장음표시 사용
111쪽
ret explicatione manifestiusoste detur.Cum ergo artis proprii sit efficere, & omne effi
ctionem praecedat inuentio id inuentio neminquisiuio,necessarium certe erit, essi cienda attificem prius ad inuenire,&adinuenta antea contemplari nam quemadmodum contemplatio principium est in inuentione rerum, sic essectio finis. Quapropter recte dixit Aristoteles, artem cerni
in generatione, inuentione,&contemplatione rerum Generatione quidem, quia ars est imitatrix naturae, quae generat&essi citres. Velum ars non eadem ratione iis
gni tres, qua natura, sed dissimili dc re deni odo Natura enim formas substantiales, quae suapte vi nituntur, essicit ars accidentales Cutita loquar Maduentitias eia fingit. Et quemadmodum natura est principium internum, vis quaedam abdita ciens motus in corporibus necessarios, ita ars est principium externum circa formas aduentitias de superioribus rerum superficiebus qua D urmappellant, haerentes, o cupata, qua prius contemplando Sc inue .stigando ad naturae imitatione efficit, quae sua opera non cognoscit,autcontem platur,
sed perpetua quadam insitaque ipsi lege. resac formas rerum, sibi semper simile
112쪽
PRINCIPIOR IURISum de externas tantum consectatur, iii iudicabat Agatho Detunam o arti in esse valde coniunctas, quum quia ambae sint externae resum causae, tum veto quia
relinquunt ersu' ab actione us Aial tathen non parum disserunt inter se, quia
ars artifex ut plurimum propositum finem consequuntur, fortuna ut quam 3 quia sartunae scopus est temerarius, qui nunquam consilium di propositum artibsicis comitatur. Cuius rei signum est,qubdin liniridpiam ortuna inuentum esse dicitur, id tamen totum ratione. commio, quae propriasunt artificis, carerear bitriamur: atque idcirco Aristoteles sui nam in libro Physicorum ad causas quae ex accidenti euenire consueuerunt, et lit. Separanda ergo nobisa discernenda Mi 1 tu radi fortuna:neques imo etialia caeterisanimulabilibus dequibus supra dictum est. Distinguitur autem arsa scientia, intellectu&s apientia:quia in nihil effici int, sed effecta minem iri iri
teresienire non possunt:atque ars,Vt nuperi dixi .est effectrix brmarum artificiolarum,
113쪽
Irunt perpetuae desaeternae. Eadem quom qae Liffert ab opinione quia opinio non solum est earum rerum quae a nobis, sed etiam quae a natura aguntur. Deinde opinamurq irandoque res necesserias, a te ficimus quae alter tantum euenire consue uerunt. Iam vero opinio suapte natura potest esse falsa, de is qui opinatur, mentiriae decipi sed ars, in uniuersum omnia habitus qui in consilitando positus est, suapte vi falli nequit, sed est semper verus. quia regituri gubernatur recta ratione ' quae ex per est Omnis erroris ac ignovantiae. Sed hic opportime roget quis, quomod arsis prudentia iiDιτιam mamiantur austerrent, e semper profiteantur res versu aenetesserim clim tamen superiori disputa. tione nihil aliud demonstratum sit, quam artem dc consultationem cognoscere res, ut vocant, contingentes, quae aliter euenire queant, atque idcirco fieri posse ut ali- a nodo a sine proposito aberrent, eoque ustientur quod si non concedatur res quoq ae necelsarias ac pe petua eas contemplari fatendum est, quod pugnat cum iis quae iam furit posita. Si ergo optem plaΛ- turres mobila d aduentitias, quomodo
114쪽
non decipis tui, a vero, specie recti quandoque dctu haberrant 'cum Veritas orationis rerum naturam consequatur,&vicissim natura rerum orationis veritati respodeat; ita quidem, ut si rerum natura constans sit& aeterna earum quoque comprehensio de cognitio sit perpetua, mi mobilisac aeterna: si inconstansi mobilis, cognitio eiusdem naturae habeatur. Sed hunc in modum interroganti, non natatione responderi potest quia veritas de medacium duo. bos modis intelligi possunt Laut ratione ipsarum rerum, aut ratione potestatis seu habitus descognitionis: rem quidem, cum res ipsae in causa sunt cur cognitio Vera aut falsa, constans aut mobilis sit cognitionis vero dc habitus cognoscentis , quum res quidem verae aut falsae sunt, sed cognitio aut vis aliqua mentis, rem aeterna procorruptibili, falsam pro vera eligitvi concipit. Scientia igitur, intellectus&sapientia. sunt habitus aeterni &constantes Vtroque rationis modo, tum quia neque sibi ipsis causam errori sin ignorantiae praebent, tum quia intuentur res semper veras aeternas: N. quemadmodum res quas contemplantur sunt perpetuae, ita etiam cognitio ipsa-
sum, semper vera est di perpetua, Atque
115쪽
ati, prudentia, cin uniuersum habitu.
