Cristophori Ehemii ... De principiis iuris libri 7. Quibus iurisprudentiam arte, methodo, ordineque tradi, propriisque finibus circumscribi posse, dilucidè ostenditur. Cum rerum & vocum indice locupletissimo

271쪽

LIBER IIII. as, pria notatur in disciplinis disserentia, venuper demonstratum est, cuiusnam comtemplatio potior si in alte veluti in iuris

prudentia. actionisne, an eius quod legit, mum est ac in medicina, corporisne an antistis. In hac controuersia militis in eisυ sententiam adducor tionibus, ut existimem, iureconsutrum prim' per se considerare id quod legitimum est, seu lege. secundo loco,ipsasactiones. Et medicunt . primo ac per se sanitatis a tionem habere, Mindecorporis Etenim eum duaeaunil res res cadunt in contemplationem alicuius scientiae, quarum alteram ponimus es.sein alia disciplina vel scientia perspicuam ac demonstratione manifestam, alteram vero ut ignotam disquirimus , prosecto id primo acper se cognoscere expetimus,quod stiam inmurimus atq; inuinigamus. Scia

entiae nanque artesque singulae ea quae notaturit non inuestigant quia illa iam cs-gnita habent ac animo possidet artifice de quae possidemus, non quaerimus i ignota vero quia non tenemus, ideo quaerimus, ut tandem inueniamus Actiones autem earumque vis iratura, in lib. De mori' sac Repub iam explicata est,ideoque eo ,

silua non inuestisatur, in iis enim quae

272쪽

M PRINCIPIOR IURIS

ipsarum sint principia&causae efficientdii, oluntas nimirum dc electio,copiose explicatur quae ipsarumforma, ut quid, qu

iiis rei gratia agendum ut, ineti litur. Iumnconsultus ergo primo ter se, id quod legitimum est. cest, actiones quatenus rege definiuntur,contemplatur Aristotellas quoque mirus philoisphiae princepti recte 4 Diuinorum, id praecipuum inau- qua disciplina locum tenere attestatur, a quodomitiaquaeinea traduntur praecepta theoremata, primo cpeis Uscrutur.

Leges Wo , id quφd legitimum est, pris

vruria ratione aureis iuvit oconsidxtatun Minvexodi philosephi naturales, colloni omnitioni per accidens, motus a tem pri mo ae per se incumbunt:&medici corpo sis,propter sinitate Minne haben qua propter de Iureconsultos eosdem artincesim ita ri par est Isue accedit,quod disseremtisaddita subiecto habet rationem Arme, - γ re separant .itailla scaenai disti guuntur. Quod autem rem a redistinguit. id magis unicuiq; est propriumramoenim non diuiditIureconsultum abestim,saec nomicoves politico, stale timum dic,

273쪽

3IBER PII. 23' Monesinuatenus videlicet lagi, deserib isti Denique si Itu econsultus considera inactiones per se primo,utiquςα dee rumprincipiis,causis atq, elementis neces 'sario dispuiaret,quodian negligit.sed, nit loco principii a philosopho morali a etea demonstrati. Ex his perspicue apparet, actiones seu facta dictiquedegitima ac cibiulia, e materia m&propriu en subiectum Iurispruontiae,de quo omnisluris disceptatio atque controuersia suscipitur. Neque reserrearbitror an eius loco hominem, quatenus ciuili coe legitime agit. subbectum statuas quippeeii actiones fas

pexspicuum . Iureconsulto, legislato-osce inrufac perissis non aliter disputare ac loqui,nisi quatenus efficiunt aliquidaut

Patiuntur,&in commereium,permutati nem,usumque hominum ac resp.deducitis

e . Hanc ego arbitror e vexam de, . arae Iurisprudentiae materia generet sub tecto sententiam, eaq; iisn tantumstruti veritati sed etiam Ognnii in recth opinantium Iureconsultorum scriptis consentancam.

