Cristophori Ehemii ... De principiis iuris libri 7. Quibus iurisprudentiam arte, methodo, ordineque tradi, propriisque finibus circumscribi posse, dilucidè ostenditur. Cum rerum & vocum indice locupletissimo

311쪽

absoluta quatenus vero ad societatis ciuilis salutem dirigitur, atq; ad exteriorem visae usum accommodatur,politis, dicitur: ac perinde se res habet, quemadmodum in in- tellectucontemplativo&activo, qui cum substantia matura num sint, actione tamen Musu differunt: nam cum ea quae sem

per eodem modo sunt,&aeterna nuncupantur, contemplatur, contemplativus cum

ea quae in actionem cadunt,4 aliter atq; aliter euenire possunt,considerat,4 quos cto como de fieri possint, deliberat, activus nuncupatur Quaquam Veronatura&ὶ

stantia utriusque iustitiae eadem sit, ratione autem ut nuper dixi' inter se differant,

liae tamen non leues earu praeterea reperiuntur differentiae haec enim posterior di:

politica , videtur esse perfectior absoluta. Quod ut intelligatur iciendu est. perfectam virtutem trib. modis accipi posse aut enim dicitur perfecta , quia ipsi ut sitin existat. nihil deest qua ratione sortitudo, qui reocta ratione adhibita , maxima pericula in bellis sustinet, ut&caeterae omnes Virtutes perfect dici possunt Persecta quoque dicitur esse virtus,quq omnia alia in se coplectitur: qua significatione absoluta iustitiauniuersa lis perscctanuncupatur, quae oc virtutes in

312쪽

se continet, suoque ambitu comprehendit. Tertio modo dicitur virtus perfecta, non tantum ea quq ad sumesum est perducta, de reliquas Virtutes continet, sed qu perfecti Climi est usus, hoc est, cuius operati ovi actio est hominum generi utilissimi; perinde ut medicum aut Iureconsultum perfectu eum appellamus, non qui artis tantu theorema ita exquisite perdidicit, sed qui artem dextre exercere, ad usu ni utilitatemque vitae praecepta deducere potest. Hac ergo significa tione virtus politica dicitur esse perfectissisna,qubd qui ea praeditus sit, non tantum secum, sed cum aliis etiam virtute uti recte ac iuste,4 ad reipub. ac societatis humanae

conseruationem ea accommodare possit. Et

quia ad alterum sipectat haec virtus, ad con situendamque S conseruandam ciuilem administrationem adhibetur, ab Aristotele mnium virtutum praestantissima, optima. pulcherrima atque dissicillima appestatur. Praestantissima quide, quod eX aliis omni b. perfecte constituta optima, quod eius usus sit uberrimus&qualatissime pates; pula her-rrima,quod Venere seu Lucifero stella si lendidissima, sit, Epter dignitatis eminetiam, maiori admiratione digna & veneranda.

Denique dicitur eue dissicillima , propter

313쪽

sum: a chiones iustitiae, quae longa experrentia, ac multorum variorum negocio Tu tractatione, ut recte obeantur, indigent.

Vnde etiam plerunque fieri solet, ut multi , quidem priuatis in rebus atque domi anus mi sui mores formare, interdum etiacum uxore ac liberis at isque domest cis virtute uti possint Lad rempub vero vel ad officia publica vocati, id propter rerum, negocio-

rumin commerciorum imperitiam, non

possint. Ex quo intelligi potest, longe dis i siciliorem esse in societate quam apud se, virtutis, ni Quam quidem rem&Bi- antis illud dictum coprobare videtur, quod

Laertius Pittaco adscribit, qui magistratu, virum prodere 4ixit. Qui enita magistra- .. tum gerit,vel princeps est, non sui, sed alio- . Tum Maram gerit,dc in reipub. administrationem ac societatiis euram,quae longe dis- ficillima est incumbit. Quia ergo haec iustitia ad alterum refertur, ob id alieni, bonum sola ut Aristoteles inquit neque eius qui ea praeditus est,esse videtur,atque omnino eorum, ad quorum,sus utilitatesque di- rigitur; ut, si in principe inueniatur, regni; si in optimatibus vel populi , reipub.utili- tatem respiciat. Huius virtvt: praestantiam ac dignitatem c sim aniza aduertissciit

