장음표시 사용
131쪽
Attentionem nostram successive ad alias aliasque partes perceptionis totalis promovere valemus, prouti visum nobis fuerit. Hoc ex eorum numero est , quod unusquisque quovis momento in se experiri potest. Ponamus enim te videre arborem. In potestate tua positum deprehendis, ut attentionem tuam dirigas ad folia ; a soliis ad surculos, quibus eadem adhaerent; a su cutis ad ramos, quibus iidem inseruntur I a ramis ad truncum, ex quo ipsi procedunt. Imo in potestate tua positum deprehendis, ut a trunco eandem retrahas ad aliam quamcunque ejus partem. Similiter si attentionem in folio defigis, in potestate tua positum deprehendis , ut eam applices ad folii figuram & inprimis ad perimetrum, qua continetur solium; deinde eaudem promoveas ad colorem viridem, quo tingitur , ad pediculi per integrum folium secundum longitudinem ejus continuationem , hinc ad ramulos inde procedentes secundum folii latitudinem , ulterius ad surculos ex ramulis undiquaque sparss ac tandem ad materiam inter ipsos conspicuam seu utriculorum congeriem. Nec minus in folii perlustratione, quam ante cum totam arborem conspiceres, in potestate tua positum deprehendis, ut a qualibet particulari perceptione ad quaaelibet alteram attentionem
retrahas. videmus adeo attentionis directionem pendere ab arbitrio nostro, etsi hic exercitio opus sit, ut magis eidem lubliciatur, quemadmodum paulo post ostensurI lumus .
Attentionis successiva directio ad ea, quae in re percepta insunt, dic tur Resexio. Unde simul liquet, quid fit Facultas re ectendi, scilicet quod
sit facultas attentionem suam successive ad ea, quae in re percepta insunt , pro arbitrio dirigendi. Quare cum constet , quod attentionem nostram successive ad alias aliasque partes perceptionis totalis promovere valeamuS,
prout i nobis visum fuerit s. a s 6 ; anima babet facultatem super rebus perceptis resectendi.
Gotienius noster in Lexieo reflexionem definit per Intimam an istis actionem . qua rec gnoscit tum seipsam, tum suos actus & suas species. Intelligit autem per species animae idea 'rerum, quas habet. Et recognoscere ipsi idem est ac fibr e serum esse , quod hanc ideam jam habeamus, quod has operationes mentis jam exercuerimus . Nimirum harum itan his conscii sumus, quatenus attentionem nostram sueeessive ad ea, quae in re percepta con rinentur , ipsasque nostras actiones mentis circa eas convertimus. Non videtur Goclenius satis distinguere , quae memoriae sunt, ab iis quae reflexioni tribuenda veniunt . Quod tamen vocabulum reflexionis non sumat in alio sgnificatu, quam a nobis accipitur , ea celet- ris eius verbis apparet, quae ibidem leguntur. Reflexio enim, ait, Physicis est, cum, postquam intellectus concepit rem aliquam , rurius concipit se concepisse eam , dc considerat ac metitur, qua certitudine & modo illam cognoverit & , si opus fuerit, ite in rum atque iterum convertit se seu revertitur ad se dcinus suos. Etenim dum affrinmat, animam iterum atque iterum convertere se seu reverti ad actus suos; specialem reflexionis casum , qua super actibus suis mens reflectit, eodem modo describit, quo nos reflexionem in genere definivimus. Quid enim aliud est conversio ad actum semel perceptum . quam directio attentionis ad eundem. Dum vero de re ipsa percepta pronunciat , quod candem consideremus, ac metiamur qua certitudine & modo illam cognoverimus, hoc
3pso actus rectexi is nonnullo camerat, quae sele pet directionem attentionis ad partiale quoddam
132쪽
quoddam objectum exerunt. Prima vero , quibus utitur, verba ad memoriam reserenda pq iut cum reflexione semper coniungitur.
