Ioan. Baptistae Portae Neap. De refractione optices parte libri nouem. ..

131쪽

LIBER SEXTUS.

visione tractatum,sicut decuit, absitu rimus , eisdebatur illima his manus imponenda , nisi problemata quaedam Dei esse viderentur, quae aliter accepta, nomam innitutionem infirmarent,eaqs expendisse va de prae interit, eoqs libentius ad ea enodanda accedimus. Cur scilicet bisu oculis donatus homo ,-Vnu qui sperse satis juo fungitur oscio solus,simplicem rem non dupliacatam assiciat ' Sed videamus ecquid maioressenserant'

Binis oculis obiectam rem simplicem constici. Prop. I. AEGERRIME nostrorum maiorum animos inquirenistium contorsit disquisitio, cur binis oculis simplicem rem contuentibus simplex visio occurrat, ijdemq; simplomate quodam correpti duplicatas res videanti Principio ab Aristotele incipiemus, qui quςrit in problematis. Cur vinolentie quod Vnum est, interdum multa appareant λ Λitq; conspectus initia S 1 intus

132쪽

intus esse, & I vino moueri, & quum initia mouentur conspectus, vis utraque obiectae rei partem attingit, ob id res una geminata videtur. Idem quoque oculo subter oppresso euenit, &quum initia conspectus mouenturi alterum cum altero coire nequit . Idem etiam euenit ex motu intrinseco, & extrinseco

vini. Et alibi. Cur distracta conspectuum societate res una geminari videtur. Rationem dixit, quod utriusq; oculi radius noad idem punctum deuenit, & quod bis noster animus inspexit, inde geminatum se inspexisse existimat. Aphrodiseus eadem, quae Aristoteles habet, quod oculorum musculi varie vino completi , factiq; languidi deprauantur, vertunturq; alter sursum, alter deorsum,unde radij oculorum non eundem in locum concursare possunt, ob id conspectu rei geminari necesse sit. Constat hoc etiam eo, quod qui alterum oculum premit, sursumq; impellit, gemina omnia videt. Galenus dicit quod nerui optici in uno loco circa cerebru coeunt, ex quo egressae per Vtraq; pupillam, Screuertentes eaedem rectae lineae ad eundem locum, non coeunt. Avicenna medicinalem affert rationem, ex oculorum manu contactu, ex ebrietate, veloci motu, &pupillae morbo simplicem rem geminatam videri. Idq; ex quadruplici causac uenire. Putat enim primum visionis instrumentum esse crystallinum humorem, sed penes illum no perfici visionem, nam si in co visio fieret, res geminata semper videretur, sed simulachrum a spiritibus, qui videndi ratione praediti sunt, per opticos neruos concavos deferri ad eorum occursum, & spiritibus alijs communicant, qui communis sensus virtutem retinent, &hic videndi virtus perficitur. Hi communicant imaginatiuae, quae velut penu conseruat,& in usu promit. Prima igitur causa cur res una geminata videatur,est instrumenti dimotio a suo loco: nam imagines in crystallinum venientes, quum a spiritibus diuersimode in opticorum neruorum coitu deseratur, rem singularem duplicem vident. Secunda causa ex spirituum perturbatione euenit, ut in ebrietate, nam & si imago in cryttallinum fuerit, spiritus, qui illam laturi sunt ad neruorum decuς sationem opticorum, si conturbentur, visionem conturbant, dc

ad sinistrum, dextrumq; videtur. Tertia, quod post neruorum decussationes sunt spiritus communi sensui famulates, qui imagines illi diiudicandas ferunt, qui si conturbentur, velociter

ante.

133쪽

ante, & retro simplicis rei duplicem imaginem exhibent: ut qui

ignem circumuertit,nam prius quam una pars iudicetur,sequitur velociter altera, &sic altera post alteram, ut igneus circulus conspiciatur. Sic spiritus in anteriore cerebri parte circu- uoluti, imagines phires,&se circumuoluentes ostendunt. Postrema ex pupillae moesbo accidit, videlicet constrictione, dilatatione, &conuersione a suo situ, ut rerum simulachra contorqueantur. Albertus ab his eadem. Ex opticorum neruorum di. motione, ut quae ab oculis adserantur spiritibus communis sensus , non se contingant in uno puncto, idemq; euenire in digiti suppositione . Vel dum mouentur visiui spiritus cx cerebro ad oculos propter inclusum ventum, extra metas a Natura prae scriptas mouentur, dextrorsum, & sinis rorsum, apprehendunt rem unam, quasi duplicem. Vel redundantia eiusdem spiritus incommuni sensu intra, tunc reddunt, accipiuntq;, Spriusquavia a compleatur, inchoat altera, ut unum stet, alterum moueatur. Sic gutta cadens videtur linea, & mota virga circulus. Vel ex uuae inorbo, ut diximus. Inter recetiores perspectivos Allia zenus, rem exactius docet, dicit enim, quod duae rerum sormae

