장음표시 사용
91쪽
. PRINCINORVM IVRIs piam si habitus omnes, de quibus ha
a xus disputatum est, genere inter sedisserui, quomodo sapientia a mente detentia dis singuatur,cum sapientia nihil aliud esse, deatur, quam eadem mens ac sci tia Andicendum est mentem scientiam non ita esse in sapientia, ut species in suo genere,sed potius ut partes in suo toto quia apietia est quoddam compositum ex his duob habitibus An veroneque id quidem verum est, quod sapientia sit totum, scientia 4ntellectus palle, quia diuersa est cognitio sapientiae , qua principia apprehendit,ac pn itione mentis. Mens enim sine medioci ratiocinatione, sapientia cogitatione qua
dam ea intelligit Et hic quidem de habiti γillius anim potestatis,quet in rebus aeternis
ae necessariis versatur quantum ad praesens iinstitutum attinetuatis sint disputata quia bus explicandia de industria prolixior fui,ve 3psorum na ura penitus perspecta, facile ad quod haee nostra Iurisorudelia genus reta scenda reuocandaque esset,intelligere nid. inon dissicile erit inuentu, si caeteros animi habit eodem mclineae methodossse μtus fuero Proinde venio iam ad illam animi
partem,quae intuetur res necessarias&contingente Et quanquam alteraia iis quae
92쪽
tantummodo res contingentes apprehen 'dit, doctrinae ordine ac tractatione quod mediorum cognitio ex exciem oru discipli na comparetur prior sit,at amen cum non aeque magnam utilitatem ad rem propositam adferat, lubens priori loco explica damsuscepi, ne commutata oratiotiis serie,ordo quoque rerum perturbaretur.
Potestatem animi, quae res aeternas aut cotingentes pertractat, prisci philosophi δεξαν nuncupauerunt, id est, opinionem: i psiusq; habitum, seu perfectionem, nungopinationem, nunc opinionem quia, Vt supra commemoraui, nil mirum videri de hei, si quandoq; facultati potestatisve nomen, ad eiusdem apud autores habitum .ex inopia linguae sciocum transfertur. Porro opinatio nihil aliud est quam opinionis quaedam affectio & dispositio,qua contem
platur res&aeternas,in generationi corru ptionique obnoxias: ea que vel in nostra potestate,vel extra positas uniuersales, pari icu. Iares,certas, incertas veras aut falsas, cogitatione aut sensu ammo ingenerata.
93쪽
PRINCIPIOR IURIS IUPergo opinatio, opinionis
, id est, dis Dositio, quemadmodum scientia
cogitationis δε intellectus metispersi stio. ectio quidem est constanso perpetua, dissicillam obilis at opinatio facile mobilis
est,quisno dependet exprincipiis neseM- 'iis,neque cognitio lima est stabilis, sed coniuncta clim quadam haesitatione,&s mesonenis. Propterea recte dixit Aristotinos opinario qua non iAmadmodum firmus. Multa enim esse opinamur atque animo taconcipimus,quae non planὶ nobis explor ta di cognita esse fatemur cita tamen nossentire profitemur,quoad melius nobis visurii fuerit. Eiquanquam haec cognitioincerta,habitu confiimata non sit redopem suasi equadam,aut leui suspicione genui a,animoq; ingenerata,nihilominus tame ro est esse illarum rerum quae sunt necosaria, aeternae Veihi gratia:Si quis in tur, mundu esse interitus&ortus experiri quemadmodii inares estAtistoteles,aut mundos esse infinitos, ut Heraclitus aut i
diametru proportione respondere lateri Ggurae quadratae, tuae etsi in rerum uniuer-- Iitate non sunt, tamen ut illa quae sunt, Perpetuo sunt,anim concipiuntur. Nem
94쪽
Nerationi&corruptioni obnoxia sunt, multa pinamur, quo vel maxime differt opinio ascientiae, intellaei uin sepientia, quae
