장음표시 사용
291쪽
Consessio, de qua in hoc titulo agitur , aliud non est, quam illius, quod ab adversario intenditur, in luditio, vel extra ludicium saeta asseveratio :et hine duplex est consessio , iudicialis alia , quae sit in iudicio ; et alia extra ludicialis, quae sit extra ludicium. De utraque dicendum aliquid, prius tamen aliquid de iudiciali consessione. I. De requisitis ad confessionem iudicialem , et quibus modis ea flat pBequiritur, ut ea fiat in iudicio coram ludice competente, sedente pro
tribunali, in causis requirentibus plenam causae cognitionem. Et hine si tantum coram notario fieret, etiamsi altera pars praesens adesset, ludex tamen non adesset, vel esset iudex in hae causa incompetens, aut summarie tantum procederet, eonsessio laeta non haberet saltem de iure, aliud enim circa consessionem coram notario factum , et ad protocollum receptam , consuetudo hodierna habere dicituri vim consessionis iudicialis. Secundo requiritur , ut sit de re certa, incerta enim consessio sententiam parere non potest, quod tamen de consessione iudiciali dieitur. Tertio debet esse de re, quae neque rerum naturae , nequct iuri adversatur, alia enim consessio, nee prohabilis esset. Quarto debet fieri praesente adversario, vel saltem eius procuratore , vel saltem a ludice, aut alio quopiam sit neceptata , modo absens ratam postmodum habeat acceptationem talem, cum parti hoc modo satis consultum sit. Quinto requiritur , ut stat sponte , et libere , extorta enim metu , aut allavi, fidem non laeti. Sexto requiritur, ut fiat ex certa Selentia, ignorantis enim consessio nihil facit, et revocari potest error laeti usque ad sententiam, modo probari possit talis error ante latam sententiam, e. parte, a. h. t. Septimo requiritur, ut sit sacta ab eo , qui 25. annis maior est; quamvis enim eius , qui minor est 25. annis , pubes tamen , consessio in iudicio laeta sine curatoris auetoritate valeat , laesus tamen in integrum restituitur intra quadriennium. Fit autem consessio in iudicio duobus potissimum modis, expresse Sel- Iieet , cum quis verbis expressis , seu voce eonfitetur rem aliquam. Et laetis Sive ipso facto , prout proserens instrumentum aliquod coram iudice , ineste censetur omnia musteri, quae in illo continentur, et qui actum aliquem libere exereet, censetur omnia confiteri, quae ad actum illum consecutive etiam pertinent eis. Quae tacita consessio saepius ex iuris Interpretatione pra sumitur, uti patet ex eap. Si post maestitum, 2. h. t. in s. lta tamen, ut contra eam admittatur probatio. Et quamvis ex conseasione rei simplieiter, et pure laeta, sine adiecta qualitate restringente, fundata nanneat notoris intentio; bi tamen consessioni a reo laetae qualitas aliqua restrigens adii elatur, et sit praesumptio Bliqua luris contra eam, tum pro parte neeepinripotest in praeludietum consitentis, I. cod. ari l. Cornet. De εicariis. l. Sι non eonvitii, 5. eoil. De iniuriis p vel nulla est praesumptio luris Gntra ta- Iem adiretam qualitatem , et tum in favorem rei consessio talis acceptari po-
292쪽
test , si prebetur adiecta qualitas , et unum tantum articulum contineat consessio; si enim plures articulos eontineat partim acceptari, partim repudiari posset, si pro uno articulo nulla pugnaret iuris praesumptio , contra alterum vero haberetur iuris praesumptio. S. II. An positio super faeto negativo, quae aliter probari non potest, nisi per confessionem adversam ii, sit admittenda 8 et quomodo puniri possitis , qui confitetur crimen contingens caviam principalam , vel incidenter
in iudicio Zm priore questione agitur in cap. l. h. t. in s. admitti sellicet posse eas positiones a ludite, si suadente aequitato vi dorit expedire : quamvis enim stricto iure illud solum possit poni, quod probari potest, positio autem n gativa , si non sit per circumstantias loci, et temporis determinata, direeto Per testes probari non possit, ut infra dicetur, potest tamen quandoque iudex suadente aequitate , Si ita expedire videatur, positiones inles negativas admi tere leum aliter saepe causa expediri nequeat j quamvis cum clausula, Salvo iure impertinentium , vel non admittendorum, positiones alias admiserit. Ad posteriorem quaestionem responderi potest, quod si quis crimen contingens eausam principalem confiteatur incidenter coram suo iudice, reo talitate crimen constenti, imponi quidem non possit poena ordinaria, uti colligitur ex cap. Uuum sit, s. de eXω33ib. Praelato. possit tamen ludex novum processum inchoare, et ex ossicio inquirere contra criminosum , qui taliter Suum erimen consessus mi , ct producere priorem consessionem de commisso crimine, ad probationem delicii, et poenam ordinariam inserendam, uti colligitur ex c. Cum super, 2. h. l. Ex quo copitulo salis etiam colligitur, quod pontifex ex plenitudine suae potestatis etiam possit. sine novo proceSSu in stituto , in casu criminis taliter incidenter allirmati, et cogniti ad ordinariam poenam imponendam procedere.
