Synopsis pirhingiana seu ss. canonum doctrina ex fusioribus quinque libris Henrici Pirhing ... in compendium redacta

301쪽

testimonis serendo excluduntur, i excepto erimina laesae maiestatis j quamvis puberes laeti de illis, quae tempore impubertatis , eum diseretionem tam haberent, viderunt, possint testari. Secundo exeluduntur furiosi, quia mente carent, ita ut neque de illis testari possint, quae suroris tempore eontigerunt, quamvis ad se postmodum redierint. Tertio excluduntur regulariter caeci, quia non sufficit semper in teste de auditu tantum , sed saepe debet de visu deponere, nisi talia essent, de quibus testimori debet, quae non visu, sed auditu perelpiuntur. Quarto excluduntur muti, et surdi simul , quia non possunt animi sui sensum commode exprimere. Quinto non admittuntur ad testimonium serendum servi stricte vieti ine ex metu dominorum veritatem magis supprimant, quam aperiant nisi in exceptis criminibus, in quibus etiam inhabiles testes admittuntur, quamvis non sint omni exceptione maiores. S. II. An, et qua rations infames, criminosi, periuri, ae sati de erimine vel eacommunicati repellantur a testimonio direndo in iudicio ZInsames infamia luris inhabiles sunt ad testimonium in iudicio serendum, tam in eriminalibus, quam et vllibus, uti patet ex e. Testimonium, 54. h. t. cum enim infamibus sint interdilati actus legitimi, testimonium autem ferre in lud telo inter aetus legitimos reputetur , consequenter prohibiti hi illis erunt, ita ut nee contra allum eadem infamia laborantem, ut testis admittatur, nisi in musa criminum exreptorum, aut in subsidium veritatis, quae aliter haberi non potest lita tamen, ut sine tormentis credendum illis non sit j vel famae suae sit restitutus , aut occulta tantum infamia laboret, aut infamia saetitantum, quia a ludice ex onteio , vel parte opponente a serendo testimonio repelli potest. Neque admitti debent ad testimonIum in iudieio serendum eriminosi dogravi crimine ipsis oblecto convicti, uti habetur in cap. Super eo, 13. et in cap. Testimonium, 54. h. t. Et quamvis si poenitentiam egerit de erimine , et sit emendatus, in causa ei vili pro teste admittatur eriminosus, si nulla Iuris infamia laboret, si tamen in crimine perseveret, nee in civilibus, ut testis admitti debet, cum non sit credendum contra alios illis, qui crimin, hus Implieantur; in criminalibus vero criminaliter intentatis, nec emendatus in testem admittitur, nisi post publieam , quae saltem per triennium constanter lam duravit, poenitentiam , et emendationem, vel si ad probandam tantum innocentiam rei testimonium serat; vel si pars litigans ad videndum testes produetos nihil eontra eorum erimina opponat, neque iudex ex ossicio repellat, aut necessitas eos admittere iubeat, quamvis in nullo horum easuum

omni exceptione mctiores.

Periuri, qui falsum iuramento conssmarunt, ad serendum testimonium non admittuntur, nee in causa civili, nec in causa criminali, quantumvis sint emendati, et de periurio poenitentiam egerint i quia, qui semel peieravit, praesumptionem contra se habet ad periurium iterum eommittendum , Ita ut etiam in criminibus Oeeptis periuri in testes non admittantur, exoepiserimine haeresis , in quo, in favorem fidei etiam periuri, tam contra Se , quam contra eomplices, ut testes admittantur, modo ex manifestis indiciis

