장음표시 사용
311쪽
Titium seminasse agrum talem, alius vero testetur vidisse se, quod Titius hune ipgum agrum mosSuPrit. llis notatis. Certum est primo , testes ut plenam fidem sapiant, non debere esse singulares, Pontraria , Vel diversa prorsus testissennim , sed debere psse conte tes de uno eodemque laeto in spe te testineantes, prout habetur eae c. B0nne, 23. de ete t. et eae c. Cum disertus, 32. ω m, iuncin ylossa r. Probatio; et ex cit. c. Tam litoris, iuncta glossa r. Soli. Ita ut non tantum in substantia delicti convenire debeant testes , sed in tempore etiam et loco, ete. ut plenam ad condemnandum reum, et puniendum poena ordinaria sidem laetant. Possunt tamen magnam contra reum praesumptionem sarere, si de diversis actibus diverso tempore saetis deponant; et si doponant de diversis quidem notibus, mutuo tamen se adiuvantibus , poSsunt non tantum in causis civilibus plene nonnunquam probare , sed etiam in Pausis eriminalibus, ut si quaeratur de actu sua natura sue essivo, vel iterabili, et hie testatur se hodie vidisse in tali loco v. gr. Titium, niter testatur, altero se die in eodem loco vidisse se Titium ete. vel si testatur hie, ex Occisi domo tu batum exire se vidisse Titium , alter testetur vidisse se fugientem Τillum,
tertius testetur de oeeisi, et Titii longa inimicitia.
S. Ill. Aa, et quando probent toto inter se contrarii pNihil probant, si duo tantum produeantur, et hi Sihi in v ieem contrarientur in suis depositionibus i cum ut sic pro utraque parte contradictionis unus habeatur testis tantuml nisi alter testis in tantum praevaleret alteri dignitate, et vitae bonitate, ut iuramentum ipsi deserri posset a iudice in
supplem ntum probationis, eum Saepe non tam ud maturium, quam ad qualitatem testium attendendum sit, et hinc si plures testes produeantur, quorum aliqui pro certo quodam laeto deponunt, et e testantur, unus vero his contradi eat, non overtit quidem hic plenam prohationem n contestibus habitam, si omnes illi fuerint idonet lestes, potest tamen hie unus, si multum dignitato emineat, multum minuere fidem illorum, ut iuramento suppletorio locus esse possit, c. In nostra, 32. h. f. Px quo en p. eliam habetur , quod in casu plurium pro utraque parte testium prometorum iudex etiam attendere debeat ad qualitates depositionum , qui probabiliora , et vero similiora deponant, et in easu aequalium depositionum pro reo in lavora-hlli causa sit pronuntiandum, et universim etiam dici potest, quod testi-hus nonnunqunm pro una parte produciis , qui contradie uni alterius partistretibus, plus credendum sit, veluti si testes unius partis sint melius insor. mail. secundo, si hi in spe te deponnnt, cum alii tantum deponant in genere. Tertio si dicti sui rationem hi reddant, Blit vero non . Quarto, si Bb honestiore, et digniore persona producantur; illi xero a minus digna, et vili. Quinto, magis etiam creditur testibus affirmantibus, quam n 'ganti hus, si deponant Super negativa ad locum, tempus , etc. quae cadunt Sub SenStun, coarctata.
i. IV. An , et quomodo testes contraria seponentes sint eouciliandi 'Coneiliatio haee testium dissidentium ad iudicom perlin i, qai ita interpretari corum depositiones debet, si fieri possit, ut de diversis netibus
312쪽
videantur testati fuisse, ad vitandam ωntrarietatem , et periurium , ut tolligitur ex e. Cum tu, l6. h. t. delictum enim non est sacile praesumen- qum, aut puniendum luata regul. 2. de Regulis iuris ita ut testes habeantur singulares, nihil sibi contradicentes, nisi manifesta sit contrarietas , nata glossam in c. In nostra, 32. v. Auversa, h. t. Debent autem testes dissidentes sie conciliari, etiamsi ex parte una plures eorum sint, quam ex parte altera, quia eadem militat ratio etiam in hoc casu , ita ut in signi-neatione minus propria alterius dictum Sumi nonnunquam possit, modo talis conciliatio sit probabilis, et non nat ad essectum condemnationis in criminalibus , neque sat circa actum non reiterabilem, etc.
