장음표시 사용
201쪽
De tribus intellectus operationibus in specie . 18
siva ex definitione, vel hypothesi integra formatur propositio per modum judicii intuitivi, aut ex illius partibus plures formantur propositiones at que sumuntur tanquam minores syllogismorum. In memoriam revocata propositione alia antea nobis jam cognita, quae terminum cum ista communem habet, ac in locum majoris in syllosismo surrogata, in*rtur conclusio, & eodem modo inseruntur conclusiones plures, si plures ex definitione vel hypothesi formatae fuerint propositiones. Cones usiones deinde sumuntur ut praemissae novorum syllogismorum, vel plures simul spectantur ut notio complexa, formaturque inde propositio, quae sumitur ut
praemissa novi syllogismi, atque praemissis istis ubi jungimus propolitio
nes alias terminum communem habentes, novae ulterius inseruntur conclusiones. Atque hoc pacto cogitationum series continuatur in demonstrationibus ostensi vis I. 3 s I .s sa tigo. Neque diverso ab hoc modo eadem continuatur in demonstrationibus apogogicis, nisi quod propositio contraria ei, quae demonstrari debet, sumatur, ut ante definitio, vel hypothesis cs.s 33 g. . Enimvero eodem prorsus modo series perceptionum communium continuatur S. 393.39ψ . In demonstrationibus adeo cogitationes eodem modo procedunt, quo series notionum ac perceptionum
communiter continuantur. Parallelismum hunc primum ostendi in Lexico Mathematico, eum usum syllogism
rum in explicanda cogitationum serie ostenderem insta. I. 39a i. Ad eum clarius percipiendum conducit, ut dc series quaedam cogitationum obviarum eo modo resolvantur, quo in confirmandis theorematis huc spectantibus a posteriori resolutionem instituimus i I. 39 393 . de demonstrationes aliquot geometricae ea lege resolvantur, qua idem secimus indo. Iem de manstrationis illustraturi g. ssi Ec seqq. Lot. ὶ . Quodfi enim solutiones istas inter se coutuleris, non ovum ovo litis similius deprehendes. Et sit autem quis existimara posset, resolutionem seriei cogitationum obviarum in syllogismos faciliorem esse resolutione demonstrationum in eoidem, ipso tamen facto contrarium experietur. Atque hinc patet ratio, cur ille perceptionum progressus tractenus non satis sit animadversus , nee a nobis sorsan animadversus fuisset, nisi ante in demonstrationibus resolvendis diu multumque versati fuissemus, quam in notionem progresus pereeptionum inquisivissemus . Suademus igitur ut alii exemplum nostrum imitentur, qui parallelismum hunc penitius introspicere Leitiunt ἔid quod sua non carere utilitate, ex sequentibus elucta.
g. 3 96. Quoniam in demonstrationibus cogitationes eodem modo procedunt, quo series notionum ac perceptionum communiter Kontinuantur ar. 397 Iin demonstrationibus cogitationes procedunt etaiae maxime naturali.
Atque hine intelligitur, cur demonstrationes adeo evidentem reddant veritatem , mois do in iis concipiendis sueris veniatus, & principia, quae easdem ingrediuntur , fuerint sa miliaria, ita ut memineris, te iam antea eadem perspexisse . Patet simul, cur demonstra. tiones, quas consummatλ1 appello g. 833 Log. ὶ, ceteris praestent, Ac Cur in nova Eleis meatorum Matheseos editione non postrema cura fuerit, quam demonstrationibus consummandis impendi.
I. 397. Et quoniam probatio probabilis a demonstratione non differt nis principiis S 338 Log. , consequenter cogitationes in eadem eodem ordine A a a Proce-
ordo eoagitandi in demo strationia
202쪽
ordo est ritationsi in omni probaIlari
188 Pars I. GR. III. Cap. III.
procedunt, quo in demonstratione se invicem excipiunt; in probatisne quo que probabili cogitatione3 procedunt ordine maxime naturali s. 3 96 P.
Qui idem minime perspiciunt, probationes evolvere vel non solent , vel non possunt. Atque adeo non maε is mirari convenit, si quando ordinem istum distincte non percipi observamus, quam ubi eum in serie perceptionum obviarum non animadverti experimur. bi prohatu ins non fuerint spuriae, sed genuinae; ad eam constanter formam reduci possunt per distinctam explicationem, ut ordo iste eluceat. Cur in spuriis solutio non succedat , patebit paulo post.
S. 398. Quoniam probatio omnis vel probabilis est, vel demonstratio, prout ivel certo, vel probabiliter cognoscimus, quod probari debet S. 57 . 378 LM. 2; in omni probatione cogitatisnes ordine naturali procedunt c f. 396.397 .