concipiunt res aeternas atque perpetuas: Vr, siquis opinetur, cras vel perendie Ventula Carorum quintumImperatorem,aut casu ras grandines pluuias,quae certe aliter eouenire possunt. Sed quae aliter euenire pos- sunt aut sunt in nostra potestate posita,autro sum;&m utroq; genere versatur opinatio seu opinio Nam si bonam esse artem a-l clxia aut scientiam, cui nos opera daturos arbitramur, existimemus tunc opinari dicimur,&opinionem habere ei iris, quod in nostra potestaticii Rursus cum retia quaedam sint vii haersalcs, quaedam si rigui 'rco, 'de utris' opinionem quoq; coci pirons Vesomnes homines bonos aut malo uri Socrate bonum est. sentiamus. Et haec obgitatio persuasio aut certa est aut incerta, vera vel folia: quae certe est propria diffcientia opinionis qua a caetetis habit ibi is qui
res veras cohtemplantiir, perih de differt,ae consultatio bono& malo Atq; idcirco di-
cere consuevimus, opinionem esse Veram,
aut falsam, sed cbnsultationem bonam auxmalanat quia opinio est proprie eatu rerum quae ad contemplationem cognitionem P,
95쪽
referuntu, consuitatio vero earum quae ad opus desactiones spectant. Et quemadm dum in cognitione veriure falsinn, ita in insultatio bonum aut malum cernitur. Opinando ergo nemo bonus aut malus diis eitur, sed verax aut mendax. Et si quispiam
opinaretur,aut fortiteresse agendum, aut auste, aut-peranter, tamen sortis, iustus ametemperans idcirco non est quia nemo
laudatur vituperaturve ob bonam malam eopinionem,sed veram autfalsam Potro
autem omnisopinatio duobus modis orti: aegigni potest: quandoqueenim ratione de syllogismo quodam,quandoque sine ratio lne opinioni aduenit Ratione quide nasci tu opinatio,cum cogitatio acceptis a res . quis imae virib. Hincipiis quibusdam de propositionibus, conclusionem nectit.sine ratione, cum opinio comprehensa aliqua propositi 'raque vela sensu, vel ab imaginatio percepta,veram aut fatuam esse exi.
stimat.Vt perinde se habeat, opinati indignorantiam illam quae puxo pura norarauio- ab Aristotele appellatur, quemadmodum primissa, ad ignorantiam prauae, dispositioniMquaistilogismisco lui uiu-mo innascitur Haec est naturaninionis oc
96쪽
De Conssitatione. Cognita natura opinionis,persequamur illam animi perfectionem dc habitum,
qui contemplatur res tantii contingentes, easq; quae aliter atq; aliter euenire possunt.1 Iane Latini consultatisnem,&habitum con
appellanx qui hac ratione commode destri 'bi poterit: sConsultatio est halitin ratioeinatriebaniama facultatu,'inquirendi utilia iiDnea gendi, oiciendive media ait instrumeta,quasum in nosra potesatesita sint , ut prurim euensre possunt, incerta tamensunt i;abis nita, ed adeertum desinitumque sinem adipiscendum excogita ta , inuenta. Cogitatio, quam superiori loco δανειαν appellaui, duas habet vires alteras, quibus quid in unaquaq; reverum sit,cernit; alteras,quibus res actionidi effectioni subditas diiudicat ac discernit ulla propter siveritatis causa, & cognoscendi erum naturas gratia ratiocinetur, scientiam parit si agen-
divi Tetendi,ut bonum aliquod adipiscatur, consultationem gignit, quae ab Ai isto-
97쪽
dum propositum finem utilia, donee ad Irincipiti aliquod cogitatione peruentum sit,a quo actio seu essectio orditur. Siqui
dem, ut recte inquit Aristor. Vniuersae contemplationis finis,es principium actionis: principium otemplationis, est finis actionis. quapropter omnis consuliatio,est quaeda inquisitio. Dixi, qua inquisitio no reciprocantur inquisitio consultatio; quia omnis c5sultatio est inquisitio, sed n5, omnis inquisitio est osultatio: quadoquia de multa inquirimus,dequibus n5 consul tamus. Inquirimus enim dc pervestigamus magnitudine solis,stellarum, mudi, cursua
astrorum,eorundem ternitate&interitu,
quae omnia non cadunt in deliberationem, consultationem. Sed de iis proprie c5sultare solemus, quae posita sunt in nostra potestate, quaeque efficere aut non efficere possumus. Ex quo id Lquido costat curco sultatio novi scietia,aut intellectus,aut sapientia; nam quod scimus desintelligimus, id non quaerimus cognitio non est in . . quisitio; atenim id de quo cosultamus, i