ad crystallinum peruenietes, si ibi visio perficeretur, duae unius rei sormae viderentur, sed sorma recepta in superscie glacialis

pertransit suum corpus, & per foramen opticorum neruorum ad communem neruum peruenit, & ibi altera alteri supponitur, ut ex illis duabus sormis unica efficiatur, & tunc vltimum sentiens, unam rei imaginem sentit, & dum ordinantur non coprehendit illas, nam si non dum ordinatas comprehenderet, duas sentiret. Ratio quae eos ad id a surma sum duxit, est, quod quando oculus peruertitur a suo situ, res una geminata videtur, quum uterque oculus luam recipiens imaginem alterum alteri supponere non possit ultimo sentienti, unde & dexter oculus unam, sinister alteram sentit. Argumentum asserunt, quod sat per opticos neruos , quod quando aliquo morbo humoribus in- farciutur,perat visa S, de remedijs exinaniti, redit visus . Vitellius re lineis demo strat, quae Allia aenus longissimis verbis. Dicit enim quod in medio cuiusq; visiuae pyramidis axis eli, qui transit per forame opticoru neruorii, & quado duo axes in puncto uno coeunt nerui oppositi, pucti circundates axem alter a

teri etiam supponitur, di simul concordanti uultimo sentienti.

134쪽

Esto visa res ABC, dexter oculus G H I, sinister D E F, pyramis dextra, cuius basis A BC, conus G I. Vcniat ad dextrum Oculum A C, per neruum opticum concauum H M,vsque adsensum communem L M N, sic punctus basis A per G veniet in L, S punctus alter basis C per I veniet in N , axis vero pyramidis B H, veniet in M. Sic sinistrae pyramidis punctus basis C, venit per F in N,& punctus A per D in L ,&axis pyramidis BE, Ve niet in M. Sic axis punctus M dextrae pyramidis erit idem cum puncto basis sinistrae, & L punctus basis dextrae, & sinistrae pyramidis, sic Nutriusque quoq; pyramidis , & hoc modo congrue

res puncti eiusdem rei per utrunque oculum ultimo deserenti coaptantur. Hae sunt antiquorum,& recentiorum opiniones. Nos autem aliter sentimus. Virtus enim sentiens, videns'; Vna

est, & si duo sint oculi, quae t triq; in paruo tempori S momento, ubi necesse erit praesto est, & tam facile, ut nos met ipsi, quomodo id sat minime sentiamus, famulantia instrumenta tam citam eiusmodi virtuti obedientiam praestant, ut priu, Opus exequantur, quam imperatum sit. Oculos binos Natura largita est nobis a dextris unum, a sinistris alterum,ut si a dextris aliquid visuri sumus, dextro utamur, at si a sinistris sinistro , unde 1emper uno oculo videmus, & si omnes apertos & omnibus videri existimemus. Idq; his argumentis probamus. Inter Vtrum qioculum mediet aliqua tabula, vel paries, ut alterum ab altero disterminet, ac dextro oculo librum opponamus, & legamus, si quis sinistro alterum librum ostendet non selum non legere, sed neque

135쪽

DE CVR. BIN. OCV. REM UNAM CER. LIB. VI. 3

neque paginas videre valuerit, nisi breui temporis momento videndi virtutem a dextro oculo subtrahat, mutuetq; sinistro. Idem in alijs sensibus euenire videmus, si dextra aure aliquem

Ioquentem audiuerimus,non poterimus alterum sinistra admittere, & si utrunque audire velimus, neutrum audiemus,vel si aliquod dextra audiemus,tantundem sinistra deperdemus. Sic etiasii una manu scribemus, altera lyram tangere, aut aureos numerare nequimus. Alterum argumentum erit, si quis baculum an, te se locauerit, & illum parietis alicui rimae e regione existenti obiecerit, notaueritq; locum, quando sinistrum oculum claui erit, non videbit baculum ab opposita rima dimotum: rat o est, quia unusquisque dextro oculo cernit, ut dextra manu, & pede utitur, Ac qui sinistro oculo, manu, aut pede pro monstro habetur. At si dextrum oculum clauserit, illico baculus ad dextram partem accedit. Tertium erit argumentum quod natura duos

