장음표시 사용
221쪽
De Dispositionibus naturalibus & Habitibus intellectus.
s. 62y. Qicquid menti sine praevio exercitio in existit, natura inesse dicitur: quod vero non in existit, nisi praevio exercitio, acquiri dicitur . - Utrumque etiam de corpore accipi potest. Quare cum exercitium actuum specie vel genere eorundem absolvatur I. I9y r Id acquiritur , quod menti vel corpori non inexsit nisi iteratis saepius actibus specie ori senere iisdem.
E. gr. Ars scribendi in nobis non existit nifi praevio scribendi exercitior homini itaque naturalia non est , sed acquiritur. Ex adverto facultas sentiendi inest homini absque ullo Praevio exercitio I adeoque eidem naturalis.
s. 626. Possibilitas acquirendi potentiam agendi, vel patiendi, dieitur dist sitis , ad agendum scilicet, vel patiendum. Quodsi haec dispossio natura in- st, naturalis appellatur.
Ita nobis inest dispositio naturalis ad seribendum: etenim potentiam scribendi aequirere valemus. Similiter nobis inest dispositio naturalis ad saltandum & equitandum ae Pugillandum, quia potentiam saltandi, equitandi, pugillandi acquirere valemus.
Di culter agere dicitur, qui actiones simplices ad compositam requisi- Di, kItas nonnisi tarde ac interjectis moris edere valet. Di cultas adeo agendi ras regem inmmatur longitudine temporis Utioni plici edendae impense,s mora seu tractu temporis inter se lices interjecta, itempe frustaneis conatibus. IV
E. gr. Si quis scribere velit, singulas literas delineare debet & in una eademque lite ρη 'IU μέ ra plures ductus pennae necessarii sunt. Sunt adeo tot actus simplices, seu minus composti, quot literae delineandae, ad scripturam requifiti, & in singulis Ilieris delineandis tot distinguuntur actus magis simplices , quot ductus diversi in una litera observantur. Duliculter adeo scribit, qui tarde literas depingit & inter singularum literarum delineationes ascribendo tantisper cessat, ut mora intercedat, qua non scribitur. Maior adhuc est serit,endi dissicultas, s quis non Q ntinuo ductu pingit literam eandem, sed singulos ouctus singulis tempusculis absolvit, morula quadam inter singulos interiecta. Noa confundenda est iraee dissicultas cum impotentia scribendi, quando quis ductus literarum nondum delinea re Valet, seu calamum movere nequit, prout litera pingenda postulat, Ie si dissicultui scribendi qu dpiam impotentia adhaereat.
S. Φ28. Difficultati agendi opponitur Promptitudo agendi , qua quis actiones Hisbi is simplices ad compositam requisitas cito nec ullis inter eas interjectis moru- quid di lis producere valet. Atque haec agendi promptitudo est id, quod Habitos catur. appellari s uevit.
Ita prompte scribit, qui sine mora non modo singulas literas, verum etiam integras voces & totam earum seriem scribit, atque eidem habitus scribendi, quem speciali nomine artem scribendi dicimus, tribuitur. Similiter prompte ratiocinatur , qui sine haesitati ne ra ocinatur ac ratiocinia inter se concatenat, quemadmodum fieri solet, ubi quis in demonstrationibus Mathematicorum diu multumque fuerat versatus , atque tum habitu ra. tioe inaudi pollere dicitur.
222쪽
DIOG- Dissicultas agendi dicitur Disposito, eaque naturalis, s natura insit ,rio quia seu sine praevio exercitio inexistit ἱ acquiseta vero, si non in existit , nisi
Ita difficu Itas seribendi , qualem initio experimur , dum arti addiscendae nos appIieamus, dicitur dispositio ad scribendum , eaque acquisita, cum non fine praevio exercatio in nobis existat: eam enim praecedit impotentia scribendi, quae homicii naturalis est, ut tolli possit, quatenus homo per naturam aptus est ad artem scribendi sibi comparandam, quatenus nempe per structuram manus atque brachii possibiles sunt minus ad scribendum requisiti. Quare cum agendi possibilitas potentiae nomine veniat s. 7 6 Oniοι. ; homi es inest potentia quaedam naturalis scribendi remota, quatenus nonnisi dissiculter ad actum
perduci potest ae nonnisi praeviis aliis.
