Ioan. Baptistae Portae Neap. De refractione optices parte libri nouem. ..

61쪽

DE OCULORUM ANATO ME LIB. III. εν

cessarium . Sed demonstrabimus primo necessario fuisse rotundum . Primo ex capacitate: aliter enim capiendae quantitati suffecturus non erat. Est orbicularis figura is operimetrorum omnium capacissima, quum etiam ex omnium partium corporis multis particulis ad multa munia obeunda indigeret, humoribus , & tunicis, easq; angustistimo spatio coarAarentur, ne caput grauarent, ex nunquam satis laudatae Naturς munere largitum est, ut orbicularis constitueretur. Altera ratio ex necessitate, oportebat enim oculos sursum adducti, deorsum

abduci, illuc, huc circumuolui, &desecti; nam si alterius figura: triangularis, vel quadrangularis fuissent, horti motu oportebat partes mutuo contundi, dilacerarique, & interceptas partes vacuas relinqui, unde quo visus aboleretur, insignes noxas motus his partibus in serret. Vel si immoti essent, caput illuc,huc circumuoluendo, maxime hominem defatigari contingeret, quod erat inconcinnum. Addimus praeterea rotundationis illam rationem, ut liberiori motionis munere fungerentur, ut nostro arbitratu celerrime multa visu apprehenderemus, quum omnium figurarum sphaerica minus reuolutionibus obnoxia, globosisq; summa inest reuolutionis agilitas. Neceς sarium quoq; erat oculum circumacta, globataq; figura esse,ut rectae lineae super eum orientes perpendiculares, & in centro concurrentes, quanto longius distraherentur, maiorem basim interciperent, quae solae veritatem ostendunt, quod nulli, nisi sphaericae figurae contingit: si planus enim esset, non perciperet

unico intuitu nisi aequale sibi spatium. Sit visus AB, a puncto Α & B oriantur binae perpendiculares Α C, B D, interceptum solum spatium C D videret aequale ipsi A B, per 23. & 2s .primi,& si C D longior esset usque ad E,oporteret ut oculus ad dextra moueretur, & si proprius,vel longius superficies obiectaretur.

At si

62쪽

7o Io. BAPTISTAE p ORTAE

At si concauus, contrariae iunctionis opifex suisset, nam multo minus, quam ipse est videret. Esto oculus A BCD Ll, de occurrat ei res videnda E F, cadit radius E A , refrangitur in C, per tertiam primi nostri, extendatur, perueniet in G. Eodernodo F, venit in B, refrangitur in D, relabitur in Horiit oculi centru soris K,ex E,& F trahatur catheti,occurret lineis Qrma

reserentibus in G Hierit igitur G H Brma minor re visa E F.

Plerunque etiam dextra sinistra, & sinistra dextra te quae sursum deorsum, de quae deorsum sursum viderentur. Esto oculus ΙΑ B L C D.visibile obiectum E F veniant ad pupillam A B, li- neg E A, & F B, ipsa E A refrangitur ad C, per tertiam primi, relabitur in H. sic B restangitur in D, relabiturq; in G. Occia rent cathetis ex F E per centrum Κ transeuntibus in G H. Sic videbitur punctus F dexter in sinistrum G.

63쪽

Vnde in sphaericam figuram animaduersus sis, nullam nisi

sphaericam exclamares, quae tot munijs sola praestat, e centro

enim per per pupillam, & si per angustissimum spatium logius

exporrectar lineae, totum sere hemisphaeri u intercipiunt. Neq; est, quod huic corroborando prolixius insistam . Gentilis Avicennae interpres, medicam oculi rotudationis rationem affert,

ob id globos una sui ste, quod figura ipsa sola quicquid impedimenti , vel noxij se ingerentis declinare potest. Sed Vitellionis opinionem no probo, oculum inquietis sphsricum propterea est e,quia aque naturς est,cuius proprietas est roludari semper, sentetiam Ioannis de Sacrobosco sequuti, qui aqueum elementu rotundu dicit, quia gutta in terram cadens rotundatur. Organum visus, necessaris aqueum fu turum. Prop. III.