302쪽

appareat, quod non ex levitate animi, aut odio, sed ex Zelo iustitiae, et

amore fidet deponant. Aecusatus de erimine, gravi scilicet pendente accusatione, non debet admitti ad testineandum in alia causa criminali, praeterquam in criminibus exceptis, c. Non debet, 56. h. t. Censetur enim , dum Meusatio pendet, gravata illius existimatio , cum tamen testes in causa criminali debeant esse omni exceptione malores; ita ut nee pendente appellatione, si de crimine condemnatus appellavit, in causa criminali ad testificandum admittatur; quamvis aecusatus admitti possit, ut testis, pendente necusatione in causis ei vilibus , vel civiliter actis, non tamen , ut omni exceptione maior faelens semiplenam probationem. Excommunieau denique maiore excommunieatione ad testineandum in ludicio admitti non debent, quia inter infames numerantur, prout millπι- tur etiam eae e. Veniens, 38. h. t. iuncta stimsa snal. et cavetur etiam hoe expresse in e. Decernimu3, 8. De Sent. eammmun. in 3eato. Ita tamen, ut ex communieatus non toleratus sive vitandus a iudice repelli debeat, etiam parte nihil opponente; si autem Vitandus non sit, possit quidem iudex a testificando eum repellere, si excommunieatio publice nota sit, non tamen teneatur, nisi pars adversa de excommunieatione contra talem testem excipiat , quamvis enim hic Vitari non debeat, sicut ille, et cum hoe communicare possit, non autem eum illo, pars tamen, cui lavor hie laetus est, ut eum excommunicato non vitando communicare possit, non tenetur hoc favore sibi eoncesso uti, et consequenter a testineando eum repellere potest. In erimine tamen haeresis ob favorem fidei ad probandum hoc etiam excommunicati admittuntur.

S. III. Quinam prohibeantur ferre testimonium

pro certis personis.

Primo, non admittitur testis in ludicio parens pro filio, aut filius pro

parente, propter naturalem amorem, et asseetionem; et hine extenditur haec assertio etiam ad matrem, ad omnes Bscendentes in I inea paterna, et materna , ad filios naturales tantum , spurios, et incestuosos, ad filios adoptivos , si in patris adoptantis potestate sit adoptivus, immo nee vitricus pro privigno, nec privignus pro vitrico testari potest, ete. plures tamen etiam casus reseruntur, in quibus filii pro parentibus , aut parentes in musis fili rum testes esse possunt, quos vide apud Auctorem hoe loeo relatos, quamvis non in omni easu sint semper omni exceptione maiores. Ob hanc tamen etiam naturalis assectionis rationem, nec maritus pro uxore, nec uxor pro marito testificari potest regulariter, nee Sponsus pro sponis , aut concubinarius pro concubina, nee consanguinei nut amnes, in musis criminalibus, vel civilibus arduis, pro consanguineo aut amne in tertio saltem gradu, ut testes admittuntur, nisi modi ei tantum praeiudicii causa civilis esset, aut in causa criminali ad necessariam res defensionem , et offendendam innocentiam adhiberetur illius testimonium, aut partes expresso contentae ement, cum vel sit exigua erga alterutram partem testis talis assectio, vel utrique neque assectus sit, etc.

303쪽

28sS. IV. An, et in quibus casibus testes domestici produci possint, vel familiares , vel amici, et an etiam subditi possint testimonium dare pro suis dominis pTriplieiter diei possunt aliqui domestici. Primo stricte, sicuti se habent maritus, et uxor, et nati ex illis liberi, et qui sunt sub patria adhue potestate ; de quibus , quod pro se invicem testes esse non possint , priore S. dietum est. Secundo domestici dicuntur in latiore sensu, omnes etiam famuli, et famulae pretio, et mercede conducit, qui in eadem domo sub potestate unius patrisfamilias habitant, et huius imperio aliquo modo subsunt. Tertio domestiet dicuntur in latissima tamen aeceptione, qui in eadem domo simul eonvivunt, et conveseuntur, quos alii appellant etiam samiliares, et e--

