장음표시 사용
451쪽
bis ea quae sensib suntpropinquioradoma gis conspicua, utcoinposita ,ε confiisa, segnotiores, Ut res simplices, principia Δ rum ementa Seruauit ergo viam seu m dualistoteles secondo libro de Anii , ubi ex rebus obiectis di sensilibus progreditur ad ipsos actus,4 ab his ad potentias siue vires, a potentiisad animesubstantiam de eo sentiam. Idem in libro primo PMs fecit in inuentione materiae primae, reliquorum principiorum itemque in libro de Mem ria roniniscentia nam ab ulnino ad hctum, ab actu ad memoriam processit eo . demque progressu saepissime utuntur indeci clandisquaestionib veteres tam medici qui iureconsulti Modus iudicandi versatur in
Te& persona Persona enim non omnis e
dem modo docerioinstitui potest quia a dilom ingenia omnia non suntppria. Sunt quos exemplis tantu doceri oportet; alii Mao sensu ducunturAEc institui possunt; alii iαGla ratione coniuiescunt. Res similiter dises miti quoque, sed proprio modo tradsitur: aliae enim per solam fm ma sive causam so analem doceri debent, ut res mathematicae,quq quia intellecti, teria abstrahuntur, essiciente&fine& materia carentaliive
452쪽
teri ut obnoxiam , ve omnis res naturalis in Ummodissim per l, oc genus traditurratis petit se ein, vises et inlis siue --.
quae dependet ex nostra Voluntate, quem . admodum&tota Iuris ciuilis nostri sciem itia,&oannis resquae cadit si in contempli, 'tionem artificis. Oportet igitur in docendo praenosceredi vi mi g ediendi, oc 'od . iudicandi natios rerum ac dignos i ingenia auditorum 'quoapp x x quid sit via: modus CISterum nulli usui essent viadcinodus, nisi elum nolais praesto essent instrumenta accomodata ad docendum quado- .
quidem, admonet saepe Aristoteles,nulla actio itu eorporis siue animi sit, quoa sine instrumento proprio recte obiri potest. In strumentis ergo quis res explicantur m ./centur,'pusin. Neque ero eadem esse. v multi perperam tradunt,existimanda sunt ordines jocinstrumenta,propterea quod 'rdinib. concluduntur continentur Dinuo. admodii ascensus&descensus in scala.Ordo
453쪽
πα&mmaeniens ommumartis vel disti plinae partium inuetio, dispositio atq; coia locatio veluti in scala graduu singuloru serieiac distributio.Instrumenta aute seruiast explicationi partiuboc modo dispositarii. . .; iam vero ordo istarum partium semper est ' unus&perpetuus;omnisque artis dispositio, aut resolutione aut copositioneautdefini
tione fit .at modus utenditiaec instrumenta
varius est&inconstansata quide,ut inradi , Misis scientiae parti aliis atque aliis semper utendus instrumentis.Ex quo colligi potest,non unu eslegenus horum instrumen . torum,sed varium di multiplex; quaquam si diligentius res consideratur,&Vnum plura narum methodorii genera esse adina ueniemus Methodus enim concipi potest pro via dc ratione quada docendiiqua notione unus tantum erit genere habitus,sub quomultae species atque disserentiae conti . netur, qui habitus a philosophis octis. sue Logica appellatur Quod si permeth
dum cognoscendi di sciendi modum sub Dialectica coprehensum intestigamus pro Vculdubio non unus, sed multiplex genere habiminaruedus nobis erit sediise festin se minutiora sunt,qua vi susus tractemur
454쪽
torum genera quot aute sint,ainultis anubigitur Nos, relii his aliorum opinionibus, quid Plato dc Peripatetici, qui de hac re
do de copiose scripserunt,senserint,pa μcis explicare conabimur. Itaque cum hi anstrumenta sint cognoscendiquidam m di,modi aute sciendi sint multiplices,quot erunt modi totidem quoque&instrume torum 3c methodorum generaeteperiri nocesse est. Rursus,quoni mom nis combtios euius rei est cognitio,&ad aliud re fertur,sit ne crerum cognitarum ci sertiis
'tiis, gnoscendi quoq; 'iodi instrume A ta intelligantur sint eigo hi duo scopi
6 Mes, ex quibus numerus instrumento rum depromitur; res nimirum cognitae modus eranoscendi. Res autem quas co- gnoscimus, aut sint substantiae, aut ac
dentia. Suinantiam intelligi volon ines. quae per se subsisti di suapte vi nititur,sea essentiam de naturain aliculum es ac accur dens non quod alteri tantum haeret sua; pte natura per se solum in rerumatura su sistere nequit,sed etiam id, quod adeonm- tuendam alicuius rei essentiam nonnihil conducit.verbi gratia Trianguli naturam substantiani esse dicimus, sormam M.