I. 63 Q. Hisbhis, Habitus nonnisi exercitio acquiritur, et disinfitio mediante exercitio in habi- quomodo tum convertitur . Quicquid enim acquiritur, nonnisi praevio exercitio acquia pro ca- ritur cfclas . Ergo etiam habitu S qui acquiritur, nonnisi praevio exer- tW- citio acquiri potest. Idem ostenditur per indirectum . Ponamus habitum menti inesse sine praevio exercitio. Eidem igitur natura inest, non vero demum acquiritur quod cum hypothes nevertat, absurdum est. Confirmatur idem a posteriori. Ars scribendi habitus est not.I. 282 Artem vero scribendi non acquirimus, nisi praevio exercitio. Similiter promtitudo ratiocinandi habitus est loe. cit. ; sed eam non acquiri nisi exercitio manifestum est. Satrandi & equitandi ars habitus est, neque vero hae artes aliter acquiruntur quam exercitio.
Idem patet de ceteris habitibus quibuscunque, quos comparandos demum nobis esse, siquidem nobis i Ie debeant, constat. Quod si iam porro homini insit quaedam dispositio in habitum convertenda ; habitum nondum inesse, sed demum acquiri debere per se patet. Enimvero non acquiritur, si nondum insit , nisi praevio exercitio, quem admodum modo ostendimus. Ergo dispositio in habitum converti ne quit nisi praevio exercitio.
Maximae utilitatis est nosse, quod habitus non comparetur nisi praevio exerc tio, cum sic notionem directricem habeamus ad modum, quo hahitus datus comparetur, investigandum utilem. Elucescet inprimis utilitas in plialosophia morali. Nescio qui fiat, ut contra principium agant tantum non omnes, quod verum & exploratum nemo non agnoscit. Ecquid enim frequentius est, quam homines sibi persuadere, quod habitus animae polli deant, etsi exercitationum sibi non sint memores, quibus eos sbi comparaverint Quid frequentius est , quam homines appetere habitus mentis, minime autem sollicitos esse de exercitiis, quibus eos sibi comparent 3
g. 43 I. Consem Habitus acquisitus continuo Uu edi conservatur, o perficitur. Quoniam vario ct enim exercitio acquiritur'.43o, , impossibile est, ut amittatur, quam- ut cr/or diu istud durat. Quamobrem cum tamdiu duret, quamdiu ex habitu agi
s .iis mus I. ι9sὰ , & in hoc ipso usus ejusdem consistat; continuo usu habi-
b- . tu S acquisitus conservatur.
Similiter Diqiti sed by Corale
223쪽
De D spositionibus naturalibus S Habitibus intellia. to ο
Similiter cum exercitio aequiri debeat, quicquid ad habitum perti nens acquiritur S. 3o , habitus autem perficiatur, si quid ejus acquiris tur, quod nobis nondum inerat, quemadmodum ex notione perfectionis colligere licet sos Ontol. a continuo habitus usu ulterius perfici debet. Idem confirmatur a posteriori. Ita enim experimur artem saltandi &equitandi conservari, eandemque ad gradum exquisitiorem perduci, si eontinuo saltemus ae equitemus. Similiter habitus demonstrandi, quem tibi comparavisti . conservatur &, si quid eidem adhuc deest . ulterius acquiritur, adeoque perficitur β. so 3 Ontol.9, si in demonstrando sue
ris continuus. Illud probe notandum est, si quid habitui adhue desit. demu cognito, ad exereia
tium esse deveniendum , quod absolvitur actionibus, quae deficiunt i etenim musdem acti ianis frequens repetitio in causa est, ut eam posthac promte edamus. Principium hoc non minus utile est quam praecedens, cum iam pateat, quid a nobis fieri debeat, ut habitus semel acquisitus perduret.