ORG A N V M visius virum ex igne, vel aqua esset, haud

parua fuit inter principes philosophos cotrouersia. Empedocles igneum oculum existimauit, quatuor enim elementis, quatuor sensus assignauit, tactui terram, gustui aquam,a ditui aerem, visui vero ignem . Inquiens. Conspicimus terram tellure, liquore liquorem ,

acre naturam aeream, igni cernimus ignem.

Calenus etiam igneum dixit oculum, Platonem sequutus, &opticos sui temporis, qui per emissionem visionem fieri existimabant. Tantos viros decepit splendor in oculis conclusius, ut videbimus. Democritus aqueum oculum dixit, & hunc sequutus Aristoteles libro de animalium partibus, &de sensu, &sensit i. Tradit enim oculum aqueum potius, quam aereum ab rerum opifice solertissime constructum, quod aqua non solibri diaphana, sed euphana esset, nam & si pellucidior sit aer, aqua tutior vallari, conseruariq; potest, quum aer sua tenuitate facile diffletur, oportebat oculum densis, solidioribusq; tunicis construi, quod si ita factum esset, transmissioni sui siet inopportunus, neq; constructionem suo muneri idoneu obtineret, nam animalia densam oculi tunicam habentia obtusi sunt visus, ut locustr. Prsterea euphana est. quo visibiles formae melius insi. nuari, suscipi, conseruariq; possint, quod est oculo proprium, nam si aer suscipit, non retinet. Additq; melius terminari aquae

64쪽

aquae diaphanitatem ex sua profunditate, sine alterius opaci oppositione,quam aer,ut in puteis & a lus plenis vasis videtur, quae imaginem reddunt. Sed hec isti nimis oscitanter aggressi sunt. Terminatio aquae in oculo necessaria non est, nec color magi s aquae quam aeri inhaeret, nam si quis sub arbore decubuerit. viridi colore persu detur, eadem lux colore intincta aquam & aerem tingit, qua sublata, uterq; absq; colore est. Sed cur oculos sagacissimus artifex ex aqua eleganter extruxerit, explicabimus. Potissimae bins sunt rationes, prima in rest etione . Quia sola in oculo pupilla peruia est,& visio per eius arctum δε angustum foraminutu ducenda erat,nisi oculus aqueus fuisset, in eo refractio fieri non posset obiectarum rerum miniamam partem videret,nil, nisi quae in ra perpendiculares lineas

intercluderetur. Res linearum ductibus d. lucidior fiet. sit oculus Κ E L, rectς lines huic perpendiculariter incumbentes sint ABI, hic recta visio intercipitur. Linea vero quq his impensius obliquatur sit E F, per pupillam E C inseratur.

Si oculus inanis esset, progressus fieret ad K,& non tageret crystallinu, nil ergo videret, sed densioris corporis obiectu flexus faciet ad G per secunda primi nostri,&relabitur ad C.Videbit igitur, qus intra C E B continentur. Altera ratio est, quod rerum imagines perpellucidissimu aqueum humore pertranseuntes,luculentiores crystallino deferre turmam & claritate se induentes, fulgentiores conspiciuntur, ut apparet in Sole, crystallum pertranseunte,&nos specillis crystallinis multo clarius, quam vitreis cernimus,multiplicatur enim lux per refractione vi iam dicemus, aquea igitur claritate oculus donatus est, qua

probe suum munus obire posset.

Humorem

65쪽

DE OCVLORUM ANATO ME LIB. III. 73

Humorem aqueum tenuem, pellucidissimum esse. Prop. I PII.

AQV E V s humor intaminata pelluciditate, tenuitateq;

visendus venit, interuallum intra crystallinum& cornea implet, nec aliter fieri poterat Oportebat enim visus instrumenta lucida futura,quia coloru dignotionem habitura erant. Natura enim comparatum est, ut sola eiusmodi corpora a caeloribus afficerentur. Diximus lucem omnium colorum experistem, quia omnibus coloribus tingi oportuerat, ut veros col res oculi repraesentaret, sic aqueum,vel albugineum humorem