De seeundi ergo generis domesticis loquendo, quod testes pro patres milias, aut domino esse non possint, nee in civilibus, nee in eriminalibus , sumitur ex utroque lure l. Eliam, a. cod. h. t. et eae c. In literis, 24 h. t. ob periculum sellicet, quod in tales personas facile cadit, ne dum dominis parere, et lavere volunt, salsum deponant , et peterent. Si tamen desierit esse domesticus tempore depositionis, ita ut allata ratio locum laeo non habent, repelli non potest, nisi sinus aliqua, quae in illius dimissione praesumi posset, aut circa domesticum talem honestas , et integritas omnem salsi suspicionem tollat; nut producatur tantum ad innocentiam domini accusati, vel suspeeti probandam, aut sciens adversarius reus, testes contra se productos esse domesticos aetoris, nihil contra eos exeipiat; vel sit utriusque partis domestieus, aut testetur pro domino contra alium dome- stleum , aut produeatur a domino in causa diffleilla probationis, In subsidium allorum testium , qui haberi non possint, etc. quamvis in talibus etiam casibus non sint integrae Mel testes, et omni exceptione maiores. Tertii generis domestici, qui familiares , et commeusales dieuntur , possunt quidem produel, et admitti debent ut testes in musis eorum , quibus in eisdem aedibus absque subiectione tamen aliqua eouvivunt, et in eadem mensa convescuntur , integri tamen omnino, et omni exceptione maiores non sunt, nisi maxima vitae probitas omnem suspicionem tolleret. Pari modo amleus pro amico testari potest, de ipsius tamen fide magis, minusve dubitari potest, pro qualitato amicitiae, et ludi eis arbitrio: et quamvis idonei testes non videantur, quibus imperari potest, a produeente eos, si pro producente testentur, si tamen imperare hie talibus tantum possit ratione universalis aliculus lurisdictionis , admittuntur, cum tanta in tali casu suspicio esse non possit, omni tamen exceptione maiores non sunt. S. V. An socius criminis, vel bonorum, possit esse testis pro socio, vel confra illum pQuamvis universaliter loquendo pro, vel contra socium eriminis non dinbeat in testem adhiberi s Ius criminis, iuxta c. Veniens, Id. h. t. eo quod talis sit vilis persona, infamis , et criminosus, ae subsit periculum salsae depositionis, etc. In illis tamen casibus, in quibus de sociis examinari po-

304쪽

test reus, iuxta superlus dicta, etiam in testem admittitur, et depos illo n- Ilus , sicuti alterius vills , et infamiis personae, fidem sed valde exiguam facit: prout etiam in crimine simoniae fieri potest, si civiliter tantum , ad privati nem scilicet beneficit agatur, et hic qui testatur , Soelus quidem criminis, non

autem muneris luit, nullum ex Sua cooperatione emolumentum accipiendo.

Prout habetur in c. Mediatores, 1. h. t. in s. Sleuit autem foetus criminis non admittitur in testem pro socio bon rum , ad testineandum pro illo, sive sint socii omnium bonorum, sive Parin iis tantum, aut rei particularis utrique tamen communis , quia ut sie in propriam utilitatem deponeret; secus tamen est dicendum, si non agatur de re utrique eommuni, in hoe enim casu socius in una re prohibetur esse testis pro socio in diversa re, aut pro re divisibili, cum ut sic nihil ex tali d positione specialis commodI haberet. i. n. Otii prohibeantur dicere testimonium contra certas personas pPrimo prohibetur inimicus contra eum testimonium serre, cum quo gerit inimieitiam, e. Repellantur, T. e. Meminimus, la. c. Cum 9porteat, I s. de aecusat. ita ut ne in criminibus exceptis hi possint contra tales esse t stes quia merito ob malevolentiam salsum depositurus praesumitur j si inimietua sit valde gravis, et capitalis, et nondum sit reconciliatus inimicus , neque sit fraude procurata inimicitia, aut non deponat in lavorem inimiei, vel contra producentem , vel non sit utrique parti pariter inimIeus, nec a parte, contra quam produeitur, approbatus, quamvis neque in his casibus

sit omni exceptione maior. Meundo lateus in causa eriminali, quae eriminaliter agitur, non admittitur regulariter ad testimonium serendum contra religiosum, c. De cae-eero, Id. h. t. non tantum quia plerumque clericis infesti sunt Ialai, ut ait pontifex in ean. Laicos, 5. eam. 2. q. 7. Sed quia decens non est, ut statu inserior contra statu superiorem in causa criminali testimonium serat. Et quamvis ad aecusandum admittantur, si suam, vel suorum iniuriam pros quuntur , ut ait in est. c. Pontifex, neque tamen in his casibus ad testist-candum , si criminaliter contra eos agatur, admittendi sunt. Cum condemnatio non sequatur ex aeeusatione, sed ex probatione: excipiuntur tamen etiam crimina excepta haeresis V. gr. , Iactae maiestatis, Sodomine, timoniae, etc.