Si supra re percepta resectimus; rerum, quae eidem insunt disersa , DA ad n νὴ
eandem quomodocunque pertinent, nobis conscii sumus , ctea a re, cui insunt, μ) aeuersa esse agnoscimus. Etenim dum super re percepta reflectimus, attentionem successive ad ea dirigimus, quae eidem insunt, Vel ad eam quom in mos garodocunque spectant S. as 7 . Egicimus itaque ut id, ad quod attentionem percepta. nostram dirigimus, clarius percipiamus ceteris, quae simul insunt s. a 37 , consequenter ut idem magis appercipiamus quam cetera, quae in re percepta simul continentur S. a 3s Magis adeo nobis conscii sumus, nos id percipere, ad quod attentionem nostram dirigimus, quam cetera, quae in eadem re simul insunt S. 2s . Quare cum attentionem successive ad alia aliaque in re percepta contenta promoveamus per demonstrata ; successive quoque nobis magis conscii sumus, quod nunc hoc, nunc istud percipiamus, quod rei perceptae inest, quam cetera, quae simul insunt. Dum igitur super re percepta reflectimus, eorum, quae eidem diversa insunt, vel ad eandem quomodocunque pertinent horum enim, quae illorum, eadem est ratio ), nobis conscii sumus. Enimvero dum super re percepta reflectimus , attentionem nostram pro arbitrio dirigere possumus in quodcunque eidem inexistens, vel quo modocunque ad eandem spectans, eamque inde ad rem perceptam ipsam retrahere S. 2379. Quare cum ad rem ipsam attenti ejus nobis conscii simus per drmonstrata , & eorum, quae in eadem vel ad eandem quomod eunque spectantia sigillatim percepimus, tauquam sigillatim perceptorum meminimus S. 226 ; dum super re percepta reflectimus, ea, quae eidem insunt, vel quomodocunque ad eandem spectant, tanquam diversa ab eadem agnoscimus S.I83 Ontol. .
Exemplo propositio praesens eiusque demonstratio mirifice illustratur. Etenim si super arbore reflectimus , successive attentionem nostram dirisi Pus ad lalla, surculos, ramos , truncum, quemadmodum paulo ante sy. 236ὶ jam vidimus. Dum attentionem nostram ad soli a dirigimus , magis nobis conscii sumus , quod jam percipiamus folia, quam quod simul surculos, ramos se truncum percipiamus. Similiter dum attentionem nostram ad surculos dirigimus, magis nobis eoascii sumus, quod tam surculos percipiamus, quam quod simul tolia, ramos de truncum percipiamus, ac ita porro. Sigillatim igitur nobis conscii sumus foliorum, surculorum , ramorum, trunci, hoc est, eorum, ex quibus aria hor constat, simulque nobis conscii sumus , quod eorundem sis illatim nobis conscii simus. Inde est quod Grecinis auctore philosophi ad reflexionem requisiverint, ut mens concipiat se rem concepisse, & eam ad actus suos se convertere dicat. Enimvero dum attentionem ad integram arborem iterum dirigimus, memoria nobis suggerit, nos folia sigillatim modo percepisse , & eadem est surculorum, ramorum atque trunci memoria. Atque inde colli. gimus folia esse ab integra arbore diversa , eodemque modo agnoscimus surculorum , ra morum atque trunci ab eadem diuersitatem a nimirum solia & arborem integram sibi invicem non posse substitui, ut eorundem nobis conscii simus, seu ut facta substitutione reis spectu perceptionis perinde sit , ac fi substitutio nulla facta esset . Quilibet enim satis agnoscit perinde non esse, sive arborem integram percipiat , sive tantummodo folia, aut iusculum, aut ramum, aut truncum. Vi notionis igitur diversitatis agnosciis
133쪽
. musa colia ab arbore esse diversa l . I 3 onret. . Imo eodem modo agnoscimus sureuialos a ramos , truncum esse tum ab arbore integra, tum a se invicem diversos. Ex se quentibus patebit reflexioni sese immiscere multas mentis Operationes , ut adeo mirum non sit hactenus non satis a se invicem esse diicreta , quae ad diversas animae faculis latra ' . . . me
GIlatio Si attentionem nostram primum in A, deinde in B sigillatim , mox in Vmm A & B simul dirigimus ; A & B inter se conferre dicimur. Est adeo Rerum P ' F perceptarum uatio attentionis primum in singulas, mox in duas vel plures simul facta directio. Quoniam attentionem nostram successi ve ad alia ali que, prout nobis commodum visum fuerit, dirigere valemus S. 2s6 ires quoque preceptas inter se conferre valemus.