consultandi omnis qui Lecta ratione 4 dicio suscipitur, quandoque fine proposito frustratur. Sed non habitum ipsum huius mendacii causam esse existimandum est. sed rerum ipsarum naturam, quae minim Efirma distabilis est , sed aliter euenire consueuit ae proinde cognitio quidem persevera est, quia nititur recta ratione,quae suapte natura falli non potest sed essicitur fatasaac mendax, ratione rerum quas tractis. Exempli gratia si medicus qui sanitatem icorpbri humano restituere nititur, nihil eorum quae fieri ars praeceperit,omiserit, sed&ipse,aeger oc ad stati tes, caeterique omnes suo ossicio probe fungantur, nihil O tamen Imagis aegrotus curetur co: vitalestat sed moriatur. Rursiis, vir prudens aut bet alius artifex dilige ter futuri operisco , structionem perpendat, ac d ιlige a ter Hmnia secum examine discini atquc. in o pere tamen a proposito fine turbeturi certa non est medicus, aut artifex qui consultat accusandus, sed rerum ipsarum, instixo mentorum interdum quibus utitur natura quae aliter euenire, ac mutari perpetuo
let. Propterea Demosthenes clim vitia ei daretur,qubd ea quae Atheniesibus con-
116쪽
PRINCIPIOR. IVRIs erimen vigentiae diluit, inquiens , nemi
J ψHυ eposset rerum futurarum instabili. tali quodinipse reproendebatur,adseri' in .sed opinio, illa quaeGraeci ο σαληψις, id est uoleati seu exsimatu dicitur, non tantum ratione rerum quas concisar, sed stapi iuramentiri intractati rite lun. dem rerum cum id quod non semperest, esse tamen opinatur: es sui,cum id quod o lmnino non est, esse tamen putat nam i in tota ipsa sibimet est causa erroris p iamiae, uti si quis remum invi4uam messiim, fluctuanteaqua existimet esse inflexum aut fractum, visione tamen deci- riatur. An idquoquevexedici potest,' ' γentiam&artem vis. 3ciecta dipem, moneademiatione qua intellectus. scien ilia &sapientia quia intellectus d caeteri Fabitus, semper veritati rerum innitu eiu .ars&prudentiautphirim vi in quimcum earum rerum proprie sit sint alio, quae plerunque in non semper , eodem modo euenire coniueuerunt. Q propter oriri Cicero inquit,s sartes coniectura
117쪽
IBER PRIMUS. eritatem saepissime dirigii est tum ab o
mni aeternitate repetita, in qua cum pene innumerabiles res eodem modo euenirer. iisdem signis antegressis, ars est est cha, ea dem saepe animaduertendo atque notata do. Quare ob id vetae putandae sunt artes, quia plerunque Veritatem rerum pio fitentur.&rarius a proposito fine diuertunt Atopinio saepissime fallitur quinim,ex cluo versatur incomprehensione veri& falsi. Quanquam id quoque saepe usu venire soleat, ut artificum crrores, in artem eius - que praecepta re iciantur: quod eri ab imperitis non raro fieri solet, dum artium praecepta ex hominum moribus 5c ingeniis metiuntur, atque adeo vitia personarum. praeceptis non recte utentium, scientiis ad- scribunt. Quid enim , medicina ars nota putanda est, quia medicum multa subter sugi ut, multaq; latentiquid 'num impera tolli scieti nihil est, quia multi amisi. ex - ercitu hostium Lahidibus superati sunt M. . extinctita ut num propterea nulla est Iuris. prudentiae docendae aut administia detrei pubi ratio, quia multa barbaros homines, omnisque grauioris cultiorisque erudi- tionis expertes latuerunt aut multa gra-