aut alia notoria , et seandalosa , in quibus laicus etiam eontra clericum imgtari potest; prout etiam admittitur, si clericus sit de crimine infamatus; si aliunde veritas haberi non potest; si in lavorem elerici deponat; si sa-mae tantum probatio necessaria sit; si de crimine agatur civiliter; vel si agatur per modum denuntiationis aut inquisitionis, etc. neque tamen semper erit omni exceptione maior. Quin immo nec clericus in causa criminali criminaliter aeta contra Ialcum testis esse potest, propter periculum irregularitatis incurrendae, si agatur causa sanguinis ; et quamvis tu civilibus, aut si de erimine civiliter agitur, ubi nullum perieulum est poenae Sanguinis, eontra laleum clericus testari possit, fleri tamen hoe debet coram proprio episeopo, vel cum huius licentia coram iudice saeculari , vel in ea a e ciestasti ea coram alio iudice recitatastico.

305쪽

Tertio ludaei, pagani, haeretici, alitque lindeles, et qui a fide eath

Iim defecerunt, ad testimeandum contra sdelem eatholicum idonei non sunt; quia sunt de falsitate ex luris praesumptione Suspecu, neque fidem merentur , qui fidem abiecerunt; quod multi etiam extendendum ad ludams, aut insideles recenter conversos, etc. putant, inSuper admitti eos in testes non posse , etiamst chrIstlant expresse consentiant. In criminibus tamen exeeptis, et in quibus easibus veritas aliter haberi non potest, nut si contra alios ludaeos, aut infideles testentur, etiamsi ab orthodoxo producantur, contra eos, etc. admitu p sunt, non sunt tamen omni eIceptione maiores. Catholici vero testimonium contra ludaeum, aut infidelem nec in causis et vllibus, nee in eriminalibus relicitur, ita ut nee per privilegia a principibus concessa ludaei tueri se possint, quo minus per testes christianos convinci possint luxta Clement. , 1. h. t. cum talia privilegia, ut ait pontifex, christianae religioni probrosa sint, et adversa; et aequalitas in tussiclis servanda aetorem , et reum concernat, non autem testes.

S VII. Oui prohibeantur ferre testimonium in certis musis pPrimo mulier potest esse testis in eausis eluilibus, tam in foro civili, quam canonico, etiam in causis matrimonialibus, quae Inter valde arduaseensentur, ut colligitur eae e. Super eo, ra. h. t. ita ut sit integrae fidei, et semiplenam probationem saetat, si una tantum taliter testetur, sita tamen ut virorum testimonia mulierum testimoniis praeserantur j nisi eausa sit laudatis, in qua mulieris testimonium non admittitur, prout expresse habetur in e. unico, Qui testes sunt necessarii ad novam investituram, lib. I. sevd. tit. 32. cum in his causis seudalibus summae opinionis testes requirantur in nisi Demina illustris esset, quae et ipsa sub se laudum, et vasallos haberet. Et quamvis de iure civili, et Caesareo muller etiam in eriminalibus testis esse possit, nisi sit eausa valde gravis, et ardua, vel ubi agitur ad poenam mortis, vel mutilationis, quibus easibus saltem integrae fides non erit testis mulier, et omni exceptione maior, de ture tamen eanonico in musis eriminalibus, si eriminaliter ad poenam publieam agatur, ad testandum

mulier non admittitur, can. Mulierem, II. iuneta gloss. v. Non testis, causa, 33. q. 5. etc. ob naturalem Sciliret mulierum mutabilitatem, et fragilitatem , ne inconstantiam. Nisi de crimine civiliter tantum agatur per m dum exceptionis, cap. Tam litoris, 33. iuncta stlona, v. Heminas h. t. aut ad procedendum ex omelo per modum denuntiationis , aut inquisitionis , e. Ouoninam, δ. h. t. aut si criminaliter agatur, si tamen de erimine exeepto, aut non possit aliunde haberi veritas, vel testetur tantum ad innocentiam res ostendendam , eis. Seeundo puberes seu minorennes in eausis civilibus testes esse possunt, praeterquam si illae arduae sint, non tamen in criminalibus, nisi agatur deerimine excepto, aut veritas aliunde haberi non possit, aut procedatur tantum per inquisitionem; neque tamen in talibus easibus admissi plenam probationem faciunt, ob praesumptionem iudicit nondum satis maturi. Tertio personae pauperes , et vilis eonditionis admittuntur quidem, caeteris paribus, in testea In musis civilibus minus arduis, eum testis idoneus

