Cristophori Ehemii ... De principiis iuris libri 7. Quibus iurisprudentiam arte, methodo, ordineque tradi, propriisque finibus circumscribi posse, dilucidè ostenditur. Cum rerum & vocum indice locupletissimo

441쪽

nim elemotis. Servavit e go viamseu inmdu Alistoteles secundo libro de Anima, ubi res, potentiis ad animae sius tantiam silentiam. Idem in libro primo Psys secit in inuentione teriae primae,ac reliquomini principiorum itemque in libro de enim riavi reminiscentiaci nam ab obiecto ad a-oum, ab actu ad memhriami ocessit e demque progressu saepissime utuntur in decidendisquaestionib veteres tam medici qua

iureconsulti Modus iudicandi versatur inredi persena Persona enim non anis em

idem modo doceri institui potest, quia a attora ingenia omniu noi sint,pria sunt quos exemplis tantu doceri oportet; alii s lo sensu ducuntur.' insatui possunt; alii iti liratione conquiescunt. Res similiter dis simili quoque, sed proprio modo tradiitur: aliae enim per solam forma siue causam se malem doceri debent, ut res mathematicae, quiquia intellectu a materia abstrahuntur, id effetente &fine di materia rarentiative

442쪽

eruui obnoxiam, toninis res naturalis sommoditumh per noc genus traditur alis per finem , tres moralis,siueomnis actio quae dependet ex nostra voluntate, quem admodum dotota Iuris ciuilis nostri scie tui, di omnisusquae cadit subciant empla- tionem a Itificis. ψportet igitur in docendo, praenoscere viam progrediendi, modii auditandi natuitiis rerum , di dignoscemliin genia auditorum , ex quo appa V. quid sit via&modus.

CAEtenim trulli 'suessent via, modiis,

nisi etiam nobis praesto essent instru menta accomodata ad docendum quad . quidem ut admonet saepe Aristotelea,nulla actio siue eorporis siue animi sit, quae sine instrumento proprio redi e obiri potest. I strumentisergo quibatoexplicantur iis . Mentur,opus est. Neque Vero eadςm esse se multi perperam tradunt,existimanda sunt 'ardines Minstrument propterea quod hμφrdinib. concluduntur continenturis,que . admoduascensus&descensus in scala.Ordo quam:

443쪽

apri' memens orrimum artis vel discis plina partium uiuetio, dispositio atque coia

locatio,vesuti insola graduu singuloru se rie distributio.Instrumenta te seruiues:

explicationi partiu hoc modo dispositatu. c. iam vero ordo istarum partium semper est unu perpetuussomniaque artis disposito,

aut resolutione aut positione auidefinia tione sinat modus utendi haec instrumenta varius est&inconstans,itaquide,ut pro di-

uersis scientiae parti aliis atque aliis semper Hendia sit instrumentis Ex quo colligi, test,nim unu esse genus horum instrume torum,sed varium ci multiplex quaquanas diligentius res consideratur,4 unum de plura hariim methodorii genera esse adina ueniemus. Methodus enim concipipotest pro via: ratione quada docendiiqua notione unustanturii erit genere habitus,sub

quo multae species atque disserentiae conti ictur, qui habitus a philosophis Diaticiis. :s ue I. Quaa p pellatur Quod si per meth tum cognoscendi di scisndi modum sub , Dialecti a coprehensum intelligamu pro euldubio non unus, ita multiplex genere habitusstatuedus nobis exit sedlis fortas se minutiora sunt,qua vi susus tractentur.

apud omnes, plura esse instrum

444쪽

torum genera quot aute sint, multis an sebigitur Nos, relictis alioru in opinionibus, quid Plato di Peripatetici, qui de hacredido lavi copiose scripserunt,senserint,pa secis explicare conabimur. Itaque cum instrumenta sint cognoscendiquidam mmdi,modi aute sciendi sint multiplices,quot erunt modi, totidem quoque&instrumetorum Emethod M'um genera reperiri no cesse est Rursus,quoniam omnis cmni tio adleuius rei est cognitio,&ad aliud re ferturis ut exierum cognitarum iu diseritis, cognoscendi qum modivi instrum ta intelligantur sint emo hi duo scopi