i. III. De ebeetibus iudicialis confessionis, et revocatione eiusdem. Εssectus ludicialis eonsessionis praeeipuus est , quod non tantum plene Probet, cum nulla sit maior pmbatio , quam proprii oris eonsessio, sed faciatellam , ut confitens contra se habeatur quodammodo pro iudieato , ita ut talis consessio habeat vim sententiae, et rei iudicatae quodammodo I saltem in causis civilibus quoad ipsum eonfitentem. Et quamvis non debeat pro constente talis consessio admitti, eum nemo in propria eausa testis esse possit, aut fidem plenam saetat, quia tamen contra se nemo praesumitur temere lateri, hine reete dicitur, per eam tolli omnem iuris, et de iure praesumptionem , notorium induci, et admittendam, ae audiendam etiam, postquam tu causa conclusum est, ita ut ex ea ferri possit sententia desinitiva, quamvis Proetasus propter ordinem iuris non servatum nullus esset, n0que regulariter taliter consessus appellare possit. Ρlurimi tamen affirmant, etiam in hoe casu Propriae consessionis iussiet alis, sententiam iudicis definitivam requiri, quae serri debeat contra eonsessum in iudielo, cum ludicium semel meptum per Sententiam dirimendum sit, et iudex Super causa , de qua cognoVlt, P nun
293쪽
tentiae iudieatae hane consessIonem habere, quam sententiam requiri etiam post consessionem spontaneam res, in musis criminalibus, certum est. Potest autem consessio, a parte litigante in iudicio laeta , revocari ab oodem, si in eontinenti hare stat revocatio , et a parte adversa nondum sit plene acceptata consessio talis , quod enim per acceptationem adversario ius quaesitum suit, invito hoc auferri non potest, nisi error probetur antequam sententia lata est. S. IV. An confessio unius eriminosi faeta in iudicio praeiudiset aliis, ita ut ea admittenda sit, et mobet etiam adversus alios socios criminis pResp. ex c. Cum monasterium , 1. h. t. negative , uisi aliis legitimis probationibus , vel per propriam consessionem ete. MOS POS esse , constiterit, quamvis si infamia aliqua laborent , purgatio canonica illis inmei possit :aequitate scilicet ita eorum vitae v. gr. consulente, ut tamen famae eorum nihil adhaereat maculae. Immo ex hoe ipso capitulo habetur, quod ordinarie , et regulariter de eriminis sociis, seu complicibus interrogari non debeat reus de se in ludicio erimen consessus, si nulla eorum praecedit infamia, aut indiela; eo ipso enim, quod crimen hie talis de Se consessus, infamis, et vllis persona habeatur, nullius etiam fidei est illius eontra alios testim nium , c. Testimonium, 54. De testibus ete . nisi crimina a iure sint excepta, uti sunt crimina hono publico valde perniciosa, crimen laesae maiestatis, erimen haeresis, crimen veneficii, seu magiae, crimen latrocinii , et grassationis per vias publicas, crimen Sacrilegii, Simoniae, salsae monetae, assassinii, furti ete. , in quibus de sociis interrogari permittunt , et iurari, uti etiam In delietis oreullis, et di mellis probationis , in quibus de veritate constare vix potest, nisi per socios, quale crimen est crimen coniurationis, et mu- spirationis contra superiorem ete. , et in delictis, de quibus ex natura rei, vel ex circumstantiis constat, quod absque alterius mandato omissa non sint, aut sine socio committi non possint, neu soleant eis. Ut autem in his etiam easibus luridico ludex de sociis inquirere de se consessum p Sit, primo requiritur , ut iudex non interroget in specle , de hoe vel illo ete. , sed tantum in genere ine videatur iudex non tam inquirere de sociis criminis, quam suggerere, eontra quos lateri debeat j nisi legitimae praesumptiones contra