장음표시 사용
401쪽
stris Imperatoribus, quasi εφε δὲ dici, hoc est, compendium c diuerticulum, quo solent uti boni & vigilantes Imperatores, cum excubiasin custodias in castris inopinat, repente occupant, militum suorum fidem ae diligenriam exploraturi. Quam rationem secuti sunt philosephi,ac brevem 'uandam ωcompediosam inuenerunt do- eendi viam, quam ex similitudine hac me.
rho Mn appellarunt, qua res numer prope
infinit consuta atque dispersae, ad certa Ocdefinita capita, lue theorematari praecepta uniuersalia appellant, redigi,&quadam ratione conglutinari ae constringi possent, vaearum postea taberetur cognitio, quae an te vel Og tionem omnem fugit bant, vel experientia &vsu comprehendebantur an tum unde Quintilianus methodum e riti eue eompendium. Et Theodorus Gaza, ae rationem docendi. Qui igitur experientia quadam seu peritia, quae tantu multarum legum cogerie memori et tradita con stat Iurisprudentiam dici& doceri debere
opinantur, id mea qu: dein sententia non ficte faciunt, dum neque inuentioni neque doctrinae hunc ordinem necessarium esse prω- sitentui expers etia enim sola, ratione&ar
tisicio vacat,soliusque lari unae beneficio ia
402쪽
inuestigatione rerum opus habet Atq; ia. circo qui hunc docendi naod una sequuntura ut deieridunt fortunari re i confusaevi incestae amatores e sIe, eosque nihil soli diri veri nqi am comprehendere aut iudicare posseco dendum est. hi vero qui in rerum inuectigatione rationem ducem sequuntur, nihil a quod eius arbitrio conafrobatu non , sit statuunt, ordine: via rectae rationi consciat anea, a primis di simplicissimis quibus. dam principiis moisi, ad singularum alicuius artis vel scientiae partium inuentionem collocationemque progrediantur,necesse est.
CR do aut re partium rei aut scienti ali
cuius collocatio, duplex est: Vna arcι- dei luet arbitraria,altera natAralis essen
riasiis. Accidentalis seu aduentitia dispositio inconstans est & varia, iro arbitrio cuiusque hominis eiusdemque conceptione diue ia ut enim idem faber lignarius aut aedisi calor, pro dissimili mentis conceptu sibi oblato, alio atque alio modo fabricat arcam aut domuna, sic mens nostra pro diuersa conce' Ptione, diuersor costituit ordines ac methodosa
403쪽
dos. Quamobrem in arton edicaron ut
ii mediat, quia mentestia concipicbant atq; cogitabant uniuersalia esse nobis notiora,&Ordine doctrinae pia ponenda , idcirco de morbis uniuersis siue generatim primo scri- plerunt, deinde de propriis siue particularibus. Alii vero, ut Aviceima, conuerso Ordine usi sunt propterea quod mentis conceptionem habu eiunt in uersiam lanimo e nim concipiebat, proprios morbos faciliores esse addiscendum curandum, utpote senstibus proximiores Scexploratiores Exorsi igitur a propriis morbis ad comunes progressi sunt. Et in nostro Iure ciuili doctissimis viris, ut Cic.lib. I. de Legib refert. lege Iuris scietiam proficisci sed nescio an recte. placuit Cicero vim legum ab hominis na- . tura repetendam, non Praetoris edicto, aut xiti Tabulis hauriendam putauit videbat enim ioncstatis sontes non aliter patefieri posse, quam si quid homini a natura tribu tum sit, quantam vim crum optimaru in
mens humana contineat,cuius muneris co
lendi essiciendique causa nati,&in lucem editi, quaeque coniunctio hominum deorum,quae naturalis societas inter ipsos esset, prius explicaretur. Imperator quoq; Iusti-
uianu. Ius ciuile traditurus,de personis ini-
404쪽
tio earumque officio differen desim sibi proposuit quia ex stimauit, pei narum cauta ius omne constitutum esse easque res actiones dignitate loge superare. Et, Vt semdicam, quicunq; ex recentioribus hoc tempore, quorum quidem videre mihi comem tarios licuis, de Iuris arte& methodo scribere aiten artit illi pro diuersa atque Varia men iis cogitatione eius praecepta in ordinem Vnamq, consonantiam re deger ut Haec scribendivi inueniendi ratio ut immensa 4nfinita: incerta, ita vera propria non est; quia insanitae sunt hominum conceptiones sententiae, atque ob id modi quoq; 4rdines docendi infiniti maturalis autem et hodus & ordo is est, qui a natura insitus est
rebus, &constans, finitus atque perpetuus es, uno atq; eodem semper se habet modo, nec ad conceptionem&imaginationem mentis flectitur Luncis sa quoq; natura in producendis gignend iq; rebus seruat qua,
a Platone. Ut enim animal sine anima esse non potest, neque etiam viuere sic cognitio rerum sine hoc ordine neq; constare, neque recte doceri potest quin imo neque dici doctrina aut cognitio debet, sed rectius confusio Ei quoniam ordo est veluti quaedam a-
405쪽
nima: vita, ideo qui sustulerit hune ordi.