Probationem hic intelligi genuinam , non spuriam ex modo dictis patet i mi. I. 397 I. Est nempe genuina, quae vel certo, vel probabiliter evincit, quod erat probandum: spuria autem, quae a genuina probationis forma deficit , adeoque nec veritatem, nec probabilitatem propositionis evincit, quae probari debebat.
Quia in probatione omni cogitationes ordine naturali procedunt S. 398 , adeoque eodem; demonstrationes oe probationes probabiles , ejusdem cum illis formae c I. 5 8 8 Log. , omni disciplinae conueniunt, nec Mathesi vi ob- belli propriae sunt.
Cum demonstrationes de probationes probibiles, ejusdem eum ipsis sormae, in Mathesitantummodo usu receptae fuerint, in disciplinis autem ceteris probationum legitima evolutio hactenus desiderata fuerit; enatum hine est praeiudicium, quasi demonstrationes εc pro bationes etiam probabiles, elusdem eum ipsis formae, fini Mathesi propriae vi ob ecti, de quo agit, nec ad alias disciplinas, in quibus nobis non eum quantitate, sed qualitatibus re rum negotium est , extendi possint. Postquam vero aeuratiori methodo philosophari coepi mus , idem successive evanescit, aliis exemplum nostrum imitantibus. Et cum in Horis
& exemplis docuerimus , quomodo in ipso Iure civili accurata methodus adhiberi debeat , dc Cl. craemerus, Collega conjunctissimus , qui jura accurata methodo maximo cum a Plausa profitetur, in argumento singulari de pacto haered 1 tario renuntiativo filiae nobilis specimen si utare demonstrationum in Iure dederit, de Cl. Ghaeiberus in Elementis Me dicinae physic mathematicis eandem methodum ad artem salutarem applicaverit; non dubitamus fore , ut praeiudicium istud ignaviae patrocinatis de incrementis eruditionis solis dae noxium tandem prorsus extirpetur. 6. 4O .
Siquis anab demonstrariovam logicam negligit, nee in iis expendenaes eum sequirur Ordinem, qui ex analdisi apparet ; is ollogismos formales eorundemque concatenationem in illis non animadvertit. Qui enim analysin demonstrationum logicam negligit, is eas in syllogismos formales non reis Ivit, nec syllogismos ac propositiones eo ordine collocat, quo se invicem in demonstratione ordinata excipiunt, S. ssi & seqq. item s. 799 Loo , conie-quenter distincte non cognoscit, quinam syllogismi demonstrationem ingrediantur, quo ordine se invicem excipiant & quomodo vi praemissarum perveniatur ad conclusiones, adeoque notionem distinctam syllogismorum
demonstrationem ingredientium,& concatenationis eorundem non conse-
suitur S. 68a Let. . Quod si quis porro in demonstrationibus expendenis dis Diqitigod by Corale
203쪽
De tribus iste luctus operationibus in specie. 189
dis eum non sequitur ordinem, qui ex analysi apparet; is non format ex notione subjecti judicia intuitiva, nec eorum ope in memoriam revocat principia terminum communem cum iis habentia, ac inde conesusiones infert, neque etiam in cones usiones ita illatas mentis aciem dirigit, ut ope termini unius in eisdem obvii in memoriam sibi revocet propositionem aliam , quae terminum communem habet, ac vi cujus novam infert conclusionem. Fieri igitur non potest, ut vel confusa demonstrationis ordinatae seu naturalis idea animo eius ingeneretur, dum demonstrationes expendit c g. 799.69o LM. . Quoniam igitur nec distinctam, nec confusam notionem resolubilitatis demonstrationum in syllogismos sermales & concatenationis horum consequitur, qui analysin demonstrationum logicam n gligit, nec in iis expendendis eum sequitur Ordinem, qui ex analysi apparet ; ut syllogismos formales eorundemque concatenationem in demonstrationibus animadvertat, fieri nequit S. 8o. 88 Log. .