certam aliquam personam pugnarent. Secundo requiritur, ut talis denuntiatio sociorum per torturam confitentis etiam confirmetur ut ne varius, et vacillans in tali denuntiatione videaturi, quam postea a tortura liber sponte rau-neel. Tertio requiritur, ut iuramento confirmet denuntiationem socii criminis, quia testi sine iuramento deponenti, nee in civilibus, nee in criminalibus halietur sides, nisi contraria alibi consuetudo aliud habeat. Quarto requirl-tur , ut denuncians socium eriminis, nullam eum hoc gerat inimi eluam, ut ne vindictae potius causa, quam veritatis amore videatur denuntiare. Quinto requiritur, ut in suis denuntiationibus contra socios criminis sit constans criminosus, ne vaeillando suspeetam merito saeiat denuntiationem. Sexto requiritur , ut reus de se consessus, praeter hane criminis infamiam non sit
294쪽
274 negante exoctitantia strictae sint interpretationis, et ad aliter infames non extendenda. Septimo denique requiritur, ut denuntiatio talis saeta a criminoso sit adminieulata aliis coniecturis , et non nuda assertio criminosi, ne praeiudicium patiantur ex tali denuntiatione multae personae honestae, prout pluribus mox diretur. S. V. Utrum confessio, vel den tiatio facta a criminoso de sociis criminis, sola absque aliis indiciis subciat, vel iudeae eae Escio procedere possit ad specialiter inquirendum, citandum, capiendum, vel etiam torquendum personas denuntiatas pBesp. Non sufficere solam denunt lationem in criminibus non exceptis , nullo alio concurrente iudicio, ut iudex possit de persona denuntiata specta- Iem inquisitionem instituere, eum enim in his crimi uibus iuridiee interrogare non possit reum de Sociis criminis , consequenter facta ad eum inquisitio illegitima erit, velut laeta contra prohibitionem utriusque iuris, nisi secundum consuetudinem particularem tribuualium talis a reo socii saeta denuntiatio , non tam ut testis depositio, quam ut denuntiatoris reciperetur, qui Iudiet viam aperit ad inquirendum. In criminibus vero exceptis, in quibus Iegitime potest de sociis criminis interrogari criminosus de se consessus, si alio indicio verosimili denuntiatio ipsius adiuvetur , publiea infamia v. gr personae denuntiatae, vel quod lamiliariter cum criminoso egerit, quod alterius etiam criminosi accedat denuntiatio etc., potest iudex non tantum ad specialiter inquirendum, sed ad citandum etiam, capiendum , et quandoque etiam si valde gravia, et ingentia indicta adsint, ad torquendum denunci tum procedere, non tamen ad condemnandum , nisi certae probationes , et indubitatae intervenerint. S. VI. De confessione eatraiudiciali, eiusque effectu. Consessio extraludietatis, parte praesente laeta, et eum speciali musae expressione, in causis civilibus, plene probat in iudicio contra confitentem , si duobus testibus probari possit; parte vero absente saeta , aut causa nulla spe tali expressa, vel nihil probat, vel tantum semiplene contra confitentem, uti miligitur ex e. Si cautis, 14. De Me instrum. Nisi in priore casu evidenter
errasse se pars eonfitens probet, aut per exceptionem non numeratae premniae v. gr. elidi possit consessio, nut nat tantum per verba narrativa ete. , et in posteriore casu , nisi in instrumento facta sit consessio, aut testamento, vel alia ultima voluntate , aut iuramento confirmata sit, aut fuerit geminata non uno tantum tempore, sed ex intervullo, vel laeta suerit non ad obligandum , sed liberandum ab obligatione ete. , his enim in casibus plenam probationem facit, etiamsi pars adversa consessioni tali non adsuerit , aut
specialis causa expreSsa non sit.