S. V. An probet testis varians, vel sibi ipsi eontrarius 8Testis varianus, qui in iudicio summario aut in negotio inquisitionis deposuit, si postmodum in iudicio plenario, et ordinario diversa deponat,
super eodem facto, et eoram eodem ludice, quamvis lutatus deponat, nota alet testimonium ata. c. Per tuas, Io . De probat. Cum enim veritatem se dicturam spoponderit, But iuravexit, contraria autem vera esse non possint , merito de salsitate suspectum se saeit, et nihil probat, si tamen in eiusdem ludicit instantia, et inter easdem personas, denuo examinatus testis contrarium dieat et, quod in alto examine prius dixerat, tum regulariteratatur priori eius licto, si utrumque sit ludiciali iuramento strinatum, Atati est. e. Per tuas, et miligitur ea c. Sicut, b, A. ι, Neque enim in potestate testis debet esse, parti pro qua prius depinuit, Postmodum praeiudicare, et evertere per negationem ius, quod prius illi tribuerat, nisi in eontinenti dictum suum revocet, et eorrigat c. Praeterea, T. Dct testibus cogend. , vel nisi probabilissimam rationem sui erroris asserat, si ex intervallo contrarium deponat; vel nisi prior depositio facta fuisset extra torturam, posterior in tortura, si personae sint tales, ut nos illis non habeatur extra torturam; vel posterius dictum variis praesumptionibus, et conlecturis adminieulatum sit; vel prius dictum in ludicio nullo, aut Sine iurameuto depositum sit, vel in causa haeresis contrarium dieat posterius, quam prius dixerat. Quod si vero contrarium dixerat testis extra iudiciuin illi, quod in iudieio deposuit, regulariter standum est illo , quod in ludicio deposuit, nocitantum vi iuramenti, sub quo in iudicio deposuit, cum extraiudiciale dictum sub nullo iuramento dictum suerit, sed ad evitandas etiam perturiorum poenas, et ob reverentiam iudicii, nisi utraque depositio iuramento firmata esset, aut prima , depositis multis eonlecturis, et praesumptionibus admini- ularetur , etc. quamvis prius extraiudiciale dictum multum detrahat iudici lide positioni, ut in tali casu iudex sententiam serre non possit ad depositionem talem iudieialem.
De productione, et receptione testium, eorumqua examinatione.
S. I. Quando producendi, et recipiendi sint testes ZEx dictis lam patet, regulariter quidem, et ordinarie producendos, ne
reeipiendos testes esse post litom eontestatam, plures tamen e e causas, et
313쪽
casus , in quihus produei, et recipi possunt testes etiam ante litis contestationem , prout tit. 8. di tum , et habetur etiam c. Cum olim, 34. et c. Si-ynisteavit, 4 l. h. t. Possunt tamen casu quo tempore latae sententiae testes quidem adhibiti fuerunt, sed nullum super his instrumentum publieum consectum sit , petente eo postmodum , pro quo sententia lata est, implorato iudicis omelo testes denuo voeari, audiri, et depositiones eorum instrumento publieo in scripturam a notario redigi, prout sumitur ex c. Alberieus, 42. h. t. S. II. Ouoties testes produci marint, et an tralas iam alias pro etiiterum reduci possint in eadem eausa ZRegulariter non nisi tres productiones testium admitti possunt ita ut iidem testes, si testineata non didicit producens, produci possint iterum super antiquis articulis, vel etiam novis e. Constitutis, 46. h. t. i ex causa tamen iusta, et cum solemnitate legali quarta etiam productio testium dari, et concedi potest e. In causis, 15. eι e. Ultra, 55. h. t. ne scilicet per effrenatam testium multitudinem , et multam illorum depositionem lites nimium pro trahantur , et ne periculum sit evuIgandorum eorum, quae testes deposuerunt , aut subornationis aliculus ἔ Nisi prius quam tertia productio fiat, partes ulteriori productioni renuntiaverint: et quamvis quarta productio testium ex causa concedi possit a ludice, debet tamen pars petens quartam hane productionem praestare iuramentum , quod attestationes testium nee guste , nee Bdversae partis , nee per se, nee per alios Suppresserit , aut occultaverit, quod depositiones testium non exploraverit , nec perscrutatus sit l non obest tamen , obiter cas legisse tantum, aut reserri audivisse , eum ex tali casu nulla videatur subornationis praesumptio posse oriri, et quod hanc quartam produetionem