Ponamus te attentionem tuam dirigere ad arborem integram, mox sigillatim ad solia. surculos, ramos de truncum. Deprehendes in potestate tua positum esse, ut attentionem ad solia & surculum simul dirigas , atque tibi eorum simul, sed tanquam a se invicem diis veriorum fis conscius . Dum hoe facis soli a & surculum inter se conserte diceris. In sunt huic collationi plures animae operationes. & dum attentio huc illucque seu a re percepta una ad alteram continuo retrahitur , memoria quoque cum imaginatione sese immiscet.
o, Et Dum sper rebus perceptis resectimus, eas quoque inter se conferimus. Et per ineat nim dum super rebus perceptis re nectimus, attentionem nostram successive ad resis ad ea, quae in re percepta insunt, vel quomodocunque ad eandem perti-xiorem . nent, prout nobis commodum visum fuerit, defigimus S. a17 . Quoniam itaque directio attentionis ab arbitrio nostro pendet S. 237 ; ad bina quoque simul eandem dirigere valemus , ad quae eandem sigillatim direx ramus. Quare cum res perceptas inter se conferamus, dum attentionem nostram primum in eas sigillatim, deinde in easdem simul dirigimus, eam continuo ab una ad alteram quasi retrahentes S. 219 ; dum super rebus perceptis resectimus, eas inrer se conferimus.
Est nempe rerum perceptarum collatio actus quidam speetalis reflexionis, etsi nomsmplex , feci in varios alios resolubilis, quemadmodum iam nox. g. 23' innuimus. Hic sane actus sese exerit, dum quae in re percepta diversa iniunt , tanquam diversa agnoscimus cf. 2I I. g. 261.
Anima quoque supeν seipsis ct actibus senis resectere potest. Anima enim est sibi sui, adeoque eorum, quae ipsi actu insunt, seu actuum suorum con f ρ r se' scia g. et ob : id quod quovis etiam momento unusquisque in se experiri
potzst,&singulis comprobatur, quae in antecedentibus de anima observata retulimus. Mens igitur se ipsam&actus suos percipit & appercipitc sy. 24.as , adeoque efficere valet, ut partialem quandam perceptionem magis appercipiat, quam ceteras I. 23 , veluti ut actum aliquem suum se percipere magis sibi sit conscia, quam quod percipiat ceteros, consequenter ut ejus perceptio sit ipsi ceteris clarior I. a 36 Attentionem igitur suam ad unum actum, vel unum quidpiam in se perceptum dirigere valet, quQd
antea cum aliis in se simul percipiebat S. 1372, consequenter super scipsa actibusque suis reflectere potest S. 2 7 .
134쪽
De istentione S Reflexione . a Is
Reflexio animae super seipsa suisque actibus, aut , fi mavis, iis quae actu in anima conis stingunt , est medium perveniendi ad cognitionem animae. Quicquid enim in Psychologia empirica traditur , illud cognoscimus, quatenus super iis, quae in seipsa ment observat , reflectimus. Haec tamen reflexio tingulare quoddam acumen praes ponit. Unde continxit , quod in cognitione animae philosophi plurimi non multum protecerint. S. 262.
Actsi reflexi dicuntur omnes animae actiones, quae res exionem ingre- Actus diuntur. restexi.
Istiusmodi actus nulli sese exerunt in insantibus recens natis. Imo nee adulti super rebus omnibus ae actionibus suis reflectere solent, aut, si cum cire e loqui maluerit, animum ad res omnes suasque actiones reflectere solent. Quod in philosophia reflexionem -- pliciter appellamus, cuerint dicitur animi ad remi perceptam refiexio .
Continuo exercitio super re quacunque obvia singulisque nostris actionibus re- Refexio flictere ad uescimus . Quod si continuum fuerit super re quacunque refle- so rectendi exercitium I super re quacunque obvia singulisque nostris actionibus reflectendi conatum continuo adhibemus S. 19s . Quare cum nobis conscii simus istius reflexionis, dum eandem instituimus, quod a Doste- modo Iriori satis patet, simulque rei, super qua reflectimus, tanquam sensui vel quisa. animo ptaesentis nobis conscii simus, quod non minus manifestum est; Iur. actus reflexos cum praesentia rei simul percipimus S. 261 . Quamobrem si idea quaedam animo obversetur & in praesentiam ejus dirigimus attenti nem, ut adeo ejusdem nobis conscii limus I. 2379; reflexionis quoque perceptio una excitatur c*. Io4 , & nos eandem recognoscimus I. II ). consequenter nobis conicii sumus,quod alias super re sensui vel animo praesente reflexerimus I. r73 P. Quoniam igitur id destinato consilio fecimus per Θμtb. hujus quoque consilii nobis conscii sumus. Quamobrem quamdiu nulla a dea ratio, cur idem mutemus, quod hic supponitur; denuo super re reflectimus obvia, quia jam nobis praesens est , vel animo ejus nobis obversatur idea, consequenter etiam super actionibus nostris quibuscunque. Continuo igitur exercitio super re quacunque obvia singuli Gque nostris actionibus reflectere adsuescimus.