In causis vero criminalibus consessio extraiudicialis indietum tantum sum iens facit ad torturam , si in iudicio contra constentem producatur , Prout sumitur ex c. olim, 25. De rescript. non quidem quasi sumetens indicium saceret ad torturam tertii , cum vix sufficiat ad indieendam purgationem canonleam, sed ad torturam, et in praeiudicium munientis, nunquam
295쪽
tamen eonsessio talis plenam, aut semiplenam probationem saeit ad condemnationem.
S. I. Ouid, et quotupleae sit probatio pneete definitur probatio in genere, quod sit actus iudieialis , quo per
instrumenta, aut testes , aut idonea argumenta de re controversa ludici stsdes. Dividitur autem primo in artisseialem, quae arte, et industria probantis ex ipsa causa, et ei reumstantiis laeti desumitur, et in semi artisicialem , quae a testibus v. g. extra causam in fidem laetendam assumitur. Secundo dividituria plenam, et Semiplenam. Plena plenam Iacit fidem de re in iudicium de- dueta, ut ad sententiam serendam iudex plene instruetus sit: Semiplena, quae etiam lmperlaeta diei potest, est illa, quae aliquam quidem, non tamen plenam fidem iudiei facit, ut ex illo iure moveri possit ad sententiam serendam pro hae, vel illa parte etc. ; nddunt aliqui mixtam, quae ex duabus seml- plenis probationibus sit, quae, si ad eumdem linem tendant, coniungunturs saltem In causis et vilibus j ad unam plenam probationem faciendam sive sint eiusdem, sive diversi generis probationes non autem, si ad diversos fines tendant; eum in illo easu , quae singula non probant, collecta iuvent,isaeis stlou. . in c. cum causam, I 3. h. t. In hoc vero casu, eum ad diversa tendant, non possunt unum idemque probare. Tertio dividitur in ludi elatem , quae fit in iudicio post litis contestationem , a qua iudicium striete inchoare dicitur , et in extriaudietatem , quae sit extra iudicium, vel ante litis eontestationem. Quarto denique alia iuris, alia laeti probatio aliquibus dicitur, quae si velit, quod ius aliquando probandum sit, aliquando vero laetum, verum quidem dicit de laeti probatione, de iuris autem probatione admitti non debet, cum ea, quae iuris sunt, non indigeant probatione, tanquam Per se certa, et ludici nota. S. II. Cui incumbat onus probaruli, vel quis probare debeat pAssirmanti ineumbere onus probandi ordinarie communis regula d et, et hine tam in civilibus, quam in criminalibus , tam in spiritualibus, quam
temporalibus etc., actor, sive aecusator probare debet suam amrmationem, Et reus Suam exceptionem affirmativam, nisi absolute ob praesumptionem iuris pro netore totum probandi onus transferatur in inversarium , iuxta l. Cum de indebito, 25. 17. h. t. et e. unisum G eocles. be nes c. sis. cymi. con , iuncta glossa, n. Actore non probante, et tuam receptam gloss. in cap. insinuatione , s. v. Probare potuerit. De procurat. Vel nisi sponte in se receperit reus onus probandi, aut a iudice iuramentum probationis i o reo deseratur, quod accipere debet. Et quamvis ille, qui absolute negat factum aliquod, non teneatur probare, eo quod luxta c. Banae , 23. Do eleel. D gantis sactum per rerum naturam i sive secundum cursum naturae loquendo nulla sit probatio , et non entis nullae sint disserentiae , proprietates , desinitiones etc., ex quibus probationes desum debent, potest tamen nonnunquam
296쪽
per iuramentum proprium delatum, propositio etiam negativa probari ; veI
