장음표시 사용
321쪽
tute esse, sed eam diuersis quandoque nominibus appellari ut vesti, penesta ensis& gladius eiusdem rei sunt nomina. Quae virtus aut non potest non omine, aut debet appellari iustitia ea enim iubet ut legibus obtemperemus. Leges autem viro forti,modesto,liberaliac prudenti, ut Aristoteles ait. pri scribunt quid facere debeat: neque ulla est honestatis pars, quae earum vi praeceptis non comprehendatur. Iam vero si omne honestum legitimum dicitur, legitimum quoqxie est iustum neq; vlla virtus quae non iusta sit, siue in commerciis. siue aliis vitae actionibus cernatur. deprehendi poterit ouod si cui haec nostr iustitiae partium natura durior videbitur esse fiantentia, is mediam viam eligat, ipsumque totum, partim similium,partina dissimilium partium statuat similiu, quatenus forma sua , hoc est, recta ratione 3cprud ntia conueniunt dissimilium, quatenus propter diuersa obiecta diuersis no minibus appellantur.
SEdde his satis: ratio enim postulae, equihuius virtutis a veterib philosophia
322쪽
nostrisque Iureconsultis tradita fuerit scriptio atque definitio,breuiterexplicemii MAristoteles ergo Ethic alta quinto,e in effidicit, ex qua bimis smolunt agunt= eat quiis sunt quα definitio non naturam &. substantia mi ustitiaeexplicat, sed potius ius vim proprietatem Ci-Onotaesone,'ristoteles&Galenus 2-καφ ιυ seu εν νά- ω,id est descriptionem notioneappelalant,quaeex notisci manifestis nobis, let Onstitui. Cum ergo ea quae tensiib exposi-- ta sunt, utputa actiones effectus, nobis notiores sint caussin principiis rei aliis xi . merit Aristoteles eam ex actione di vise effectui interpretari voluit simili d
seriptione usus est in ii decemir dieram torum ubi qualitate esse dixit, ex quaciu aes esse dicimur; quia compositum notius est suo abstracto. Qu9d autem adiecit indisi itione,volunt aguntque id sane hanc rationem habet:quia noniatis est,ut lib. a. moribus traditum ti actionem qum . quomodoprobam studiosamventi qua que virtutis specie prae se ferat, ut quis pro- . ptereamryonus ' virtute pit ditiis sit ὁκ λ beatur, sed ea a recta ratio iis iudicio
323쪽
Iumaleprosectam esse oportet. Cum fieri aliquando possit, ut quis vel metu coactus,Vel vi compulsus, aut etiam ratione,actionem iustam&laudabilem facere possit, nec tamen illico iustitiae habitu. adeptus, iustusque disendus esse videatur,
nisi etia sciens di psite id fecerit, quod prinprium est virtutis. Recte eniam mea quidem sententiab Theages inquit,tria est V-- niuerset virtutis principia,cognitionem vi. delicet, potentiam&arbitrium. Cognitio est vis,quare contempla numiudicamus. Poteris Vero, animi velut robur quoddam,
quo negocia suscipimus, atque in iisdem
constanter perseueramus inbitrium aureter tanquam manus animae quaedam. quibus incitamurti agitamur esque arri rinius. Quemadmodum ergo scientia Martes,sicultate atque cognitione, ita virtutes proprie voluntatem arbitrio distin guuntur. Atque haec denotione. Essem Ualis autem huius virtutis definitioabeo.