274쪽

V, Ius iuge materiamnus aliquod subiectum ha re prius demonstratum si, quodque inuri id sit, satis peiipicue visi bitror .lsensum , seqvi

tur ut de ipsus fine propter quernoninis iurisconsultatio suscipitur , nonnihil dicamus. Nam disserunt artes R discipli- uenaequa in actione postae sunt, scientiis quae rerum contemplationi innituntur: quod his finisam nudus omnino proposi tus est, aut is non re dc natura, a genere sebiecto, sed ratione tantum distinguitur: illisau emdcfinis proprius, is quem actio ne diriguntur, constitutus est atque tota natura a materia earum separatur. Ait

thmeticae nanque genus subiectum est ipsi numerus,plusicae corpus,seometriae qu

275쪽

.ra continua, Finis autem omnium ha rum disciplinarum , est cognitio suorum sibiecto in quae ratiohe, non essentia, a sibiecto differt. At medici subiectu est corpus humanu quod a fine eiusdem,sanitate nimirum, tota naturadistinguitur. Veluti politicae materia est respub.quae a fine,sei citate scilicet,eadem ratione distat. Similis est ratio caeterarum artium ac disciplinatu omnium, quaepon in cognitione veri, sed actiqne honesta aut utili versantur. Quis

ergo se qualis sit Iurisconsulti sinis , ad quem omnis sua diltheratio dirigitur,es inuestigandummeque solum quia sit finis,

sed etiam' itae natura,scopus,&quod officium eiusdem; tum quia haec tria ita sibi

sunt coniuncta atqi similia, ut nonsacile a quoqua discerni possint, tum vero qubda nostris hoc teliapore iureconsultis, aut no quam . ut san non satis perspicue sint eseposit armi declarata, Horum praeterea cognitimion tam ad artisac discipline per optionem inuentionem est illis,quain necessaria quippe cum ex notione sinis,

ejusdemque diductione ac re lutione in suas ausas atque principia &elem ita si disciplinae par praecept ueracine em ta inueniantur a d eundem,

276쪽

,nquam normam quandam perpetu nudi Lydium quendam lapidem, exami uis tur Remque Galenus inlibrito de opimma se ad Thrasybulum' Aristot.3.Polio inquit omna praee ιm iri potissima

qua consensu ex qui uis si unum desit, fierision posse ut inter propria disciplinae the remata connumerari queat. Nam omnes scientiae &artes,cum nihil aliud sint quam collectiones multorum praeceptorum, eo iamque quaede vera sunt . utilia,&ordine

inter , coli rentia,atque sibi inuicem n- sentientia hinc fit ut qui fusa sunt diem tita, vel ad usum c commoditatem huius vitae inutilia , ves propositas principiis ipsi

que adinsini non consentanea. sed potius repugnantia. iisdem negligantur. Veritas autem cuiusque mari:epti,quatenus sub comprehensionem artificis,eiusdemque i tellectum cadit,cognoscitur quae enim omnino non sunt,aut non vera sunt, ea non wmprehendimus. Vtilitas fine diiudic, tur, quatenus ad usum & communiculem huius vitae refertur Consensus aute tum ex principiis constitutis. ex quibus dependet,tum ex proprio finead quem dirigitur,

tum denique ex telis eiusdem disciplini

praeco

277쪽

i M. Ex quo salisapparet, quam necessaria st huius finiscognitio,ν qui eam negligat, ad nullius artis scientiet constitutionem eo

gnitionemve peruenire queat. Quid ergo

de his omnibus, veteres tum philosophi tu durecosulti senserint,eonabor breuiter ordi ne ac via explicare, ususq; instrumento re. soluendi, quod est aptassiniurii ad problem set ata recte&sine errore inuestiganda Nomini itaque dubium est, omnem finem es.se qu dam persectionem: quia finisestqui

dam terminus&extrema, ad quod omnis

actio seu contemplatio dirigitur, in quo omnis motus tandem quiescit decessit: Meum nonassequitur quidpiam,nulla ex parte persectum, sed rude 6 inchoatum adhue e iudicatur. Idem quilibet artifex qui sibi fabricat notionem finis, is oc perfectionis

conceptum habeat necesse est. Eiusque rei euidensargum Etum eis: nobispotest, quod Io reconsulti atque philosophi in constitu tione huius ultimi finis, diducti in varias aeam ultiplices sectas atq; sententias ,quonia eoncipiebant hunc finem sub ratione per iectionis. Alii enim iurisprudentiae fi irem e cantu illitatem reipnb alii iustitiae seu vi