g. 63 s. Hisbitus aequisitus amittitur diu intermisso e us Qu. Aut enim amittitur, suom. dum eo continuo uteris, aut dum usum ejus diu intermittis. Enimvero do babi constat eum conservari s S. II , adeoque non amitti . continuo usu . mi Amitti igitur debet diu intermisso ejusdem usu. ἔπι- . Confirmatur idem a posteriori. Artem enim saltandi & equitandi dediscit, qui per longum temporis spatium non saltat, nec equitat. Artem demonstrandi dediscit, qui per longum temporis spatium demonstrationem nullam concipit. Et idem eodem modo obvium est de habitu quocunque alio. S. 633. Habittis aequisitus amittitor os confrarias simul acquisitur, editis rantis sismo- actionibus ridem contrariis. Etenim si actiones habitui acquisito eontrariae G co eduntur, ex habitu non agis c S. 28 onto P, atque adeo usus ejusdem intermittitur: quod ubi continuo se quando agendi occasio offertur , usus illius diu tandem intermittitur. Quare cum habitus acquisitus amittatur his diu intermisso ejus usu I. 3 et habitus acquisitus amitti debet editis con- tur. tinuo actionibus eidem contrariis. Quod si continuo edamur actiones habitui eontrariae, exercitium eidem contrarium ponitur c S. I93 . Quare cum actionibus contrariis habitus contrarius acquiratur S. 3οὶ ἔ editis continuo actionibus habitui aequisito contrariis, habitus eidem contrarius acquiritur. Patet igitur per demonstrata, habitum aequisitum amitti &simul contrarium acquiri, editis continuo actionibus eidem contrariis.
Maximi momenti est haec propositio in moralibus, eum hinc pateat ratio, cur homi nes ex virtute prolabantur in vitia, ut virtutem deducentes vitiis adsuefiant.
Quod experiundo addiscimus , a posteriori cognostere dicimur: Quod Di/τὸ in i ci bologia Empirica . Dd vero redita Diuitigod by Corale
224쪽
De Dispostionibus naturalibus S Habitibus intelDR. ait
nihil de iis, quae in nobis sunt, cognoscamus, nisi quatenus eorum nobis conscii sumus, quod per se patet, nihil in nobis a posteriori cognoscere valemus nisi ope apperceptionis.
Modum cogit itionis a posteriori uberius declaravi in Logica capite integro F. 6ερ de seqq. L . . quamvis ibidem quoque tradantur, quae ad mixtam cognitionem reseruntur: neiaque enim abique ratiocinatione a Posteriori multum proficere licet, ubi universales noti nes easque distinctis tibi comparare volueris, quales inscientiis venamur. Quomodo autem in mentis nostrae cognitione a posteriori progrediamur, ex ipsa praesente tractatione innotescit, ubi non nisi talia proferimus, quae a posteriori nobis Innotescunt, et si placeat istud cognitionis genus, quo a priori simul stabilium , quae a postariori innote Icunt.
S. 637-Gla imaginatione duce non cognoscimus nisi quae fingimus. Imaginando enim MIa tanon percipimus nisi res antea sensu perceptas S. III , adeoque nobis non imagis innotescit ejus ope , nisi quod jam ante tensu duce cognoveramus. Quo- tim niam vero imaginationis vi producta phantasmata dividere S. I o , atque componere S. I 3 , sicque phantasmata rerum sensu nunquam percepta Lahiij. rum producere valemus, licet in iisdem nihil contineatur, quod non jam ante sensu fuerat perceptum , ope imaginationis quaedam cognoscimus, quae ita sensu non perceperamus. Enimvero si phantasmatum divisione aecompositione phantasma rei sensu nunquam perceptae producitur, aliquid
fingimus S. I . Sola igitur imaginatione duce non agnoscimus nisi quod fingimus.
Quoniam phantasmatis imaginationis vi productis veritas nonnisi ex accidente inest, quatenus scilicet contingit ea in eisdem combinari, quae fibi mutuo non repugnant; ubi de e gnitione veritatis sermo est , elua vulgo non habetur ratio. Patebit tamea suo loco, faculistati fingendi esse in arte inveniendi locum, quatenus phantasmata examini rationis subis mitti possunt, ut eorum appareat realitas, si quam habeat.