Propositio praesens maximae est utilitatis , sue rerum cognitionem acquirendam, sive virtutis exercitium spectes.
aliae attentioni obstant, ea quoque impedimento sunt res extant. Si quid Impedia enim attentionem impedit, idem etiam impedire debet, quominus ean- mentadem dirigas successive ad ea, quae in re percepta insunt, aut quomodocun- Q 'que ad eandem spectant: id quod per se patet. Enimvero in directione 'attentionis successiva ad ea, quae in re percepta insunt, reflexio consistit S. 237 . Quicquid ergo attentionem impedit; idem quoque reflexioni impedimento est.
Impedimenta attentionis recensuimus in superioribus, scilicet sensationes, praesertim sortiores f. 23 SI & phantasmatum in imaginatione continuam successionem F. a I . Acin serius patebit, quae obstacula eidem appetitus oboiciat. Non igitur opus est , ut de impedi-
135쪽
pedimentis reflexionis specialiora proferamus. Equidem est quaedam etiam ad reflecten dum super re pereepta aptitudo, quae ubi deficit, parum hac in re profeceris r sed eius de fectus non comm e inter impedimenta reserri potest . Impedimentum enim supponit in agente aptitudinem ad agendum.
g. 26s. Medium Quoniam igitur potentiam conservandi attentionem nobis exercitiores io- acquirere valemus F. 2 8 P, ad reflexionem vero conservatione attentio- nis opus habemus S. 26 ); s quis absque obstaculo super rebus perceptis reflectere Delit, is attentionis conservandae potentiamsbi comparare debet.
Quomodo potentiam conservandi attentionem nobis comparare debeamus in diversis , qui hic occurrunt, casibus, docuimus supra i I. a 49 & seqq.ὶ . Inprimis plurimum nos juvat attentio, quam inter plura oblecta simul partimur, ubi sigillatim percepta vel inter se , vel cum re tota conserimus .
De Intellectu in genere & differentia cognitionis.
m super re percepta resectimus, distincte eam percipimus. Dum enim
super re percepta reflectimus, eorum, quae eidem insunt diverinsa , vel ad eandem quomodocunque pertinent, nobis conscii s mus,&ea a re, cui insunt, diversa agnoscimus g. 238 . Quoniam adeo in eadem plura sigillatim enuntiabilia distinguimus; eam distincte percipimus S. 38 . Dum igitur super re percepta reflectimus, distincte eam percipimus.
Patet idem ex supra cnu. g. 218 allato exemplo de arbore. Dum enim super eadem reflectimus, tanquam diversa in eadem successive nobis repraesentamus inlia, surculos, ramos, truncum, adeoque eandem distincte percipimus. Similiter dum super solio reflectimus, tanquam diversa in eodem distinguimus pedunculum, eius seeundum folii longitudinem productionem, ramos inde derivatos &secundum solii latitudinem extentos, surculos hinc inde per folium excurrentes, perimet rum solii, colorem vitidem, differentiam coloris in parte anteriori & posteriori, seu super tori ac inseriori, utriculorum congeries inter surculos contentas, adeoque solium distincte percipimus . Idem centenis exemplis aliis confirmari potest, ut adeo pateat, res a nobis distincte percipi posse , quatenti s habemus facultatem animum ad eas reflectendi. Tolle hanc facultatem, ipsam tolles disti actam perceptionem.
I. 267. Quoniam rem distincte percipimus, dum super ea reflectimus cs. a 66 ; multarum rerum perceptiones distinctas conflectituri stiper iis reflectere debemus.
Patet adeo modus perveniendi ad perceptiones rerum distinctas. Plurima tamen adis huc subsidia supersunt, quae ex sequentibus manifesta evadent. Utile est distinctis rerum perceptionibus a teneris unguiculis adsuescere, consequenter ad oriecta quaecunque Obvia excitari attentionem atque exerceri reflexionem.