278쪽

sisque ciuium aequalitatis conseruatimiem, nonnulli detum eum in legibus interpreta idi, aequitate populo explicadis constitue 'irunt. Qui quidvinomnes fines sunt quaeda perfectiones,propterea quod ciuilem esierit te praesentes custodiui, absentes vero cor rumpunt ac dissiguunt Cuni ergo praesentes custudianisset indos, sentes aut laedant, euocados institu Hosque esse arbitrM.ti sunt: cocipitur itaque finissub ratione per-4ectionis omnisaut perfectio&absolutio.

rei est quodda bonu, imp*ifectio, ut ita loquar,malum; quod enim perscit, coseruauci inlim perfectumest.nariira destruit con sctuare aut ut bonum est, ita destruere malum. Finis ergo, perfectio atque bonum, sunt reciproca:reem; dixit Aristot bonum esse quod omnia appetunt; quia bonum est finis&expetibile,&expetibile est finis&bo. num sonum aut est duplex alterum,quod primo pex se propter se expetitur, alte - .rum vero,quod propter aliud. Quod primo

ac per se bonum est, id appellamus, quod

suapte natura non tantum bonum est, sed illud etia ad quod e tera omnia,quiversu pte natura es quadam comparati e bona sunt, referuntur. Quod vero propter aliud

279쪽

LIBER V. 43

nigrat a expetitur, aut ipsius per se boni 'quidam fructus, ipsumq, per se bonum sine medio consequitur Verbi gratia corporis humani per se bonum expetibile, est ipsa sanitas , quoniam ad hac omnia cliqua bona reseruntur, ipsiusq; sanitatis gratia corpori adesse conspici utur Fructus aut huius summi boni qui consequitur, est bonavi integra

corporis operatio, itemq; pulchritudo, robur, bona habitudo, quae reliquaru partium omnium propriae sunt,&iecundum naturam affectiones seu dispositiones, uniuscuiusq; ebri constitutione comitantes. Bona quae sanitatem hanc antecedunt, dc ad illam tanquam extremum 5 vltimum bonum referuntur, illa proprie esse dicuntur, quae vel sanitatem efficiunt, vel con seruant veluti sunt, deambulatio, somnus

di vigilia moderata, cibus4 potio debita, simpliciterque omnia illa qu habent vim

efficiendi, conseruandi sanitatem, vel depellendi contrarium morbum Eadem bonorum partitio reperitur in uniuersis aliis

scientiis , ac disciplinis omnibus quae in actione postae sunt, maximeque in iis qliae

ciuilem societatem tueri ac defendere nituntur. In hac enim societate est summum

quoddam bonam,quod per sin propter se.

280쪽

atque etiam primo expetitur, ipsius m

rum aequalitatis legitimae conseruatio, iussita: appellatur. Quicquid enim in lieta ciuitate aut nepub geritur, quicquid agislatore vel Iureconsulto, deliberatio atque consilii suscipitur id omise iustitiae gratia, ad quam aliarum rerum usus cottio moditatesq;4 opportunitates per se ac pri mo diriguntur,fieri existimandum est. Dixi a te ρ imo ac persa quia finis. inuquod

que quod absolute bonum est, non tantum sui ipsius gratia vix θώώς, sed etiam mit, hoc est, primo ante omnia est experibit Recteque monet Aristot lib. pi in impost Analyt haec duo non parum litterdissene quod enim primo expetitur, id matri per se, tulipsius gratia expetitur. Sed

non conuertitur haec nunciatio,propterea,

quod per se expetibile, maioris est ambitus quam primo expetibile. Et si ergo multa per se& suapte natura ab hominibus expe-euntur nihil tamen praeter hanc iustitiam di aequalitatem illami eiuilis ietate, prismo ante omnia desiderari potest neque debet Quod autem summum hoc bonuis in repub consequituriest ipsa ciuium de τει -