dem Aristotele in lib. De virtut iis radio tu ubi sic inquit: Δικαιο ιδεμ, - -
324쪽
nitionem imitatus est noster Cicero, qui habitum an inii, communi utilitate seru 3 a suam cuique tribue Mem dignitatem id est, quo quisque dignus est, quodve ei de. betur lege,cum a tribuendo unicuiq; quod
suum est, Graeci,n ii appuellent, esse dixi iQuibus destnitionibus 'ngruit ea qua Vlpianus tradidit, qui sic ait: iustitia est eo vnies ἐριε tribuens. Quae quidem definittio quia partim a quibusdam seprehendi,
tur partima nostr:s Glossatoribus non re, me kntelligitur, explicanda breuiter ωsuq cincte nobis est, quo pacto cum Aristote, ludi Ciceronis conueniat, perspicue ostenedendum Aristotelis definitio ut reli' quae duae quae iam allatae sunt proprioc. stat genere,ae propius sius differentiis.Genus eniri in definitione, est ipsa virim, se perfectio quae sequuntur, loco disserenti rum adiςri sunt. Harum autem duplex est ratio: alsera enim earum a subiecto in
quo consistit virtus,altera ab assone se. lossicio fumitur. Vt enim resiqua virti tes omnes in parte aliqua animi,si h qc λ- Ia in resta anima,cuiu ut Theages inquid
concentus quidam harmonia est, cernn
rur. Porro virtutis oscium est, prodigxH-
325쪽
te 3c merito suum cuiq; largiri ac dithribu
ere quod sane non ita arcte, sed maxime comuniter Muniuersaliter intelligendum, ut non latum de honorii ac dignitatum distributionc quod particulari illi iustitiet distriuiiuae nimirum, τοῦδε τοῖς Δοαναγυια σι δορθto τι η, id est, emendatrici seu commuis Atati irae opponitur, loquatur, sed potius ut eam animae restitu sine atq; persectionem
dignificet; qua fit, ut primo quidem in homine tantu unicuique parti tribuamus, qua- , tum dignitas eius post ut it, rectaq; ratio tribuendum censet vel, ut significantius dica, Omnes animae humanae partes, certat quadad: cocordi administratione guberne tur, ut iis qai suapte natura ad imperadum secta sunt facultatibus, vim imperadi quari quesiacienda sint, iubendi, o facienda pro- ,ibendi iis vero qhiae adparendum iactae, Iecta piae cipienti rationi modeste parendi obsequendiq; voluntatem tribuamus. De- 4nde vero sicco positis ac praepiratis animis, societatem huius ciuilis vita cc coniunctione mi omi immari ter se ex aequo di is a mus ac tueamur, ita ut Icmyer suu cui tribua- mus, nemine laedam a3, rectaq, dc legitima
qu alitatem non tantum in distributione faὶior Q. P cseram, sed etiam fidem
326쪽
acaequitatem in commerciorum contractuum,omniumq; adeo ossiciorum dc utilitatum Generibus, constantes ad salutem de
patri felicitatem propagandam seruemus. Eandem prope vim habent posteriores illae. Ciceronis dico&Vlpiani definitiones. Sed Ihoc interesse videtur, quod hae magis iustitiae politicae quae in hominum societate direpub Vel satur, ac propria est Iureconsultorum aegislatis ii Lilla vero iustitiae ab . solutae,quae partium ni in concordia qui'. dam est, conuenit Sed&eo inter se differ ut, quod Aristoteles genus iustitiae proximum, virtutem nimirum, Cicero&Vlpianus remotius habitum es se tradiderunt nequeenim constansin perpetua voluntas aliud quid est aut significat, quam habitum Pnisi quod voluntas aut vis quaedam est io- tentia quae ex habitu fluit, nobisque notior est, aut certe ipsius habitus subiecium Duplex enim videtur esse voluntas, altera quae habitum sequitur, altera quae eundem an tecedit:&proprie ad appetitum refertur,et quo deliberatio seu cosultatio Selemo,qui omnium actionum sunt principia, riutur. Sive igitur tu hae vel illam voluntatem ae cipias, nihil incommodi haec definitio con luacbiticum constans perpetua voluntas l
327쪽
LIBER V. 2ρ rei scriptio habitus sit, ac proprie iustitiae tribuatur, quippe quq ut multis iisq; no indoctis videtuo potissimum in volutate posita
sit, quae tamen res non paru est controuersia, cum alii virtutibus moralibus appetitu sensitiuuin, alii voluntatem alii non unquana
aliud, pro subiecto statuant nisi forte quis voluntatem etiam quendam appetitum D se dicat, nomeq; appetitus uniuersalius ae- cipiatur, dicatur de eo qui rationem se- quitur,' proprie voluntas nuncupatur Sic de eo qui sensum,& proprie nomine gene .risappetits Vocatur cuius sententiae Ari- stoteles in libro De anima fuisse videtur. cum inquit: Voluvias enim appetitu est qui-dmmrat cum motu fit per rationem, es per v luntatem etiamst, at appetitu absque ratio ne manet,&c. Atque hoc in loco non satis
possum mirari, quid Rhodolpho Agricolae,
homini alioquin eruditissimio, in mentem venerit, quod hanc nostri Vlpiani recte tra. altam definitionem, ut plerasqyalias, lib. . Dialecticatum Instit. conetus reprehende quam ego non tantu non reprelieaendam. sed laudandam potius existimo , quod cdialacticorum praeceptionibus, desiureconsultorum scopo maxime sit coucia lens at nue consentanea. Dabitat enim Acculsius.