Domestico idem confirmare possum exemplo. Quamdiu enim vulgari modo Mathesia edoctus in expendendis demonstrationibus non naturalem secutus fui ordinem, sine quo ex notione subjecti praedicatum distiniste erui nequit; nec syllogismos formales adverti , qui demonstrationem ingrediuntur , nec genuinam eorundem concatenationem percepi. Enimvero ubi methodo analytica inquisivi, quomodo ex definitione, vel hypotheii , tanquam assumto, eruatur praedicatum tanquam 'uaesitum legitima ratiocinatione; in anain lysin logi eam demonstrationum incidi, syllogismos sormales, qui easdem ingrediuntur, detexi & eorum concatenationem perseexi. carresius in Dissertatione de methodo p. m. D. se animadvertita ait, syllogismorum formas aliaque sere omnia Logicae praecepta non tam prodesse ad ea, quae ignoramus, in veitiganda, quam ad ea, quae scimus, aliis exponenda; vel etiam ut ars Iaulii ad copiose dc fine iudicio de iis, quae nescimus, garriendum. Non igitur agnovit ex sumta definitione vel hypothesi theorematis tanquam cognita coactante ratiociniorum nexu inferri tandem praedicatum tanquam ignotum, ubi demonstrati nem rite expenderis, ut cogitationes naturali ordine procedant. Unde apparet, ipsum de syllogismo non ex veritate pronuntiare sententiam, quod analyfin de monit rationum logiis Cam neglexerit, nec in iis expendendis eum secutux fuerit ordinem, qui ex analysi apparet . Magis abiecte de syllogismo sentit de aes rem in Medicina Mentis pari. a. p. m. 23. 29. ubi ne hunc quidem esus ulum largitur, quem in veritate cognita clarius alias exinponenda concessit caris , sed rationem nexus inter praedicatum atque subjectum, quem demonstratio mani festat, multo facilius absque syllogismo perspici contendit: id quod denuo arguit, quod demonstrationis naturalis seu ordinatae , ac naturalis cogitandi modi nullam habuerit notionem distinctam . In eandem sententiam ivit I UM de Intellectu humaiano lib. 4. cap. II. f. 1ςs , qui fidenter pronuntiat, nos optime tunc ratiocinari, quando argumenta contemplλmur, prout inter se connexa iunt, sine regulae cujusvis aut syllogismi subsidio, atque prolixe contra syllogismos disputat laudemque concludit, praecipuum syllogii morum usum esse in scholis, ubi homines haud pudet idearum, quae inter se plane conveniunt, convenientiam negare, vel extra scholas apud eos, qui didrcere ibi sine rub re aliquo idearum connexionem negare, quae ipsis perspicua est. Patet autem ex iis, quae de demonstratione differit lib. 3. cap. a. s. v. oc seqq. f. 136. ipsum ad genuinam demonstrationum analysin animum non advertisse. Quoniam tantorum virorum auctoritate hacteianus plurimi fuerunt impeditis nostrum esse putavimus haec monere, ut iublato impediis mento veritati utili assensus adjiciatur. Etenim ut praeiudicium nocuum Vitemus cavendum est, ne in Probationibus, ipsis demonstrationibus perpendendis communem sequamur morem, ut scilicet ad conclusionem respicientes omnium primo ex nobis ipsis vel aliis quaeramus, cur propositio ista vera fit, leu praedicatum lubiecto conveniat & responsionis loco medium terminam allegemus, mox porro quaesituri, nutri vi e us prae-d eatum subiecto tribui possit, ac adeste hic vim concludendi probaturi per allegationem proposticiaris maroris. 52ae quamdiu boc pacto demonstratioues ge stricas perpendi,
204쪽
iso Pars I. GR. III. Cap. III.
genuinam earum indolem perspicere minime potui. Sit ita viros ansisnex de UhἰνM-αβαωL--m tune collesisse , quod absque syllogismorum sol malium subsidio ita mulio faei laus
veritatem perspiciamus. Neque unquam demonstratio Ordinata ac completa , quam unonomane consummatam appello, ab eo expectanda erit , qui non alia viae in demonstrationibus aliorum concipiendis incedit
Ortur Si eidem rationi complexae propostumnes dinose respondere pessunt, ct ex iis siligis in pariocinando ea eligitur, quae in formam l logismi non quadrat; Θllogismus
mi conicus oritur. Etenim cum propositionesi, quibus eadem notio comple-
p ' xa respondet, sint aequi pollentes S. 278 Log. ; salva veritate, quae notioni inest, non verbis S. sI3 Log. , una alteri substitui potest, cumque vi termini communis cum propositione aliqua data in memoriam revocari possit, quae ad Brmam syllogismi non quadrat β. IOU, eam retinemus, pro uti occurrit . Quoniam igitur formae syllogismi non convenit , etsi aequi polleat alteri, quae in eandem quadrat per demonstrata; syllogismus equidem legitimus est, seu in regulas non peccat, unde formam suam habet, ejus tamen genuina forma non apparet. Est igitur crypticus cS. 3 6 S