Dum supra re percepta reflectimus oe eam vel cum aliis simul perceptis, vel cum aliis, quarum meminimus, conferimus; per ptiones specierum ac generum
136쪽
aequirimus. Etenim dum super repercepta resectimus, eorum, quae ei- pNiones dem insunt diversa, vel ad eam quomodocunque pertinent, nobis conscii sumus,&a re, cui insunt, diversa esse agnostimus g. a18 . Quodsi eria Di go ea, quae in rebus simul perceptis, vel etiam in iis, quae nunc perci-siuntur & quarum meminimus, inter se conferimus; quae in ipsis eademunt, quae diversa sunt, percipimus, consequenter nobis conscii sumus smilitudinis ac dissimilitudinis illarum I. I93. a II Onto . . Quare cum similitudo individuorum species, similitudo specierum genera constituaec g. 233. 2DOntia. ἱ dum super re percepta reflectimus & eam vel eum aliis simul perceptis, vel cum aliis, quarum meminimus, conserimus; perceptiones specierum atque generum acquirimus.
Ηoe modo percipimus res omnes, quas nominibus appellativis compellare solemus. Ita arborem In genere tanquam genus, cerasum in genere tanquam speciem; brutum in genera tanquam genus, equum vel canem tu genere tanquam speciem percipimus.
Rerum genera oe species a se invicem discreturi per sonos quosdam articulatos Drem ea indicare solemus. Res facti non aliter quam a posteriori probari potest. Eo ge- Experientia autem unicuique obvia est, ut exempla in medium proferri nera bopus non sit S. 666 LM. . species
Quod si dubites num soni isti articulati indigitent senem de spretet . levi quadam atten- m in
tione opus est, ut idem animadvertas. Pone enim te intueri eanem, qui Mordax appella. digiιω-ri solet; patet ideo canem hunc singularem vocari Mordacem . ut eum ab aliis canibus diis tur. inguas, & quodcunque individuum in hae brutorum specie canem diei . Est igitur voca-hulum canis nomen speciei, non individui.
Quoniam ex sono isto articulato ab altero prolato colligimus, rem Signa praesentem sive actu ipso, sive in idea esse individuum husus speciei vel ge- Zenerum,neris S. 269 ; fori articulari, quibus genera er species rerum, vel etiam in- sp ie-diiad indigitantur, sanx signa generum s specierum, vel etiam individuorum. sHinc jam in ontologia r. . vocibus istiusmodi articulatis usi sumus ad illu- IAE strandum doctrinam de signis. Morum . g. 372.
Uoces articulatae, quibus res perceptas aut perceptiones nostras indi- Vocabu gitamus, dicuntur Vocabula, ut adeo Vocabula sint signa nostrarum pedi ta qμiuceptionum, Vel rerum per eas repraesentatarum . sim .
Ita vocabulum ariar dc corpus naturale in regno vegetabili denotat, quod ex seliis . surculis, ramis, trunco atque radice compouitur 3 εc ideam arboris, quam habemus , te vi cujus nobis arborem tanquam praesentem repraesentare valemus , quotiescunque voluerimus.
Quoniam vis significandi vocabulorum ab arbitrio hominum pendet, cualia quod per se patet; Vocabula Agna arti talia sunt F. ys 8 Ontol. , conse- 'naquenter nil quicquam obstat , quo minus iisdem tribuatur sign*artis prorsus AN ' contrarius, vel ut eidem vocabulo tribuantur diversi simul Agmcatus, Celeb - si J dem rei diversa snt signa 6.939 Ontoc . ι of PθGologia Empirica . - in Exempla Diuitiaco by Corale
137쪽
Exempla Iam dedimus alibi g.nN. 9sρ onmt. J, cum de signis artificialibus in genere ageremus. Vocabulorum autem significatus arbitrarius probe notandus est i etsi enim evidentissimus sit, plurimi tamen in eum impingunt, in interpretatione auctorum ita pro. cedentes, quali significatus esset necessarius, atque adeo vocabula in numerum signorum naturalium essent reserenda. Unde plurima conlequuntur incommoda, quae hic commemorari prolixum nimis foret.
Si quis vocabalum o rem eodem denotatam saepius una percepit; vocabulo avdito rei quoque, quam denotar, meminit, & contra idea rei sive sensu, mve vi imaginationis resuscitata, vocabuli ejusque significatus meminit. Si quis enim vocabulum & rem eodem denotatam saepius una percepit; audito v cabulo vi imaginationis reproduci debet idea rei eossim denotatae I I I79, eademque ab anima recognosci debet S. 2I3 . Enimvero quando ideam rei reproductam recognoscere Valemus , ejusdem meminimus S. 226 Audito igitur vocabulo, rei eodem denotatae meminimus . Similiter si idea rei sive sensu, sive vi imaginationis resuscitatur; ideaqnoque vocabuli & significatus ejus reproducitur g. ri 7 , & tam illa , quam hic ab anima recognoscitur A. a I 3 . Id ea igitur rei quomodocunque resuscitata, vocabuli ejusque significatus meminimus as. 226 .