455쪽
um,di stipulatinnis, viquitur conueniensi legitimae responsi Rursu, iusdem trianguli sp mirietaten ponimus, habere tres angulos diis sale , ctisaequales; istipvl aonis,co trem
inter se ligare&mota me ei simi
piam. Quoniam igiturres, quasconten, plamur,sunt di mis&.--βdin' eluti variavi diuersa necesse est esse cio ' instrumenta substantiam enim dena malicui 3 rei. indefinitionisinusnimiai affectionesvero. demonstrationis benefici 'Atq; hine quidem duocognoscendi instriis nunta, sunt praesepua, tum quia ex his res qua staturivi oriunturq;. tum quia adhaeis rursus destinantur. Quonia definitio constat ex genere,proprio, di suis disserentiis genusautem est duplex summuli' seum pronaim,&infimum, summum reseruendo, infimumdiuidendo inuin attinquoessi tur, 'n esse plura neque, Mi quam quatuor cognoiuendi nurum nia, definitionem nimirum,demonstratio n. diuisionem, atqueresolutionem.Idς nuis mei .ex modis cognosi Myost edi potest.sed quia modi cognos tuli opponunt ut modis
456쪽
gnitas haberi cli ndum est inuitur quinio, isit,com isodiori rumento inueniri quam resiauticine iein pol. quia resolutio, ut epe antea dixi inruit proprie inuentioni, de aptissima est ad quatranda artium ae scientiam priuWipia ruto mi ae
qua quidre si,quaeri .φRutionem tur. Qualis aut sit, diuitione oste 'mir: mila diuinone partes tirem susepro 'M,5- quium esse videturansivi se is bra&eapita distenditur. Denique μορ-qhid res sit,sola demonstratio en situ , a quaestione bla rei causa interreat si alit,ut Aristoti e lis i iux
457쪽
tu de de his a Peripateticis& Dialecticis recentiori b.disputatu est.De aliis duobus,hoc est,instrumetore luendi diuidendi disserim uberius,quia obscuriora sunt δε a nostris Dialect nunqua,aut perpera,e licata, aut ad usum reuocata:vt no sine causa a Platone in Philebo dictum sit, eum qui hae. sum reuocare valeat, aut Deum esse, aut quam simillimum.