nem, continuo doctrinam rerum sua esse
tia dc quali vita priuabit. Nam ut Aristota icribit secundo Phys omne bonum pendet, ex ipso ordine, tum in rebus artificiosis,turn in zebui nituralibus Artificiosis quidem,
quia artifex intuens in res naturales, sum structuras perpetuas ac necessarias,ordinem harum accommodat ad suas actiones&opera ; quia ars est imitatrix naturae recte de bene operantis. De hac ergo methodona turali constantiin finita dicendu nobis est. quae sola rerum naturas earumque proprietates inuenire, recteque in uestigare potest. Alia docendi via, utraque, illa nimirum quae experientia la,aut etiam arbitrario ordine constat, quia incerta, in ita,naturae rerum repugnans & aduersa est, hoc loco praetermittetur, com modiori tempore, in eo videlicet libro ubi de tribus Iureconsultorum, empirica, methodicari dogmatica disseremus sectis, confutabitur atque haec de no Qtione methodi persequamur, modo ipsus essentiam & naturam, quae cognoscitur ex suis causis atque principiis, quam sequuntur . . differenti Λ proprietates &Vsus,de quibus . omnibus sigillatim, breuiter tamen&pe
spicue di methodo disserendum est '
406쪽
PRINCIPIOR. Vst IsCApv IV. Natura methodi inuestigatio. SEntentia est Aristotelis priscorum phi.losophorum horninem ipsum amat via eius rei causa natum,dcii hanc lucem editu
esse,ut seipsum, resque uniuersas quae ipsius gratia productae genitae sunt earumque usus commoditatesque assidue contempletur,atque in his supremi opifici potentiam cc sapientiam inessici edo, bonitatem conseruando, admiretur,ut ex admiratione ista rapiatur quodam desiderio animiq, cupiditate imitandi haec,similisq; genitorii adem fiat: deindo ero,ut aliis prosit, comunes se tilitates in medium afferat, societatem hae di coniuctionem hominum inter se studiosa di laudabili actione tueatur, sibique non tantu uxorem doliberos, sed & amicos, proin Pinquos,patriam &rempub. uniuersum denique humanum genus, quoad eius fieri,
. test, beneuolenta omniq, officiorum per--utation tum aestibus,tum opera tum facultatibus deuinciat atque coniungat. Haec enim Vera unica, in quam natura huma
nitendat,&ad qua facta est,felicitas ac bea. titudo ho, inquam, est surremum, ulti-
407쪽
intimaliua, quod omnes nos expetimus, quodque expetere debemus bonum cuius adipiscendi gratia, sola ex tot animantium gener bus atq; naturis, participerationis corationis, qui b. caetera omnia sunt expertia,
Natura ipsa fecit hisq; sensus laquam satel Iites attribuit ac nuncios, figuraque corporis habilem aptam ingenio humano dedit,
accum caeteras animantes abiecisset ad pastum solu, homine erexit. ad caeliq; ut Tulli
inquit, quasi cognationis domiciliique pristini conspeia una excitauit tum speciem ita tormauit oris, ut i a penitus reconditos
mores eis noeret,&oculos nimis argutos, qui quide quo animo affecti euemus, loque cietur. Itemque opportunitates, habilitatesq;: eliqui corporis,moderatione vocis, oratio omnis vim largita est, quae omnia ad docendu discendui, comunicandum, disceptandia, iu- dicandu,intelligenduque, sunt accomodati sesima,&quasi funda meta qu da scietis coniungui&conciliat homines inter se naturali quada societate,&ad ossicia mutua bene- uolentia,amicitia,familiaritatesque ineudas, conservadas atq; auge das nos oes alliciunt impellunt. Qua quide ob rem&Aristot.