314쪽

eteres, eam matrem ac nutricevirtu

quanon tantum omnes gignereo iiii. sed etiam nixa custodirentur, appes inimnsueuerunt. Vnde Polus Pythagorisse i caniis sic loquitur I sitim imo ρ--etur mihi mater o nutrix cato ram Hsu'um appellandini'amsina ista nerva emat 'utem nequefortem neque 'u. emem esse concordia totius animi cum concinnita Fiet autem eius utilitas evidentior habitusconsitarauerimus, utpote quiticularem istum sui usum,&advnu quenari piam praebeant, iustitia vero utilitatemii multitudinem, uniuersas rerum com-

,rehensiones praestat siquidem iniuindo ii rino Muni omnem obtinens, prouidem v axur, O h-- constitutio g a ris cuiusdam deorum, qui ipsam ita dis sesuerunt. In ciuita in quitas merito nominatur. In domo M tem haec est viri &vxoris concordia mutum Irena timulorum in heros benetiolenti Dominoruin autem erga semulasbenign 'curatio. in corpore, sanitasin persebi membrorum. Caeterrum in anima eslsa pientia, quae perscienti. 4 iustitiam,

315쪽

i. virtus totum siritu ac partes singulas ita

in Oderetur, in concordia consi ruet,quomodo non matei nutrix tum virtutum. taim rerum omnium communi iudicio dici di beret 8 cssem proferre multa antiquissimorum scriptotum praeclarissima huius virtutis en comi a quibus eius nobilitatem , dignitatem ac poest intiam praecaeteris celebraret ni quam desierunr, ni si res effet mani fistior, ter se satis nota. Iluid potius videndum est, quae huius vir tutis sit tradita ab iisdem descriptio. Vtc. gnita ipsius natura, quisnam Iureconsulti

ac legislatoris scopus statuendus sit , intelligaturi

contineat vigenus,an ut totum . SSdoppoxtune hoc loco sese nobis offert non leuis,verum utilis ad propositum nostrum accommodata quaestio , quae exsuperiori justitiae descriptione nascitur Caenim saepenumero dictum sit, Iustitiam v- niuersalem esse omnium virtutum persectissimam,quod reliquas omnes vlTheo

gnis inquit hin se complastitur . mentis

316쪽

ambigitur,qualis sit com plexus occomprehensio, generisne, an totius. Videtur autem haec res esse d ubi ac controuersa, neque enim genu sc ferarum virtutum iustitiaese. se videtur, propterea quod generis nomen

aedefinitio omni b. speciebus uni uoce hoe χst secundum naturam attribuitur; Liu- sitiae uniuei latis nomen, non ita propri Ede aliqta virtute particulari, utputa sortitudine aut prudentia,aut alia quavis enun claueris, mulioaue minus eiusdem defini- tionem his attribueris quippe cum multi

fortes esse possint, iusti tamen minime idcirco inueniantur. Adde quod perfectissi- ma virtute esset aliqua perfectior: si enim iustitia uniuersialis est persectistima, cuius definitio attribuit ur fortitudini, aut alteri virtuti. quae ab eadem est diuersa, certeri fortitudo vel alia quae uis erit perfectissimas in sic dabitur Persectius pei secto,idemq;rit petfectum obirnperfectium sibique contrarium & repugnans, quod fieri non potest. Praeterea ablata specie alicuius generis,no aufertur propterea geniis; velati ablato boue, vel leone nihilominus manet natura animalis, quae inli Cm in caeteris.

questreari portla speciebus sat ablata n

317쪽

nim inutessese sequantur; ut ab Aristote. era sine altera haberi pei secte non fossi fit ut una altera mac constituat perim is

aut si non sese sequantu prudentia r. ablata reliqua peribunt,&iustitia

auferetur: natura enim omnium virtutum

in recta ratione mituri recta autem οὐ i nihil aliud est, quam ipsa prudentia inoa, siquis dicar, iustitiae uniuersalis nos' an payticulari quoque dici,ac propter i. -- esse posse s nonanim uertit μνω ' aequivoce id fieri no autem univoce: su61

proprium generis est. Iam vero neque t

tum quiddam iustitia virtus esse vide tur,quia eius duplex habetur ratio aliud elatim est totum,quod similium, aliud quod dissimilium partim appellatur Simicis,artesillae dicuntur . quaevi totius ''mendi descriptionem sibi edicant: ut caro earnis enim partes,cticam sunt di dictuitur; usis ossa,quaeque ius, i sunt ta. Dissimitis dicuntur, qua in o. ' men descri ptionem diuertim a suis in Sobtinent veluti manus&pes dicuntur partes dissimiles ipsius corporis seu hominias rursusquecario&neritus, pectis itaque enim insocapulauiale

