장음표시 사용
401쪽
Jam caudicis adscendentis et descendent Is formas ulterius investigabimus. Recte qui nem Medicus definivisse videtur plantarum incrementum , qui affirmat: ., Verlangerung istis das haupt- grund-geSeg der Natur, a Us welches Sich. die e rhaltung der arten des psan-- genreiches, und die Vernaehrung dersei ben grundet IIo . V Docent id cellulae plantarum cryptogamicarum; docent idem plumulae et rostella perfectiorum, in quibus teneris jam conspiciuntur Vasa spiralia et cellulae diversae: constat autem caudex descendens rhi-gomate, radiculis, fibrillis; ipsum autem rhizoma cryptogamicarum, mono-dycotyledonum, differt eadem ratione, qUa earumdem caudicem descendentem differre vidimus ;hinc illae habent radices simpliciores aut perfectiores cortice, ligno, aliis partibus compositas. Quid enim sunt radiculae 8 nihil aliud quam rhigomatis prolongationes 8 fibrillae vero id sunt, quod pili sunt caudici adscendenti, scilicet catena simpliciorum cellul
rum; atqui prout hae partes collocentur, magnitUdine, numero, cursu disserant, varias caudicis descendentis formas gignunt; hinc aliae Simplices, non subdivisae, aliae ramosae, in laterales ramos divisae, ut arboreS, herbae; aliae librosae, si liformibus prolonga tionibus , ut Daucus Carota, ut Poa annua; aliae fu Si formes oblongae, crassae, attenuatae; aliae perpendiculareS recta deScendentes, Ut Thiaspi Bursa Pastoris; aliae horigontales sub terra transversim eXtensae, Ut Iris; aliae repenteS longe excurrentes radiculas hine inde emittentes , ut RumeX aceto Sella: aliae aliaS formas habent. Superest tamen singularis facies, quam radices praemorSae habent, quae Sunt apice deorSum truncatae, neque .a tenuato apice terminatae, quales habent Plantago major, Scabiosa succisa; cohaerent nimirum radicum Ιateribus corpuscula rotunda, eX quibus novae formantur radiculae chae enim quovis anno pereunt, Π ovis accrescentibuS) in praemorsis vero radicibus non adhaerent corpuscula haec lateribus, Sed finibus radicum; unde non potest quin talis truncata facies ad apices oriatur. Constat autem radices eximiam habere Vim propagandi; alias esse tuberosas, aliaq bul-
biferas; tubera vero et bulbos novas proferre plantas. Ex his bulbi egregium praebent documentum rationis fabricam inter et formam. Constat Omnis bulbus tunica eaeterna, quam efficiunt foliorum praeteritorum reliquiae; sequuntur bases foliorum praesentium, tum bases foliorum anni sequentis, quas sequitur primordium plantae in compendio; hinciam mi pighius I ri ceparum ingens genus, quibus multiplices herbae donantur; analogari haec Hob aet. Acad. Potatio. Tom. VI. p. st 4. is liber das vermogen der Pflangen , sicli noch dureli an de re wegen , M ais den saamen Zu verViel saltigen, und fortZuplanZen Von F. C. Medicus,' p. 443 -515. Eamdem prolongatione in jam significavit Linnaeus, cum cliceret: arbor ramum, ramus gemmam, gemma herbam producit; ergo continuatio,, est generatio Plantarum.'' PhiA dot. S. Isra
402쪽
si hae pollent struetura; harum enim infimam basin solidum quoddam corpus occupat si quod trunci vires gerit, hocque in folia et caulem attollitur: id itaque dici meretur si defendi triplici hybernaculo. V Ut autem caeterarum plantarum partes, sic et bulbi organa haud eumdem situm Servant omnia; alius bulbus est SqUamosus, vel imbricritus, alius truncatus. Bulbus Squam OSUS eSt, quando foliorum bases imbricatim Sibi imponuntur; itaque si cogitemus, has baSeS elongari, et eX crescere in folia, nonne haec ab omni pa te surgent, et sparsa referent; ita Sese habet Lilium bulbiferum. Tunicatus est, quando bulbus constat laminis concentricis; qualia inde folia exsurgent 8 debent esse teretia, cylindrica; neque id tantiim; sed, ut extima lamina comprehendit proXimam, ita extimum folium debet co inprehendere sibi proximum , atque id vaginae in morem contis nere; praeclare hanc rem demonstrat Allium cepa. Plura Vero exempla praebet caudeX adscendens; cormum autem cum definiant folia, fores, fructus, his examinatis is investigandus est. Mirifiea est et incredibi Ps in foliis formarum diversitas, et tamen omnes habent alia quam convenientiam, ut quisque a reliqua plantarum parte facile