oculos alterum alteri secit, ut alter a dextris, alter a sinistris hominem ab incursantibu , de senileret, & id in animalibus clarius apparet, nam per semipedem inter se distant, ut in bubus, equis,dd leonibus videre est , in auibus alter alteri oppositus est, ut si adestris, vel a sinistris videndum sit, virtus visiva veloci sit me accedens, animal sua munia obire possit. Unde non simul videre possunt rem eandem. Et si quis situm oculorum in homine inspiciat non in recta linea sunt, ut sine oculorum contorsione re eandem inspiciant, & si in recta linea videntur in radice tamen cohaerent. Sed quae δε quae tam dira hominum insania est imaginari spiritus deserre spectra per foramina neruor uiri opticorum, & naturales spiritus intellectualia simulachra deferri quomodo per foramina neruoru in opicorum transeunt, si nobis diligentissime intuentibus vix occurrerunt, & adeo tenuissimi, ut obtutum effugiant, si vere soramina dici possunt ,&sunt Medicorum plerique, qui perseratos esse negent λ Quomodo se simul circa cerebrum se decussant, si se vix tangunt, immo alter ab altero distat Sed quae laruae eorum intelle etiam praestringunt, ut putent per tam longum iter deferri imagines per lineas quas das ad libitum con cinnatas, ut eundem semper situm conseruenti Strabones ab ortu naturae gemina no conspiciunt. Aphrodileus dicit quod oculos non sursum, deorsum l. deprauatos habent, sed dextrorsum,& sinistrorsum, quod enim oculi suum obtinent situ, idest directum, radij eundem in locum profluant, atque identidem

Disi

136쪽

dem reserant necesse est,quod contrarium est antedictis. Quod linearum illa false sit imaginatio, ponamus ut strabo, qui pupillas contra se positas habet, quomodo eueniet illa linearum positio,quin rem duplicem non videant i his enim Λ veniens ad de trum oculum transiret per Gin R, mox in O, at ad sinistrum Aper D, per N ad O itidem, sed R in dextra dextri oculi, N vero in dextra sinistrum oculi, & sic ordo visionis peruerteretur, ut dextra sinistra,& sinistra dextra viderentur. Praeterea oblique aspicientibus omnia eo more peruerterentur hoc modo.

137쪽

CVR BIN. OCV. REM UNAM. CER. LIB. VI. 1 amo conspicienda magnitudo ABC, veniant C ad dextrum oculum per pupillam I ad mox ad commune sentiens I, sed Cidem ad sinistrum oculum per F pupillam ad L,mox ad idem sentiens R, non coincidit igitur T,sed labitur in R, sic Λ dextro oculo in R, in sinistro vero in rconuersa&contorta omnia viderentur,vana igitur & puerilis eorum imaginatio, sed ne illis vaniores videamur, omittendos putamus . Galenus quod utroque oculo videamus, ita demonstrat, sed prosecto si ita nos medicinalem artem docuisset,de nobis actum esset. Inquit enim. Quae oculo dextro cernimus, alibi apparent quam quae sinistro;& quet sinistro videmus, alibi quam quae dextro, at quae utroq; oculo, in horum medio, idq; exemplo demonstrat.

Esto dextra pupilla A, sinistra B, magnitudo visenda D C,ex utraq; pupilla Α Β visione illapsa videamus D C, sed a pupili

dextra E F, a sinistra G H. At si uno oculo videatur, aliter eueniet, nam sinistro oculo clauso B,magnitudo C D in sinistra partem videbitur H G,clauso vero dextro,magnitudo C D videbitur in F E, si ambo simul reserentur in C D videbitur. At si quidemonstrationem lineis non assequatur,hoc utatur experimento. Stans iuxta columnam utrumq; oculum vicis ina claudat, &quum dextrum clauserit, quaeda eorum, quae in dextra columnae parte videbantur, non videbit, & quum sinistrum clauserit,