Hane ege senuinam rationem crvpsis syllogisticae Ee steriori confirmatur . E. gr. lyblogismus erypticus sequens est i ι. g. 43ν Os. : Dimidium parallelogrammi est trianguium super eadem hast dc ejusdem altitudinis. Sed haee figura est triangulum cum parallei ο- grammo eandem basia & altitudinem habens. Ergo hoc triangulum est dimidium parallelogrammi - Notio complexa respondens propositioni maiori exhibet rationem duplam ρο-rallelograemmi ad triangulum super eadem basi Nealtitudinis ejusdem , vel rationem subduplam trianguli ad parallelogrammum super eadem hasidc eiusdem altitudinis. Pro si trones igitur aequi pollentes sunt: Dimidium parallelogrammi est triangulum super ζας hasi Sc eiusdem altitudinis, de Triangulum eum parallelogrammo super eadem hin constitutum dc ejusdem altitudinix est dimidium parallelogrammi, ita ut salva notione, seu VeIitate rer, unam alteri substituere valeas. Similiter sive dicas, haec figura est triangulum eum parallelogrammo exndem basin dc altitudinem habens. sive affirmes, hoc triangulum cum parallelogrammo conlii tui super eadem basi de esse e uidem altitudinis, una denuo eademque notio utrique pro fitioni respondet. Quod si duabus propolitionibus prioribus utaris tanquam prae stis, syllogiimus crypticus est, quemadmodum in Logica c lae. eis. la ostendi I quod si vero posteriores in eorum locum surroges, a crypsi liberatur syllogismus 6c in tequentem formae utique manifestae degenerati Omne triangulum cum parallelogram mo super eadem basi constitutum de ei uidem altitudinis est dimidium parallelogiarum i Hoc triangulum cum Parallelogrammo constitutum super eadem basi 5e eiusdem altitudinis est. Ergo hoc triangulum est dimidium parallelogrammi. Quod si exempla cetera , quae de syllogismis crypticis dedimus in Logica, attentius confideres; iisdem non minus, quam eo, quod modo in medium attulimus, veritatem propositionis praesentis confirmari intellises. Crypses in ratiocinando frequentissimae sunt ac inprimis ab iis non emendan tur, qui distinctam sormae syllosismorum notionem animo comprehensam non habentis Accidit igitur ut non sufficienter ad talia attenti sibi aliter ratiocinati videantur, quam forma sullogistica praescribit, ita ut ea omnibus ratiociniis praeseribi non posse iudicetur. Intimius haec perspiciet, qui inter judicia de propositiones distinguere noverit ac cognitionem symbolicam ad intuitivam reducere didicerit, quemadmodum supra Praeceptinus.
Ortui fi- Quoniam syllogismi figurae secundae & tertiae sunt cryptici syllogismi in prima F. 383.397 LM. ; Θllogismi in secunda O tertia figura ortum trabunt: ἡ, ὰ ς ορν iis ridem notioni complexae propositionei discisae respondere possunt, ct miis
205쪽
De tribas istellactus operationibus in specἰe. I9iys in ratiocinando steatur, quae informam logismorum prime Igurae non qua- sillogis
Idem confirmari potest exemplo. In figura secunda argumentamur t nor. L 333 Lot. : Nullum Iriangulum habet quatuor angulos. Omne Quadrλtum habet quatuor angulos. Ergo Nullum Quadratum est triangulum. Notio propositioni respondens malori exhibet repugnantiam inter figuram trianguli di quatuor angulos. Enimvero eadem notio con, nil quoque pro filiout huic: Quaecunque figura habet quatuor ansulos, illa non est trian. gulum, seu Tulla figura. quae habet quatuor angulos, est Priangulum . Quod si vero hane propositionem priori aequivalentem substituis ; syllogismus in prima figura prodit. Quod adeo syllogismus secundae figurae loco alterius in prima prodierit ratiocinanti, id quidem inde est, quod notioni complexae maiori convenienti respondeant duae propositiones aequivalentes, quarum una quadrat in sormam fisurae primae, altera in eandem non quadrat, haec autem posterior adhibita tuerit loco prioris, quia iudicarati quadratum quatuor habere latera, occurrit propositio, quod nullum triangulum quatuor angulos habeat, cum in figuram trianguli do quadrati intentus ludicare de rei figuram nullam , quae quatuor angulos habet, triangulum esse . Idem eodem modo deprehenditur in exemplis ceteris quibuscunque syllogismorum secundae figurae. E. gr. in modo camestres argumentamur c ne s. eis. J: omne Iriangulum habet tres angulos. Nullum quadratum habet ires angulos. Ergo nullum quadratum est triangulum . propostioni ma ori respondet notio, qua figuram irinus lineis comprehensam eum aribus angulis eaehibet. Enimvero Vi elusdem notionis suis dieare etiam licet, quod nulla figura , quae tres angulos non hinet, si triangulum. Quodahane propositionem in locum prioris surroges, prodit syllogismus in prima figura: Nulla figura, quae tres angulos non diabet, est triangulum . seu quaecunque figura non habee tres angulos, ea triangulum non est Atqui Nullum guadrRtum habet tres angulos . Ergo Nullum Quadratum est eri angulum. Hinc igitur denuo per propositionem praesentem exisplicari potest , cur loco sullogismi in prima figura prodeat syllogismus in secunda . Superest ut exemplum in tertia figura exhibeamus, quo veritas propositionis praetentis itidem coa firmetur. In modo Feupion ita argumentamur s-ι. g. 49a I s. o : Nullus vere doctus inviis det alteri doctrinam . . Omnis vere doctus est homo. Ergo qui)am homo non invidet alteri doetrinam. Propositioni minori respondet notios quae Lxhibet veram doctrinam tantaqu1m homini competentem, non omni, sed cuidam saltem. Quamobrem vi eiusdem --tionis judicare licet. quod quidam homo sit vere doctus. Quodsi hanc propositionem sur roges in locum prioris, prodit syllosismus in prima figura: Nullus vere doctus invidet alteri doctrinam. Quidam homines sunt vere docti. Ergo quidam homines non invident alteri doctrinam. Hie igitur denuo per propositionem praesentem dari potest ratio, curratiocinanti prodeat syllogismus figurae tertiae loco Primae.
