장음표시 사용
471쪽
cipem illam actione, nemperatiocinati nem ut dictu est referuntur, ipsique famulantur. Er quamuis forma sit principium omnis actionis. ωa forma initium sui motus ac generationis habeat,aliae tamen magis ad materiam, aliae ad formam, aliae ex aequo ad utrunq; referuntur; ut, progredi est opus proprium corporis; ratiocina Ii,a nimi, sentire vero, utriusq; ham sensus est actio comunis tum corpori,tu animo. Sed
disserentia, quae sumitur ab actione primaria,est formae propria; si iungatur cum g nere proximo, speciem ipsam costituit; comunisvi materiosa non item sed cum aliis iuncta; ut homo est animal rationale: nam ratiocinari est differentia petita a forma, quae si iungitur cu animali, quod est genus proximum, certeconstituit speciem humanam. Huius differentiae usus praecipuus est
apud philosophosac medicos, qui rerum
naturas, vires causas contemplantur; a
pud Iureconsultos non item, ut paulo post dicam. Verum quia nos saepe laboramus penuria huius differentiae quae sumitura forma,idcirco loco ipsius utimur aut causis, aut est ectu,aut acet de teproprio,aut officio, aut partib rei definiendae , quae non aliter
Mq Verae differentiae,reium substatias dis
472쪽
cernunt, sedeariam natura, Vimatq; pro
prietate minus exprimunt. Causarum au. v efficiens de sinis. Intorna,materia: sor- , ma umiens ea, , ut finit Aristotiles, εἱλquAnimum mouet quae definitio non satis late patet, quia non omnem causam efficientem suo ambitu continet. Nos ergo latius usurpantes,causam essicientem esse dicimus .n5 solum a qua primo fit motus,sed simpliciter quae rei essiciendae praebet operam praebet autem causa operam, aut per se,aut per accidens Perse, vel prim b. veIut instrumentum; nam desinstrumentum vel instrumentalis causa, ut Plato dc Gai
nus primo de Locis assectis censuit, adeE-Kientem referri debet, quodecat istoteli in Physicis placuit verbi gratia truditatis prima causa meiens eu debilitas seu defectus natiui caloris 3 vel morbus, laesae actionis; putris humor, morbi; putredinis, obstructio. Eiusdem sis actionis putredo de obstructio causae per accidens sunt. vel, ut apertius res demonstretur, faber li- narius est propriuessiciens ipsius domus. lecuris instrumentum musicus autem vel ammaticus per accidens, quia accidit fa-
rolisnario esse musicu velarammaticum
473쪽
Sic Iuris ciuilis causa efficiens primaria, est
senatus, praetores, populus, plebs, Iureconsulti; per accidens aut e flagitiosa&peruersa hominum ingenia , quemadmodulecte dici blet, Ex malis moriθ- bonas I ges ortaι risu Est etiam alia causa efficientis diuisio,inconiunctam doseparatam qua Graecimes; sρκακ- , id est, euidentem & exteris nam appellant. Coniuncta scin per essectum comitatur,& internain; antecedens non sem per effectui haeret, neque perpetuo adest verbi gratia; causa essiciens interna actionis estobligatio; externa, pulsatio citroditio, vel delictum,&contractus.rursus, febris externa euasa est calor solis. Ab his tigitur causis essicientibus internis: colunctis iue per se siue cum aliis iunctae sumin tur, verae disserentiae promuntur; ab aliis non item, nisi reliquis quoq; adiungantur. Finis est, cuius gratia aliquid fit put, Iuris- prudentia iustitiae aequalitatis tuendae in repub. Et medicina, sanitatis in corpore hur Iano retiner)dae vel recuperadae gratia est, inuenta nam sanitas est sinis medicinae quemadmodum iustitia Iurisprudentiae.