328쪽
sed satis inepte, quomodo iustitia possit esse
constans ac perpetua Volunt ac, cum non
semper iustus iecta iusta agat, sed quadoque fallatur. Huic questioni ita satisfieri potest,ut constantem ierpetuam Voluntatem hic accipiamus, non eam quae nunqua, sed perquam raro labatur, dc ut plurimum id quod honestum iustum est expetat Vc enim nunquam errare solius Dei, ita per i quam raro, rtificis munus est. Adde, quod si vir bonus & iustus quandoq; ab aequo de sicit, non tamen ob id voluntasac habitus animi tollitur,quippe cum vel ob errorem, Vetignorationem,uel incertitudinem &inis constantiam rerum quis labi ac decipi possit,voluntatem tamen iuste dc bene agendi non amittat, sed ad se rediens erratum corrigat, rectaque ratione peccatum emendet. Quod si etiam id eueniat, ut ipsam adeo voriuntatem bene agendi mutare incipiat, dicendum quoq; erit, iustitiam in eo non ob seruari,atq idcirio constantem esse ac peris petuam voluntate ut quandiu in homine fuerit,ipse quoq; secudum hanc assctus sit. Si ita accipiantur, nihil incommodi habebunt. Quod aute de iustitia diuina,&coriucreta d abstracta nugintur interpretes, id
Partim a proposito alienum est, partim etia
329쪽
veritati minime consentaneum. Atque haee quidem de natura iustitiae, eiusque diuisione in uniuersalem ac particularem seu priuatam, dixisse fit sit. Quanquam non me latet,&aliam huius apud philosophos partitionem reperiti, in eam nimiru quae simpliciter&absolute iustitia dicitur, quaeque in animo hominiscernitur, in repub quet politica dc in eam quae cum adiunctione, herilis nimiru, patria vel maritalis quod inter seruum4 dominum, aut parentes di-beros,autvxorem ac maritum spectetur,appellatur. Quae quidem omnes iustitiae superioris illius partes quaedam esse coiaspiciuntur, ita quide ut vere dici possit, potissima miustitiae diuisionem, ac summam eam esse. ut alia quidem totam virtutem,alia partemttantum virtutis, ut puta fortitudinem,tem peratiam,d ut herilem, aut maritalem aequitatem respiciat, complectaturve.
Iurisconsulti. I putatione liquet,absolute dc primo ac per
IVstitia ergo particularis, ut ex suaiori disse,bonum non est,propter quod extremuin
330쪽
di ultimum omnia expetantur , quippe eavit tutis tantum pars sit quae reliquas non complectaturi Undi etiam fit ut neque si nis, neq; vltima persectio ciuitatis, aut societatis humana esse possit pei sectio enimvlima una quoddam bonum est, quae cim multarum vii tutum adminiculum nota
betur. Quod si ciuitatis reipub. perfectio a
non est. neque legislatotis&Iure consuli Qui rei pubi summum bonum conseruant, ac tuentur, fini aut scopus esse unquam poterit. Quod autem summa reipub perfectio citra cumulum virtutum consistereno posta sit, ex eo ostenditur, quod persectio ciuita tis est felicitas ipsa, cui gratia omnes omni hominum societates congregantur, ad qua omnes legesin consuetudines dirigimtur,
cuius in repub. coseruandis ac tuendae causa,
cosilia, deliberationes actionesq; ciuile atq;
politicae uniuersae, tum a magistratu, tum a popul ', suscipiuntur, gerunturque hanc , Ita exbptant omnes, ita admirantur cuncti, ut sine ea, non tantum non commode, sed neuiuere quidem se posse arbitrentur:econ tra vero, desse de suos tantisper incolumes, ac beatos existimant, quoad eius beneficio ec subsidio adiuuantur atque proteguntur.