m praemissurum ante cognitarum perveniri datur ad concissionem nondum An precognitam . Probant id exempla , quibus notionum ortum ex ratiociniis filio is
S. 39G, & modum continuationis seriei perceptionum S. 393. 39s a pre posteriori stabilivimus. Etenim ibidem formavimus judicium aliquod intuitivum, quod minoris locum tuebatur in syllogismo. Ejus ope in me-
moriam nobis revocavimus propositionem aliam, quam alias cognovera- inroges.
Iuuac s. ro P, & inde combinatis terminis diversis formata fuit proposi- sam. tio, quae conclusioni syllogismi respondet. Praemis, igitur ante cognitae
nobis erant, quam conclusio innotesceret, adeoque vi praemissarum ante cognitarum perveniri datur ad conclusionem nondum cognitam . Idem eo
Vulgo propositio praesens in dubium vocatur: imo prorsus negatur quod in eadem assirmatur, dc contrarium defenditur, scilicet quod nota e Te debeat conclusio cum medio
206쪽
is 1 Pars I. Sect. III. Cap. III.
termino, antequam syllogi sinus formari possit, propterea quod in scholis adolescentes ex datis conclusione atque medio termino syllogismos conliituere docentur. Praejudicium hoe adeo invaluit, ut nec viri acumine praestantes ab eodem prorsus fuerint immunes. Exemplo nobis est carte sitis, quem modo negantem vidimus, syllogismos formales alium habere usum quam ad ea, quae scimus, aliis exponenda , vel ad copiose & sine iudicio de iis, quae nescimus, garriendum: id quod etiam Erbardus Geue s in Philosophia, quam vocat, Mathematica probat. Enimvero si quis ea attente considerat, quae ad evincendam veritatem propositionis praesentis in medium adduximus ι is a praeudicio isto liberabitur, etsi eodem imbutum tenaciter habeat animum, modo habuerit animum veritatis cupidum.
Ωκο-- In Diligimo tam categoriso, quam h orbetico satus mentis futurus nascit Mysstκ ex praesente mediante praeterito. In syllogismo enim categorico, sive is lo- ς' cum habeat in serie perceptionum explicanda I. 39a , sive in demonstra-s, karita Dponibus 63 9s , propositio minor est judicium intuitivum, major vero eis ἡδε propositio est judicium, quod vi minoris memoria nobis suggerit S. 393. en ea- 394. Psycbol. &S. SII.& seqq. Log. γ. Iudicium intuitivum cum tribuat ις. enti cuidam, quae in ipsius notione continentur sar. 3I ; entis illius idea animo praesens obversari debet, dum judicamus, consequenter minor propositio in syllogismo categorico exprimit statum mentis praesentem. Quando ope alicujus syllogismi insertur conclusio, termini praemissarum diversi combinantur S 363 , consequenter subjectum nobis repraesentantes cum praedicato, praesentem quendam mentis statum in nobis experimur. Quare etiam in hoc casu, ubi conclusio syllogismi antecedentis sumitur loco minoris insequente; minor propositio exprimit statum mentis praesentem . Quoniam majorem propositionem memoria nobis suggerit, notionem isti respondentem I. sao. Ira Log. jam antea habuimus cf. a 26 , consequenter ea exprimit statum mentis praeteritum , qui denuo praesens fit. Jam vero ex terminis diversis in propositione majore ac minore componitur conclusio S. 36s , quae exprimit statum aliquem mentis praesentemper demonstrata. Patet itaque in syllogismo categorico statum mentis, qui praesens fieri debet, adeoque futurum enasci ex praesente quodam mediante praeterito alio.