uissimos senatores in actione reru fefelle
118쪽
xunt 3 Dicendum est igitur, artem prius dentiam,omnem denique consultamillux'. bitturi, certis c busdam coniecturis niti, quaecmesemiro fissere solanis atqueses Ercox nainquam errare ac decipi solius Dei, ita perquam raro hominisue artificis proprium,statuendum existi . Quod MGaleno placui Ruictim Marte medica lorat. Ex his patere arbitror, non exiguum esse discrimen inter artem, prudentia scientiam intellectum , sapientiam atque γ' risi inean Artisenui propriumest m. Maliquod os non agere aut cognosce- te: us,inquam quod aliter fieri poterat. Cum ergo ars eoatempletur aliquod opus
mnis quam πλα viciti vocant,qμε sor inas rerum a figuras m teriae,nutuum. 4mliaricoliatur,vituti sunt artes statuariet. Adiiciendod detrahendo, ut ars texendi. aedificandi, medicandi, caeterae innu erastartes, quae ad corporis tanter tima 'mi inibiis inuentae. Qua , propis in ippocrates medicorum plin-
P arrem medicam nihilaliud, si di t
119쪽
tionem ' aaaitionem: nam medicus auferta corpore quaesii peruacanea sunt,&re stituit additque necessaria. Est igitur ars habitus efficiendi aliquod opus. Sed non sati, est artilla artificialiquidem cere,nisi id recte etiam fiat, alioqui nihil interesset inter imperitum,&arti Saul scientiae rudem,
peritum artificem nam imperiti essicere aliquid possunt sed tamen non rectet, sed fortuito&temere. Quare&artifex re, 'che efficienda contempletur, debitaque Sc idonea inueniat mediari instrumenta: denique ut sine errore efficiat, recta ratione indiget, quae viam ac modum artifici praesci ibat, omnia ad destinatum finem dirigendi perducendique Etenim recta ratio, est quaedam norma dc regula diiudicandi res omnes earumque Usu fac opportunita. tes; qua qui carent . in varios desinextricabiles errores incidant necesse est. quinimo hae re sola dister ars ab et τι icvια,quam qui
dam inertiam, quidam imperatiam vertunt:
quod ars sit habitus,quidpiam recta ratione: imperitia,falsa ratione opus aliquod eo ficiendi .mam impet ilia duob. modis concipi potest:aut pro omnimoda artis pri-
120쪽
talitiae , quam Aristoti primopost Horum Analyticoru ,.sω -τ'αηορο ν 3 23 inavi spinilla imperitia quae oritur ex γ iux quadam animi dispositione, tu similis in ign'rantia τῆ νύ .lώθ. ν. sed imperitia quaesecundum habitum dicitur, siserna Oopponiturini,quam altera illsationis est:quemadnisdu etiam ignorantia σώθεσιν,Vehementius pugnat cuic, entia,quam qui πια Ἀφαι ιν nominaturi Et haec quidem de natura artis satis sithos a' disputasse. 'De Prudenti Enio nunc ad alteram consultationis partem, quam dixi vel fari in actione naci tui, quae proprie appeti tur Ut dentia: dequa susiiudicendiim est, an ius virtutis cognitione iurisprudentiae natura planissime intelligatur. Itaq; prudentia non una eadem semper concipi- - ratione pud veteres crisitores: .iritem dum enuntur ut in Plutarchiis acci