Botanicon, continens herbarum, aliorumque simplicium, quorum usus in medicinis est, descriptiones et iconas ad vivum effigiatas : ex praecipuis tam Grecis quam Latinis Authoribus jam recens concinnatum ; Additis etiam, quae Neotericorum obseruationes

81쪽

SIMPLICI B. MEDIC. generibus ranunculi. Herba est satis nota Empiricis, solent eam applicare apostematibus prope maturis,loco caustici vel phlebotomi. v I RES AC IU A MENTA.Apium sylvestre curat Sc tollit clauos ac uerrucas in pedum di gitis,si contusum ipsis imponatur. Succus huius herbs mulieribus tumorem mamillarum repellit, eum radice Ibisci impositus. Semen eadem prsstat,nem adeo periculosum est ut herba uel sciliabin cibo sumptum. Ex hac herba in uino macerata si quis biberit, conducit aduerasus febrem quartanam,urinam quoque ciet,Tollit etiam oppilationem splenis atm iocineris.

NOMEN CL ATURAE.Apium rusticum. Apium Regale.

ANNOTATIO IN APIUM RUSTICUM. A PIU M rusticum ueteres pro Apio sylvestri uel Apio risus a cipiebant, uerum Herbaria recentiores aliud genus Apis esse

volunt.

TE M PER AMENTUM. Est autem calidum 8c siccum in quarto ordine. v I RES AC IUVAMENTA.Herba haec contusa Sc uino temperataisi inde semita cutis fouea

82쪽

D E HERBIs, CAETERISQUE

Succus cum Aceto permistus,& emplastri modo impositus niuem diebus continuis,cancrum sanat. Idem scabiosis conuenit,si cuti illinatur. ventris quoq; tumorem cito discutit.

APIVM HAEMORRHOIBVM.

NOMEN CL ATURAE.Apium haemorrhoidum.

ANNOTATIO IN APIUM HAEMORRHOIDUM. s T etiam Apium quoddam Hsmorrhoidum,quod ideo sic di

citur, ut vitalis de surno inquit, quia puluis aut cinis eius hammorrhoidibus inspersus aut impositus, earum fluxum restringuat.TEM PER AMENT UM. Calefacit quos dc desiccat in quarto gradu.vIRES AC IUVAMENTA.Conducit adfluxum Haemorrhoidum, contusum&empIastrimodo impositum. Valet etiam ad fluxum sanguinis uia nerum, cum aceto Sc aqua rosacea Impositum. Haec herba eum Aceto Sc uino decocta, impuram scabiem expurgat,& existirpat ex Protundo, cutem g nitidam reddit,si inde Imetur. Radix siccata, deinde in pulaerem contusa,ac putridis uulneribus 8 gangraenae inspersa, erodit absq; ullo dota

NOMEN CL ATURAE, Aquilegia.

ANNO.

83쪽

s IMPLICI B. MEDIC. sti

ANNOTATIO IN AQNILEGIAM. QUI LEGI A herba,num Graecis ueteribusq; merecis fuerit cognita, haud facile aliquis assirmauerit, cliex medicis adhuc nullus existat, qui certo ostendere potuerit, quae nam herba Aquilegia sit apud Diosco ridem,Non parum uero aberrant,ut etiam E uritius Cordus in suo Botanologico testatur, nonsolum uulgares herbaria, uerum etiam magni similiter medici quidam, qui Aquilegiam herbam Graeco rum Agilopa credunt,omnesque eius secultates eidem tribuunt,n hil enim in ea quod Algilopis historiam referat conspicitur. 8gitaiops,ut in Auena ex Dioscor. 8c Plinio demonstratum est, est spe cies Auenae quae sponte sua prouenit, oc auena siluestris ac errati, ea uocatur, Haec ita cum Aquilegia conuenit, ut rosa cum Ane,

DESCRIPTIO. AquiIegia herba est solia Chelidoniae similia habens,rotundio

m tamen ac molliora, caulem altum,coeruleos aut candidos flores

B eum caudis gerentem, ex quibus fiunt capitula, in quibus nigrum semen ut Chelidoniae semen clauditur. Radix eius densa est intra terra Sc profunda,nascitur in pingui, bus pratis ac hortis. v I RES AC I AMENTA.Odor eius est acris, uirtutem habet penetrandi ac consumendi dura apostemata, Herba haec contusa fistulis medetur,s succus instilletur. Malam scabiem corporis cito curat,si triticea farina oleos raratari illinatur. AQUA AQUILEGIAE. Optimum tempus distillandi est, ut herba cum caulibus concudatur quando flores gerit. Haec aqua tribus aut quatuor uncijs simulis uicibus pota eomsert aduersus uenena, dc Choleram stomachi, tum etiam interiora corporis apostemata discutit.