306쪽

non tam ex saeuitatibus, quam ex moribus, et vitae probitate desumatur, non tamen in civilibus arduis, et criminalibus , ad cavendum perlevium salsae depositionis , quam suspicantur lura per promissionem , aut datam pecuniam facile a paupere tali, aut vilis conditionis homine obtineri posse; et hine in quocunque casu Bdmittatur talis, omni tamen exceptione malor non est, quamvis per torturam purgata sit salsae depositionis, et tueri captandi causa suspicio; si tamen arbitrio iudicis, aut partis omnis suspicio Daudis etiam penes pauperem abesSet, aut fides pauperis per alios plures testes id neos iuvaretur, posset etiam illius testimonium ut integrae fidei admitti, cum nee sola paupertas, nee sola vilis conditio personae vitio illi verti debeat. S. VIII. An, et qua ratione prohibeatur quis testimonium ferre in propria causa. Neminem in propria musa testem idoneum esse, communis et genera- . Iis regula docet, ob suspicionem scilicet minus sincerae depositionis in propria causa propriam utilitatem Spectante; et ob hanc causam neque ille t sus idoneus videtur, qui similem causam in ludicio agit, propter quam in testem hic, et nune producitur, nisi aut protestatio praevia de nullo proprio commodo quaerendo in tali testificatione eum idoneum faciat, vel agatur tantum de modico emolumento, vel non possit aliter haberi veritas, vel testetur talis tantum in causa suae communitatis. Sed nee in illa eausa potest quis esse testis, quam ad iudieium ut actor, vel accusator detulit, ne probando talem suam Milonem, aut accusationem in propria cauSa testis esse censeatur; et quamvis si processit per viam denuntiationis charitative, non tam ad puniendum, quam emendandum peccatum, possit in illa causa testis esse iuxta e. In omni, 4. h. t. si iudex tamen ludicialiter procedat, ad puniendum denuntiatum , ad deponendum, v. gr. ab osseio aut henestelo, tune in criminibus gravibus, aliisque magni praeiudieii causis non potest esse testis denuntiator, quia tu talibus easibus non est recedendum a communi iuris regula, quod idem accusator, seu aetor, et testis esse non possit, nisi qui publica auctoritate ad denuntianda erimina ex ossicio suo sit depulatus leui merito maior sides haberi debet, quam alit enteumque denuntiatori nut agatur de peccato evitando, neque possint alii testes haberi. Iudex autem in ea causa, quae Gram ipso adhue pendet, non potest in testem produci, ob nimiam pro causa tali in suum honorem decidenda RDIretionem ; et si agatur apud alium ludi m appellationis v. gr. de iustitia, vel iniustitia latae a priore iudice sententiae, non potest produci in testem, ne in causa sua ob assectionem ad sententiam a se latam sit testis quodammodo , quam is in priore casu, Si necessitas sit, ne pereat lus partis, ob desectum probationum peti possit n parte, quae illius testimonio indiget, ut alius ipsi ludex substituatur, et sic ipse in tali caesu testari possit, prout colligitur etiam ex c. Dilecto, 40. h. t. quin etiam eae c. Cum dilectus, 32. de eleel. colligitur , quod testis esse possit iudex in illis, quae aliis, quam ludicibus eognita esse non possunt, cum in aliis etiam easibus testes susperit admittantur ob necessitatem , seu inopiam probationis; et ex glossa com-

307쪽

muniter recepta in cit. e. Dilecto, v. Recusatis , h. t. habetur , quod ordinarius possit coram suo Vlcario testimonium dicere in causa , quae coram vicario agitur, et ex potiore ratione potest etiam delegans coram delegato testimonium ferre, cum in neutro casu in causa coram se pendente , sed

alteri delegata, testimonium dicat. S. IX. De testimonio ferendo ab ad eam, vel procuratore, haerede, vel legatario , et aliis qui Mam.