&priores illi philosophi omnes duplice pii Iosephiae vel sapientiae partem, qua felicitas
408쪽
ae beatitudo homini describeretur, cum iusque praeceptis illa doceri posset, arbitra , ti sunt alteram quae scientiae deso Initioni , alteram quae moribus & vitae inserui ' ret Sed enim omnis contemplatio veliscientia, veri intelligetndi,ictio autem boni adipiscendi gratia instituitur; ac cogntv - nisfinis veritas est, actionis & officii, bonu ... Vero autem contrarium est lalsum,4 men dacium bono, ipsum malum saepeq fit ut ea quae vera dc bona sunt nos lateant&ob. . cura sint, atque interdum animus speciere 'Miri veri deci piatur. Vnde fit, ut cotem plari nihil aliud sit . quam discernereae distin ,
uere Verum a falli, Pagere autem, appetere onum,&euitare malum. Haec separatio
discretio, est quaedam acti ovi opus, ut siedixerim, rationis& intelligentiae. Omnis autem actio ut recte ab artifice fiat, proprio, di idoneo opus habet organo seu instrume, to Ideoque' homo, ut propositam sibi felicitatem adipisci posset, atqae sine errore ve- rum cerner &in ciuili societate rectum a prauo distinguero, medio quod a indiguit., medium autem Minstrumentum hoc nihil aliud est, quam methodus ipsa&habitus, via&ordine res contemplandi&efficiendi,
hoc est, inuestigandi vera,ec adipiscendit,o
409쪽
nativa adeo inuoluta tenebris 4bscosi dita sit, ut multi cx pristis illis philosophis,an , ab cuius rei scientia haberi possit, dubitare: ausi quandoque fuerint; rantaque honesta rumacinhonestarum actionum Varietas, ut quae maxime videntur digna esse iusto homine eoq; qiuem virum bonum dicimus, tape commutentur fiant .ue contraria necessaria profecto harum methodorum fuit inuentio, ut mens humana,quae suapte natura ticile ad cotraria deflectere, dc labi plerunque solet, in cognitarum dissicillimarumque rerum hOgnitionem, at l, bonarum fruitionem, facili quodam compendio sine errore perduceretur. Patet igitur haethodum nihil aliud esse, quam instrumentum cognoscendi agendi, quo diiudicamus
verum a falso, bonum a malo. Porro o-
.mne instrumentum ex eorum numero est,.qu cum alio conserunturnest enim tum a
410쪽
licuius rei, tum artificis instrumentum radique ut instrumetum sine artifice, ita artifex sine instrumento esse non potest, omnisque actio siue naturalis siue artificiosa sit. orga novi obeatur recte, indiget. Opis exigitur qui hoc instrumento non latum utitur, sed eius quoque est autor, me hominis appellatur, qua ratiocinando contemplando, atque perpetuo in rebus particularibus discernendo, in iisdeque uniuersalia notado, hoc aliis indiuiduis applicando, frequenti usu dc
exercitatione habitum quendam rationalem sibi parat, quo ordinem rerum anim aduertere,in via quadam earum differen
tias , progressiones , similitudines , dissimilitudines, causas, effectus, vires potesta tesque cernere ac docere potest. Qui quidem rationalis habitus, ordine progrediedi, methodita dicitur. Et haec est vera dc propria lasema methodi,ipsiusque disserentia,qua a reliquis omnibus animi habitibus, prudentia nimirum sapientia, intellectu, artes scientia distinguitur; qui omnes habitus sunt
mentis perfectiones,dc hac methodo tanquam proprio instrumento acquiruntur. Itaque cum hoc habitu ac via rationali caeteri omnes habitus comparentur, vere dici