Similiter in syllogismo hypothetico, sive is in demonstratione, sive
in serie perceptionum explicanda locum habeat sar. 3 9 2.393 2, antecedens quod ponitur, vel consequens quod tollitur, est judicium intuitivum, vel concluso per syllogismum antecedentem illata, vel ex plurium syllogismorum cones usionibus per modum judicii intuiti vi formata propositio
S. 393.394. ' λι&S. 3II. dc seqq. Log. , consequenter, sicuti in categorico, exprimit statum mentis praesentem. Propositionem hypotheticam, cujus antecedens ponitur, vel consequens tollitur, memoria nobis suggerit, adeoque eodem, quo ante, modo patet, quod statum mentis praeteritum exprimat, qui denuo praesens fit. Jam vero in cones usione ponitur consequens, vel tollitur antecedens S. Io Log. , quam exprimere
207쪽
De tribus intellectus operationibus insperie. t 93
statum aliquem mentis praesentem ex iis, quae modo demonstrata sunt ἰevidens est. Patet igitur denuo in syllogismo quoque hypothetico statum mentis, qui praesens fieri debet, adeoque suturum enasci ex praesente quoindam mediante praeterito alio. Idem probatura posteriori in medium allatis exemplis, quibus propositionis veritas redditur illustrior. Etenim si pirum intuentes judicamus
eam esse arborem, ac recordati arbores autumno solia deponere, inferimus , quod haec pirus folia sua deponere debeat autumno; triplicem omnino in nobis experimur mentis statum. Primus nimirum est, quo pirum intuentes ejus nobis conscii sumus atque judicamus, quod ex arborum numero sit: quem esse praesentem nemo in dubium vocat. Dum recordaris arbores autumno folia deponere, tibi utique repraesentas, quod antea ex pertus es multiplici vice, adeoque statum mentis praeteritum tibi reprae lentas. Non potuisses foliorum autumno decidentium recordari, nisi de cidentia antea observat Ies, adeoque status praeteritus necessario praesupponendus , antequam ratiocinans minori possis iungere majorem. Dum denique judicas, pirum hanc autumno solia sua deposituram vel deponere debere, tertius oritur status mentis, a duobus ceteris & tempore, & rediversus. Enim vero quia nou judicasses , pirum hanc solia sua autumno deposituram esse, nisi antea judicasses, pirum hanc esse arborem & arborem soli a sua deponere autumno; status iste mentis, quo tibi repraesentas pirum tanquam folia deposituram autumno, adeoque statum aliquem aris horis futurum, enascitur ex praesente aliquo mentis statu mediante praeterito . Et idem eodem modo patet in quocunque exemplo alio syllogismicat Orici. Non minus clara est propositionis praesentis veritas in casu syllogismi hypothetici. Ponamus enim nos judicare nunc esse autumnum, & recordatos , si autumnus est, arbores folia deponere debere, inferre quod nunc arbores folia sua deponere debeant; evidens est nos denuo triplicem mentis statum in nobis experiri, qui ordine se invicem excipiunt. Primus nimirum est, quo judicamus esse autumnum , quocunque tandem modo ad hoc judicium perveniamus. Sufficit enim statum istum tune temporis esse praesentem, quo judicamus nunc seu hoc tempore esse autumnum. Dum recordaris, si autumnus est, arbores folia sua deponere debere, tibi ut
rue repraesentas, quod multiplici vice expertus es, adeoque statum quenam mentis, qui ex pluribus praeteritis compositus est. Non potuisses re cordari hujus judicii, nisi antea idem ex multiplici experientia derivasses,
aut idem ex eadem formares, quatenus eorum, quae expertuS es, recor
daris . Atque ita patet mentis aliquem statum praeteritum denuo reproduci. Dum denique judicas, arbores nunc solia sua deponere dcbere; tertius oritur status mentis ex anterioribus, ab iis & tempore, & re diversus,
208쪽
eonsequenter ex praesente aliquo mediante quodam praeterito. Et idem e dem modo patet in quocunque exemplo alio syllogismi hypothetici.