per praesumptiones, ita ut saltem onus probandi in adversarium retietatur; vel quod super negativa propositione sundat intentionem suam allegans, vel per negantis propriam consessionem, si tamen talis consessio probatio diei potest. Quin immo, si propositio negativa saeti determinata sit ad certum locum , tempus , vel alias ei reumstantias, potest probari saltem indirecte , circumstantias tales , quae sub sensum cadunt, probando ; et sic qui asserit, se tali tempore in loco tali non fuisse, probat negativam , se non occidisse talem in tali loco, se cum hoc non contraxisse tali tempore ete. , vel si propositio negativa laeti pregnans sit, virtualiter saltem , et implieite proposltionem affirmativam eontinendo, directe etiam ea probari potest, quo modo probat, se non libere renuntiaSse, qui probat coactum se renuntiasse; vel quando eontra luris praesumptionem negatur in aliquo qualitas de iure requisita , quod probari debet, quia quilibet praesumitur esse idoneus, nisi contrarium Prebetur. S. III. Ouis probare debeat in sudieiis communibus, et quomodo probationes utriusque partis litigantis seri, et recipi debeant in interdicto retinen d possessionis pIn ludietis eommunibus, sive duplieibus leuiusmodi sunt haec tria, samillas heret seundae; Communi dividundo; et sinium regundorum J, uterque litigantium probare debet, quia quilibet simul aetor, et reus est , prout habetur in l. Inter , 44. S. Qui familiae, 4. 17. Famil. herciscund. et e. Ea literis, a. h. t. ita tamen, ut qui prior ad ludicium provoeavit, magis aetoris , quam rei locum habeat, et prior de calumnia iurare debeat.
In interdicio retinendae possessionis, quando utraque pars contendit se in solidum possidere eandem rem, uterque reus, et aetor est, et utriusque partis probationes a iudice recipi debent, tum possessionis, tum tituli, si osserant se ad illum prohandum, ut exinde appareat, pro qua Parte pronum tiandum sit, prout sumitur ex eap. Licet causam, s. h. t. vel ut appareat, quis habeat possessionem antiquiorem. . IV. Ureum reus teneatur eaehibere aetori ad probandam intentionem eiusdem , i trumenta , seu documenta contra sep et an actor, quando plena
probavit, evi possit ad iurandum ZReus in ludicio eonventus non tenetur exhibere pmpria instrumenta aetorieontra se ad fundandam lilius intentionem , prout habetur in cap. Ex epist ἰώ, i. h. t. ineque enim aequitas permittit, ut reus contra se actorem instruere cogaturὶ nisi instrumenta, quae exhiberi petuntur , non tam sint Propria unius, quam mmmunia utrique parti , Vel ratione proprietatis, vel ratione causae, vel quando laeta sunt pro mutione plurium, vel quod sacta sint a persona publica, ex publico ometo ete. quin etiam sua instrumenta reus edere debet actori petenti, si hic iundatam suam intentionem habeat, circumstantiam tamen aliquam, quae intervenit, ignoret eum in tali insunon petantur instrumenta ad principaliter impugnandum i vel si ipse reus suis in iudieio instrumentis contra aetorem utatur, et necessaria haec tint ad
297쪽
aetorem instruendum , utrum litigare velit, ad replicam formandam ete. vel si ex speetali privilegio ius habeat ad petenda rei instrumenta, quale privllegium siseus habet i saltem in causis civilibus j ecclesiae , hospitalia, et alia loea pla ete. et ex probabili causae allae favorabiles s nisi contraria praxis
obsistati causae usurarum restituendarum, camae matrimoniales, et quando agitur de salute animae.
