Cristophori Ehemii ... De principiis iuris libri 7. Quibus iurisprudentiam arte, methodo, ordineque tradi, propriisque finibus circumscribi posse, dilucidè ostenditur. Cum rerum & vocum indice locupletissimo

101쪽

tibus obueniunt Deliberant igitur omnes. homines de iis quae per se Sc suapte natura euenire consueuerunt. Sed eorum quae per se fiunt, alia natura, alia ab hominibus a guntur. Α natura illa fieri dicuntur, quae aut semper ac perpetuo , aut raro essiciuntur rQue perpetuo fi ut, alia sunt posita in quie- . te,&alia in motu. orum ergo omnium quae a natura fiunt, nulla est consultatio aut deliberatio, quae quanquam fieri possunt, in nostia tamen potestate sita non sunt:qui nullus utium mundus sit aeternus,genitus, an ingenitus secum deliberat neque etiam de ortu stellarum, occasus derum, solstitiis, anniq; temporibus, quae vicissim dc perpetuo mutantur: neq; usquae rarbin inde fi te accidunt virum videlicet hac die Cometae sint apparituras, aut pluuiae&niues casurae. Et siquandoque de his deliberamus, tamen no propterea id facere nos existimo, ut fierine a nobis, an non fieri possint, quae-Tamus, sed si evenerint, quid agendum nobis sit quidem ex re nostra,&ad nostram utilitatem pertineant' intelligamus, aut quid omittendum, si damno futuras prospiciamus; veluti si grandinis& pluuiarum impetus ac tempestate piaesentiendo G stamus iam Ycro neque omnium eo uiua,

102쪽

quae ab hominibus aguntur,consultatioenae potest quaedam tu, a nobisipti,*- dam ab aliis aguntur. Sed de illis quae ob a-

liisefficiuntur . nullus unquam sanae men in deliberat: ut, Lacedεmonii non consul tantiquomodo Atheniensibus sita linini Iaandares b. aut Athenienses, quomodo Lacedaemoniis propterea quod neque Lace daemoniorureipub. administratio in At 'mensium, neque Atheniensi in Lacedεmo- niorumpotest aestaeaesta uti igitur est. de illis tantii consultarehomines lemquε ab iis effici possunti, quarum rerum pri optumagedi in ipsis est positu Porropri opumagis duplex in homine cetinitur ratio&appetitus ah istilus iram: eupiditatem coplectitur. Appetitus ergo non consultat, quia ratione&cogitandi vi destituistur, quae inviussi in x consiliationis. Sed quemadmodum appetitusnon colat . tat, ita quoque de ipsius actionibus nullari let institui desiberatio, consiliatio, quil, Misibi possunt&vitales&naturalis radi i ssunctiones. qiuanullus dei remen

decremento. coeoctione eruditateVecO tax, sed iis quae a mente&ratione profici- cunturinionis interim actione meriti

103쪽

LIBER PRIMVs

esseere nititur. De contemplatione rerum, risque omnibus quae ad cognitionem pertinent, nullo modo deliberamus,ut de sciemtiis earuque prsceptis ac theorematibus quia scientiae&praecepta scientiaru sunt certa Scdeterminata,&,ut inquit Aristoteles,undi-quaq; persecta at consultatio est quaedam inquisitio,cum dubitatione coniuncta. Inscientia nil incerti,niIdubii inest,sed omnia sunt necessaria quia scientia utitur rationibus necessiariis, quae aliter se habere non possunt: definitis quinon cadunt in fortunam,aut dubitatione. Quapropter nullus cosultat virum trigonus sabeat tres angulos duob.rectis pares,aut utrum mundus in rotundae figurae. Atq; idcirco patet, nos in iis tantum deliberare doconsultare, quae facere auintho facere consuevimus, quaeq; in nostra potestate Marbitrio ut fiant, an, 5 fiant posita sunt denique nobi apsis es fici possunt,quor uni etiam est electio nam ωροαίρεσις ciconsilitatio iisdem in reb.versari solent:quia electio est conclusio consultationis ac deliberationis, quemadmodum syllogismi diratiocinationis ultima propositio. Quanqua vero de iis consultemusqueta nobis fieri cosueuerunt, interdum tamen