. Quicquid a prior; cognoscitur, vi intellectus eruitur. Quicquid enim a Drivi, priori cognoscitur, id ratiocinando nobis innotescit G. 3 . Sed ratio- do ostia cinatio intellectus operatio est I. 366 . Ergo quicquid a priori cogno- a priori scitur, vi intellectus cognoscitur. crin Idem evidentius adhuc ostenditur sequentem in modum. Qui equid a s y priori cognoscitur, id ratiocinando nobis innotescit S. 3 γ. Enimvero dum ratiocinamur, ob notas, quae definitionem rei infrediuntur, in re quadam obvia animadversas aut quocunque modo deprenenses eidem tribuimus nomen ista definitione explicatum cI. 374 , consequenter eidem genus aliquod, vel speciem aliquam convenire judicam S. 3 7I I aut ob genus & speciem rei competentem porro tribuimus praedicatum aliquod absolutum generi vel speciei isti tribuendum , vel denique ob determinationes quasdam accidentales praeter genus vel speciem rei convenientes eidem tribuimus praedicatum sub conditione istarum determinationum eidem tribuendum S. 374 : nec absimili modo ratiocinatio sese habet, si quando negativa fuerit S. 384 I. Quamobrem si ratiocinia fuerint categorica,
225쪽
in re, quam cognosti mus, distinguimus determinationes genericas& spe. cificas I S. 236 Ontolo, aliasque accidentales, atque praedicata alia vi illa rum determinationum eidem conventcntia, consequenter res istas disti e e nobis repraesentamus gr. 38 , adeoque vi intellectus S. 27s . Quod si fuerint hypothetica, vel disiunctiva, ex judicio uno de re quadam admisso tanquam vero vi propositionis hypotheticae, vel disjunctivae judicas, admittendum quoque esse de re eadem judicium quoddam aliud L 388. 39o . Nec aliter sese res habet in consequentiis immediatis S. II &1eqq. 2. Enimvero dum judicamus, in subjecto distinguimus praedicatum eidem tribuendum a determinationibus , vi quarum eidem tribui debet S. 343.348 , vel ab eodem removendum cs. 3 s , adeoque denuo rem istam tibi distincte repraesentas S. 3 8 2, consequenter vi intellectus S.a7υ. Quamobrem sive per ratiocinia categorica, uve hypothetica & disjunct va, sive denique per consequentias immediatas ad judicium aliquod antea nobis incognitum perveniamus, vi intellectus ad idem pervenitur, co seq uenter quicquid a priori cognoscitur , vi intellectus cognoscitur.
Ex hae propositione intelligitur, intellectus evitura opus esse, ubi cognitio, quae mpriori acquiritur, curae cordique tibi fuerit.
Ad cognitionem, quae a priori datur, omnes is amiserbam munctus ope rationes concurrunt. Intellectus enim operationes tres sunt, notio, iudi
eium, atque discursus sive ratiocinatio S. 32s Enimvero quando rati cinamur, ex judiciis quibusdam praeviis alia sermamus cf. 366 , cons quenter eum ratiocinatio sit tertia, judicium secunda mentis operat in S. 13 LQ. rertiae intellectus operationi locus non est sine secunda. Porro quando iudicamus & quidem determinate, quemadmodum in ratiocinatione opus est S. 374. 384 G. , in idea subjecti determinationes singulas a se invicem&are, cui insunt, &adsunt, distinguimus, vi quarum praedicatum eidem tribuendum, five eaedem intrinsecae fuerint, sive extrinsecae 6. 348 , consequenter primae mentis operationi quoque locus est cf. 33I . Quare cum ratiocinando eruatur, quicquid a priori coguoscitur S. 434 ; ad cognitionem, quae a priori est, omnes mentis oper
Idem intuitiva quadam ratione a posteriori intelligitur, si acumen mentis in demonstrationem aliquam in ratiocinia sua relalutam CS 5 si & stqq.
Ex propositione praesente intellis itur, tanto aptiorem unumquemque esse ad res Eprimi cognoscendas , quanto singulas intellectus operationes prcmptius elicere Valet. Quam Obrem praesens de facultatibus inentis tractatio utilitate sua non caret , cum hac cogultione plurimum iuvemur in veritate investiganda N ab aliis proposita distincte concipienda .
Ηabitus distincte ratiocinandi di ratiocinia concatenandi dicitur Sol dirui, intellectua scilicet.