non petat malitiose , et doloss, etc. In quibus consistit solemnitas illa legalis , cuius meminerunt tura: qua supposita, sl tamen cesset subornationis praesumptio, et partes non renuntiaverint ulteriori testium pmductioni , potest illa pars, quae petivit quidem ulteriorem productionem, mi tamen illa concessa non fuit sine lusta causa, a gravamine hoc, et sententia hae interlocutoria, quae vis definitivae habet, non tantum de iure canonicosod etiam de iure civili appellare, cum benefletum a lege indultum non sit alleui auferendum, iuxta Reg. iuris i I. in 6. prout deciditur etiam in c. SNon caverunt , 36. h. t. S. III. O modo producendi, et recipiendi sinι testes: eι quomodo
puniantur impedientes productionem, et recepιionem eorum pAd testium validam receptionem debet pars, eontra quam producuntur,eltari, e. In nomine, 2. h. t. sne videantur recepti tantum in favorem pr dueentis, et in odium alterius partis absentis , ita tamen, ut pars adversaeitari tantum debeat ad videndos testes, qui contra ram producuntur , et
articulos super quibus producuntur, ae audienda eorum iuramenta, non in-men in audiendas eorum depositiones, et dicta, quae secreto, et sigillatima iussiee eoram notario recipienda sunt; et est haec citatio usque adeo necessaria, ut nullius momenti sint contra non ei intum receptae attestationes,
nisi iudex ex ossicio procedat per inquisitionem generalem, aut perieulum Diqiligod by Goral
314쪽
sit in mora, vel ratione causae , Vel ratione testium alio arbitrorum, vel ratione probi lionum alias omittendarum ; aut para, contra quam producuntur testes, per se sit praesens, ita ut nulla citatio necessaria sit. Qui vero testes impediunt, quo minus teStimonium perhibeant veritati, aut ne prodii latur, et recipiantur, Sunt ex inmunicandi, prout constat excit. c. Constitutis, 45. h. t. Et si qui iuraverint, teStimonium Se non daturoseontra partem aliquam, hoc iuramento velut iniquo non Obligantur, et compelli possunt ad testificandum, si attestaliones nondum sint publicatae, nec renuntiatum productioni testium, c. Intimavit, I 8. h. t. Debent autem testium altestationes sumptibus producentium fieri, cum regulariter Sumptus ille praestaro debeat, in cuius gratiam aelus celebratur. S. IV. De examine fessium, et in primis a quo sint examinandi 'Εxaminandos esse a ludice, constat ex authen. Ut defuncti, et cap. ILiud etiam, vovcli. G0. iuncis stloss. v. Testibus. Ita tamen ut possit iudex eorum, longe fortaSSis ab ntium , examen alteri committere ; et depositiones deseriptas sibi transmitti postulet. Prout habetur in l. Iudices, cod. de sue Dalrum. G c. ConstituIus, 3. S. Praeterea. De ει uss. et e. 2. De iudic. in s. etiam extra iudicium recipiendos , et solum ministerium , Sive nuda executio examinis post receptos , et approbatos iam testes committatur; nisi sint causae criminales, in quibus ipsemet iudex testin recipere, ut examinare debet, ut si res ex gerit, tormentis subiiciantur: vel nisi illi, qui in testes producuntur, si Di personae privilegiatae, aut aegre venire possint ad locum iudieii, quibus, ut domi suae per submissas personas idoneas examineiatur in eausis
saltem civilibus, conceditur, ut constat ex I. Ad perbonas, 15. b. De iureiura . et e. Si qui testium, 8. h. t. S. V. 0unm0Jo examinandi sint testos 'Non plures simul, sed singulos sigillatim, et secreto examinandos esse ex o Venerabili, 52. h. t. constat Iad cavendum selliret omne periculum , ne ex favore potius, quam xeritate idum deponat aliquis, quod alter de Suit l, et ex c. Cum causam, a r. h. t. patet, quod diligeuter Sint examinandi, non solum Super negotio, seu ea a principali, Sed etiam de ratione , seu rausa scientiae , de personis testium , et singulis circumstantiis; neque enim censetur scire, qui nescit rationem , seu causam reddere eius, quod asserit. AbStinendum tamen est non solum ab incongruis, et nihil ad rem suciθntibus interrogationi hus, sed etiam a nimium exquisitis, considerata qualitate personae , quae examinatur, et semper moderari debet iudex nimiam testium multitudinem , ita ut nou permittat ultra quadragenarium numerum testium mul-litudinem super uno, eodemque articulo excedere.