Qui autem in iudicio suam intentionem plene probavit , non potest minpelli , ut id ipsum etiam iuramento confirmet, non obstanta contraria conis suetudine , quae non valet, uti patet ex c. Sicut consuetudo, 2. h. t. eum iutali casu iuramentum fieret absque ulla causa, quod illicitum, et irration bile est, ita ut etiam licite possit actor iuramentum iudietate sibi delatum recusare , si intentionem suam plene probavit, cum iuramentum Me adhiberi non debeat litis deelsae causa, sed litis decidendae. S. V. De illis, quae probata sunt in genere, et in specie de probatione metatis. Probatio in genere versatur cirea facta incerta, et de quibus dubitaturi eum notoria probationem non requirant, c. Super eo, 3. De testib. myend. quae In iudicium dedueta sunt, et ad causam pertinent, et probari possunt. In speeie vero de aetate, si dubitetur, ille probare eam debet, qui suam intentionem, vel exceptionem Iundat super ea j prout etiam colligitur ex e. In praesentia, 8. h. t. nisi ex Sola corporis consututione inspecta probabilem conlecturam habens de aetate ludex, onus probandi in alium transferat, vel nisi probato actu principali, ad cuius valorem necessario certa aetas requiritur, accessorie, et ex praesumptione aetas sumetenter probata sit, duobus enim modis aetas probari potest, vere, per testes scilicet qui partui v. gr. interfuerunt ete. , et praesumptive, per indiciu Sellicet et coniecturas ex eonstitutione corporis, ex lustrumento matrimonil eae. S. VI. De probatione viminitatis. Ex e. Proposuisti, 4. h. t. habetur, quod virginitas mulieris satis probatur per proprium illius iuramentum, et testim tum septem mulierum aut pauciorum etiam, modo suerint honestae, bonae samae, et in hae re peritae,
quae ex aspectu corporis eam virginem esse, testentur , quamvis de contrario Iuret maritus v. g. eum huius iuramentum semiplenam tantum lactat probationem , illius autem iuramentum, cum testimonio mulierum plene probet, nisi tale mulierum testimonium per alias aeque bonae qualitatis mulieres tuerit reprobatum, e. Causam, 14. h. t.
S. VII. De probatione, sive modo probandi sitationem. Dimellis probationis est filiatio, et plerumque pro parte patris ex praesumptionibus tantum desumitur ; talis autem praesumptio est, primo si quis natus sit ex coniugatis in una domo cohabitantibus t etiamsi eonstet, quod eodem tempore, eum alio etiam viro adulterii consuetudinem habuerit uxor pro legitimitate In lavorem filii, et matrimonii praesumente iure , ita ut Mee praesumptis etiam ad illum casum extendatur, quo uxor extra domum
298쪽
278 quidem mariti habitavit, hie tamen saepius ad illam necesserit, ves si nataniit proles ex eoneubina, quam quis domi habuit , quo in casu Illegitimus
quidem filius habebitur, ex hoe tamen patre genitus PraeSumetur, praese tim si ad patrem hulus eoncessa fuit con bina , et silium agnoverit concubiis narius , iuxta c. Per tuas, l0. h. t. Hi ne secundo praesumitur, quis filius esse horum , vel huius parentis, si ab his vel horum aliquo filius appellatus sit, et ab eis ut filius habitus, tractatus, et educatus sit, tum enim constituitur in quasl possessione liliationis, ut Vere nitus horum, aut huius pra sumatur , donee contrarium probetur, ut ait glossa in citat. cap. Per tuas, v. Nominato. Et quamvis ham ipsa glossa recte notet, solam nominationem filii non sacero aliquem filium , quia silatio a natura provenit, si tamen cum nominatione tali ea concurrant, quae non facile nisi stio a patre exhibentur, paternam illi curam adhibendo, nominando eum in iudicio, in instrumento publico ete. filium suum, annotando eius nativitatis diem inter alios Itb ros etc. satis probant filiationis quasi possemionem, ita ut huie non obsit, etiam postmodum a patre v. gr. repudietur , et reiiciatur, Be negetur esse suus filius , quia ius nequisitum filio ab eo, sine eius Iacto auferri non potest , et nimis indignum est, ut ait pontifex , quod sua quisque voce dilu-eide contestatus est, in eundem casum proprio suo testimonio, Infirmare , eique resistere. Tertia denique eoniectura est, ex qua possit probari siliatio , communis lama , et opinio , praesertim domestieorum, consanguineorum, ne vicinorum, quod talis sit communiter nominatus , Vel habitus, ac tractatus, ut filius , cui conlecturae multum adminiculatur coniectura , quae desumitur
ex emgie, et similitudine hominis cum alio , quae quidem coniectura, si sola sit, nihil probat, et sallax est, si tamen areedat alii praesumptioni in
iure landatae, non omnino Vctna ret.