226쪽
De Dispositonibus naturalibus S Habitibus intemR. aia
Nimirum non simplieiter ratiocinandi habitus soliditatis nomine venit; sed quatenus ratiocinationes sunt distinctae de earum quoque eoncatenatio dist incta est .
g. - I. Distincte ratiocinator, qui successive singula judicia sermat, prout ra- DIstiis tiocinium ingrediuntur . e Iara-Quoniam in superioribus d uimus t s. 393 & seqq. Φ, quo ordine judicia in ratiociniis riseina
sibi in v ieem succedant, si naturali mentis impetu fiunt, nec quicquam coacti admitti- iis ouaeiatur, facultatibus mentis inserioribus perperam tele ingerentibus, non opus est , ut distinis ;ctam ratiocinationem porro hie explicemus. Eius quoque ideam animo ingenerat, qui 'demonstrationes Mathematicorum eo modo re luit , quo idem fecimus t s. I si de seqq.Lg. in , ae ad imitationem huius analyseos demonstrationes evoluit, ubi in iis concipiendis versatur: sit ita, quod multas admittat crpyses, ut syllogismorum genuina tormamiaime apparint.
kresolubiles. Quoniam notiones irresolubiles, seu quae in alias simpliciores oliditaresolvi nequeunt, sunt omnium primae; propositionibus respondent, quae tis rende probationem ulteriorem non recipiunt . Quare si quis principia demon- prodeat. strandi, quae sunt praemissae generales in ratiociniis c F. 3 6 I Leg. , eo usque continuare valet, donec ad notiones irresolubiles propius accedat ; is distincta ratiocinia eorumque concatenationem tanto longius continuare Valet, quo propius ad istas accedit. Quoniam itaque soliditas in habitu distincte ratiocinandi & ratiocinia concatenandi consistit S. ψω, habitus hic vero tanto major est, quo longius quis illam catenam producere potest ;tant O utique quis solidior est, quanto in probandis principiis propius ad
notiones irresolubiles accedit.
Praesens pro filio sundamentum graduum soliditatis continet. Ex eadem vero app ret, soliditatem in tertia mentis operatione esse , quod in prima est profunditas . Habet enim aliquid fimilitudinis analy fis notionum , de qua supra diximus 3393, cum analysi demonii rationum, quam alias exhibuimus g. 33a dc seqq. Ιου . sicuti enim analysi notionum notio rei resolvitur in notiones eorum, quae ipsam ingrediuntur, & n tiones horum fingulae denuo in alias simpliciores , quamdiu datur, ita analysi demonstrationum demonstratio data resolvitur in ratiocinia, quae eam infrediuntur , de principiorum demonstrandi demonstrationes denuo resolvuntur in tua ratiocinia, quamdiu datur. Quem admodum itaque profunditas ex analys notionum; ita soliditas ex analysi demonstrati
Qui solidus est, habitu demonstrandi ct probandi pollet. Qui enim soli- cuisam
dus est , habitu distincte ratiocinandi & ratiocinia concatenandi pollet babitus I. ost. Quare cum in demonstratione ac probatione quacunque legitima demo syllogismi concatenentur s. 96. 98 Log. , quibus ratiocinia distinc e strμ 4 Proponuntur I. 3 3 a LM. 9 ; qui solidus est, demonstrandi habitu pollet. - '
Hinc Geometrae dicuntur solidi, quod habitu demonstrandi polleante de studio mathematico, praesertim geometrico non sine laude incumbentes caeteris viris eruditis solidiores esse dicuntur, quod eodem demonstrandi habitum fibi comparent, quo probationes insufficientes, quales vulgo occurrunt, a lassicientibus distinguunt, nec in praebeudo assensu nondum lassicienter probatis adeo faciles sunt. Commendatur itaque hoc etiam nomine studium mathematicum ad intellectum perficiendum, quatenus e usdem tractatione solidi essicimur.