quaedam quae prius viderat sinistro, nunc dextro non videbit,&

T si

138쪽

si virosq; aperuerit,utrasq; partes videbit. At si a columna paululuin digressus utrumq; oculii aperire, ac vicissim claudere i ci pici , & columnam intuebitur, illam repente transilire videbit , si dextrum clauserit, versus dextram partem veniet, si sinistrum , sinistram versus, &simul utrisq; aspicienti medium locum videre putabitur eius, qui seorsum utriq, abscondebatur. Sed horum causa alia est, quam ipse putat. Dum oculo A circulum D C inspicio, auia dextro oculo inspicio, semper eodem loco erit, at si dextrum clausero, dextrum eundem circulii in F Evidebo, ut diximus, & si dextrum, & sinistrum claudemus mox binis inspiciemus, si alibi quam suo loco videbuntur, hoc ex refractione eueniet, ut diximus, quia uni recte, alteri oblique cadit . Quod visio per spiritus non fiat, qui reserant imagines primo senti titio, clarum est , argumentaq; quae afferunt ridicula,&prorsus exibilanda, frustra enim sunt per plura, quae per pau ciora fieri possunt, nos apparentias absq; eoru ope seruabimus. Dicunt quod clauso uno oculo spiritus ad alterum accedunt, ob id surgere, & pupillam dilatari, hoc falsum est, ira si lente clauseris non eueniet, si vero digito premes , turgidulum feri alia ratione contingit, nam ubi presseris, ibi acurrit sanguis . Cur autem compressb digito oculo simplex res geminata videatur, ratio est, quod ubi compressio, ibi virtutis concursius, oculus delicatissima partium pars est, ibi virtus visiva occurrens, binis diuisa oculis geminatam rem conspicabimur. Idem autem eueniet, si conatu, & vi binis oculis rem unam conspicari velimus .

Restactionem obliquam duplici modo accidere posse. Prop. 2.DI x t M v s superioribus libris obliquam refractionem maxime adiuuare visionem, nam ita insensibiliter visi ii aerectae pyramidi adnectitur,ta ordinate, ut refracte videns homo se recte videre putabit, & haec a dextris,& a sinistris rectam pyramidem ambit. Et exemplum iam adduximus. Secus autem in altera refractione, nam quum homo vili uam virtutem utroq; oculo diuidit, & cum conamine aspicit, oculos peruertit, ne situm seruant a natura ordinatu, & irregulariter cadunt, unde pPM

139쪽

apparitiones rerum mirabiles eueniunt, & loge a suis locis res- videntur,& ex oculorum duplicitate, duplicata singularis imago rei conspicabitur. Exemplum. Sit oculi centrum A,centrica vero A C, veniat rei videndae spe ctrum a sinistris in dextrum citra centricam, & sit E, pupilla B, erit linea deferens formam E F,refrangetur in G, in contrariu, extensa erit in D, trahatur a centro A cathetus per E, & occurret G D in D, ibi erit imago rei.

Simplicem magnitudinem viriq; oculo, citra centricam obliquὸ incidentem geminatam videri. Prop. 3.DΙ x t M v s simplicem esse naturalem videndi virtutem, &simpliciter intuendo, semplicem rem binis oculis conspectam simplicem videri. At si naturalem hanc virtutem diuidere velimus, quod no eueniet sine conamine, distorquendo situm oculorum, ut unicuiq; oculo suae virtutis pars ascribatur, contingit rem unicam duplicatam a duobus oculis videri. Cuius rei exemplum. Sit visa magnitudo A, oculorum centra B C, & inspiciant fir; miter punctum H iuncti, oculos colorquendo, conanteSVtroq- oculo H videre. Tunc punctus A cadit dextro oculo in N D. restangitur in contrariam partem a centrica H E. peruenit in E

140쪽

extenditur, erit E L,trahatur cathetus ex C ad A,occurret E L, in L, igitur Α a dextro oculo videbitur in L. Eode modo cadat A sinistro oculo citra centrica in P,descenderet in F,sed restangitur in G. ex teditur in L. deducta catheto ex B & A occurret extensae prius lineae in Ii sic punctus A videbitur a sinistro oculo in I.Sic clauso oculo dextro C, non videbitur L, & clauso B, a scondetur I, sed oportet, ut centrica firmiter aspiciat H, & am-hobus reseratis, videbuntur I L, & A peribit. At si oculi in suustum redeunt, & oculi consueto more aspiciant, peribunt I L,

di solum A videbitur, at si denuo virtus diuidatur, descendet A ad I, & L.

Simplicem magnitudinem viriq; oculo eis centricam obliquὸ incidentem geminatam videri. Prop. q.

ΡΟ s s v M v s & alio modo simplicem magnitudinem oblia quE ocul is incidetem geminatam videre, differtq; a superiori, quod hic clauso oculo dextro peribit sinistra imago, &clauso sinistro peribit dextra, idq; eueniet quod ibi citra cen-vicam, hic eis oblique oculis incidit magnitudo. Exempliun.