S. VIII. Ouomodo probandi sint con es, seu limites locorum ZPer libros antiquos, testes, samam, et alia adminicula probari fines hos, o c. Cum causam, 13. patet. Quamvis enim libri, et scripturae Antiquae privatae plenam fidem semper non laetant, inisi communiter a maioribus nostris fides illis sit habita, aut in loeo publico asservatae, et repertae suerint tribuitur tamen his aliqua veneratio, et auctoritas probandi, et quidem fidem plenam sapiunt in causis nulli praeiudicantibus, aut exigui praeiudieii, ut quod ecclesia sit consecrata, insans hie sit baptizatus etc. cum in talibus ea-sibus nemo praesumi possit, quod fallere velli, et quod in talibus antiquis lactis leviores probationes sumetant. Quinam autem libri antiqui habeantur, quamvis aliqui velint, hominum memoriam debere eos excedere, alii 40. annos requirant, reetius tamen hoc prudenti ludicis arbitrio relinquitur. S. IX. An, et qualiter sdem faciant, seu probent literae episcopi, vel a Dierius ordinarii iudicis, et quomodo reprobari possit per testes instrumentum , tanquam satium nomine collestii, actu universitatis eonfectum p Ad primam quaestionem Resp. Literas tales fidem sacere ad probandum aliquem excommunieatum, si non magnum exinde praeiudicium alteri inseratur, et subscriptione illius, aut sigillo munitae sint, donec Oppositum pro-
299쪽
27shetur, e. Post cessionem, 7. h. t. ob auctoritatem scilicet, et specialem ipsi debitam reverentiam. Ad secuudam quaestionem Rev. quod singulae personae alicuius collegit, vel conventus possint sub luramento reprobare instrumentum falso sigillo obsignatum, et consectum nomine collegit, seu universitatis, c. Tertio loco, S. h. t. Sunt enim in tali casu singuli tu favorem suae ecclesiae contestes , quod fieri potest, eum causa collegii non sit principaliter causa singulorum,
S. X. Ouam vim probandi habeat narratio saeti alicuius in litoris sedis apostolicae pPlene probare talem narrationem, si super illa, gratia, aut intentio papae s detur , et versentur in causis beneficialibus, aut spiritualibus graviter alteri non praeludieantibus ex Clement. Literis, uniea h. t. patet. Quamvis enim regulariter narrationi tali alicuius inferioris non credatur, ob specialem tamen praerogativam papae, et ob fastigium tantae dignitatis tali narrationia papa suis literis insertae creditur, si tamen laetum proprium narretur ;sl en Im factum alienum narretur, super quo Se fundet gratia, et intentio papae, plenam quidem sidem facit narratio talis, ita tamen , ut contra eam admittatur probatio. Si vero intentio papae Super bis, quae in literis illis narrantur, non landetur, tum nihil probant. Et Patet ex e. Si papa, 10 De privileg. in s. S. XI. De probationibus, et aliis stetis iudicii in scriptum redigendi; et de actis prioris iudieii exhibendis aliis iudicibus, ad quos causa pervenit.