227쪽
g. 44 cui solidus est demonstrathnes consummatar dare valet, et contra. Qui enim Jolidus est, distinye ratiocinari & ratiocinia concatenare valet ar. 4o . Quare cum distiniste ratiocinetur, qui successive singula judicia sermat, prout ratiocinia ingrediuntur S. I ; qui solidus est, is in d
monstrando nullum principium praetermittit, quod demonstrationem ingredi fas est, adeoque demonstrationem condit completam I. 834 LQ. , atque propositiones singulas eo ordine collocat, quo in analysi demonstrationis comparent, ut & ratio appareat cur jam ratiocinanti luccurrant, &legitima ratiociniorum concatenatio eluceat, consequenter demonstrati
nem condit ordinatam S. 799 Log. . Iam vero demonstratio, quae& o di nata est, & completa, consummata est a. 83I LM. . Quamobrem qui solidus est, demonstrationes consummatas dare valet. Ponamus jam ex adverso, quod quis dare possit demonstrationes consummatas. Quoniam demonstrationes consummatae sunt Ordinatae complerae cf. 8s s LM. ; ideo demonstrationes completas easque ordinatas dare valet. Iam vero in demonstrationibus completis continentur omnia demonstrandi principia vel explicite, vel implicite, prout res ipse exigit , ut vel explicite afferantur , vel implicite demonstrationem ingrediantur 6.8s Log. , & in demonstratione ordinata propositiones singulae eo o dine se invicem excipiunt, quo in ratiociniorum serie, in quam demo stratio resoluta abit, continentur I. 79ν Gg, . Quamobrem qui demonstrationes consummatas dare valet; et perspectae sunt propositiones singulae, quae demonstrationem ingrediuntur, idemque novit, quo ordine collocandae sint in singulis ratiociniis, & quo ordine ipsa ratiocinia se invicem excipere debeant, consequenter successive singula judicia sormare valet , prout ratiocinia ingrediuntur, adeoque distincte ratiocinatur I 2, atque ratiocinia legitime concatenat. Qui ergo demonstrationes consum malas dare valet, is solidus est A. o .
Non est, quod objietas in scriptis summorum Mathematicorum occurrere demonstrationes incontaminatas, quas tamen soliditatis laude privari nemo non absonum udicabit . Enumero non una est responsio. Fieri nimirum potest , ut quis studio det demonstrationes incon immatas, sicuti multi demonstrationes prorsus omittunt , quas dare poterant, velut lectorem in partem quandam inventoris vocent, eum voluptate thinc relati ante non privaturi, quemadmodum caraesio vilam iuisse constat; vel ne vilescant, quae nim s facile intelliguntur, quemadmodum viro insigni de chirnhausim placuit; vel ut profanum vulgus a lectione arceatur, quod de utilitate ex quaestu statuens veritates pretiosas aestimare Ininime novit, quemadmodum philosophis olim Graecis ae inter hos arrisisse novimus I vel denique alia quacunque de causa. Absit igitur ut quis existimet, eum demonstrationes consummatas dare non potuisse, qui inconium malas dediti Enimvero demus Mathematicum quendam insignem demonstrationes e summatas dare minime posse i Non ideo omnis ipsi deneganda erit soliditas, sed aliquis saltem eius gradus: solidior utique futurus, fi dare valeret. Eequis vitio Vertet, Uirtutem aliquam moralem ita definiri, uelammum comprehendat gradum, et fi qui eius laude fruuntur , eum attingere non possint lFixum requirunt disciplinae terminurum significatum, qui adeo gradui, quem hie vel ille attigit,
228쪽
De DUpos Ionibus naturalibus er Haritibus latelleR. a is
attigit, attemperari nequit, fixus quippe noti sutura . cum nulla ratio suadeat, ut iadefiniendo hunc potius gradum respiciM, quis alium.
s. 4 s. Qui solidus est, non admittit tanquam uera , nili sincienter probata, αμ coriaque sustenter explicata. Qui enim solidus est, habitu demonstrandi pol- Iotuissicis V. 4 3 P, adeoque judicare valet, utrum quid sit sussicienter proba- admittam, necne. Quamobrem cum non ignoret, propositionem esse veram, quae demonstrari potest g. 3 4 Log. , & tum eandem nobis esse certam, si q praedicatum subjecto convenire demonstrare valemus S. s68 Log. , vel V 'quod eidem conveniat observamus cf. 67 LM. ; utique tanquam Verum non admittet nisi sussicienter probatum. Iam vero exploratum est, nos iudicare haud quaquam posse, utrum propositio sit sulcienter probata nec ne, quamdiu terminus quidam in ea occurrit, quem penitus nondum intelligimus, consequenter quando profositio nondum suffcienter explicata, cum ignoretur, quid probari deineat. Quare cum, qui solidus est, non admittat nisi suffcienter probata per demonstrata ; idem nee admittere valet nisi lassicienter explicata.
Aecidit hinc. ut solidus nonnullis dieatur, qui non admittit nisi lassicienter probata Ee explicata, quamvis non satis aeeurate. Differunt enim esse solidum & solida discemete ab iis, quae talia non sunt . Solidus tunc demum erit, si ipse lassicienter explicet ac probet , quae inrmat, vel negat: id quod sequente propositione ostenditur.
