장음표시 사용
261쪽
eam, atque hine psychomo iam esse possibilem, atque appareat an Imam quoque in iis rquae ad quantitatem spectant, leges mathematicra sequi, vetitatibus mathematicis, hoe est, arithmeticis 6c geometricis cum contingentibus non minus in mente humana, quam in mundo materiali permixtis .
s. 23. Voluptas simplex est, quae ex eo oritur, quod unius tantummodo per sectionis tibi conscius es. Voluptas vero mixta est, quae ex eo oritur ,
quod plurium perfectionum simul tibi conscius es. Similiter Taedium sim .plex est, quod ex eo oritur, quod unius tantummodo imperfectionis tibi conscius es. Ast Taedium mixtum est, quod inde oritur, quod plurium imperfectionum simul tibi conscius es.
Quoniam in Moralibus plurimum interest , ut distincte cognoscamus , unde voluptas otiatur ac taedium, ut prae udicia detegantur virtuti inimica, vitio amica 3 eonsultum fuit voluptatem simplicem a mixta , dc taedium simplex a taedio mixto distingui, ut ope hxtum definitionum excitemus attentionem, sine qua acumen nullum est ad diversas voluptatis atque taedii rationes seu causas agnoscendas 6c a se invicem separandas, ne per errorem uattribuatur, quod a pluribus concurrentibus derivandum.
Si plures pe=fectiones simul confuse percipis, voluptas mixta oritur, quae in Iar uniu3 apparet. Si enim plures persectiones simul confuse percipis, eas a se invicem non distinguis cap. 39ὶ, adcoque non tanquam plurium , consequenter tanquam unius tibi conscius es. Quoniam igitur voluptas incognitione intuitiva illarum tota consistit S. III , ex singulis quidem perfectionibus ortum trahunt voluptates singulae, sed quae in unam con funduntur, atque adeo voluptas mixta Oritur S. 523 , quae instar unius
seu simplicis apparet I. cit. 9.
Patet hinc ratio, cur voluptatem mixtam dixerimus , quae a persectionibus pluribus simul pereeptis ortum trahit. Quemadmodum mixtum oritur ex plurium iniseibilium confusione, ut particulae imperceptibiles invicem uniantur & massae mixtionem ingredientes massam unam constituant , ita quoque voluptas mixta nascitur ex voluptatum plui: um confusione , ut inde oriatur una quaedam voluptas. Sicuti autem miscibilia resolvuntur in particulas, quae invicem unitae constituunt corpuscula mixti, & horum unione demum prodit integrum corpus mixti, ita voluptates simplices, quae in tempore existunt, partes successivas habere intelliguntur, quae per tempuscula, quibus durant , determinantur, de confata ita momentaneae voluptates exhibent id, quod corpusculis mixti in mixto materiali respondet, atque momentaneis istiusmodi voluptatibus continuo sibi invicem succedentibus nascitur tandem instar entis luccessivi voluptas mixta integra, quae toto tempore, quo durat, percipitur. Inest igitur denominationi veritas g. asa. xs 3 cismi. , atque adeo notio voluptatis mixtae non modo per notionem mixti materialis explicari potest, sed datur etiam notio utrique mixto communis, quam inde abstrahere haud di me ulter licet. Ista autem notio communis utilitate sua non destituitur. Ex ea enim apparet, notiones confusas Scpereeptiones consulas instar mixti alicuius concipi posse: id quod inter principia heuristica Psychologiae propria referri debet, plurimumque confert ad interiorem mentis humanae cognitionem eamque totam quantam pragmaticam ob eximium prorsus in philosophia morali usum.
Si plures perfecῖiones simul confuse percipimus ; taedium mixtum oritur , quod instar unius apparet. Probatur propositio praesens eodem prorsus modo , quo veritatem praecedentis evicimus.
262쪽
De Voluptate ae Taedio, nee non dilotione bonἰ ae mal7. 240
Ex propositione praesente ac praecedente inteli igitur cautione opus esse , si a posteriori confirmare volueris, quae de magnitudine voluptatis s. s Io. s IIJ ac taedii domimus i s. 111. Ia .
Si imperfectis aliqua oe perferitis flaui clare percipiuntur ; taediam et Do- Taedii es
Iupta simul percipluatur. Etenim si imperfectio percipitur clare, taedium istu oritur S. 3 I 8 : si vero perfectio clare percipitur , voluptas nascitur hq III . Quoniam vero contradictionem nullam involvit , ut duas simul I' res percipias, in quarum una imperfectionem , in altera perfectionem intueris S. Io Ontot); impossibile igitur non est 6. 79 Ontia. , adeoque fieri potest ut imperfectionis alicujus ae perfectionis alicujus tibi simul conscius sis, etsi simul pereepta a se invicem non distinguas, adeoque confusa sit j multanea perceptio β. 399, consequenter si contingat imperfectionem aliquam & persectionem simul a te clare percipi, taedium &voluptas simul oriri debent.