ITaq; via prioribus exordiamur, demonis stratio est ratiocinatio ut Aristot definit, pariens scientiam, hoe est, σι ψογο ος - μυηκος. Sarit autem scientiam quia im uestigat causam veram necessariam cur subiecto generi aliqua assectio siue passio sit habetque vim concludendi emciendivveri: quia non solum continet causam con .elusionis, sed & rei demonstratae, hoe est,in causa est cur aliquid concludatur,ic cur id quod concluditur, sit verum, nam veritas est finis scientiae speculativae, quemadmodum practicae quae activa dicitur bonum s& habitus facti ut, ipsum opus. Sive igitur per causam incctus, siue per effectum causa
458쪽
dem non perfecta rei scientia, sedprobabilis quaedam notitia nobis comparatur. Huius usus varius est multiplex nam primum quidem,Vt scienti capaces simus,prius nos idoneos ac instructos efficit; deinde impedimenta&dubia,quae animu hominis ligare solent,qua ratione amouenda ac dissol ueda sint,ostendit deniq; perite nos in v tranque partem dubitare,&difficultates reruosten . dere,ac cum hominib.de qualibet re proposita ingeniose&probabiliter colloqui doccta
Tertium aut rhetoricum, quod rhetores Moratores eo potissimum tantur,dicitur; idque no iam amplius ad scientiam rei par an dam Vel ad gymnasian idoneum aut utile est,sed vulgis tantu &crassiorib ingeniis accommodatu,quibus quouis modo rem ali- Aua probari cupimus,utvel officiuir stent,
et ab eo quod contra officiu est, absistanti
vel oratio,qua apud iudices,quib. parum fi dimus,nec satis peritos,&rerum cognitiona instructos putamus, iniuriam a nobis pro pulsare ponimus, innocentiam aduersua nocentes defendere; aut omnino pulchrum
aliquid laudare, aut econtra id quod turpe est,uituperare Et hoc quide propositionum
sculosum est, si in visu aliquem improbri
459쪽
qui libertate loquendi abuti velit, ceciderit. Quartum autem quod sophicticuri mptionumgenu appellatur, inutile prorsus vitiosum censendum est , atque cognoscendum id quidem, nost eo utamur,nisi quod dici solet, clauum clauo pellere,propositum nobis sit, sed ne ab aliis qui eo utuntur,decipiamur. De his propositionu generibus Α-ristot in ii De sophisticis Elench de priori bus in Topicis Rhetoricisin Analyticis posterioribus abunde disputauit. Utile ergo est nouisse has propositionum differentias, nequisillis deceptus, altero pro altero via tur,seque demostrasse& scientifice de redisputasse arbitretur , quum probabiliter, vel etiam quod plerisque accidere solet,apparenter fucate tantum dixerit. Ex prioribus igitur propositionibus, quae solae perpetuae: verae sunt,demonstratio dc scientia comparatur. Illustremus rem exemplo phi--losophico&legali. Subiectum de quo de monstratur passio, sit anima assectio aute mmortalitas; principi usiue axioma, quod per se mouetur esse immortale.Ex quib.pa tibus ita positis di constitutis, ad hunc mo dum fabricatur demonstratio: mod persmouetur, est 3mmortaleo anima per se mo--r.ergo anima sim-rtalis. Rursus inaure
460쪽
eivili esto genus subie stum, miles rei p. causa absens affectio aut damnum seu praescriptio; principium siue axioma communis il-ra regula, Absentia a repub nessibi negiret iamnosam, se debere.Ex his partib. in Iure civili talis nectitur ratiocinatio absentia a repub neg sibi nesciis debet esse damnosa: Seae miLi reipubaeausa abest,ergo militi ab se
tia in praseriptione. eWbigratia, non debet esse damnosa. Adhuc igitur modum omnes ar 'tium demonstrationes constituuntur. Sed hoc inter Iuris ciuilis desaltaru scientiarum, quae res necessarias & perpetuas conleplantur, praecepta interest quod harum demonstrationes semper sunt verae necessariae de aeternae,maximeq; illaru qui quatitatis naturi mathematicet illae speculantur; at Iu ris ciuilis probationes ut moralis philois
phte,non demonstrationes proprie sed pro babiles potius ratiocinationes, ut Aristot. in Ethicis statim in initio admonuit,appellandae sunt:earum enim omnis son, origo ex ratione ciuili&politica,quae non semper v- na&eadem est, petitur. Quapropter in his similibus artibus aut nunquam,aut certe
perquam raro Vera demonstrationes reperiuntur, qui has in iis nem posse conten dunt nec subiectae materiae nec principio'