folia distinguat; qua quam brevi definitione non facile, quid folium sit, indicet: constat autem folium pare chymate celluloso, VaSis Spiralibus, epidermide, poris, saepe pilis: unde igitur tanta χ- librum diversitas Τ omnis pendet a decursu fas iculorum vasorum spiralium; intrant enim parenchyma fasciculi Vasorum, et abeunt in plures ramulos varie inter se anastomosam tes; hic autem introitus, decurSus, haec divisio et anastomosis, omnem foliorum faciem determinant: hine ille vasorum complexus haud incongrue dicitur sceletus; ut enimox ossium apparatu et habitu fidelem ad animalis formam conclusionem repetis, ita ex hoc vasorum apparatu recteiad folii formam concludis: hine si subtili encheiresi ab his vasis detrahaS Omne parenchyma, retinebis vasa, una cum integrae folii forma. Itaque pro ea ratione, qua faSciculi vasorum spiralium, sive e corino egredientes, Sive ex petiolo, abeunt in ram OS principes, formantur. omnia folia composita; si in tres ramos expanduntur, folia ternata, in duos binata; simplex autem folium est, cum petiolus gerat unicum folium. Quodsi consideres circumscriptionem folii , facile invenies continuum tranSitum eX SUbrotundo in Orbiculatum, ovatum, ovale, oblongum, Parabo licum, cuneiforme, Spatulatiam; fingamus ad marginem foliorum anastomoses V2Sorum plures, aequales, et habebimus solia integerrima; fingamus fasciculos vasorum definiri in parvos ramulos inaequales, et habebimus folia crenata, repanda, dentata varie, se
Tentabimus specimem exhibere ejusmodi transitus alterius folii formae in alteram: Folium Peltatum est, si petiolus disco folii inseritur ; hoc mutatur in umbraculi for
403쪽
rne, si petiolus extendatur; imminuas petioli partem, fiant elongatae et angustiores su- 'perior pars et in serior, et habes ellipticum hujus apicem; rotundes, angustes latera Sensim deorsum, habes cuneiforme; hujus basis angustior elongata fiat, habes spatulatum; hujus superiorem partem extendas, lateribus ad basin dilatatis, habes oblongum; cujus interiorem partem dilates, lateribus coarctatis, liabes panduratum; fiat oblongum, utrimque
intremitatem Versus sensim attenuatum, habes lanceolatum; cujus latitudo si ubique aequalis est, habes lineare: quod apicem versus sensim attenuatum constituit Subulaistum. Cordatum folium est ovatum, basi excavatum, destitutum angulis posticis; hoc rotundetur, ut fere diameter longitudinalis et transversalis aequales sint, peripheria cir Cinnata, basis vero excavetur, et habes reniforme; cujus excavatio si fiat profundior, utraque extremitate in angulos desinente, habes lunulatum; cujus superior pars Si eleVetur in angulum, anguli autem si aut recti et prominentes ad latera, habes triangulare; cujus basis si excavetur, accedentibus anguli S posticis, habes sagittatum; eXcaVentur triangularis basis et latera, siant anguli patuli, et habes hastatum. Fingamus folii parenchyma nullam evidentem habere pulpam, et habebimus membranaceum : aut pulpa repleri solidiore, et habebimus carnosum, aut molliori, liquido magis, papulo sum. Sit solium tectum pilis curvis et teneriS, et est lanatum; aut pilis tenuissimis, mollissimis, et est tomentosum: aut pilis distinctis, elongatis, et est pilosum. Differunt praeterea folia loco, situ, insertione, directione; hinc alia cauli insident, alia radici, alia ramo; alia caulina duo per paria decussatim e regione collocantur, alia per gradu S eXeunt, alia ex eodem puncto plura prodeunt, alia petiolo carent, alia , longo instrucra, alia Iatera caulis transversim undique ambeunt, alia ad angulumi acutum cauli insident, alia basicoelum, apice horizontem spretant, alia aliam directionem servant; quae omnes formae pendent a locis, ex quibus, a ratione et numero, quibus prodeunt fasciculi vasorum ex
caudice adscendente. Praeterea notandum est, eum angulum, quem TamVS facit cum Cormo, non tantum facere ramulum cum ramo, et cum ramulo petiolum , sed etiam expansionem petioli in folio, vel ramulos petiolorum cum ipsis petit lis, et cum se in-Vicem eumdem Servare lingulum. Praeprimis apparet id ex una bellatis, cum simplicibus,