315쪽
I. 0uomodo D senda sit attestationum rublieatio , et an pertineat ad substantiam processus ' Item an attestationes memme in uno iudiem publicandae sint, ut probent, et fidem Deiant in alio iudieio 'maminatione testium laeta, et wStquam ulteriori productioni renuntiarunt partes, ad quam laetendam a iudiee induet debent, debent attestationes
in secreto reoeptae, utraque parte Praesente, Vel altera etiam ahsente, si citata tamen fuerit, et contumax declarata sit, Publicari, non quidem quasi ad substantiam proeessus ludiciarii haec publieatio pertineat, et consequenter ipsius omissio nullam reddat sententiam latam quia sine examinatione testium ex instrumentis v. gr. potest serri Sententia , sed quod neeessario ex praecepto requiratur, ita ut si omissa Sit, quamvis pars eam petiverit, iudex autem recusaverit, appellare pars illa possit: possunt tamen attestationes in priore ludicio receptae in altero iudicio, Si Super eadem causa, et super iisdem articulis , et inter easdem person S etc. suerit, publieari i quia iuxta dicta etiam in alio iudicio fidem laetunt, et sumemor in iudicio idem quasi iudex cum priore censetur j et omnibus prosunt, quibus prodesse potest res iudicata. Neque tamen reeeptae attestationes inter partes principaliter litigantes ad petitionem tertii intervenientis in iudicio publicari debent, etiamsi illius aliquo: modo intersit ne videatur praeiudicium aliquod partibus principaliter litigantibus inferri, quamvis si iuri suo velint partes redere, publieatio neri possit, prout colligi potest ex eap. Constitutus, 30. h. t. s. Il. n attestationes rereptae per arbitrum, et publicatae, Idem Deiant,
ae probent coram iudice ordinario , vel delegato 'Resp. Probare, et fidem sacere coram arbitris receptas attestationes, si-euti et alia aeta iudieii instruetoria causae, sive quae respireunt laetum, et merita causae etiam coram iudice ordinario, aut delegato, si testes mortui sint, vel si vivant adhuc, in optione partis litigantis est, contra quam testes producti fuerunt, an attestationibus habitis acquiescere velit, an malit de novo audiri testes, prout deciditur in cap. Praesentata, So. h. t. QuamviSenim aeta coram arbitris stricto iure non debeant valere ut acla iudicialia, eum arbitri tales nullam iuriisdictionem habeant, quia tamen arbitria ad instar iudieiorum redacta sunt l. I. b. De reaeest. arbitr. manet etiam ex aequitate sua talibus attestationibus probatio , praesertim cum mortuis testibus, si
eorum attestationes nihil probarent, perire saepius posset probandi lacultas, et ius stlterius periclitari. IIaec tamen intelligi non debent de actis ordinariis litis, sive iudicii, quae pendent ab instantia ludieii, consequenter hae exspirante , debent illa repeti, nisi partes renuntiare possint, et velint. S. III. In post publieation m atlas fationum iidem testes , vel alii super iisdem articulis , vel eontrariis pro ei, et recipi possint, vel non '
Articuli, qui parti proponenti probandi regulariter sunt , alii dicuntur Diuiti eo by Cooste
316쪽
antiqui, alii dicuntur novi, alit dependentes ab antiquis; antiqui dieuntur, qui iam ante propositi suerunt in libello , super quibus , si testes legitime tam
