam huius testimonii fides, cum nulla inter poetam Latinum et Graecum comparatio instituta sit, eis quae infra ad . 38 disserui infringi potest. Neque alia est ratio scholiorum quae leguntur Eunuch. II, 2, 23: Miro Terentius longae orationi interloquia quaedam adhibet, ut fastidium prolixitatis evitet, velut nunc Parmeno procul udiens Gnathonem haec loquitur; 'et ibid. v. 34 'Rursus armeno et facetias dicit et distinguit longi loquium parasiti. -