318쪽

admoda sem nerviis. Virtum ergo put iustitia imilesei senon posmi, qui tu i nomine tum descriptione non ilum a suo toto,sed etiamini r sedisserunt. neqvd antiles,quia aliexa abaltem depenMςre,neq totum absente harum ulla amplius consta te possiecernitur, quod exsententia Arielis sextora hic.c p. v. nuper dictam est ' Quod siquis neque partes totius neque spe-

cies generis,neque etiani voces miliaplicis dimonis es contendat, sed ambigentis naturae inter gen raac voces homonymati

eius Helicet quaeis, in ad usum disecuntur, cui lationis decem praedica,

menta sunt,quae , si appellantur,ac ipsi

anima quae de rationaliae vegetativa hoe 'no enuncia uririnalias multoques bestiicidat necesse est difficultates Nimiri his quae ab unodi ad unum dicuntur,prius vi posterius inuenitur, v uis substantia 'rior est accidente: at in virtutibu res ali ter sellatat, vesalier pri tinera non Q. sed simul omnes: adde quod sublato vn alterum in illis non aufertur, ut ablatoa 4M ente no tollituram aut λManlii sed sublata vita virtute, tollitur iam to- in . singulae euis partes, cum solabaroni

319쪽

i iam adeptus si, caeteras quoque adipisca, i turi Quod si virtutes, species, vel paries iu- stitiae non sunt, essicitur ut neque iustitia ut totum in partibus, aut vi genus in specie bireperiatur. multoq; minus in ea ruandi si iisptione aut definitione. Sed neq; iniustitia sunt, Vt folmain materia, quia sol maest persectior materia:. at iustitia est pei scitior virtutibus. cq etiam sunt in iiisi: tiata

quam in fine quia iustitia non est finis vir tutum virtutes enim per se expetuntur. desunt per se fines: at quae ad finem reseruiuia ob aliud expetuntur. Nullo deniq; eorurn quae in aliquo esse dicuntur modo, in iustitia contineri videntur ut ex his quae iam dicta sunt facile appareat, quam non leue

sit huius difficultatis nodum di luere.

His tamen non obstantibus, dicendum arbitror,virtutes omnes, in iustitia & virtute simpliciter, tanquam partes similes in suo, toto contineri: virtutes enim omnes similes inter se sunt cognatae, quia reguntur ratione recta, quae nunquam abesse potest, sed eas ita coniungit, ut qui unam earumerfecte adeptus sit, omnes alias possidereeprehendatur: qui autem omnes habet is

320쪽

secundum fortitudinem,ex eodem habit. agere dicitur, cuminais in quibus temperalitiae aut fortitudini locus est, pariter. mnibus agat. Eodem enim modo se habet in virtutibus animique habitibus, atq;

in naturae rebus ut enim ex variis ac diuersas admixtionem coeuntibus livinoribus. unum tamen similarium partium totum.

Vt pura caro aut Os, generatur, Ita cum vir '

tutes subiectis in quibus sunt dc obiectis in quibus versentur, inter se differant, unum tamen totum similium partium constatuunt quod propter diuersitatem earum re rum quas tractat, diuersa quoque nomina sortitur,ac nunc quide fortitudo, si in bello

labores ac pericula sustineat si in cibo de

ii otu moderate se gerat temperantia si in contractibus aequalitatem seruet, iustitia appellatur. Vnde fit ut quemadmodum virtutis,itari iustiti nomen omnibus tribuatur. Huic nostrae sententiae adstipulari rideturZeno,qui iustitiam non male definiuit,esse prudentiam in situm tribuendo cuiq; , in accipiendo temperantiam,in per-'petiehdo fortitudinem; qua definitione omnes Virtutes uni iustitiae contribuit. e. nonem sequitur Menedemus Eretriensis. Mae Plutarcho, qui negabat plus una vi . mis