Atque ita apparet, quomodo linguam vernaculam, vel etiam ipso usu quamcunque aliam discamus, & eur insantes successu demum temporis vocabula intelligere discant. Quod vero eadem ante intelligant, quam eloqui valeant, id quidem inde est , quod voces formentur variis organorum loquelae motibus, quemadmodum suo tempore in Physicis docebimus, motus vero Istos prompte producendi potentia nonnisi multo exercitio acquiratur.
Si quis vocabula d perfarum finguarum sepius simul percipit ; audito uno meminit etiam alterius ac communis utriusque significatus. Si qua enim vocabula saepius simul perceperimus ; audito uno reproducitur etiam idea alterius &communis utriusque significatus I. II 7 γ, eademque a nobis recognoscitur S. 233 . Vocabuli igitur alterius ac communis utriusque significatus au dito uno simul meminimus cas. 2269 .
Nos non alio uti modo linguas exoticas addiscendi, quam ut ideas vocabulorum in utraque lingua idem significantium laepius una excitemus de super iis reflectentes communia utriusque significatus ideam superaddamus, quatenus utrumque ad eandem rem reserimus snemo est qui ignorat.
Facultas res distincte repraesentandi dicitur Inteluctos.
Vocabulum intellectus vulgo admodum vagum ac ambiguum habet sisnificatum , quemadmodum videre est apud G.clinium in I ex co , ubi misere se torquet in diversis significatibus eruendis; nec tamen tradri, quae satisfaciunt. Nos distinguimus ea, quae in anima inlunt, a se invicem, di vocabula ad ea denotanda ita applicamus, ut singulis tribuatue fixus quidam ac diversus a significatu alterius fgnificatus, qui usui loquendi , quantum inconstantia permittit, non repugnat. Quod si ergo facultatem cognoscendi excutias ue cognosces res repraesentari vel confuse per imag: nes, vel distincte distinguendo a se invicem , quae in imaginibus insunt, eademque ab imaginibus separando. Dum confuse res percipimus , ea vel praesentia , vel absentia sunt. Triplex adeo in repraesentatione rerum discrimen occurrit. Quamobrem tribus opus habemus vocabulis. Habemus tria vulgo vocabula, quae de facultate cognolcendi usurpantur, sensum, imag inationem & intellectum . Non inivito
igitur communi loquendi usu lausus ad rerum praesentium ia sngulari, imaginatio ad a sentium
138쪽
De Intellectu in genere differentia cognitionis . t 23
sentium itidem in singulari per imagines consulam repraesemationem , adeoque intel lectus ad repraesentationem diltinctam in universali resertur. Suffcit nos vocabulorum in Psy thologia significatus in se arbitrarios ita determinare, ut ad certam atque distinctam an iomae cognitionem acquirendam & cum aliis communicandam nobis sint subsidio. Diximus in superioribus I. 33 lacultatem cognoscendi superiorem, qua ideas & notiones distin char acquirimus. Intellectita adeo Ac facultas superior cognosce udi synonyma videntur rquemadmodum ei iam Nin uias in Institutionibus s. eo. Psych. innuit. Quodsi tamen acumine prosundiori in differentiam penetrare volueris, sacultatem cognoscendi superi rem latius patere deprehendes, quam intellectum. Etenim ad acquirendas ideas ac notiones distinctas Elura requiruntur, quam repraesentatio rerum distincta in universali, seu ipse repraetentandi actus proximus, et si remote in eundem influant. Sed non opus est tam lallicite a se invicem distingui. uuae citra errorem pro synonymis haberi possunt is
Convenit huic corollario notio quadam communis: vulgo enim malorem intellectum eius oνα tribui inus ei, qui pluribus ideis eum refertum habet s 'uam qui paucioribus, ut adeo jectivus pluribus rebus disserere possit , quam alter , ac de pluribus suum interponere judicium valeat. Habemus adeo primum gradum intellectus, qui in oriecto delumitur, ae ideo ν ruitis o lectivara appellari potest.
uo plura quis in eodem subjecto disinguit; eo major es intellectus g. 27s . Gradur
Nec ab hoc corollario abhorret notio communis. Maiorem enim intellectum respectu intelleia alieulus obiecti tribuimus uni, quam alteri, fi plura de eodem subjecto noverit praedicata, rius oria quam alter. Habemus adeo alterum intellectus gradum, qui cum a forma seu modo re- ma D. praetentationis petatur, gradus formalis vocari potest.