producti, et recepti fuerunt, ac attestationes publicatae, Iam non amplius, aut alii admittuntur, ut ex dictis patet. Novi sunt, qui non sunt propositi, et ad causam motam sunt impertinentes, neque iuvant intentionem actoris, aut rei, qui articuli omnino reiiciuntur a ludim , neque super illis testes admittuntur ad probandum frustra, quod probatum nihil facit ad causam motam. Dependentes denique artieuli ab antiquis sunt, et dieuutur illi , qui propositi, ac probati adiuv3nt causam , seu intentionem litigantis; qui laeti quidem ne-eessitate sub prioribus continentur , non tamen necessitate probationis, prout habetur in eap. Cum Ioannes, Io . de sue instrument. super Olbus articulis nova probatio admittitur, nisi articulus talis virtualiter etiam quoad probationem contineretur in antiquis, ut sie enim antiquus censeretur, et nulla nova illis probatio post publieatas legitime attestationes admitteretur. Inter contrarios vero articulos ea est disserentia, ut alii dicantur directe eontrarit, alii indirecte : directe contrarii dicuntur , qui directe adversantur articulo a producente per testes probato, et super his probatorii testes post legitime publinatas attestationes non admittuntur, ob periculum fraudulentactati euius subornationis. IndIrrete contrarii dieuntur, qui testium depositioni ad eertas circumstantias articulum litigantis restringenti adversantur, et steindirecte etiam articulo per testes tales probato : super quibus admittuntur testes reprobatorii etiam post publicationem attestationum, prout sumitur ex c. Ea tenore, 35. h. t. Cum per hane restitutio illa primum iuuotescat. Vide plura de his apud auctorem Method. hoc , et sequenti S. in quo quaeritur et quando, et in quibus casibus etiam post publicatas attestationes iidem, vel alii testes super iisdem, vel directe contrariis urticulis denuo produci, et reeipi possint 7
- . De exceptione loutra tinius, et eoruin reprobatione.
S. I. Quomodo, et quando eaecipiendum sit contra testes 'Contra testes possunt trIplieis generis exceptiones opponi. Primo contra personas testium , quod vel omnino, vel ratione causae ad testimonium diseeendum sint inhabiles, ut supra dictum. Secundσ, eontra examen testium, quod non sit legitime laetum , vel ex defectu iurisdictionis ab incompetent Iudire, vel quod producti, et recepti suerint testes nte litem contestatam; quod admissi tuerint parte non citata; quod post tertiam productionem re-eepti fuerint, sine solemnitate legati; quod recepti luerint post pereepta testineata ; quod recepti fuerint post conclusionem tu causa, aut post renuntiationem ulterioris productionis ἔ quod recepit 'sint non iurati simul , ae non seorsim , ei secreti, et de quibus onmibus iam uetum in Superioribus c. h. t. Tertio excipi potest contra ipsa testium dicta, et depositio S , et quidem variis modis , prout iterum ex dictis patet. Quando autem excipiendum sit, si quaeratur 7 Respoudetur primo, contra personas testium opponi debent regulariter exceptiones , priusquam eorum Diuitiroc
317쪽
attestationes sint publicatae ne videantur ex odio magis saetarum attestationum reprobari l lis tamen, ut a communi regula tres casus excipiat e. Pra sentium, a I. h. t. Primo scilicet, si excipiens post publicationem attestationum iuret, quod malitiose non agat exesplendo. Secundo, si citatus adve sarius ad videndum testes contra se productos cum protestatione sibi rese vavit saeuitatem exeipiendi contra eorum personas. Tertio, si probaverit saltem per iuramentum proprium quod ea, quae opponere vult eontra testes, post publicatas attestationes primum didicerit. Quae tamen omnia intelligi debent de testibus non absoluta , et simpliciter inhabilibus , eontra quos semper, etiam post publicatas attestationes exeipi potest , sed de testibus secundum quid inhabilibus, quorum depositiones subinde