Lipothymia laborantes ad se redeunt,si ex hac biberint.b

84쪽

DE HERBIS, CAETERI seu L

ANA GALLIS.

NOMEN CLATvRAT, Anagallii Morsus gallinae. Hippia. iliter darm.

ANNOTATIO IN ANA GALLIDEM.NA GALLIS tam Graecis quam Latinis ea herba di,

citur,quam officinae Morsum Gallinae uocant, nihils iam despectius Anagallide est, cu tamen in antiqua mea dicina,multus fuerit eiUsu S, numerauitq; eam PauI Agineta inter ea,quibus caput purgatur,iussitque succum eius m ribus in eum usum insundi. Qui magicis superstitionibus sunt imbuti, ut refert Plinius, praecipiunt enotaris, ante solis ortum, priusquam quicquam aliud loquantur, ter salutare eam,tum sublatam exprimere,ita Praecipuas esse uires.

DESCRIPTIO. Anagallidis iuxta Dioscor. duo genera sunt, diuerso poris colo

re,Habet enim altera coeruleos,quae foemina est,altera quae mascicia,puniceos flores.Breues sunt Anagallidis frutices, in terra iacem

tes:folijs in quadrangulo caule paruis 3c modice rotundis,heIxines figura semen habet circinatum.Hieronymus Brunsvicensis pertim mus Herbarius,scribit adhuc aliud genus esse Anagallidis,quod aibos flores gerat. TEMPERAMENTUM.Anagallis frigida Sc humida est in tertio ordine, singularisci hus est auium re gallinarum, nascitur locis opacis oc uliginosis, cultis oc incultis,Leniendi uis utrii est.

85쪽

A VIRES AC IUUAMENTA.Anagessis inflammationes membrorum arcet dic extinguit, si im

ponatur,

Accipe succi Anagallidis cum succo Aimi permisti, singulorum

semilibram,olei olivarum unam libram,haec simul decoquantur adeoniumptionem medietatis, deinde admisceantur iiij.unciae butyiari, fruginis semi uncia,& inde fiat unguentum,quod ad multos ecteriores corporis affectus ex calore contractos conducit, & praecLpue aduersus fistulas, si indatur, uel emplastri modo imponatur. Haec herba cum uino decocta, Sc thoraci imposita , asthma tollit. succus caput purgat naribus instillatus. Idem gargarietatus, capitis pituitas per os purgat. Dentium dolorem quoq; finit, a contraria nare instillatus. Anagallis uirtutem habet abstergendi 8c siccandi, quare & uia nera sanat,3c ulceribus serpentibus Sc putridis, utiliter imponitur. Ad recentia quos uulnera tanta traditur uis, Ut saniem ossibus

extrahat.

Galenus utrans AnagasIidem tradit quendam attrae orium calorem possidere, quo spicula ac spinas, uel impactos corpori reti git aculeoS. B Oculorum albugines purgat Anagallis cum melle Attico.Prodest hebetibus itidem oculis. Idem praestat semen cum optimo melle temperatum Sc o Iis illitum Contra viperarum morsus,iocineris Sc renum uitia, ex uino hi here prodest. Ferunt Anapallidem, ut inquit Dioscor. cui ceterulens flos est, procidentem sedem compescere, cui uero punicens,Proritare.