quod guttae ex ouo igne transudanti par dictus est nultu colorem habere necesse erat, alioquin difficulter alienos admi teret, neq; crystallino colores, & lineamenta visibilius ostendere potuisset. Argumento icterici esse possunt,quibus bilis vaporibus oculis sele ingerentibus, omnia videntur citrina, vel si nubeculis, & sumositatibus conspurcaretur, fumosa, & desae- data obiecta cerneremus, ut in senibus, & defluxione laborantibus est videre. Imitatur tenuitate sua roridum laticem i lium Maio mense olerum folijs illabentem, irrorantemq; , & in argenteas guttulas coeuntem. Argumentum suae tenuitatis est, ut statim dissecto oculo in tenues auras facile dissetur. Purissismus igitur, & ex omnibus delacatior a rerum opifice excolatus est, & aeri fere par, ut per eum lux deserens simulachra , &intromittens, rerum veritatem inhibere non possit. Per pupillam rerum simulachra intromitti . Prop. V.

DIXIM VS de aqueo humore, sequitur de pupilla dicamus,per ea nanq; simulachra crystallino intromittuntur. quasi fida ianitrix oculo adsidet, ibiq; sua munia exercet. Sed veritatem medicis experimentis probabimus , Morbus est unguis Latinis,pterigion Graecis dictus,carnosa excresccntia est,

corneae, vel durae, quam diximus membranae obueniens,haec ab

oculi cantho exoritur, & pupillam ad usq; peruenit, quam ubi attigit, tenebris offunditur, de visu orbamur,sic Chyrurgi m K num

66쪽

ν ΙΟ. BAPTISTAE PORTAE

mam passa, redit amissus visus. Hypochima supra pupIllam

est humor congelatus, quo visu homo destituitur, acum admi tendo ex oculi angulo per obliquum usque ad pupillam, compactum humorem illum in infima parte deducit, & statim visus restituitur. Pupillam accessis, recessuue laminis arctari ararique . Prop. VI

VIS Vs instrumentum fulgidum, transparens, & tenuisti'mum diximus. Ob id immoderato lumini obnoxiu: oportebat igitur tunica quadam circum moniri, raminuto peruia, cuius famulatu ad lucis accessum obtenderetur, remitteretur vero ad eiusdem abscessum, ut in incerta luce rectius quid conspicare valeremus. Pupilla igitur in die in oculi vestibulo huic muneri praeficitur, immoderato lumini obstaculo futura;in crepusculis vero retinacula relaxaret, ut spectra pcr latiorem senestram intro liberius commearent. Vnde uti ea circa soramen rugosa est, ac loculorum instar comprimitur, laxaturq;, noctu vero post obitas functiones quiesceret. Sed prius rei veritate, post artificium a Natura excogitatu enarremus. Si amici oculos apertos, i latentosq; vehementius Solis lumini obiectos contemplaberis, adeo pupillam coarctari videbis, ut per angustic muni soramen vix tenuis acus aciem admitteret, . eosdem si in obscuro cubiculo conuertat, paruo temporis curriculo fora.

men adeo dilatari conspicies, ut stic lentem capiat. Huius rei instrumento certius fies compos, quod Archimedes in dignoscenda Solis quantitate usus est. Sit regula lignea pedalis longitudinis, & digitalis latitudinis A B F D , in medio linea

E C , excavetur ex capite uno A EB, ut oculum commodE excipiat, eligatur cylinder ligneus torno politus minor Cprope oculum, maior G longius, appositoque uno oculo ape io, altero clauso in AB, conuerso contra Solem, tantisper cylindri accedant, recedantq; , quousque radij per pupillam introeuntes latera utriusque cylindri contingant. Hoc factoremoue oculum a regula A B, & protractis lineis contingentibus cylindrorum circulos,iterum eandem regulam in obscuro loco