admittuntur. S. II. De d positiona testium , qui producti sunt, ad probandam Greptio em dilatoriam, vel pere ιυriam super causa principali. Testes producti ad probandam exceptionem dilatoriam tantum , quam reus contra aetorem proponit, non possunt cogi, nec admitti debent, ad testimonium serendum Ruper causa principali, cum tantum iuraverint, veritatem se dicturos super exceptione dilatoria, cap. De testibus, 29. h. t. et eorum depositio magis tendat ad impediendum caeptum negotium , quam ad prosequeudum. Si vero producti sint super exceptione peremptoria probanda, tunc petente adversario, ut etiam super causa principali deponant, iurare debent, et cogi possunt, ut iurent, super toto negotio severitatem dicturos, quia simul pr edi potest Super exceptione peremptoria, et super musa princI pallo S. III. An, et Dan einceptio opposita contra testes impediaιmnum restitutionem , vel non ZOrdinarie non impedit receptionem , et examinationem testium , si a reo contra testes adversum se productos excipitisur, sin quaestio de illorum in. habilitate in finem litis reservari potest, isori sis in progressu apparebit , nihil horum depositionibus opus esse ad sententiam serendam, et GDSeque ter frustra de eorum Inhabilitate litigareturi nisi tesu obitreretur notorius defeetus , si e erimen publicum , et manifestum , vel tale , quod tu eontinenti statim probari potest talis enim exceptio impedit talis testis receptionem, et examinationem , neque in sinem reservari debet, uti patet ex o. Eae parte, T. h. t. vel eontra quem opponitur exceptio, pugnet etiam praesumptio iuris , aut opponatur, quod sit capitalis inimicus eius, eontra quem producitur ;quod sit excommunieatus vitandus, quod sit periculum , ne postea non possit examinari ete.; multi tamen docent, quod sit in arbitrio iudicis , utrum velit exceptiones eontra personas testium reservare in finem litis. S. IV. an, et quomodo licitum sit reprobare testes Quod liceat testes probatorios super causa principali productos reprobare, et horum reprobatorios iterum reprobare , non autem reprobatorios hos reprobatoriorum ex c. L eet gilectus, 49. h. t. patet, ne partibus litigantibus ut ait pontifex, detur Oeensio, negotium et litem diutius protrahendi. Et quamvis hoe capitulum tantum Ioquatur de persouis testium , quod taliteo
318쪽
reprobari possi ut, intelligi tamen etiam debet de probandis dictis , sive depositionibus testium , cum sit par ratio: neque impedit etiam , quominus testes rep*batorii ulterius reprobari possint per instrumenta, quia Solum prinhibetur tertia fieri reprobatio per testes , quo in casu magis periclitatur eausa de inutili prolongatione , quam impeditam vult cit. cap. Modus autem servandus in reprobatione testium probatoriorum , et reprobatoriorum potissimum consistit in eo, quod delicta, sive desectus, qui tratibus obiiciuutur, speeisice exprimantur, et probeutur, et Iuramentum praeStet opponens , quod non malitiose proeedat c. Praesentium, a. S. Trates h. t. in s. ad Omnem praesumptionem elidendam, quae in altera Pramertim reprobatione intervenire posset.
Et quamvis ipse producenS non possit testes a Se Productos reprobare , nisi inimicitiae graves inter producentem , et testes intervenissent, vel alia nova causa emerserit, pol Si tamen eorum testimonia roprohare, si videat pro suo potius adversurio it ponere eos , aut in dictis fiuis non convenire: cum producendo has personas in testes, pro testibus eas quidem approbaverit, non tamen eorum dicta , quae tum adhuc nescit.