AQUA UTRIUSQUE AN A GALLIDI s. Tempus distillandi conueniens est circa finem Mah, uel quando flores gerit,ium herba cum caulibus,floribus,& tota substantia distillari debet. Aqua Anagallidis sex uncijs pota medetur pesti, si quis statim se quieti tradiderit, Sc inde sedauerit. Ex mascula Anagallide pro,

pinatur uiris, ex foemina mulieribus. Aqua haec quotidie iii j. unci s singulis uicibus pota, recentia uulnera sanat si inde lauentur. Calenti iocinori cum molli cannabe utiliter imponitur, condicit itidem ad calidum tumorem cum linteis saepius imposita.

86쪽

DE HERBIS, CAETERIS Qv E

C Insantibus potu data ad . uncias,conseruat n e parabsi corripuantur,atq; ab eo morbo illos plane liberat. Pota ab illis qui syncope praemuntur ae omnibus uiribus destituti sunt, eos confortat dc aliquamdiu conservat.

NOMEN CL A TvRACAqua ANNOTATIO IN AQUAM.

D sit,aqua uiu imus. Quum autem multus Sc quotidianus Aqus,Bc homini,& pecori usus sit,nihil accuratius homini curandum, quam ut Aquam qualem esse oporteat inuestiget. Aquas enim ubi uitio inficiantur aliquo, uarios subinde parere morbos quotidiana docet experientia. Socrates igitur non sine causa praeceperat, ut in his Iocis minime degatur, ubi nem tui liciae locus,nem profluens Aqua perennis sit: suasi his duobus ablatis, nihil reliqui manere quod humanitatem sustinere possit. Aquarum preterea uirtutes Scuitia, ut Agineta docet, cognita habere expedit,ut quae in omnem fere usum,magisq; ad quamlibet

uictus rationem requirant Ir.

AQUARUM POTABILI UM U. DIFFERENTIAE. Hic uero minime ignorandum est Vallam ex Russio, quinq; differentias Aquarum potabiliu citare :pluviam nan , ut cisternam, fontanam,putealem,fluuialem,& palustrem. Ea autem Aqua optima censenda est, autore Agineta Sc Di scoride, quae nullam aut gustu,aut odore qualitatem repraesentat:

sed protinus bibenti suavis est,& uisu pura limpidas , Aqua pura iudicatur gustu,uisu dc odoratu, Autore Galeno lib. i. de simpl. medica.faculta. Dequata YD OR Romani Aquam dicunt, S est elamentu quod ab aequaIitate dicunt,nihil enim illa dum quiescit aequalius. Themistius inquit aquam inde dictam esse. cuia ia

87쪽

s IMPLICI B. MEDIU.sTAGNANTES AQUAE, FLUVIALES,Sc Pluuial . De qualitate aquarum in salubritate uel comoditate Plinius lib. i. cap. 3.sic inquit. Quaeritur inter medicos cuius generis Aque utilissimae. Stagnatites pigras 3 merito damnant,utili ores qus profluunt existimantes. cursu enim procursus ipso extenuari ait Proficere, eoi miror si sternam ab aliquibus probari,Sed hi rationem adferunt, quoniam leuissima sit insertu aqua ut quae subire potuerit ac pendere in aere Ethare,ut Aegineta inquit, omnium Promptissime computrescitieeudiuersis ex qualitatibus conflata, nemo tamen ob id deterri mam eam esse existimet,nam mutationis facultas uirtuti potius, qua vitio tribuitur. Prsterea inter imbrium aquas, aestiua quae tonitru decidit,praestantior est quam quae nimbis demissa est. AQUAE GLACIALES. Ex glacie Sc niuibus aqua,insaluberrima est, nam ea congesa

scente, tota pars tenuior ex Primitur. Hactenus Aegineta. AQUAE FONTANAE.. Porro aquae fontanae septentrionale ut Vitalis testatur, ad potatum sunt utilissimae, eo quod expositae sint uentis septentrionali hus,& ex motu illorum uentorum siubtiliores reddantur. Aquae item sontium,quae oriuntur & erumpunt, atque per uias Darenosas Sc petrosias profluunt, subtiliores quoq; sunt, acvio minus ad bibendum salubres. Quia sabulum,arena lapilli Sc petrae re tinent uiscositatem, & crassitiem terrestrem aquae transeuntis, atq: ita eam clarificant,emundant Sc extenuant. AQUAE PUTEALES. Aquae uero puteales non tam salubres sunt ad bibendum quam fontium aquat,quia Constantino teste,Aquar puteales grossiores sunt,& malae digestionis, cum propter terrs salsuginem , limum, tum propter ipsius aquae quietem dc Propter elongationem ab aere dc sole. Quo circa necesse est ut puteorum aqus frequenter moueantur,haurianturq;,siquidem ex tali motu aqua depuratur, & acoris ruptione praeseruatur.

tibus,ac earum nocumentis.