Neque advocatus, neque procurator in ea causa, in qua fuit advocatus , vel procurator, in testem admittendus est, uti habetur eae can. Si testes , a. S. Patromi, musa 4. q. 3. et eae c. Insuper, 6. h. t. iuncta glossa. In casu propter praesumptam scilicet assectionem ad hane causam in etiam sinito ossicio, aut si velit deponere , aut deposuerit ollicium advocati, aut pronuntiatoris in tali musa, in secunda v. gr. instantia; sive in ludicio appellationis, uti habetur eae e. Romana, a. h. t. in s. nisi contra eum produceretur in testem , cui in prima instantia favit, cum esset in tali easuratio a laetus ad causam , prout etiam non habetur , si nondum mepit agere In iudicio, aut si pro illo quidem, euius ad voeatus v. gr. in una causa fuit, in alia tamen causa in testem producitur. Et eum allata ratio etiam probet contra euratorem, vel tutorem in ea a pupilli sui, aut minoris, contra administratorem , syndleum , et actorem in eausis coeptorum negotiorum ab illisngendorum, etc. consequenter etiam de his intelligi debet, quod dietum do advocatis, et procuratoribus. Mediator vero, sive ille , qui inter eontrahentes v. gr. eonelliator, et medius quasi suit, non potest ordinarie in negotio, cuius mediator fuit, testis esse ob rationem saepius iam allatam , sl tamen utraque pars sive litigantes consentiant in eum, ut testem , in tali negotio potest invitus etiam compelli, ut sit testis luxi. glossam receptam in c. l. v. Civiliter, h. t. in s. vel si favor matrimonii ab ea testineatione pendeat, aut admittatur, non ad probandam validitatem contractus, sed tantum ad probandam eircumstantiam est quam, vel ad infirmandum contractum , eum ratio asseetus in talibus easibus parum, vel nihil probet. De haerede, aut legatario quid dicendum sit ratione testamenti , in quo haeres, vel legatarius scriptus est, infra lib. 3. De testamentis dieitur , ex quo loeo etiam parebit, quod in iudicio pro valore testamenti asserendo non admittatur in testem haeres, aut fidei-eommissarius universalis , admittatur autem legatarius, seu fidel-commissarius particularIS. De Venditore res certa est, quod pro emptore in causa rei venditae testis esse non possit, quia testatur ut sic in proprium interesse, cum eVlcta re teneatur talis venditor ad pretii, et damnorum , quae patitur emptor , restitutionem. Donans vero donatario, et in favorem donatarii testis esse non potest in causa rei donatao ob assectum, quem habet ad suae donati nis stabilitatem, sed nee fideiussor testis esse potest in causa, in qua sideiussit contra ereditorem debitoris, pro quo fideiussit, neque principalis debitor in causa sui debiti, eum ubique proprium interesse intervenit.

308쪽

LIBER II. TITULus xx.

S. T. An in eausa universitatis, vel milestii, qui est pars, vel mmbrum eiusdem, possit testimonium ferre pRespondetur amrmative , tuam e. Insuper , 6. et in c. Cum nuntium, 12. h. t. quod verum est de collegio, seu universitate tam saecu- Iari , quam ecclesiastica, ita ut quilibet in particulari, etiamsi talis communitatis pars sit, in testem pro sua communitate admitti debeat, cum non serant in propria causa testimonium , sed pro iure universitatis , quod distinctum quid est a lure singulorum: et quamvis ex tali pro universitate testimonio commodum aliquod tales testes habeant, hoe tamen non censetur tantum, ut salsum depositurus in bonum suae communitatis videatur ta- Iis honestus, et bonae vitae testis: quod si enim magna singulorum utilitaseoniuncta esset eum iure universitatis, illorum testimonium, qui magnam exinde utilitatem haberent, non audietur , eum in esseetu hi agerent de proprio commodo; prout etiam non admittitur membrum universitatis in causa eriminali in favorem communitatis, aut in causa civili valde ardua, ubi testes omnΙ exceptione malores requiruntur; neque admittitur talis pars eommunitatis in favorem huius deponens, si valde parva sit communitas, cum tu tales potius inter domesueos numerandi sint. De episeopo vero, aut alio ecclesiae praelato dici quidem potest, quod in musa suae ecclesiae, vel monasterii in testem admittendus sit, prout patet ex lascriptione e. Insuper, 6. h. t. si tamen praelatus proeuratorem in iudieiis constituat, qui suo nomine agit, non potest esse in ea causa testis,

eum in tali causa aetor principalis Ipse praelatus habeatur , et consequenter, ne idem sit actor, et testis , admitti in testem non debet, sicuti nee admitti debet in testem, easu quo collegium non habeat, sed soIus administret , et solus agat, vel agat de redditibus Suae mensae.