Non puto fore aliquem, qui in dubium vocet, diversos Iudicandi actus diversos esse status mentis: alias enim ex definitione status I. 7os Onot. sacillima foret probatio. Etenim quis dubitat, iudicandi actus, quorum alius alium sequitur, esse e numero mutabilium, quae menti in funis Et, ubi dubitaverit. per notionem mutabilis convincetur cf. aso Oniat. . Quare cum mutabilium determinatione enascatur status rei l . os OMOl. Α, singuli isti iudicandi actus, qu bus ratiocinatio absolvitur, totidem mentis status constituunt peculiares. Et si autem propositio praetens inter res levis momenti reserenda videri possit, ut elus veritatem tanto apparatu adstrui superfluum habetatur s suo tamen temporem Moralibus patebit, quantum momentum in eo positum sit, ut intelligamus, quomodo status praeteriti influant in praetentem.
Quoniam in syllogismo categorico praemissae terminum communem ha bent, in conclusione autem termini praemissarum diversi combinantur S. 333LQ. ; Vi si Agi mi Gregorici flatus futuru1 prodit ex praebente arque praeterito, quatenus praesens quidpiam α praeterito babet. Patet idem in exemplo quoin cunque singulari. Sumamus obvium , ad quod paulo ante S. 4o4 2 provocavimus: Haec pirus est arbor . Omnis arbor soli a sua deponere debet autumno. Ergo haec pirus sella sua autumno deponere debet. Praemissae
terminum communem habent arborem, atque adeo in statu praesenti, qui minori respondet, &praeterito, ad quem major resertur, commune quidpiam deprehenditur, icilicet arboris repraesentatio. Ut conclusio prodeat, combinantur termini praemissarum diversi, quibus pirus & foliorum autumnali tempore depositio denotantur. Status igitur mentis, quo sibi repraesentat pirum tanquam folia deponentem una cum autumnali tempore , nascitur ex praesente & praeterito, quatenus praesens ac praeteritus quid piam commune habent, seu quatenus quidpiam est in praesenti, quod erat in praeterito.
Quod ex praesente ae praeterito statu praesens enasci minime potuisset, nisi uterque quid. Piam commune habuisset, tum ex eo intelligitur, quod sine medio termino non possit in. ferri conclusio; tum etiam inde patet, quod posita minore non simul posita fuisset ma or.
f. qO6. Vi Ollogismi Θpothetici flatus futurus prossit ex praesente atque praeterito , quatenus prisens eum faturo in praeterito continetur. Syllogismorum hypothe ticorum duo sunt modi, ponens & tollens S. 4o9. Io Log. . In ponenteponitur antecedens & vi ejus in memoriam revocatur propositio bypotheti ca, si antecedens est, etiam consequens est, ac inde insertur, quod coninsequens sit c g. 4o9 LM. . Quoniam itaque positio antecedentis designa estatum quendam mentis praesentem, propositio vero hypothctica, quae inmemoriam revocatur, praeteritum, nec consequens poneretur, nisi posto antecedente memoriam subiret propositio ex antecedente atque cons ruente composita; evidens est statum mentis, qui positione consequentis eterminatur, oriri ex praesente atque praeterit O , quatenus praesens, positio scilicet antecedentis, atque futurus, seu novus qui oritur, positio Disitigod by Cooste
209쪽
De tribus intellectus operatisnibul in specie. 39s
nimirum consequentis, in praeterito, propositione nimirum hypothetica , simul continentur. In modo tollente tollitur eonsequens & vi ejusdem in memoriam revocatur propositio hypothetica, si antecedens est, etiam consequens est , aeinde infertur , quod antecedens non sit S. 4O9. Io LM. . Quoniam ita que sublatio consequentis designat statum quendam mentis praesentem ,
propositio vero hypothetica, quae in memoriam revocatur, praeteritum, nec antecedens tolleretur, nisi sublato consequente memoriam subiret proinpositio ex antecedente atque consequente composita; evidens est, statum mentis, qui sublatione antecedentis determinatur, oriri ex praesente at
que praeterito, quatenus praesens, sublatio scilicet consequentis, atque futurus, sublatio nimirum antecedentis, in praeterito, propositione nimirum hypothetica, simul continentur. Idem etiam confirmatur a posteriori exemplo quocunque singulari syrulogismi hypothetici. Ponamus enim nos in historico aliquo scripto lege re, quod, cum quid fieret, arbores foliis condecoratae fuerint, atque inmemoriam nobis revocari propositionem hypotheticam, si arbores foliis condecoratae sunt, hiemem non esse, indeque colligere, quod tunc temporis, quo illud contigit quod narratur, hiems non fuerit ; evidens est ex statu praesente, quo judicas, arbores foliis fuisse condecoratas, eum quid fieret, de ex statu praeterito, quo tibi innotuit, si arbores Aliis condecoratae sunt, hiemem non esse, ideo enasci statum novum, quo judicas , tunc non fuisse hiemem , quo contigit quod narratur, quod in statu praeterito
iudicaveras, si arbores foliis condecoratae sunt, hiemem non esse, adeo que non minus id, quo status praesens determinatur, nempe repraesenta
tio arborum foliis consi coratarum , quam id , quod ei qui producitur proprium est, repraesentatio temporis ab hieme diversi, in eodem contia
Eodem prorsus modo id in modo tollente liquet: ad quem exemplum idem facile accommodatur, si propositionem hypotheticam ita esseras: si
hiems est, foliis condecoratae non sunt arbores. Etenim quando judicas, foliis condecoratas esse arbores, tum consequens tollitur, & dum judicas non esse hiemem, antecedens tollitur. Ita nimirum ratiocinaris: Arb res foliis condecoratae sunt. Si hiems est, arbores foliis condecoratae non sunt. Ergo hiems non est. Status itaque judicantis,non esse hiemem, nasci tur ex statu praesente judicantis,arbores foliis condecoratas esse,& ex praeterito judicantis, si hiems est, arbores seliis condecoratas non esse, propterea quod is, qui nascitur, una cum praesente in praeterito simul continetur.