67쪽

DE OCULORUM ANATO ME LIB. III. 73

conuertat, appositoq; oculo eodem loco, iterum cylindros appropinquet , remoueatque, donec visuales lineae latera contingant, sic videbis lineas circulos contingentes in obscuro lati res esse. Causas constrictionis, & dilatationis nos fures excogitauimus. Prima in Luna est , nam huius syderis auctu, nostri corporis humores augescunt, crassescuntq; , oportet igitur, ut Iuculentius oculus illuminetur maioris luminis inuasione, in defectu vero, quia humores tenuiores, delacatiorcsq; fiunt,minori lumine indisi sumus. Unde si quinoodem lumine constitutus, utraque tempora obsoria auerat, veritatem inueniet. Hoc

clarius in Aeluro, perspicere licet, nam lunaribus quotidianis incrementis,decrementisq; pupillas maiores, minores'; habet. Ob id Isidis numen tota in se complecti naturam Aegyptij credentes, illi hoc animal dicarunt, quod Lunae imaginem quanda in oculis repraesentet: ut ex Oro Apolline patet. Cardanus vero pro arbitrio felem contrahere, ac relaxare pupillas dixit, sine ratione, si enim ex libitu contrahere,aut relaxare pollemus,

essent a Naturamusculi ad id opus constituti, at nulli apparent

ex dissectione, non igitur ex voluntate, aut constringere post mus, aut relaxare. Altera ratio est aetatis. Senibus humores

crassescunt dicisculentiores fiunt, maiori lumine indigent ad inspectionem, ob id eis relaxatur pupilla, iuuenibus vero quia tenues, puri stimique arctius coarctatur pupilla, ne validae lucis intromissu laederentur. Praeterea quod nimio Solis, vel alicuius

stigidi obtutu laedatur visus, patet in ijs, qui diu in Sole deambulant, vel locis niue obsitis, nam tenebricos evadunt, & diu illatam oculis affectionem seruant.Tande si quis amrtis oculis ' Κ a aliquat

68쪽

aliquantisper Solem intueretur, & pupilla panderetur,ex solis illapsu, ignem in oculi fine accenderet, vel ibi maximum ardore ingereret, causam iam explanata imus superiore libro. Prop. 2 r. Sed maiorum nostrorum errata dissimulanda non sunt, ne denos ipsi posteritati imponamus. Allia genus doctis imus Arabs, dicit corneam, & vueam sphaeras eccentricas esse, ac se mutuo secari in contactu, Z si spaera, sphaera secet, seditio circulus erit,

ex Theodosio II. ob id pupillam sphaericam esse. Abeo eadem smia Vitellio refert. Sed uterque fallitur Horum fallacia coarguit Oculi anatome, ut diximus , nam externa voeae superficies internae cornes ad amussim adcubat usq; ad corneae pellucidu, unaq; fit, in eo locorab illa recedit, re plana distenditur.& in medio paruo soramine scinditur, nec uspiam intersecantur, neque eccentricae sunt, difficultates ponentes ubi no sunt, ut scientias admirabiliores faciant. Subitam pupilla dilatationem, o constrictionem non feri lii Isine dolore. Prop. VII. I,

ANIMADVERSIUNT irion; dignu videtur, hiulcas

aut obstrictas pupillas repentino lucis occursu non serisne dolore. Repentina luce it Iata ijs, qui in tenebris comm rati sunt, non sine laesione evadunt,sic per Solem deambulantes, si ad tenebricosos locos illico diuertant, caecutiunt. nam pupil la Solis praesentia coarctata,repentino tenebraru occursu dii tari nequit. Dionysius Siciliae tyraunus domum super ciscere construxit clarissimam, ac longe splendidissimam, calce illita, It homines, qui diutistime carcere fuissent conclusi, vinctos ipsos sursum educebat, qui ex multa profunda caligine in sple-didiorem lucem egressi, quam cupide erant intuituri, occaec bantur. Quod etiam oculi praepropera coarctatione oblaedantur, argumento sunt sternutationes, nam subita pupillae restrictio,ad se telam trahit, intenditq; , quae oculi Iatera ad te abdi cit, lancinatq; , quibus adhaeret tunica, latera intra nasum respondent, de in vicinia sunt loco, qui delicatulus & prurigin sus est, unde si quis filo, vel molliculo aliquo paxillo scalpet i sum, ex ea tentingi ne sternuimus . Vnde ob tul adnotanda venit