Quoniam in intellectu non distinguimus nisi objectiam, quod repraesen- Intelle. tatur, & modum, quo repraesentatur I. 2 7s P, primus autem gradus il- ritus qHIius ad objecto si. 276 , alter a forma petitur c g. 277 ; inteiritus ma- ηfm m ior concipi nequit, quam qui omnia possibilia distin te mi repraesentare Dalet, consequenter intellectus omnia possibilia disiacte repraesentans erit omnium maximus , seu absolute summus .
Utrum detur intellectus maximus seu absolute summus, neene, imo utrum possibi- Iis sit, nec ne ; hic nondum definiri potest. In Theologia naturali ostendemus, eum uti que possibilem era atque Deo competere . Non vero tantummodo in usum Theologiae naturalis propositio praesens praemittitur; verum etiam euin in finem eidem hic locus conceditur , ut inde intellectus nostri imperfectionem metiamur, atque adeo agnoscamus squam infinito intervallo a maximo intellectu distemus, clarius percipientes veritatem il- Iius pervulgati, maximam partem eorum, quae scimus, esse minimam eorum, quae nescimus. Bini illi intellectus gradus, de quibus diximus . 276. 277 ὶ , in hominibus , quorum intellectus tam materialiter sive ratione oblecti , quam formaliter sive ratione modi repraesentandi limitatus est g. 27s , plurimum differunt. Sed differentia ista exsequentibus clarius elucescet.
s z7 9 Intellectus noster limitatus es tum quoad objectum, tum quoad modum re- Limitis praesentandi objecta . Quilibet tum in se, tum in aliis reperitur, intelle. Eo inteuctum nostrum non extendi ad possibilia omnia, sed aliqua saltem esse , terit quae nobis repraesentare valemus. Quare cum ultra istum definitum nume- in a rura Dis iliaco by Corale
139쪽
rum ceterorum nihil nobis repraesentare valeamus ι intellectus noster qnoad objectum limites agnoscit S. 468 Onrol. 9, adeoque limitatus est. Similiter unusquisque non minus in se, quam in aliis animadvertit, nos aliqua saltem, quae objecto insunt, quod nobis repraesentare valemus , non vero omnia discerni bilia distin suere valere. Quare cum ultra istum definitum numerum denuo nihil discernere valeamus; intellectus quoque noster quoad modum repraesentandi objecta limites agnoscit g. 468 O rol. , adeoque limitatus est .
Duplea datur uti graduum I I. x . x et in , ita etiam limitationis landamentum. obectum scilicet ae modus repraeserio,isiai -Iectum. Ex limi ibus enim oblectarum perce ptabilium& modi eadem M. Praetentandi nastuntur gradus. S. 28o
si riri; l .ri ista indigitare valemus, id enuntiare dicimur: ut adeo enuntiabile dicatur, quod verbis indigitari potest.
Atque ita ad notionem distinctam revocavimus terminum, quem supra ex notione communi confusa notum supposuimus t g. 33 l, independenter tamen ab illa definitione , quam ingrediebatur. . S. 28 I.
uicquid inita rei distingat ab alio potes, ta etiam erantiabile es . Quoniam vocabula sunt signa perceptionum, adeoque & rerum per eas repraesentatarum artificialia S. 2729; vis significandi eorum prorsus ab arbitrio nostro pendet s. 938Onto . . Quamobrem si quid in idea rei distingui ab alio potest, idem etiam vocabulo aliquo tanquam signo indigitare licet e Enuntiabile igitur est g. 2So .
Non bicet excipere, quod tot vocabula inveniri nequeant, quot diversa pereeptibilia deprehenduntur. Eiss enim dissicile, si non prorsus impossibile sit , ut numerus perceptibiis Ilum cum numero voeabulorum vi combinationum literarum utilium ac scopo praesenti eonvenientium postibi Ilum conseramus δ constat tamen eidem vocabulo diverim attribui posse Μαificatus, si vel maxime concedas, tot vocaebula apta excogitari non posse, quot pereeptibilia a nobis distingui possunt cf. x x l. atque idem fieri absque ulla confusone ipso facto experimur. Exempli Ioco esse possunt, quae in Horis subsecivis R. I73o. Trim. aest. n. IV. de notione naturalis, praeternaturalis de nonnaturalis dicta sunt.