S. 4 6. Quis cienter prebar, quae a mar, vel negat, solido est. Quoniam solaismenim ideo propositionem datam probamus, ut certi reddamur eam esse ve- δῖ soliaram, propositio vero tum demum nobis certa est, quando demonstrare dus. valemus praedicatum subjecto convenire I. s68 LM. γ ; qui lassicienter Probat, quae assirmat, vel negat, eadem demonstrat&, ubi nulla ex parte desiderari patitur industriam suam, demonstrationes dat completas atque ordinatas I. 834.799 Leg. , adeoque consummatas S. 83s LM. . Enimvero qui demonstrationes consummatas dare valet, solidus est S. 4 Pi solidus igitur est, qui lassicienter probat, quae a firmat, vel negat.
Patet igitur, solidum definiri ροδε per eum, qui iussicienter probat , quae a firmat. vel negat, modo constet quidnam sussicienter probetur, nempe quod evincitur per demonis strationes, easque inprimis consummatas . Quoniam vero demonstrationes istas ingrediu tur quoque principia a posteriori stabilita; per se patet , ad lassicientem probationem quoisque requiri, ut a posteriori stabiliantur a quae ab experientia hauriuntur.
lassicienter quid probat, is idem demonstrat, quemadmodum ex demon- proburio stratione praecedente patet. Enimvero si qua propositio demonstratur, ex in oec iis, quae notionem lubjecti ingrediuntur, seu de eodem sumuntur, ra- . aetiocinando colligitur praedicatum F. II a & seqq. LV. , consequenter ei alis. antequam demonstratio inchoari potest , enumerandae sunt determinati nes subjecti, quarum vi praedicatum eidem tribuitur, & notio praedicato respon-
229쪽
doctrina quaenam dicaIur. Qua meaetbodo doctrina
respondens eommunicanda, ut constet, quid ex illis colligi debeat. Sunficienter igitur eandem explicat caLI I 29 Log. , consequenter qui eandem sufficienter probat, eam etiam ante suffcienter explicat.
Patet igitur iussicientem eorum, quae affirmantur Se negantur, explicationem de suta sciendem probationem necessario inter se eonneeti, ita ut hae posita ponatur etiam illa, etsi non vice versa posita illa haec quoque ponatur.
S. 448. Solida rispina dicitur, quae constat propositionibus suscienter proin balis seu demonstratis, adeoque & suffcienter explicatis tar. 447 .
Staidam doctritiam proponere studemus in scriptis nostris, ringentibus licet adversa riis, qui sibi ab eadem metuunt. Rationes patent ex sequentibus.
S. 4 9 Quoniam in methodo philosophica , quae cum mathematica eadem I. I 39 Distus praelim. P, non utendum est terminis, nisi accurata definitione explicatis S. D 6 Disc. prael. , nec principiis nisi lassicienter probatis S. Ii 7 Disc.prael. , neque admittitur propositio, nisi quae ex princi. piis lassicienter probatis deducitur tS.Ia 8 Dibe .praelim ; Doctriva metis A pHAsopbica, seu matbematica propostia solida es.
Abiit autem , ut quis sibi perluadeat, te solidam proposuisse doctrinam , ubi meth dum mathematicam, quam nox & philosophica m dicimus, infeliciter imitatur, ut ex ternam e tis speciem saltem mentiatur imitamentum i Distinguet doctrinam solidam ab ea, quae ad speciem saltem composita est , qui methodi leges ex Lorica perspectas a curata Matheseos ac philosophiae nostrae tractatione sibi familiares reddidit, ut eas prompte explicare possit.
Cui scientia es , is sondus est oe doctrinam solidam possidet. Cui enim scien
tia est, is ea, quae scit, demonstrare S. 398 Log. , atque adeo suffcie ter probare valet sper demonstrata in S. 446J. Enim vero qui ea, quae affrinmat vel negat, suffcienter probare valet, solidus est S. 469. Ergo cui scientia est, is solidus est. Similiter qui ea, quae a firmat vel negat, hoc est, singulas, quas tuetur propositiones s. r.eto4 Log. , demonstrare vel suscienter probare valet, is doctrinam solidam habet cS. 448 γ. Ergo cui scientia est , is doctrinam solidam possidet.