fieri potest, ut de iis quoque deliberemur quε

104쪽

amicis efficiuntur; etenim quae per amiscos fiunt. quodammodo a nobis fieri existimantur, quippe cum principium causa maiamicos ad rem faciedam incitat irin bis si,quqdrogantis. nob:sid fiat quod pe imui; aulia,s fiat,non petentibus. Porro omne id quod fit,aut raro,aut saepe fieri so- aenelectio ergoaractat illa quae saepe, ocile' runque eueniunt quaeque euentus habent certos&indefinitos: quapropter&consultatio que antecedit electionem. vi causa suu effectum nam de iis quaeraro accidunt , oc

sertuna aut casu eu iniunt consul exemplb medicinalia, stendi potest enim si quis si, et sumpto veryen conuὶ Iuerit, illico medicus consultabit, Vtrum aegrotantibus idem sit exhibendum propm dumve, sed de iis quae t in vel obesse vel prodesse corpori, experientia diduerit.

Consultamus itaq, de iis quae ut plurimum l eueniunt,&euentus habent incertos hos

H, quae non semper mi rat: sed sortuna adiutiueindigeri s-

gnum .st, quod quandoque ad cosultatione mi rerum arduarum ac dissicilium, ex quibus Inge exiculum damnum ve nobis immi

105쪽

ni me steti alios incosilium adhibemus, no quod id, de quo consultamus, in nostra potestate situm no sit, sed perieulosum vel di ficile. si non recte cosultando quod optimu diaptissim uest adem ciendum,elegerimus. Quapropter recte dixit Aristot nos magis deliberare de artib. quam scientiis,quom do videlicet discedasit ars medica aut mer catoria, non quomodcymathematica aut theologia quia artium scientiarum prae cepta atra sunt magis aeternavi perpetua, alia minus. Huc accedit, quod multae artes quandoque suo sine frustrantur, at scientiae nunquam, Vel certe raro. Sed si consulta- anus de rebus incertis,essicitur quoq; ut de ignotis: quia nota: manifesta non inquiriamus,sed ea Iam possidemus alioqui dicendum esset, in infinitu progredi homines co- siiliando. quod fieri nequit. Ex his ergo per spicuum est, in quibus versetur omnis deliberatio, iis videbcet' iae aliter atque aliter contingere possunt,ac euentus habent in . . certo S. Verum enim uero huius rei gratia c6sultatio opinio no est,& costiliabile opinabile principi 5 quidem quia opinio vero

falso, cosutiatio bono&malo distinguitur,na opinio vera aut falsa,cossiliatio mala aut

bona esse dicitur:&quemadmodus habet

106쪽

PRINCIPIOR. rvRIS opinio ver , ad bonam consultatimi imm falsi opinio, adnvitam insidiation n. lindenon tau opinamur ea quae a nobis,sed

etiam quae a natura aliisve caussis estici iiii l. tur: ax deliberationem de iis quae naturae uelitvnt,minime instituimusxosultamus praeterea derebus,quas postea eligimus: Eligimus autem eas quas consequi vel effugere possumus opinamur cotra quid Vnumquodq; sit,aut cui, a quomodo conferat, non ut fugiam auicosequamur,cuius eisgnu est, quod multa bona esse opinamur, quae tamen non appetimus, quinimo com traxis quataque eligimus.Multi .n iustitiam

virtutesotinatium essetis, de iniurus tamen actioni tiquit .ma, lius commodum sese adipisci posse sperant, deliberant, easque actiones expetunt,de in societate hominiimexercentiatenimnemo aliquid eligit aut expetit, de quo priusnolicosultet Iam vero opinio suapte natura sal sti potest ac decipi consultatio ex accidentit nium,ii Nesseatio caram in

lentia. Rursusmisiuitatio est inquisitiore l. essiciendae aut agendae opinio, inquisitio . aio est,sed potius status&quies animi. Pret