De numero, iuramento, et depositione lestium.

S. I. Ouot testes requirantur ad tegitimam probationem,

et planum Iidem faetendam pordinarie ad probationem rei gestae requiruntur, et sumetunt duo testes idonei, et omni exceptione maiores, tam in prosanis, quam ecclesi sti eis, tam in civilibus, quam in criminalibus causis, prout ea captis 17. et 19. Deuteronomii habetur, et ex c. In omni, 4. et c. Licet, 23. h. t. sunt quidem aliquae causae , in quibus de iure plures , quam duo , aut tres

testes requiruntur, prout etiam patet ex ean. I. iuncta stlossa, v. Praesul. caus. I. g. 4. de consuetudine tamen hodie non omnia obseruautur : et quantumvis hae in re quoad numerum testium requisitorum multa possit consuetudo , non potest tameu sacere, ut unus testis, cuiuscunque sit dignitalis, plene probet, eum talis consuetudo apertam occasionem praeberet multis e lumniis , periuriis, inIquis oppressionibus, etc. nisi gravis valde necessitas , ut evidens utilitas eonsuetudinem talem , aut statutum tale exigeret, prout

de laeto in musis ludicialibus levioribus, nihil tertio praeiudieantibus , in Diqilirco by Cooste

309쪽

DE TESTIBUS , ET ATTESTATIONIBLs. 28scausis summariis, in eausis quibusdam non ludicialibus; eum agitur de evitando precato; in denuntiatione inhabilitatum ad ordines suscipiendos , vel ad heneseia Melesiastiea obtinenda; ad probandam rei innocentiam; vel casu quo partes consentiant, ut unico testi plena sides habeatur; vel hie sit OG fletalis ad denuntiandum constitutus; vel de proprio actu testetur, ete. unius testis testimonium sussicit: in genere tamen etiam dici potest, quamvis unus testis plenam stdem non saeiat ad causam decidendam , si tamen sit omniexreptione maior , semiplena probat, de eo quod in iudicio deponit, et su seientem praesumptionem facit ad inquirendum, citandum , et torquendum etiam reum, et coniunctum eum aliis indiciis et praesumptionibus plenam sidem sarere potest saltem in civilibus musis; et quamvis unicus testis , etiamsi nde dignissimus sit, testis omnino inhabilis defeetum non supplent, putant tamen aliqui per unius superabundantem fidem aliorum eontestium minorem habilitatem suppleri posse, quia quod imperseetum est, per allud suppleri potest, non autem, quod omnino nullum est. S. II. De iuramento testium. Quod testis non iurati, qualiseunque ille sit, testimonium nihil probet

in ludi elo, ex utroque ture patet, I. Iurisiurandi, s. eod. h. t. c. Nuper, 51. h. t. et hine a teste, antequam deponat, iuramentum exigitur non eatumniae, sed veritatis. Et quod nee pretio, nee amore, nec odio, nee terrore, nee ex alto sinistro motivo moveatur ad testimonium dicendum; et quod depositiones fiuius ante earum publicationem nemini sit revelaturus. Et quamvis in quibusdam tribunalibus ea praxis observetur, ut testium depositiones stant, antequam ab illis luretur, moneantur tamen expresse, ut ita deponant , ut possit postmodum depositiones suas iuramento confirmare , et depositio taliter laeta nunquam ad sententiam serendam sin re alicuius momenti inducet luelem, nisi iuramento depositiones illae fuerint eonfirmatae , et quidem in ludlelo , non extra illud. Debet autem testium iuramentum esse corporale tangendo evangelium, nisi eonsuetudo aliam praxim induxerit, aut specialia alimbi privilegia personae aliquae habeant, ita ut illis etiam non suraus credendum sit. Potest tamen etiam ab adversa parte, contra quam testes producuntur, si expresse eonsentiat, remitti hoc iuramentum , ut constat ex c. Tuis, 3s. iuncta stloss. v. Remittatur, h. t. leum simplici asset. none in proprium praeludicium eontentus esse possit, in cuius lavorem iuramentum hoe introductum est j exceptis eausis eriminalibus rapitalibus, et eausis matrimonialibus, ubi agitur de valore matrimonii, quia in hoc casu vertitur perieulum animae, in illo easu publiea vindicta iuramentum exl-git, si agatur de benefleto reclesiastico.