Universa ludieii acta ex mandato iudieis conseribenda esse, ex c. O-niam contra, II. h. t. patet, a notario scilicet, vel si hic haberi non possit, ob alis duobus viris idoneis, qui notarii locum supplent, ad cavendas sciliret multas litigantium tristas, et fraudes iudicum , nisi causae essent valde exiguae , et leves, ubi vix praeiudicium aliquod timeri potest. Neque tamen ad aeta iudieii probanda praeter iudicem , et tabellionem , qui in praesentia iudicis , et ex huius mandato ea scripsit, alii testes requiruntur, cum utriusque ossicium sit publicum, et ex consuetudine tantum ad sententiam desinitivam testes alii adhibentur. Quod si vero eausa ad alium iudicem devolvatur , acta, et processus prioris iudicii et exhiberi, et ad eum transmitti debent, prout habetur in o. Caviam, 11. de testib. ete. eae c. Cum bonae , h. t. desumitur, ita ut fidem faciant etiam in altero Iudieio, inter easdem personas, et tu eadem causa. Sive sint acta ordinaria iudieii, sive sint aeta probatoria , seu industriosa causae, et ad merita lius, eiusque decisiouem spectantia, nisi per Iapsum temporis, aut absolutionem ab observatione iudicii, instantia ludicii perempta sit.
S. XII. Ouomodo , quando, et ubi Deienda sit probatio, et quis sit sinis illius, et effectus.
Fieri debet probatio secundum formam libelli, eum secundum illam pronuntiandum sit, et consequeuter iudex secundum libelli formam instrui debet,
300쪽
280 LIBER II. TITu Lus XII. DE PROBATIONIBLs.
et moveri; et lilne elara etiam debet esse, et certa, et in quaestione speeIel non sunt cit probare genus , sed species probari debet, sive fiat in loco lud cit , sive extra, ubi iudex testes v. gr. reeipere vult. Facienda autem est ordinarie post litis contestationem, ut supra dictum , ita tamen , ut prius probetur aetoris intentio, quam rei exceptio , cum actore non probante absolvendus sit reus s saltem ab observatione huius instantiael etiamsi nihil egerit; neque post publicata testimonia, et postquam in causa conclusum est, a mittenda est alia probatio super eisdem artieulis, prout sumitur ex cap. I ravit, 6. h. t. nisi super articulis de novo emergentibus, ut infra diretur eum per talem in causa conelusionem censeantur partes renuntiare ulterioribus probationibus. Finis autem probationis est, ludici fidem saeere, et ut intelligat hie, qualem sententiam latre debeat, eui laetenda est probatio , et hic secundum allegata et probata, sententiam serre , ne litem faciat suam , condemnandus in id , quod litigatoris interest. Neque est contra probationem saetam purgatio ennoni ea admittenda, eum innoeens ille in soro fori esse non possit, qui plene probatus est esse noeens c. Ad nostram, II. h. t. et saepe , ut Steerlmina impunita relinquerentur, eum magno rei publieae damno.
DE TESTIBUs , ET ATTESTATIONIBUS.
Potissima probationis specles est, quae fit per testes viva voce depinnentes ἔ sunt enim testes, qui de facto aliquo legitime vocati testimonium dicunt, attestationes vero sunt ipsorum depositiones; et quamvis testium alii sint iudiciales , alii instrumentarii, alit testamentarit, hic tamen potissimum agitur de testibus ludicialibus, qui ad rei alicuius controversae fidem faciendam in indicio adhibentur, de quibus.
S. I. Ouinum sint habiles, rei absolute inhabiles ad testifcandum 'Testes generatim loquendo debent esse idonei, et fideles non mi dueli
pretio , et ut in o. Placuit, i. h. t. statuitur, ieiunii testimonium serre debent. Censentur autem idonei, qui per canones, vel leges non arcentur a testimonio serendo, et plerumque dicuntur omni exceptione maiores. Fideles
autem hie dicuntur illi, qui fide digni sunt, et a moribus probati, ut dieitur
an . Placuit, causa 4. q. 2. Pretio conducti censentur illi, quibus pro testimonio serendo pecunia v. gr. etiam non petenti oblata suit. Ieiuni vero, ut serunt testimonium, de honestate quidem est et consilio, ratione iuramenti, quod a testibus praestandum est, non autem de necessitate, et praecepto et hinc nitendenda est consuetudo, quae tantum attendit, ut non sint ebrii, sed sobrii, qui testimonium serunt. Prohibentur nutem de iure , quo minus testimonium simpliciter ferre possint primo impuberes, sive pupilli, qui ob infirmitatem iudieii absolute a Diuili od by Coosl