S. I. Quando, et in quibus musis , ue quomodo testes compelli possint ad fer ndum testimonium.
Possu ut ordinario de utroque iure, Si rogati, vel voeati testimonium ferre nolint , sine rationabili causa exeusante, compelli a iudice, et cogi sub interminatione etiam pensurae, nut multae pecuniariae in causis pecuniariis, seu et vilibus, ad testimonium perhibendum, ob publieam scilicet necessitatem , et utilitatem. Uti habetur tu L Si quumto, 19. et authent. Sequens eo l. De testibus, et c. Causam , i. eι c. Cum buper, I. et c. Cucterum, s. h. t.
ob praesumptionem mali doli, nisi alia praesumptione haec ipsa elidatur j
nisi specialiter ab hac coactione excepti essent, non quidem ob iuramentum, quod fortassis de non testificando contra uliquem illieite laeerunt, sed ob alias causas, uti paulo post dicetur. S. II. An, et quando testes evi possint, ad ferendum testimonium in causis eriminalibus pSpectato iure canontes nee laici eoguntur ordinarie ad testimonium dicendum in causis criminalibus, quando direete agitur ad vindictam publieam quamvis multi teneant contrarium in prout probari posse videtur ex c. Dilectorum, 10. h. t. iuncta gloss. v. Super criminibus, ob periculum scilicet gravium odiorum , et pereatorum ex tali testiscatione timendorum, ae incurrendae irregularitatis; quae ratio multo magis probat, quod de criminibns cultis, ut testimonium serat, nemo cogi possit, de quo ex indictis nulla publica Suspicio est, aut infamia praecessit, nisi crimen esset valde periculosum , et perniciosum etiam in futurum; aut veritas aliter Seiri non posset, cum praeiudicio reipublicae, e. Pervenit, 5. h. t. aut maliti e se subtrahantitates, vel malitiose impediantur c. Super eo, 3. et c. Cum contra, 9. h. t. aut
319쪽
TITLLUS XXI. DE TESTIBUS COGENDIS , VEL NO'. 299
si de erimine agatur per modum inquisitionis, ne Indignus v. g. in benefi-eium promoveatur c. Super his , 8. h. t. aut Si agatur per denuntiationem charitativam, ad impediendum peccatum, vel ad tollendum animae perieulum ; aut si testari quis debeat ad innocentiam illius, qui reus habetur, ostendendam ; aut Si agatur de crimine conspirationis subditorum contra praelatum suum c. Venerabilis, is . h. t. etc. S. III. Do personis privilegistis, ad ferendum testimonium evi non possunt. Plures sunt Piusmodi privilegiatae personae , quae ordinarie ad testimonium serendum non coguntur, Senes scilicet, qui maioris sunt 70. annis ;valetudinarii, qui morbo detinentur, ne in iudieii locum venire possint squam is stloss. in c. Si qui , 8. de testibus v. Valetudinarii, putet, mittendum ad hos notarium , qui scripto eorum testimonium exeipiat; consulatur, et serietur hae in re consuetudo ; milites qui in expeditione bellica sunt; sa-oerdotes , et universim cleriet omnes qui a saeculari iudice cogi non possunt,
in ulla causa , ad serendum testimonium, cum nullus clericorum, coram seculari iudiee absque licentia sui ordinarii , iurare possit, neque facile cogi
possunt, ut coram ecclesiastico iudice contra Peclesiam suam testentur etc.
Quod si tamen veritas aliter haberi non possit, aut probetur utilitas publica talium etiam testimonium requirere, vel probetur , quod malitiose se , ex odio, favore, aut timore ete . partis subtrahant , cogi possunt ad testificandum, iuxta inorem , et consuetudinem illius tribunalis.