quirimus,&consilitatio est inquisitio. Iam
vero inquisitio est in genere clari uorum, quia est alicui ri Linuestigatio ac pergiliis. Inquuimus autem ea omnia quae non posu
98쪽
ydemus, vel de quibus dubitamus Atti nio' finedubitat,autfinem iiiiiine tisi' quidem quis sitille, artifex iam nouit Pro iterea consultatio de sine instituenda non est, sed potius illis, quaecum ad finem per tineant, noratur ab artificib. exquiri n.' tur, exquisitaq; adeundem destinatur Etenim neqi medicus,an sanare neque oratori am perseadere neque linislator, an legibus rempub instituere debeat, secu animo co-όgitat deliberat . sed quomodo, di quibi mediis ad propositu finem perueniat.rati ne perpendit: sique plura sint quae ad unum l finem referatur,per quae millimedi tutissi
me id fieri possit aut si una tantum emi endi Agendivolassecogitant of t, qua
ratione ea utendum sit animo ratiocinatur. Verum enimvero eorum quae quaeruntur, l Dplex est modus. Nam inuinum qiismi turinstrumenta, quibus res propositae perficianturi interdum veris ipsoru instrumentorum usus, ut quid, quantum, quomodo,
quando, ubi, hoc vel illoinstrumentim inextedum sit intelligatur 4 Asicin n. 4mperatores quandoque equestribus an pedestribus copiis hostes inuadendi sint,secum deliberant:quarius' quo modo ped
99쪽
victoriam uti debeant Sic medicus, nunc
de instrumenti genere, pharmaciane anchbrurgia, aut ratione victus, aeger curandus sit, nunc cro quomodori quando exhibe dum pharmacum, vel secanda vena, vel ex. hibenda sit aegro coena,expendit. Et magi stratus interdum de praemii aut poena genere, interdum de horsi usu deliberat. Porro autem siue de instrumentis,si uel p.rum
usu quaestio sit, ad mediorum inquisiitione. non finis it ante dixi referenda est Sed hic instrumenta, media,nihil aliud sunt, quam actiones, quibus finem propositum adipisci nitimur. Etenim cosultamus,quo modo unumquodque utiliter&commode agamus&efficiamus. Sed actiones sunt 3 'nere diuersaevi contraria, quaeda enim neri potant, quaedam fieri non possunt. Non possunt autem fieri illae, quae ves in reruma tura omnino non sunt, vel quae cum factae sint, amplius esiaci nequeunt, veluti res Mactiones praeteritae. Sed qualesquales sint het actiones, non possunt cadere in cotem plationem artificis; de eo nanq, quod non est nemo consultat. Ne longius abieris,s quis consultare vellet, utrum caelia quod de Gigantibus poetet fabulantur nobis sit expugnandu, aut quomodo alicui volandu siti
100쪽
uoddetiam duitur, none ab omnib iure optimo rideretur Sed huius quideret eu1. de'tissimu argumentu esse potest id quod aesum de re us consultamus, inal quam quaesieri nequeat, incidimus. statim ales ea
abstinemus, &i adiu nobiscum cogitamus, donee in rem, quae qua uis ratione fieri pota se existimatur incidamus eamq; nulla te
poris interpositamori siquidem apud nos ita conclusim iit' alacri animo Meonsudenti aggredimur. Quapropter ex hisco stat de iis tantum actionib homines costa-vire ac d liberare, quae fieri possunt Neque vero de his omnibus, quonia ipsarum aliae sint quae per sedi suapt e natura, alia quae ex accidenti eueniunt. Quae ex accidenti eueniunt, aurcasu, aut fortuna fiunt; itaque de his minim onsultamus 'uia non sumini nostra potestate positae, neque a nobis effiei aut noessie possunt.sed temere citra naturqaut cogitationis propositum electionemve aeuentu LQuis enim de thesiuinimientem --. tenditatum gratia accessirus, aulin forum quidpiam emendi causa iturus, iniurnicum fortasse obuiam factum gratio imeerimendu, secu deliberiiret Quinimo propterea ou ei νεό-onania dicuntur,