69쪽

DE OCULORUM ANATO ME LIB. III. 7γ

nit Aristotelis ratio in problematis.Nos ideo talis occursu sternutare, quia Sol cal cscens mouet, perinde atq; qui penna nares sollicitant, eumq; calefacientes ocius spiritum ex humore eliciunt, cuius spiritus excussio sternutatio est. Sed Aristotelis propositum falsum est, nam non qui Sole ambulant sternutant, ted qui e tenebris exeuntes splendenti Solis lumini fiunt illico obuiam, ubi nulla calefactio intercidit: quod non alio euenit , quam subita pupillae constrictione. Mox quae calefactio ex fili impositione in naribus t Multi su ut, qui Solis eclipsim inconniuentibus oculis obseruantes, ut effectum illum assequerentur, imprudenter occaecati sunt. Ob id summus rerum opifex diei,&nocti crepuscula intermedia constituit, ut constricta diurnae lucis pupilla, tenebrarum aduentu in crepusculis dilatetur, ut noctu satis hiulca sit, sic aduentu Solaris lucis in matutino crepusculo iam iam ex tenebris arctata, dilatari condiscat. Qui colores pupillam reserent, qui conmingant, quiue mediocriter

artient.. Prop. V I II. .

E C solum lux pupillam coarctari cogit, sed colores se,

gidi, &qui maxime visibiles, ut albi, crocei, sc&pulitametalla. Laedunt maxime candidae res visum, candidum enim luci affine , unde quum lux cum multo candido de offert visui, laedit illum, & Jancinat. Xenophontis milites laesi oculis sum re, quum per multam lucem iter fecere. Fabri, & aurifabri ne re caecutiunt ex continua horum ignium iuspectione. Sed f huic ses puto Philosephos Indiae, quos Gymnosophistas vocan qui ab exortu ad usq; Solis occasiam contentis oculis orbem cadidissimi syderis intuentur, in globo illo igneo rimantes secrota quaedam. Cotra vem nigri colores, vel ad nigrum tendenteriis caerulei,halurgi visum hebetant,pupillam relaxando. At me dij colores, ut viridis, qui ex fauo S caeruleo constat aequis partibus, visum res ocillat,& comitet, quia neq; constringunt, neqldilatant. Ideo permagnuS ille rerum opifex arbores,herbamae terram ipsam amaeno virore amicit, & decorat, ut continua horum inspectione affectus visus resecilletur. Smaragdo nihil iucundius, nihil utilius videt oculi, in primis virent ultra irrigua

70쪽

gramina, ultra amnicas herbas . De fatigatos obtutus coloris laeuitate reficiunt visius,quos alterius gemmae fulgor retuderit, Smaragdus recreat, & exacuit,nec aliam ob causam non scalpitur, ne offensum decus imaginum lacunis corrumperetur. Recte igitur Aristoteles se habere oculum in coloribus,sicut auris in consonantijs,nam sicut ex proportione sesquialtera nascitur diapente, sic colores ex proportionalibus compositi ad inuice, sint delectabilissi ini, vi ex croceo & caeruleo viridis. Sed id es, quo experimento comprobemus. Laiq.

di Sit quadrata tabula cubitalis FDGE, eam nigerrimo eoi

retinges, centro H. infige clauum, ut semipede a tabula distet, pone oculum sepra H,& immota acie,quousq; visus extendatur, lapillos circumpones, mox amove visum & in circumactu lapillos dispositos inuenies, quia pupilla rotunda est, ut videbimus. Eandem tabulamalbissimo colore illines, eodem i, loco oculuaccommoda, & it erum quousq; acies extenditur;lapillos dispinnes ,& amouendo oculum, paruum inuenies circulum C: De muni colore viridi tabulam superlines, & oculum eodem loco constituendo; eodemq; modo operando,circulum tertium B inter utrosq; cxtremos medium cadere conspicies. Sed interim Disa eliminem use Mathematicorum familia. Stoici, reserente Plutarcho, tenebras cogere visum, aggregareqν,' & proptere hebetare diciant, contra lumen disgregare. Sed satis improprio loquuti sunt, ut oculorumacies disgregari postit, ut gallina pedibus tritici aceruum,& congregari,ut gallina pullo uos. Arbstoteles in problematibus dicit oculos ad omnium rerum colores satiscere, & deteriores reddi, sed quum ad virides declinat,