Aquar omnes natura sunt frigidae Sc humidae. MELICRATON PRO VOMITU. Commisce aquam re mei,at salem adde cola per linteu. quod si libenter uomere uolueris,caletacito ac bibito, hoc uomitum seuL

eer prouocat.

Quicunq; turbidam Sc grauem aqua biberit,eius corpus intume

88쪽

DE HERBIs, CAETERIS E

scit,splen corrumpitur, malis humores in corpore congregantur. QAqua frigidis natura multos morbos adducit. Gravidae mulieres, qus multum aque bibunt, cum magna dire cultate Sc labore pariunt laetus. Ex nimio quoq; potu aquae mulieribus menstrua Ualde movemtur,unde illis lipothymia ac uertigo exoritur, cerebrum etiam inde

nimium refrigeratUr. Aquam licet potui dare aduersus febrem contractam ex chol ra, eam enim reprimit ac consumit,uerum in accessione febricitam

ii nulla aqua est propinanda, nam febris inde Prolongaretur. Itidem nulla aqua aegrotanti est potui danda, quam diu hum res in corpore adhuc crudi Sc in concocti sunt. Cibus hominum non potest parari absq; aqua. Ex aquis salientibus meliores sunt, quae nondum opertae sunt. Et quo longius aqua abfuerit a sua origine,eo magis probatur. Probatur item quae estate frigidior,hyeme calidior est. A qua elixa minus inflat quam non elixa, dc citius a praecordijs descendit. Calida A qua facit ad intestinorum tormina, Sc ad splenis inflatationem. Eadem concoctionem destruit, So non cito sitim sedat. Stagno si quis usus fuerit, hoc nocumentum infert stomacho.

Aqua palustris qus omnium est deterrima, lienis ulcera generat, US hydropem producit. A qua pluuialis,& prscipueque colligitur estate, quando toni,

truat a c fulgurat, numeratur inter optimas aquaS, quarum in medicinis usus est.

Qiis autem at s temporibus colligitur Sc non istate Moci obest, Sc pectoris obstructionem inducit. Tepida Aqua infert fastidium ac nauseam. Frigida aqua pota,

omnibus interioribus uiti s noctua est, quare Uroti abstinebunt a potu illius aqUM, Multi homines ex Iauacro frigids aquae mortem obierunt, Quare uideant, qui a quam frigidam ingredientur, ut docet Aegineta, ne uenere, neq; alio quodam modo lassi, neq; cruditatem sentiant, ne uomitubaiat aluo inaniti, ne uigil is defatigati sint,pericul sum enim est si quis ita assectus,frigidae lauacro utatur. Aqua elixa cum hordeo hominibus conducit,ac interdum optima est Medicina, Ss in primis ad morbos ex calida intemperie prouenientes, quare Bc tertiana febre laborantibus ea bibere conducit. Ex aquis salientibus meliores sunt, quae circa orientem dc meri

diem scaturiunt, Alis quae ab occidente prosiliunt, insalubres sunt,& morbos pariunt.

89쪽

SIMPLICI B. MEDIU. 3 d

NOMEN CLATURAE.

ANNOTATIO IN ACETVM.t XON Romani Acetum dicunt, quod acre uinuria est, i quia uel acutum sit, uel quasi aquatum uinum, Vintina