, sentes, ex quibus mimerus instrun rum depromitur, res nimirum cognitae nodus -Res autem quas cognosti mus, aut sunt iubstantiae, aut acci .

dentia Iub/antiam intelligi volo non quae per se subsili A suapte vi nititur, sed essentiam de naturam alicuiusto ac accu dens non quod alieri tantum haeret sua pte natura per se solum in rerumatura si inere neq uit,sed etiam id, quod ad onm- tuesdam alicuius rei essentiam nonnihil conflacit.verbi gratia Trianguli naturam di substantiani ex dicimus, formami

usturam num sti ea nuce tangenti ini

445쪽

linearum, Hipulationis, verborum con- ceptionem & interrogationem : quam se quitur conueniensin legitima responsio. Rursus eiusdem trianguli esse proprietatem ponimus, habere tres angulos duobusrectis aequales & stipulationis, consentientes inter se ligare costringere,vel simile quippiam. Quoniam igitur res, quas contemplamur, sunt diuersae ovariaeudcirco etiam varia diuersa necesse est esse cognoscendi instrumenta. Substantiam enim natu, ra alicuiusrei ope definitionis inuenimus; affectionesvero demonstrationis beneficio. Atque haec quidem duo cognoscendi instrumenta, sunt praecipua, tum quia ex his reliqua scaturivi oriunturque, tum quia adhaee rursus destinantur. Quonia definitio constat ex genere,proprio dc suis different is a genus autem est duplex summum seu suis Iremum, infimum, summum resoluendo, infimum diuidendo inuestigatur. Ex quo efficitur, non esse plura neq; pauciora. quam quatuor cognoscendi instrumenta. definitionem nimirum, demonst alionen , diuisionem, atque resolutionem. Idem nu mer' ex modis cognoscedi ostedi potest.sed

quia modi cognoscendi opponuntur modis quaerendire δε quaesita notiora nobis sunt

446쪽

atim hognita, propterea ex nurn VJ

Adarum, numerum qiuinii in datum rerum quod opposemindisciplina eadem sit,intellii miis alii rum

autem qiuae quaeruntur , ut Aristot xij post Analyscribit,quatuor sunt genera aut enim quaeritur an res sit,aut quid res sit,aut qualiniit, aut propter quid resila.Cum ergo ruatust sint quaesita,totidem quoque -- , quaerendi cognos endi,itemq; res e gnitas haberi dicendum est. Prima igitur quinio, in ressit,commodioriinstrumento inueniri quam resolutione non potest;quia reselutio, ut saepe antea dixi mi proprie inuentioni, aptissima est ad quaerenda a tham ae scientiaru principia Altera quεmo, mi quid res sit,quaeritur definitionem*lmcatur. Qualis aut sit, diuisione ostenditur: quia diuisione partes rerum fuse proponu tur, e quivna esse videt an nulla inobravi eapita distenditur. Denique propter quid res sit,sola demonstratio ostendit:nam sae quaestione ista rei cause interrogatur; inaur,ut Aristot. Stib inquit,scientica ratiocinatione inuenitur. Cognito nu-

447쪽

unde de his a Peripateticis dc Dialecticis recentiori b.disputatu est.De aliis duobus,hoe est,instrumeto re luendi diuidendi disserim uberius,quia obscuriora sunt, Sesa nostris Dialect nunqua,aut perpera,eXplicata, aut ad usum reuocata:vt no sine causa a Platone in Philebo dictum sit, eum qui hac a sum reuocare valeat, aut Deum esse, aut e m issimum.