tum compositis; ubi rarito, quae est inter ramum et corinum, etiam ObSerUatur Inter ramum et Umbellam, et inter umbellae compositae partes: et, quam sideliter iraec ratio SerVetur, inde eximie apparet, quod, dum constat plantas in tenebri S creScenteS angulum rami cum corino habere acutiorem, in umbelliferis luce orbatis angulus umbeilae eo acutior fiat, quo ramus umbelliferi cum corino acutior evadat. Praeterea conveniunt cum foliis stipulae, bracteae, cirrhi, caliX: stipulae enim, SqUamae,
404쪽
' foliis communem, quamvis stipularum forma Saepe differat a foliorum forma in eadem planta: aliquem transitum moliri videntur bracteae de foliis ad petata, quae imitantur
tum colore et habitu, tum eXhalandi ratione. a Cirrhus autem nihil aliud esse videtur, quam folium elongatum; fingamus, vasa spiraclia non abire in ramos et ram UloS Parenchyma expanSum percurr2nteS, Uerum parenchyma contrahi, vasorum autem ramos in longitudinem expandi , et in Spiras convolvi,
habebimus cirrhos. Extendas apicem folii acuminati, nonne hic evadet tandem filifor- misy nonne hinc folia sunt, quorum apex instructus est cirrho, foliari dicto, quali instructae sunt Gloriosa superba, Flagellaria Indica Τ hine ex iisdem locis, quibus folia, eXoriuntur cirrhi, alii ex aXillis foliorum, alii eX pedunculis, petiolis.
Hinc eosdem succos continent , quos folia, eamdem materiam Viridem resinosam, eamdem ratione easdem materies exhalant, absorbent, quas absorbere, exhalare Solent folia: praeterea alligat plantam vicino corpori, eamque conformat, sustentat cormi inStar, ut velut initium constituat plantarum earum, quartam folia cum c Ormo in unum corpus confluunt, ut Aloes, Cacti. iInvenisse videtur etiam Ill. Mescrus, numero petalorum , pistillorum et Staminum respondere numerum DSciculorum vasorum spiralium; ita enim habet: si Le nombre desse DisceaUX deS VUSSeaux spiraux, composant te cercle autour de la moeste, Varie dans tesse Plantes differentes , et ii me semble que ce sera l'obj et de mes recherches futures, se que te nombre de ces Disceaux a uiae relation avec te nombre des etamines et desse capsules de la Semeiace. Au molns dans plusi eurs plantes p. e. dans les Cucurbita se ce es, dans les verticillatae, Ie nombre de ces Disceaux Egale te non re des etamines.se Si Cette Observation est urate, laicause du nombre des petates Uest plus ignoree, des me me que des Pistiis c IIIJ V . Est autem hic notandum, in sorescentiae dispositione praeprimis regnare ordinem quinarium; qui praeprimis elucet in insigni classe Pentandria, etiam in Decandria, MonOdelplita, Diadelphia, Polyadelphia, cujqsque vestigia monstrant reliquae classes: imaginem certae cujusdam organorum dispositionis quaedam animalia reserunt, ut Radiaria, P0-
Fingamus fasciculam Vasorum non abire in ramos, sed ex , arctiori principio dilatari in circulum, ramUlis cunctis inter se multipliciter anastomosantibus, inter parenchyma cellulosum , tenuissimum , Varie coloratum , habebimus imaginem corrollae monopeialae p. sini
405쪽
fingamus, per idcm parenchyma distinctOS Seorsim procedere fasciculos, tot petatis compositam habebimus corollam, quot fuerunt fasciculi vasorum. Est etiam transitus a, monopetata ad polypetalam corollam; ita eLim sissa est nonnullorum florum monopetata corolla, ut videatur polypetala; dicitur autem monopetata ex Rivini definitione; tot pN tala numerantur, in quot resolvitur Flos deciduus; in his igitur unitus manet fasciculus Vasorum ad basin, deinde in ramulos sese dividit. Constat autem corolla . Onopetata parte inferiori tubulosa, tubo dicta, parte superiori dilatata, limbo dicta: quae duae, prout majores minoreSUe sint, constituunt corollam tubulosam, clavatam, globOSam, campanula tam , cyathi formem, circeolatam, infundibuli- formem, hypocrateriformem rotatam, aliaS SenSim inter se confluentes. Fingamus, tubo impositas esse duas appendices sibi oppositas, velut dissectum limbum, sibique oppositum, et habebimus corollam labiatam: vel quinque petata, exiguo instructa ungui, aequalia in circulum poni, et omnem habebimuS corollam rosaceam; aut eadem quinque, longiori instrui Ungue, atque arcte cohaerere, ut Victrantur monopetalum, habebimus omnem malVaceam; quae convertizur in caryophiliaceam, quinque pe- talorum basi