Finis autem,on inium causarum prima.e
demque ultima est. Prima quide,quia initio in omni actione & contemplatione, animo
474쪽
sideratio a philosephis μορ- seu proposit, dicitur. Vltima vero, quod in executione seu actione, ultimo accidat, quemadmodu paulo ante intractatu de resolutione satis abunde dictu est. Finisquoq; persectis sima ac potissima causa a philosophis nuncupatur, quia aliaruomnium causa est. iusq; gratia fiut omnia, quaecunq; fiunt,ac
caeterae omnes causae in hac ultimam e
tremam diriguntur quapropter Aristot. ea. ἔακα, id est cuius gratia vocavit; mare .ria enim formamisfinis desiderio, e nitit formim,agens propter finem inducit a finali igitur causa saepissime petuntur disserentiae, maxime in Iure ciuili,ubi oubstan--:tiale merito appellari debent;&demostra tio quae ex huiusmodi definitioni b. necti. tur, est vera depropria. Vt enim in mathematicis forme,in physicis, essicietis, ma teriae, ita in politicis, iisque quae ad sormani,
dos mores&vitam hominum spectant facultatibus, finis praecipua est consideratio, aliarum autem causarum non item: neque enim tantopere refert,a quo unumquodq;. aut qua ratione constitutum sit, qua me
ius rei gratia factum sit inteli gere. Et vis,
475쪽
peti debet &s entivi nuper diacia nidua, materia Materia proprie dicitur,qu φω ἡ-mrofic sue riaturi, siue abarte pro eniant. Estai m m xeria duplex . tera propria&ver ex qua aliquid fit; alteranon propria, solaranslatiliavi appares,ac secundasinam itii in scappellata Propria aut est nat Vatis ruit artificiosi. Naturalis.vel sinplax, - mposita simplex'impermixta,quet naturales syrma simplices,& elementoru
& eorporum simplicium specie, reeipit, ab
Aristotelem iuris prima Vocatur. At som posita ex quatuor elamentis constat, qu ruin eoivempera icine omnia gignitium. Hiluatuor humorumaelementa, partii in
Milium humores, dismilium similes,
initem dici possiunt Artificiosi mate. ina est, ex quaartist aliquidsicit , visa lius ex ouo vestis fit,&lapis dic quo domundilignunt ex quo ea. viuereseratituras Mia o similia, inuti virtus consensus:
nam ex virtute honor, ex consensu con-
, iis oriuntur Traii,utitib quoque Ita Apellatur res subiecta; in qua a arim citatia versanturi, ut Medicina in
476쪽
vel actionibus ciuilibus4 politicis. Forma est, perquam res unaquaeque est submstit,atque habet ut sit id quod est,&non aliud. mare dusex rursus est, naturalis de
artificiosa Naturalis,qui&omnis motus principium est, descaulae efficientis rationem habet, aut simplex est, aut composita. Simplex, ut forma quatuor elementorumscomposita,ut homini fac stirpis, & anim lis. Hae autem dicuntur compositae sor-m non qubd ex pluribus formis constituantur forma enim qualiscunque illa siti
una est tantum d simplem sed quod plurium &persectiorum motuum,quam simplex, principium sint Plures enim acti nes stirpes quam elementa, animalia qua plantae,in homo quam bruta, edere pos sunt Artificiosa forma, est veluti statua aeris 4 certa verborum conceptio ipsius
stipulationis. Ab his igitur causis tum
uniuersis, tum singulis rerum differen tiae sumuntur interdum etiam accidente
proprio . ubi substantialis differentia deest utimur. Proprium dico, quod cum redefinienda reciprocatur vi, homo est animal aptum ad ridendumis ad flendum. Hoc tamen inter propriam fidissereni iam
interest, quod proprium rem a re tantu dis
477쪽