Quemadmodum perlaea io & imperfectio simul pereeptae confunduntur, ut eonfusa quaedam inde nascatur perceptio 3 ita quoque taedium ac voluptas confunduntur . ut mixtum quid oriatur. Quod si vero contingat, ut magis tibi conscius sis perfectionis, quam impersecticinis , talentione ad illam magis, quam ad hanc conversa s g. 3 voluptas quoque praevalebit adversus taedium, ut tua prae hoc percipiatur. Nulla in propositione praesente latet contradictio. Neque enim supponimus nos conicios esse per tectionis ac imperaiectionis simul in eodem ob:ecto; sed is obtectis diversis.
Quoniam perceptiones sertiores obscurant debiliores, ita ut debili 't res prorsus non appercipiamus F. 76 99 , consequenter debiliorum no- η his prorsus non conscii simus f. as ; voluptas vero tota in persectionis cujusdam S. y I i , taedium in imperfectionis cujusdam cognitione intui- υ Uritiva seu conscientia consistat I. s 18 9 : F perceptis imperfectionis claritate taedium sua multu in superat perceptionem persectionis, voltiptas prae taedio non percipi- es contur, & vici i sim si perceptio persestionis claritate sua multum superat perceptio.
nem imperfectionis, taedium prae voluptate non percipitur.
Iutelligimus hic perceptionem claram , quae eum appercept ione coniungitur, ut scilicet nobis conscii simus ejus, quod percipimus, atque id agnoscere valeamus . Confirmat autem propositionem praetentem experientia. Ponamus enim nos intueri imaginem maxi
mam partem prototvpo suo similem, sed in parte dissimilem, fimulque eonseios esse &fimilitudiuis, & disti militudinis. Quod si attentionem magis convertas in similitudinem , quam dissimilitudinem, ut illius multo magἰs tibi conscius sis quam huius f. 13 7 ; voluptatem quoque ita percipies, ut taedii tibi prorsus non sis conscius. idem obtinet in casu opposito.
Si voluptas plurimum superet taedium, taedium prostis non appercipitur. Et obscVrs- vicissim fit odium plurimum superet voluptatem , voluptas prorsus non appercipi. hq tu . Ponamus voluptatem & tardium simul percipi: cum Voluptas pari- .Hii to ter ac taedium in eas resolvi possint partes, in quas tempus, quo durant, talis. resolvitur; particulae voluptatis ac taedii momentaneae concipi possunt in- mr corpusculorum mixti g. χεῖ Cosmo P, consequenter tota voluptas totumque taedium per tractum temporis continuatum tanquam com p
263쪽
situm quoddam continuum ex istis corpusculis, seu tanquam mixtum fg.
Esa. G οἱ . Perceptio igitur voluptatis ac taedii simultanea comparari potest cum visione duorum coloratorum invicem permixtorum , aut cum
gustu duorum lapidorum invicem permixtorum . Enimvero si colorati unius quantitas exigua admodum fuerit . mixtum pro simplici habetur sensuum judicio. Et similiter si sapidi unius quantitas veluti salis aquae admixti valde exigua fuerit, aut contemptibilis a sapor salis nullus percipitur. Quare nec voluptas appercipietur si a taedio, cui coexistit, plurimum superetur: nec taedium appercipietur si a voluptate plurimum superatur . Idem etiam hac ratione ostenditur. Quoniam voluptas plurimum superat taedium per Θpoth. ejus quoque tanto magis coiistius tibi esse debes, quam taedii , quanto illa hoc major est, consequenter perceptio voluptatis sensationi fortiori, perceptio autem taedii debiliori res Pondet cf. 74.73 P. Enimvero sensatio fortior obscurat debiliorem, ita ut subinde debiliorem prorsus non appercipiamus cap. 76 ῶ voluptas igitur fortior obscurare debet taedium, ut subinde taedium prorsus non appercipiamus. Patet idem eodem modo sese habere, si taedium voluptatem superet, ut haec subinde prorsus non appercipiatur, consequenter perinde sit ac si nullam, vel nihil ejus perciperemuS . Confirmatur idem a posteriori . Etenim si dolorem quendam perciapimus, ejus sensus quasi extinguitur voluptate quadam maxima, qua
perfundimur , attentione nostra conversa tota in perfectionem quandam rei , veluti in veritatem, quam meditando cruimus, ac in eadem
Primum demonstrandi genus neminem offendet qui in Mathesi fuerit vel satus, praesertim si problematum physicomechanicorum resolutiones perpenderit: neque enim ignorabit in quantitatibus rerum demonstrandis admitti fictiones. Quamobrem cam nobis hic jam sit negotium cum quantitate voluptatis ac taedii; iisdem fictionibus haud aegre locum concedet. Perpendenda praeterea sunt de modo perceptiones con tutas instar mixtarum mal-sarum considerandi paulo superius sis. I. 3 14 in dicta e ita nimirum omnis protinus evanestet difficultas. Quod si vero quis nondum satis exercitatum habuerit animum, ut fictiones in demonstrando adm: ttere recuset s is voluptatem ac taedium cum lentationibus cCπρο- ret, quemadmodum in demonstratione altera fecimus. i perspicati 'res sunt , rne non monente animadvertent, obi curationem perceptionis debilioris a sortiori faciam, quam ruoad sensationes a posteriori sumimus I. 7sὶ, eodem modo de mons rari posse , quo minucendo simultaneam taedii ac voluptatis perceptionem ad mixtum, seu massam mixtam, propositionem praesentem demonstravimus.