magnopere elongata in Calyce monOPhyllo inclusa: haec abit in orchideana quando tria petata sursum, duo ad latera collocantur, accedente labello. Fingamus duo superiora petata orchideae in unum concrescere forinae VeX illi instar, alterum superius inferne collocari, vel dilatatum, Vel sis sum, Vel Plane in duo diVidi carinae instar, castera duo ad latera poni alarum instar; habebimus omnem papil tonaceam. Ita facillimum est, demonstrare, quomodo formae Πectarii, Pistillorum et Staminum conquant; quare hunc transitum mittimus. Modus Vero, quo flores pedunculo plantae alligantur, est quidem diversus, attamen rursus transitum molitur. Fingamus, pedunculos diverse subdi yisos, flores sparsos feristes, habebimus Paniculam ; hujus ramulos breviores fieri et coarctari, et habebimus thyrsum; fingamus floreS numerosos subsessiles caulem annulatim ambire, et habebimus verticillum, qui convertitur in spicam, quando flores sessiles sparsim alterni in pedunculo communi Simplici junguntur ; haec vero transit in cory bum, dum singuli flores petiolis propriis instruuntur. Situ elevato proportionali, hie mutatur in racemum, quando pedunculus constat ramis lateralibus brevibus; hic abit in fasciculum. colligentem flore S erectos, parallelos, fastigiatos, approXimatOS ; hic rursus, in capitulum, constans floribus plurimis , in globum ferme congcstis; hoc in cymam, flosculis pluribus insidentibus receptaculo in sedunculos fastigiatos, primores eX eodem puncto ploductos, posteriores autem sparsoS; haec in umbellam, flosculis pluribus ii sidentibus receptaculo in pedunculos fastigiatos omnes ex eodem puncto productos; haec denique in florem compositum, continentem nosculos plures sessilas, receptaculo
406쪽
communi integro et Perianthio contentos , sed antheris in cylindrum connatis instructos IIa . Ita possemus plures alios terminos exponere; termini enim nihil aliud sunt, quam genuinae formarum descriptiones; sed allata exempla sussicere opinatus sum ad rem de qua agitur illustrandam. Pro ut tandem folia, flores sint impositi caudici adscendenti, oritur caulis, herbis proprius, elevans folia et fructificationem, vel culmus, graminibus proprius, elevans folia et fructificationem, vel scapust, elevans fructificationem, vel truncus, arboribus proprius, in veros ramos divisus, folia et fructificationem serentes, vel stipes, Palmis proprius, basis frondis foliis et fructificatione constantis. Omnes deinde hae descriptae partes varie inter se collocantur ; hinc, dum foliatio,ssorescentia, fructificatio singulae jam diversissimae sunt, rursuS aut inter se diversissime collocantur, facile colligendum est, quanta plantarum formarum diversitas inde e oriatur: ista vero collocatio cum nec vaga Sit, neque incerta, contra certis regulis adis stricta, utpote proXimus determinatae fabricae effectus, ipsae videntur plantae multiplices suarum formarum species ad pauca capita Vel genera redigere; ex quorum diligenti investigatione fluxit Omne systema naturale, quale Varium condiderunt eximii Bolanici,
Adansonus , Batschius . Fussievius , Medicus, Scopolius, et suam hausit physiognomiam plantarum summus Humbu litus , universam vegetabilium formarum diversitatem referens ad novemdecim praecipuas formas cΙ13 . Ut autem universi vegetabilis regni fabrica confluit, ita haec genera congrediuntur ad invicem, variis viis coeunt, ab omni parte constuunt; hinc omnis proficiscitur dissicultatum multitudo, quae Omne vel ingeniosissime excogitatum systema naturale prosequi- Iur, premit, decipit; unum enim constituunt vegetabilia circulum, quem rodit, et divellit aliquando systema naturale, invenire vero et perspicere nunquam poteSt. Denique memor regularum Newtonianarum: se causae rerum naturalium non plures sunt se admittendae, qnam quae et verae sint et phoenomenis explicandis sussiciant; et effectus se naturales ejusdem generis eidem caussae sunt assignatasti, quantum fieri potest;V amrmo, cum actiones et functiones semper integre testentur de instrumentorum indole, ipsae autem functiones vegetabilium et simplices sint et communes, haud temiere Physicos ex Anatomicis experimentis conclusisse ad memoratam vegetabilium simplicitatem.