stinguis differentia vero non solum distinguit, sed etiam naturam rei exprimit. Ruro ius ab ossi io sic petunt uod finitiones atq; differetiae ut, medicus est artifex recte cum divel tuendi sanitate, vel medicus est arti- sex reficiendi id quod deest, recidendi id, quod superuacaneum est unde me icinam se appositionem is detractionem Hippocr tes definiuit ut, orator est artifex bene dicendi, & Iureconsultus de iure respondendi MConsul, magistratus, qui consiliu rogantibus praebet ocius dicere solet. Deniq; partes pro differentiis usurpantur. Sunt autem partium aliae substantiales, quaeque rem statim constitu ut vi materia forma; quibus similitudine respondent genus subiectum finis in seientiis seu artibus. alae verro integrantes, ex materiaac forma iam 5. stantes. Et hae aut sunt musmodi &sinstiles,hoc est, simplices,&eiusdem generis,no minis,rationis&naturae,qui quia undique in sui similesiastes diuiduntur , Graecis οριοιομερει dicuntur,quales sunt nerui,eam dios a.Omnis enim nerui ves ossis pars,neis uiliabet naturam & nomen eademque D Iiarum partium est ratio. Aut non sunt uniusmodi,sed diuersi nominis di natur ,&ex
478쪽
multiformes de diuersi generis partes IH pellantur, quales sunt, pes, manus, oculi, quarum omnium partes no pedesautis nusaut oculi dicipostant. Ab his iturpa lib.hoc modo ducuntur disierentiae dc descripticines ut Medicinas sciantia salu--όnum,insalabris meorporum,Hnon me, causarum vel Rhetor est artise reactandimes timis vel in cubus in sera eorporis ex neruise, carne Uurgens,Murcissile,scien-riatra sandi res, pars προ actis r. Atq; hactenus de definitione eiusque partibus. Proximum estis his, utia reliqua duo instrumenta aggrediar , nimirum diuisiόnem di resblutionem, quae V prae
cipuum in artibus de actionibus locum istinent , ita dissicilioris sunt tra'
Diuisionis igitur utilitas di Mellentia
non parua&exigua est, sed ad doce dum discendum accommodatissima. is icta illud: en νεα diu vult, Miado ti
mam ad scientiae inia vin activae tum
479쪽
factivae perfectionem no parum affert mo. menti, ut quae sine confusione omnia in ortini genere disciplinarum recte& certoi di ne collocet disponatque&dilucide ac perspicue, non aliter atque definitio, rem explicet separetque ac reiiciat ea, quae ad aristem tractandam nihil attinent. Quo etiam pertinet, qu bd a principiis exorsi, beneficio diuisionis, uniuersas artis partes inueniendo Sc speculando, ad finem tandem progredi edo perueninatis,4 memoria iam enumeratas collocatasque ordine partes facilius retinemus. Iam vero diuisio dux est di ratio inueniendae definitionis, ut scribit Aristoteles secundo Posterior. resol cap. I 8.&I9. itemque in primo librae Anima, ubi animae definitionem diuisione ad inuenit. Praeterea cum definitio medium in omni demonstratione essestatuatur ad definitionem autem diuisio sit utilis & necessaria, utique nec demonstrationem sine diuisine constare posse indubitatum est. Hue
accedit, quod neque resoluere, neque componere sine arte diuidendi, recteri utiliter possumus; quia resolutioin compositio quasi propagines diuisionis esse videntur; totaque adeo ars Dialectica in omnia ad veritatem indagandam necessaria instrumenta
480쪽
num , tamen plura re ipsi uir i , qu mus. ver causa Si 'ubi occurrat si tia,eiusque conceptuni, qui multiplikeM
prosecto exacte bene illuni in elliga nisi substantiam Luidam, qua multiplex v m indiuiduam stilusama peruenero: in qua iubebat Plato nos quiescet edis Ad
extremum, diuisione in stae disciplinae uniuersae constituuntiti j mot-imh vero illae, quaein actionibus particula, ribus&indiuiduis, villaec nostra biris pru dentiavi medicina, versanturi versisSatia visi propositum alicui sit, omnes eis scientias quaequantitatis muranun cotemplantur, inuestuare, quotea 'amnis mero sint,in uenire ,exdiuisione qua
tis, facile id cons si poteriti: Q sentita enim aux est continua, di ei - .
se ut relatusco ideratur si per se spe tu i 'arithmeticagignit si ρdalium relatus, mur sca. tintia aut est minuis rei, fg im ut hispi