CAPUT XII. demonstratione. ITaq; ut a prioribus exordiamur, demonis

stratio est ratiocinatio ut Aristot desinit, pariens scientiam, hoe est, re γπMu νοηκος. parit autem scientiam, quia i vestigat cauam veram necessariam cur subiecto generi aliqua assectio siuepassio i sit habetque vim concludendi emciendi veri: quia non solum continet causam con .elusionis sed & rei demonstratae, hoe est,in causa est cur aliquid concludatur, decur id quod concluditur, sit verum, nam veritas est finis scientiae speculativae, quemadmodum practicae quae activa dicitur, bonum s

ed habitus factivi, ipsum opus siue igitur per causim effinas, siue per effectum causa

448쪽

PRINCIPIOR IURIS

demonstretur semper demonstratio causa est, cur verum concludatur. Est enim duplex demonstrati, altera cum ex causa ef inctum, ut fumum ex ignes altera cum causam ex effectu, ut ignem ex fumo, colligimus atq; demostramus. Ex his perspicuum est uniuersam demostrationem tribas par

vibus minimis absolui nimiru genere sub tecto,de quo aliquid probatur; affectione sine passione, quae subiecto inesse ostenditur; principiis propriis. Primipia appelloea,quae compux dialactici, ut propositiones, nuncupant. Sunt autem principia prop a. prima quaedam ac necessaria uniuersalia pronunciata, quae quod notissima sint, demonstrationem non recipiunt,per quq pat-sionem subiecto inesse demonstramus. Ex his enim solis demonstratio evius effectus scientia est, gignitur atque idcirco hoc nus principiorum δὶς μονικεν medicis

philosophis appellatur quandoquide qua

tuor ab his lemmatum tropolitionum, ex quibus ratiocinationes confici possunt esse statuuntur primum est earum, de qui bus dictu est; altercisaLaicum seu simκον, seo gymnasticum,uel quomodocunq; a

dc quia appellare velit,aucupatur,quo quietar

449쪽

dem non perfecta rei scientia, sedprobabilis quaedam notitia nobis comparatur. Huius vias varius estin multiplex nam primum quidem,ut scientis capaces simus,prius nos, idoneos ac instructos essicit; deinde impedi- .menta dubia,quae animu hominis ligare solent,qua ratione amouenda ac dissolueda sint,ostendit deniq; perite nos in v tranque partem dubitarem difficultates retu osten, dere,ac cum hominib.de qualibet re proposita ingeniose&probabiliter colloqui docer.

Tertium aut rhetoricum, quod hetores M oratores eo potissimum tantur,dicitur; d-queno iam amplius ad scientiam retia an dam. Vel ad gymnasian idoneum aut de

est Ad vulgb tantu &crassiorib ingeniis accommodatu,quibus quouis modo rem ali- aqua probari :upimus,utvel officiuor stent. vel ab eo quod contra officiu est, absistanti vel oratio,qua apud iudices,quib parum si-dimus,nec satis peritos,&rerum cognitiona instructos putamus, iniuriam a nobis pro pulsare possimus di innocentiam aduersua nocentes defendere; aut omnino pulchrum

aliquid laudare, aut econtra id quod turpe est,uituperare. Et hoc quide propositionum

riculosum est, ilia visu aliquem improbri

450쪽

anum exemplum puc Galenum quidem extat in lib. Artis med cina , .cuam vulgo Arrem Pru m Vocant re pud A mtelem in libro De virtutibus, itemquerussis Otachoata quaedam eius apud Iustinianum M. IV, imago, Et hi sunt tres ordinexovibus solentiqueniri, doceri ae memoriae tradi omnesaries disciplinae, de quorum utilitareae visac praestantia multa dicendacissent, nisi propositi huius breuitas aliud

postularet.

CAPUT X. PArtibus igituescientis bis ordinibus ia-

uentis atque dispositis, sequiturearum postea expistatio,inuaeduabus in rebus co simitur, via maturum seu modo atque in imentisos explicandi&tractandi via autem seu mo . ut scribi ristotelestertio Rhet. nihilaliud est quaiatio recta pro grediendi in doctrina, atque etiam iudiea I. Agressit. inest quidam motus,ano . eoadignotum, hoc est rebus nobis notio ribus ad res suapte natura notiores, nobis. um Vnotiores Novo autem suanno