Quid enim dicam de absorptione 3 hac vegetabilia, non tantum eadem ratione, Sed et
407쪽
easdem materies adsciscimi, a qUam, Scilicet, et acidum carbonicum; quid de excretione qua eadem prorsus ratione et easdem materies eXhalant, aquam, gaZ ΟXygenium, noctu gag acidum Carbonicum, et olea aetherea. ἡ Νtun vero de secretione forsan, V aliquis dixerit, se idem affirmare audes V Nonne continent plantae diversissimos succosy sane continent: at nonne in eo Om Dis caudex descendens convenit, ut careat materia viridi, quod jam pem spicacissimus Antiquorum Physicus Observavit A' istoteles, id est careat materia resinosa viridi globosa Τ nonne hanc continet Omnis tela cellulosa caulicis adscendentis, etiam simplicissimae, Conserutilae, Byssi 8 si Atqui aliquot folia rubra sunt ΤV Sunt, immo et Algae dantur coloratae, rubescente S; at Lin ius , hanc generalem conclusionem minime cogitans, proba Vit, globulo S rubros foliorum et algarum plurimas habere facultates cum viridit, lis communes. Nol ne omnis anthera pollen continet, omnis flos excernit principium
aethereo- oleOSum y nonne reliqua succorum naturae diversiras intelligenda est ex divcrsa plantarum magnitudine, diversa collocatione parti Um, diverso, quod edi periuntur, Sti, mulorum genere 7 ΠΟΠΠe omne VaS continens habendum est contentum humorem contuntio mutare 2 nonne aquae et acidi carbonici Oxygenium, hydrogenium, carbonicum, innumeras ineunt copulas Τ nonne haec omnia conStituunt principia proxima; quae vel sub operatione chemica, quam ΠOS in Planra S e Xereemus, adeo di Perse mutantur, ut non imtelligas, nisi videris Τ quae mutationes princisiorum proXimorum, cum vel in Vase chemico jam tantae sunt, quantae debeant augeri in vase Vi Vo, unico vero perpetuo motores Prae caeteris . simplicitatem plantarum fabricae mihi videtur confirmare vis generatrix, reproductrix, qua plantae pollent eximia. Cum enim et hac vi polleant Omnia animalia, eo autem majori, quo simpliciora sint, ut, dum Insi Soria, Polypi, Se totos et subito re- generent, alia certas tantum parteS, eo pauciores et eo tardius, quo sint perfectiora, plures plantarum partes, quin fere Omnes, insignem habent facultatem, nova individua celerrime procreandi; nam et radices et petioli et folia ipsa aptis sub conditionibus in integras plantas eXcrescunt; et jam facta radix lumini exposita convertitur in caudicem adscendentein , hic aurem tenebras eX pertus alit radices, radiculas, fibrillas; hinc jam Linnaeus se arbores, Dillicesque omnes, sunt radices supra terram. Ergo arbor verticaliter inversa e caudice descendente fert folia , ex adscendente radiculas: V quae enim causa est, quare epidermis, pili, tela cellulosa, humana facile regenerentur et Subito, non item cerebrum, medulla spinalis, oculus y nonne quia sunt hae partes illis perfectiores id enini concludo inde quod imperfectiorum animalium Oculi, cerebrum, regenerentur, ut Criis taceorum, Molluscolunt II 4 : quaenam causa eSt, quare Pars quaedam humana,
Plura huius rei pericula secerunt in Limaces Spallanetauius , Boanetus, Laνoisterius, alii, cons. DενDβ- Libinis, a Band P. 8a seqq. Praeprimis p. 5Ia seq.
408쪽
musculus, vel os, non in integrum hominem eXerescat et quia, Praeter alias causas , quamquam multipliciter composita, principiis Vel basibuS careat, quibus pluribus dives est reliquum corPUS. Atque' ita videor, pro mearum Virium tenuitate, pervenisse ad finem quaestionis: utinam in tanta gravissimarum rerum ubertate versato aliquo modo mihi contigisset, haud levibus argumentis, neque ambiguis eXemplis, memoratam rationem plantarum formam inter et structuram illustrasset Equidem vero Vobis, Viri Clarissimi l hanc mearum virium periclitationem non prorsus displicere Optare, quam Sperare, malo.
Ita nobis progressa ratio est , ut ea duceretur omnis ais prima commendationc Naturae. V . CICERO.
409쪽
PHILOSOPHIAE THEO RETICAE ET LIΤERARUΜ ΗUΜΑΝIORUM CANDIDATI ET IN ATHENAEO AMSTE LAEDA MENSI STUDIOSI,
Principium Philosophiae et officiorum exponatur e Ciceronis Opori-lus Philosophicis; ita ut singularum deuiciatia um Pon 3 et argumentandi ratio dijudicetur. QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT, D. um. MENSIS FEBRUARII