In propositione praesente continetur ratio a priori, cur status mentis, qui conclusio syllogi, in i hypothetici designatur, ex praesente aliquo dc praeterito fimul micatur. Attentus enim ex ipsis facultatibus animae intelligit, quomodo idem contingat. Atque eadem tenenda sunt de propositione praecedente quoad syllogismos caletoricos.
210쪽
mentis nus ex altera. nascisur vi Statur
I96 Pars I. GR. III. Cap. III.
S. 4Q7. molle mi quoque Giunctivisatus futurus meatu prodit ex praesente atque praeterito, quarenus praesens cum suturo in praetervo fluarui continetur. Etenim in syllogismo disjuncti vo membro uno vel pluribus membris positis tollitur vel membrum alterum, Vel cetera membra tolluntur, aut unum quod relictum seu non positum fuerat: & contra ceteris sublatis ponitur unum S. II LM. 9. Quamobrem si membrum vel plura membra, quae ponuntur, consideres ut antecedens propositionis hypotheticae I erit membrum , quod tollitur, consequens ejusdem: si membrum, quod tollitur, vel plura membra, quae tolluntur, consideres ut antecedens propositionis hypotheticae; orit membrum, quod ponitur, consequens ejusdem , atque in utroque casu syllogismus disiunctivus degenerat in hypotheticum modi ponentis S. 4 Io Log. 2. Enimvero in syllogismo hypothetico status futuis rus mentis, qui determinatur conclusione, nascitur ex praesente, quem refert antecedentis positio, & praeterito, qui propositione hypothetica designatur, propterea quod is, qui nascitur, una cum praesente in prae terito continetur s. 4O62. Ergo etiam vi disjunctivi eidem aequi polle tis status praesens ex praetente ac praeterito nascitur, propterea quod praesens ac is, qui nascitur, in praeterito simul continentur . Idem clarissime perspicitur a posteriori in exemplo quocunque syllogismi disjunctivi. E.gr. syllogismus sequens disjunctivus est S. I9 Log. :Aut anima est substantia simplex, aut composita. Sed est substantias plex. Ergo non est composita. Quoniam itaque minor respondet judicio assumto , quo mediante propositio disjunctiva in memoriam revocatur S. III ; status judicanti animam non esse substantiam compositam, nascitur ex statu judicantis, quod sit simplex, propterea quod praecessit status judicantis, aut animam esse substantiam simplicem, aut compositam. Idem eodem patet modo, si exemplum aliud quodcunque elegeris.
Quod de lyllogismis categoric Is, hypotheticisti disiunctivis evicimus, idem de rati cinatione polysyllogistica Sc mixtim composita ostendi poterat, de qua diximus alias i I. 494&seqq. Lor. I. Enim v ero cum haec facile per te imelligat, qui ad anteriora animum advertit , ut plura eam in rem dicamus opus non est.
S. 4O8. Status praesens dicitur gravidus futuri, quatenus ex eo & vi ejus futurus sequitur. Dicitur idem impraegnari a praeterito, quatenus mediante praeterito aptus efficitur, ut inde sequi possit futurus, seu quatenus acce dente praeterito ex eo sequitur laturus .
M os hos loquendi hic explicare labuit, cum subinde de anima usurpentur, dc ex iis intelligantur, quae modo de syllogismis demo strata sunt: quemadmodum ex corcia Iario sequente patet.
S. 6O 9. Quoniam tam in syllogismo ea tegorico, quam hypothetico, imo disjunctivo, utpote huic aequipollente videmonstration ita praecedentis S. 4o 7 , statu S