enim Aqua mixtum cito in hunc saporem vertitur, ueli dicitur a uerbo aceo.Plinius inquit, A cetum uini uitium esse quod ad luxuriam cessit hominibus, tot ad usus expetitum, sine quibus uita mitior exigi non posset. Acetum ut Platina scribit, ex uino fit,si uas fuerit uacuum se non clausum, Aer enim ex uacuo Hicit potentiam eius,nam cum uinum semina potentis in se habeat ac uapidum fiat,transit in uitium,quod Acetum dicitur, adeo frigidum, ut ante omnes humores flammam extinguat. Acetum subito sic Graeci fieri promittunt,si tufam betae radicem in uinum conieceris,post horas tres in Acetum degenerabit. Mirum acorem concita A pere tradit Sotion, si aridi vinacei aut pauci uuae acerbae acini de, Damittantur. Pyretrum quo infusum acorem supra modum accenta dit,si cum una parte feruefactum reliquae miscueris. Si lapides igniti in uino extinguantur,istud uinum statim fit Acetum. Quidam sune uino ita Acetum confingunt: fici ueteres,& torridum hordeum, de citriorum malorum interna caro crebrius subacta coturbatas, colis exprimuntur, ut in aceti uicem succus cedat. Alri marinam aquam S gypsum concoquunt, admistat aqua fluuiali percolant aceti usu.

TEMPERATURA AC Et I. variae sunt autorum cententiae de Aceti qualitate Apineta se

hit Acetum mixtae naturae esse,sed Utriusq; tenuis, frigidam tamen calidam excellere,caeterum in tertio ordine siccare. Similiter quo Galenus in primo libro de simplicium medica mentorum facultatibus disputat,frigidum quidem esse acetum, sed

quendam etiam obtinere calorem,qui acrimoniae ratione per acci, dens spacio temporis mediocriter corpus elicalfaciat.praeterea adseit, omnium quae acrimoniam hebetare, aUt calorem refrigerare creduntur,eorum Omnium acetum compertu est efficacissimum.

DE FACULTATIBUS ET IUVAMEN tis Aeeti. Acetum refrigerat Sc astringit,ut testatur Diosco. cum spongia

90쪽

DE HERBIA C AETER Is Qv E c

malignia pustulis iuppositum,inflammationes arcet. Compescit Acetum procidentes seminarum locos, Sc in utro tysexu sed es,si eo illinantur. Stomacho frigido obest, nimium enim ipsum refrigerat, ne P stea bene concoquere possit. Prodest malis ulceribus quae serpunt , ignibusq; sacris. Eodem plerygia, lichenes 3c leprae curantur, addito utiq; semper aliquo ex ijs,qus priuatim aduersus ea uitia polleant. Acetum cum melle decoctum urulentis oculis medetur,fieo in

contra capitis ardores additorolaceo in spongia aut suceida Iaina imponitur.

Dentium doloribus medetur, si eo calido colluantur, Prodest anginis Sc deiectae oris columelle,si calidum gargarietetur. Acetum cum sale temperatum,facit ad lethargum Sc phrenesim si in teriores partes manuum dc plantae pedum, eo fricentur Sc inun

gantiar.

Si Acetum stomachum linieneritpsenum saxat, si uero uacuum inuenerit, tum sistit. Patiem in craticula tostum in aceto contunde, Sc ex eo aegroti

in os labia,nares, ali pulsum illine, hoc maxime contariat, dc uires D ' restituit. Aduerius alui fluctiones,Sume Acetum Sc in eo Arist lochiam rotundam, uel Garyophylla decoque, dc in eo spongiam macera,quam ad uomitum stomacho super impones. Ad alui fluetiones uero uentri sub umbilicum impones. Accipe Acetum sorte,& permisce eum argilla in fornace usta. atq; inde parum in nares illine,hoc statim fluxum sanguinis restringit.Fluentem ex uulneribus sanguinem quos sistit. Vaporantur calente aceto curem smbeunt aqus, aurium graui tates,sibilaci; Sc sonitus earum. Necat instilIa cum aurium uermes Facit phterea ad omnia uenena letali calidum potum,mox uomitionibus redditum:pellit quoq; haustas hirundines potum accium,Reprimit gargarietatum in fauces destillationes. Pestilenti anno hoc uti in oblantis,ac odoratorum uice id pias bus ac naribus admouere,domicilias hum ectare iubemur. Liberatum acerrimo podagrae dolore M. Agrippam supremia suis annis ferunt,demersis in Acetum calidum pedibus. Acetum desiderium edendi instaurat, hinc sit ut in cibis prima menss eo plurimum utantur. Atriplex,