Si ea, quae in pereeptione distinguuntur, tanquam a re percepta sejunista intuemur; ea abs bere die imur . Eatenus igitur menti tribuitur faculta1 abstrabendi, quatenus ea , quae rei perceptae insunt, tanquam ab eadem sejuncta spectamus.
Competere nobis facultatem abstrahengi, ipso facto discimus. Etenim temperantiam confiderare possumus , nulla habita attentione ad subjectum, cui habitus iste mest, tu que dicimur temperantiam considerare in abstracto. Et quando videmus hominem tem. Perantem &, quae ea actibus illius colligimus tanquam ab eodem se uncta spectamus , ea ab eodem abstrahere dicimur, quae ad notionem temperantiae spectant.
Quoniam notiones specierum similitudine individuorumcar. 233 O tot', & notiones generum similitudine specierum absolvuntur g. 23 Onto . , similitudo autem consistit in idcntitate eorum, quae entibus insunt S. 19 IDiqitirco by Corale
140쪽
De Intellectu in genere S differentia cognitionis. I 23
cf. I9s Onto 2 r, se ea, quae in inditi duis eadem sunt, atque constanteν insunt vel in se intelliguntur, tanquam ab eisdem se uncta spectamus, notiones speciorum consequimur: itemque si ea, quae in speciebus eadem sunt, arque consta ter infunt vel inese intelliguntur , tanquam ab eisdem sejuncta intuemur, mistiones generum obtinemus, consequenter notiones speclarum arque generum per abstractionem formamus.
Concurrit adeo in formandis notionibus generum 3e specierum sensu duce attentio, reflexio, abstractio praeter imaginationem atque memoriam, quemadmodum hactenus die a recolenti apparet . Ceterum si quis non statim viderit. cur inter constantia, quae subjecto Micui iniunt, ea quoque referamus, quae inesse intelliguntur I is mente recolat de possibilitate modorum alibi . x ο&seqq. nisi. dicta . Etenim modorum possibilitates considerantur instar talium, quae rebus inexistunt &, si in pro morum numero sunt, inter semper inexistentia reseruntur.
I. 284. Si, quae ab alio abstrabimus, ea vocabulis peculiaribus designamus; θος modo abstractiones fiunt magis clarae ac distinae. si qua enim ab alio abstrahimus, ea, quae rei perceptae insunt, tanquam ab eadem separata spectamus S. a 8a P. Quare cum vocabulis utamur tanquam signis eorum, quae percipiuntur S. 27I ; ea, quae ab alio abstrahimus, vocabulis peculiaribus designamus. Iam vero ea, quae abstrahimus, actu a re percepta separari nequeunt; sed tantummodo mente separantur, quatenus attenti nem nostram in ea dirigimus & super re percepta reflectimus, adeoque nobis magis conscii sumus, quod haec percipiamus, quam quod alia simul percipiamus S. 233. 2372, &eaare, cui insunt, diversa esse agnoscimus S. 2 89. Quando autem ea, quae abstrahimus , peculiaribus vocabulis designamus; singula quoque actu sigillatim enuntiare valemus S. 28o . Jam vero hic perinde est ac si ea, quae abstrahuntur a re percepta, actu ab eadem separarentur; vocabulorum autem sibi conscius meminit etiam rerum iisdem denotatarum S. 273 , consequenter sibi conscius est, se ea, quae a re percepta abstrahuntur, tanquam ab ea diversa, ei tamen in existentia deprehendisse I. 216 . Quoniam itaque abstracta jam agnoscimus qua talia & a ceteris distinguimus & tanquam sigillatim enuntiabilia sigillatim quoque enuntiamus, atque ita ipso tacto a se invicem distinguimus; si quae ab alio abstrahimus vocabulis peculiaribus designamus, abstractionestiunt magis es arae atque distinctae S. 3I. 38 .
Quantum vocabulorum usus huc conferat, ut abstractiones fiant clarae atque distinctie . ipso facio experimur. Sane vocabulis adlueti iisdem ita inhaeremus, ut absque iis non coisgitemus de rebus, praesertim ubi super iisdem reflectere velimus : quae sane ratio est, cur plurimi sibi persuaserint, nos absque vocabulorum usu de rebus cogitare non posse, animas vertentes scilicet nos tacite nobismetipsis loqui, quando de rebus cogitare intendimus.
Si, quae ab aliis abstrahimus, ea voeabulis peculiaribus designamus; ab. Iracta facilius memoriae mandantur oe diutius retinentur. Etenim si, quae ab
aliis abstrahimus, ea vocabulis peculiaribus designamus; abstracta fiunt magis