Si quis attentior fuerit ad ea , quae hic demonstrantur; disserentiam inter scientiam de soliditatem animadvertet. Nimirum soliditas spectatur in intellectu citra respectum ad cognoscibilia . quae animo comprehendimus, attendendo tantummodo ad modum, quocirca cognoscibilia versamur ; scientia vero includit cognoscibilia , quae nobis innotuera , atque eadem exprimit cum modo cognitionis, quatenus is per applicationem inest ipsi eo-lnitionis actui singulari . Apparet itaque arctus soliditatis ac scientiae nexus, Ita ut non et ur scientia sine aliquo soliditatis gradu. .Estimantur autem gradus scientiae ex multitudine eorum, quae scimus: gradus autem soliditatis, cui cum ob ecto nihil est negotii , alio prorsus fundamento nituntur I. 4 a in .
I. 6s I. Tantum scimus , quantum memoria retinemus. Pone enim, te quid memoria non retinere: ejus ergo ideam animo reproducere re productamque recognoscere minime vales c S.I8O . Quare cum ea sciamus, quae ic monstrare
230쪽
De D;spositionibus naturastas S mbitibus intellia. at
strare valemus s.f98 Log. , ea vero, quorum ideam reproducere ac re- productam cognoscere minime valemus, multo minus demonstrare valemus, quia hic potissimum respicimus ad objectum cognitionis mU. S. yως quorum ideam re producere minime valemus, consequenter quorum nulla nobis amplius est idea , ea nec scimus. Ergo non scimus , ni si quae memoria retinemus, seu, quod perinde est, tantum scimus, quantum m
moria retinem . Propositio pervulgata esti sed hie eam ad fixam notionem terminis philosophicis eo
S. Asa. Quoniam qui rei oblitus est, ejus ideam reproducere vi imaginationis nequit S. 2I6 , adeoque nec eam memoria amplius retinet fg. Igo : qui ejus, quod sciverat , si1iviscitur, ipsius amplius Icientiam non habet.
Unde patet, quomodo scientia, quam nobis comparavimus, imminui possit.
S. 6 3. Habitus d lacte ratisrinandi ae ratiocinia taneatenandi remanet, etiamsi obliviscaris eorum, de quibus disin te ratiocinatus habitum istum tibi compar si. Habitum enim distincte ratiocinandi ac ratiocinia concatenandi tibi comparasti, non quod de iis praecise rebus ratiocinatus es, de quibus distincta ratiocinia formasti & formata eoncatenasti; sed quod tantummodoratiocinia formasti & concatenasti ac hoc ipso notionem distinctae ratiocinationis & legitimae ratiociniorum concatenationis tibi comparasti aD 3ox Quoniam itaque objectum, de quo ratiocinatus es, ad hoc nil quicquam confert , ut intelligas , cur habitum distincte ratiocinandi & ratioeinia concatenandi tibi comparaveris; sed sola sussicit actuum ratiocinationis ae concatenationis frequentia; ratio quoque sufficiens illius habitus in sola horum actuum frequentia continetur, nec quicquam ad eam facit obiectum, de quo ratiocinia distincta formasti & concatenasti sy. 36 Ontu. . Quare cum posita ratione sufficiente habitus ponatur &ipse S.I I 8 Onro P, adeoque ad hoc , ut ponatur, vel tollatur, nil quicquam faciat, quod ad rationem sufficientem non pertinet ; habitus quoque distincte ratioci nandi & ratiocinia concatenandi adhuc poni, adeoque remanere potest , etiamsi oblitus fueris eorum , de quibus distincta ratiocinia formasti & formata concatenasti. Patet hine habitum distincte ratiocinandi 8c ratiocinia legitime concatenandi conseris vari, quem studio mathematico tibi comparasti. etiam fi Matheseos prorsus obliviscaris, modo habitu illo utaris extra Mathe fini . 43r . Quamobrem studium mathematicum, quod comparandi istius habitus gratia, nemo non exquisita industria tractare debet , nouest inutile, etiamsi nullus sit tibi futurus olim theorematum usus, sed fingula in spem futurae oblivionis addiscantur.
6. 4s 'Habitus ex veritatibus cognitis alias incognitas colligendi dicitur An inveniendi . Exemplo inprimis Mathematicorum probatur , quod detur ars inveniendi. Constat nimirum eos ex iis propositionibus, quas dem On-