S. I. Ouid . et quut ipseae sit instrum nium.
Iustrumeutum, prout hie de eo sermo est, dici potest quaelibet seriptura, ad alicuius rei assertionem, vel probationem laeta; horum instrumentorum alia sunt publica, alia privata. Instrumentum publicum dicitur illa scriptura, quae publica auctoritate , sive a publica purSona, qualis censetur eMe notarius, legitime ac cum debitis solemnitatibus conlaeta est, sive in ludicio , sive Oxtra iudicium ; vel si a publica persona consueta non Sint, quoad esse-elum tamen probandi publica dicuntur, uti sunt acta iudicii, iudieis auetoritate consecta, seripturae illae, quae ex arehivio publico, sive cancellaria extrahuntur, Seripturae publico aliquo , et authentico sigillo signatae, episcopi V. g. , principis secularis , capituli, civitatis, vel alterius communitatis ius sigilli habentis; scripturae privatae quidem , quae tamen interveniente auctoritate magistratus, aut iudieis publieantur ; et scripturae denique subseriptione scribentis, ct trium vel duorum testium munitae etc. quae seripturae Omnes auctoritatem eam habent, ut fidem Deiant eae. dummodo in eis desc-ctus nullus fraudis s Pleionem generans appareat, et ob hoe authenti a dieip Si ut, non tamen omnis authentica scriptura etiam publiea P,t, nisi in latiore aliquo sensu '. publicum accipere velis. Quae autem publica propria Scriptura est a uolario consueta, uerum duplex est, alia vocatur protoeollum, quae
320쪽
summaria, suceineta , seu brevis actus grali est annotatio , memoriae eausa laeta; alia vocatur transumptum , videlicet instrumentum authenticum, et originale , ex protocollo desumptum, in legitimam formam cum debitis solemnitatibus redactum , plenam rei gestae expositionem eontinens. Et quae ex his originalibus instrumentis describuntur , exempla sive copiae instrumentorum dicuntur. Privata vero instrumenta, quae domestica etiam dicuntur, et a privatis tantum personis , nou. autem a notario consecta dicuntur, authenti ea sunt, vel non authentica . Authentica dicuntur illa, quae testium subscriptione,
aut sigillo, eoque recognito, et approbato, vel alio legitimo modo, munita sunt, ita ut plenam fidem faciant. Non authentiea dicuntur illa, quae his adminiculis carent, uti sunt rationes privatae , inventaria privata , seu registra , 'pochae , auis ebste, epistolae privatae etc. S. II. Ouomodo conficiendum sit instrumentum publieum ZPlures sunt solemnitates ad hoc requisitae. Primo requiritur divini nominis invocatio; cuius tamen omissio, galtem de iure communi scripto non vitiat instrumentum, cum nullus iuris textus habentur , expressionem hane requirens ; servanda tamen est communis consuetudo. Secundo requiritur , ut ponatur in instrumento annus nativitatis Domini currens eo tempore, et apponatur insuper indictio sculus inveniendae specimen auctor Method. hoc loco tibi suggeret j et post indictionem , mensis ac dies consecti instrumenti, hi nonnunquam etiam hora diei addatur; nomen quoque , et Ennus imper toris regnantis in terris imperii, aut Supremi illius principis, qui superiorem in suis terris non agnowit, exprimatur; Bpponatur etiam locus castri , vel civitatis , domus etiam, et hypomusti, vel atrit, ubi contractus v. g. Super quo consscitur instrumentum , celebratus est, squamvis luxta aliquos haretam specialia, et minuta non requirantur , Bervanda tamen iterum consuetudo. Tertio requiritur, ut duo vel tres testes actui illi, seu consectioni instrumenti adsint, vocati ad hoc, et rogati, saltem in rerus quibusdam missibus , quorum nomina instrumento inSerantur, ut appareat, per quos de veritate, si dubium oriatur , constare possit. Et quamvis necessarium non sit, ut Domina sua subscribant testes, notarius tamen suum pronomen , eteognomen subscribere debet, et simul exprimere, quod ab eo, vel ab illis, ex quorum consensu actuS hie dependet, rogatus ad hoc fuerit. Quarto denique requiritur, ut lustrumentum scriptum coram partibus legatur si tameneontractus ratio scripturam exigit j atque solemne notarit sigillum apponatur, quod quidem de iure non requiritur, ut plura alta consuetudo tamen labet , quae in hae instrumentorum materIa multum valet. S. III. De notario consciente i trumenta publiea. Ut autem legitimam auctoritatem habeat notarius publica talia instrumenta conficiendi, debet vel a supremo principe aliquo , qui in temporalibushuperiorem non agnoseit, vel ab aliquo speciale privilegium habenis creandi notarios , notarius esse eonstitutus, vel debet hoc ipsi ab immemoriali consuetudine competere i quamvis hodierna consuetudine laseriores etiam magi-ditratus aliqui in suis territoriis notarios constituere possint j ita tamen, ut