107쪽

vimstat. innullius ominate,sed ritius queeX aequosquia conseit utilia cum utilib. aut honesta cu inhonestis, eaq; qui ad pro positumidonea accomodataq; inhiogno-trerit dei iunx git: quain electionem sequitur usus,quinonestionaliationis ri . stremo,opinio: habitus opinandi pertinet ad dialecticum iosuli tio ad artein Morum

redeo ad id unde digressus eram Consultae. tionem dixi esse quandam inquisitionem. ἄ-Θmmotum quinuisemando perficin .s- ,

et mitisratiocinatio ab quo Sciente gignatur necesse est,qui mini,causa remota, origo reperiri pote tuitur ergo de suscipiturhareeoinatio sperquisitio ab homine rationeaeanem nedito mi ut Ggnificantius dicit, viropriidente, quilastructus est re ratione:nam prudentiam hoe loco appellarinam rationem.qui escribit nino modum agnidi ciendive, Stinumuendi mediaatqranstrumesa isq, e mode viedi; cuius rei argumentu est, quod stulti, inani,&pueri, cosultaretio possunt, uia destituitatur ratione Sevi cogitandi.

quaintusmea consiliationis,

108쪽

PRINCIPIOR. IVRIsne v consultabile id appellare costaeuimus. ρ inaut stulti, aut mente capti teliberat accedit, quod illi nullo propositofini:

, icopo omni essiciunt, ae pro diuersitate ' affectuu quibus reguntur, in diuertasanimi perturbationes sine iudicio rapiuntur at considiatio, finis alicuiusgratia suscipitur 'dc qin confestant, boni alicuius cava con sultant boni, inquam,quod iam fixum E &immobile, quo posito& constituto an quam extremo, inquirunt omnia instomenta4 media,quib actione id quod petiuerut consequatur potianturque, qua pter eo po:iti conquies uni in consultando. Porro alitem bmnis consultatio, aut peris aut in. is alicuius gratia suscipi- tur etenim multa inter se distanae οὐ iactio,in .fficerein et re, quemadmodum

communis omnium hominu restatur con

sensius. Quis im est qui nesciat, aliam 'ini sidia aliam aedificantis aestion rin i, actio musici finis est.' propterseexpetituriat aedificatoris, uo propter se sed propter o-

109쪽

LIBER PRIMVS. Italiquid. ae , alicuius gratia fit, verbi causa. . ipsius dom ius, uae diu ersa est a b ictione artificis. atque idcirco actio, aedificantis finis non est, sed antecedens finem, quia destina tur ad domu;quemadmodum tutoris actio . refertur ad calceu micariis fabricandae nauis, ad nauem,&textori ad pannu:qulce te opera sunt,&quiescentibus artificib. post actione permanent:sed actione intereule, Mnis quoque aliorum habituum interire Iet, qui in eadem Versantur quia non reli quunt aliquod opus, quod cessante operatione ostendere possint quemadmodii videre est in arte certandi cursu, I saltatoria. mimica, domusica, quae certe omnes prae ter actione nihil cotinent, sed una cu actione intereunt. Quapropter disseire dicendu est actionem&effectione, quia habet fines di uersos opus inqua,&actionem Sed diuersaria genere actionu, diuersos quoque ac dis. similes habitus,quorum alter in actione,autor in effectione versetur,esse necesse est, quino eo modo distinguatur, quo genus a spe cie, ut alter ab alteio cotineatur, sed poti ut species&formae diuersi, uno genere coleti et quadoquide fieri nequeat, ut actio effectio . ne, aut essectio actione comprehendat. Atq;

idcirco Aristot recte alterum appestauit ha

110쪽

bitum αγροδικον, id est, activum, alterutri vero mi ἄν, id est, essectivum sed habitu actionis, prudentiam Pessinionis, artem

constituit utrunque tamen, persection 1

eonsultativus, recta ratione quidpiam ciendi. Habitum consultatiuu/r: storeis licvrantea dixi,quandoq; λογι--,quan . doq; νοῦν Ne κινῶν appellat, quia ratiocina, tur non cognitionis,sed actionis: effectionis grati, quo fine distinguitur a meteco templativa, quam νουνειωρηικόν micupaui Ars igitur consultat opereemiedo quia io solum agit,sed etia opus aliquod emeit, qFintereunteactioneostendere potestatq; idcirco distinguitur ab habituac tuo, cuius finis est actio ipsi,quae norefertur ad aliud, qualis est actio idetie .prudentia enim noessicii aliquod opus, sed in soriactione re nitur,quae bona est&vtilis cietati m n . Et si videatur aliquado prudenti a post actione quidpia relinquere,certe id perie no

sit,sed alia ada ratione, n in ipsius