S. III. De forma, et modo, guo testes deponere debent, et quomodo delieta oreulta per testes probari possint pTestes praesentra quidem in Ioeo iudicii testimonium rogati, et a partibus producti deponere debent, non tamen in seripis, sed viva Vore, de his, quae aliquo gensu eorporeo perceperunt, prout habetur in can. Testis, 15. Cauε. 3. quarat. s. iuncta gloss. v. Oui noverunt Iut iudex scilleet cogno- is

310쪽

Scere possit, quo vultu, qua constantia, vel trepidatione, etc. testimonium deponanti nisi consuetudo, nut nec Mitas allud lubeat. Delieta occulta, uti est sornicatio, adulterium, etc. probantur quidem per testes iuratos, sumeti tamen, si deponant de auditu, et de indieiis , quae crimina talia comitantur, vel prneeedunt, et communi fama adiuventur , ita tamen ut pro diversitate circumstantiarum, nut causae, maior vel minor probatio sumeiat: multum tamen hae in re, quae evidenter probari non potest, ludicis arbitrio relinquitur.

De lestibus, de credulitale, et singularibus; et testibus inter se, vel sibi ipsifi contrariis.

S. I. An, et quam vim probandi habeant testes de erisutilate p stes, qui non deponunt, quod rem sciant proprio sensu pereeptam, sed quod credant ita se habere, eo quod a viris 1lde dignis audiverint, dicuntur testes de credulitate , quibus etiam si plures eorum sint, qui taliter iurati deponunt, sides tamen plena non habetur quia testis de sua, non de alia selentia deponere debet, de illis sellicet quae ipse vidit, vel audivit, non de illis , quae ex aliorum relatione didicit, quae depositiones multis plo rumque eoniecturis, quibus perieulum sallendi subest, nituntur etiamst fama

publiea cum tali depositione concurrat e. Tam literis, 3 a. h. t. iunctu stlass. v. De auditu. Admittuntur tamen etiam testes de eredulitate eorum, quae ex aliis audiverunt, ad fidem aliquam laetendam in casu neeessitatis, si suae credulitatis rationem reddant, in eausis quae directe probari, et certo rognosci non possunt; ad probandam rei innocentiam, si concurrant alland minicula, praesumptiones, vel indicia; si deponant super factis antiquis, aetatem hominum de facto viventium excedentibus; si deponant de illis, quae saeta sunt tempore pestis; si deponant ad probandam mi sanguinei tatem , vel remnitalem ete. saltem si agatur ad vitandum peccatum, et mu-ditiones requisitas in c. Licet, 47. h. t. habeant, ae deponant ab eadem Persona, et quidem eodem loco , ne tempore etc. audivisse se; in quibus ea-sibus , si non in omnibus plena sides ex talium testium depositione liabeatur , potest tamen insumato, et contra quem taliter depositum est, indici purgatio canon ira, uti patet ex cit. c. Tam liι ris, etc. S. II. De testibus singularibus, eoru nque prυbatione. Contestes in hae materia dicuntnr illi, qui unum, idemque laetum te Stantur et singulares vero testes direntur illi, qui de diversis suetis testantur ;et hare testium singularitas alia est adversativa, si dicta eorum testimonia, Vel depositiones inter se repugnent. Alia est diversificativa, Si testes depinnant de saetis non contrariis sibi invicem, sed diversis, et nihil se mutuo iuvantibus, prout laetum est in casu cupituli Cum tamen, l6. h. t. Alia denique t Slium singularitas est cumulativa , sive iidminiculata, si domnant Milicet testes de aetibus diversis , se mutuo tamen adiuvantibus , quia de Positiones talium testium diverso e quidem sunt, ad eundem tamen sinem te unt, ut si de' possession o agri sit quaestio, et testetur unus vidiSSe se