. I 29. Voltiptas praedomisari dicitur, si tanta fuerit, ut taedium, si quod adsuerit, non appercipiatur. Et vicissim Taedium prae dominari diuitur, si tantum fuerit, ut voluptas, si qua adfuerit, non appercipiatur Praedom nitim adeo Gluptaris consistit in totali obscuratione taedii, & vicissim Prae- dominium taedii consistit in totali obscuratione voluptatis.
Posse voluptatem pariter ac taedium pra dominari , per propositionem praecedentem patet.
264쪽
De Voluptate ae Tadio, uec non Notione boni ac mal7. 23ι
S. SIO. Si quis perfectionem aliquam intimius perspicit aut agnoscere sibi videtur, Cur non quam alter tamen non agnoscit I ille summa voluptate perfunditur, cum biene omnes minimum quidem ejus percipiat. Quoniam enim perfectionem aliquam inti- ς Memmius perspicit, aut eam perspicere sibi videtur per Θpotb. voluptas oritur magnitudini perfectionis agnitae S. 3169, & gradui certitudinis seu per- ba , is suasionis proportionata β.sI79, adeoque fieri potest, ut summa perfun- perendatur voluptate, scilicet si summae cujusdam perfectionis sibi certo con- piant. scius, aut conscius esse videt u r. Enimvero quoniam alter nullam agnoscit perseitionem per Θ tb. nulla quoque perfunditur voluptate S 3 II . Fieri adeo potest, ut unus summa voluptate perfundatur, cum alter ne minimum quidem ejusdem ex eadem re percipiat. Idem confirmatur a posteriori. Si aedificium aliquod juxta regulas Arinehitecturae ita fuerit extructum, ut nihil in eo deprehendatur, cuius ex iisdem ratio reddi non possit; architectus peritus ex contemplatione ejusdem summam percipit voluptatem, cum illius ignarus nihil prorsus ejus sentiat. Architectus peritus agnoscit consensum aedificii cum regulis archia tectonicis, adeoque ejusdem perfectionem , & securus de veritate istarum regularum extra omnem dubitationis aleam positum existimat suum de illa judicium. Enim vero architecturae ignarus regulas istas ignorat, ad coque perfectionis aedificii conscius sibi esse nequit. Ecce igitur tibi duas pers
nas, quarum una perfectionem aliquam intimius perspicit, altera vero eandem non agnoscit. Illa perfunditur voluptate summa ; haec ne minima quidem tangitur. Veritas adeo propositionis praesentis experientiae con sentanea . Quod si ad alia respicias exempla,eademque acumine conveniente perlustres ἔ inde eodem modo veritatem eandem confirmabis .
Non urgemus, quod architecturae peritus dum perfectionem aedificii intuetur sibi simul eonscius sit perfectionis architecti, cuius eoisilio aedificium fuit extructum; im non ur emus, quod propriae quoque persectionis sibi e scius sit, dum videt se perfecti nem aedificii latentem deprehendere & in apricum productam aestimare posse . Sussicit enim ad confirmandam propositionem piaesentem exemplum persectionis simplicis , praesertim cum non repugnet, persectionem simplicem agnosci posse ma orem composita , imo etiam revera fimplex malor esse queat composita, neque et tam implicet, ua periectio simplex
Quoniam artis periti persectionem Operis intimius perspicere eamque C. m. iri valent, cum imperiti nihil ejus cognoscant; Artis perisi ex operibus ris periit artificis periti plurimum voluptatis percipiunt, eis imperiri nullam inde perci- ex operipiant F. 33o . rem.
Corollarii hujus veritas per propositionem praecedentem primo statim intuitu mantis U Ra , cum, tanquam species sub suo genere, sub eadem contineatur. Quamobrem quoque eam iurarea posteriori confirmaturi selegimus exemplum , quod est corollarii casus specialis . perci
265쪽
a 32 Pars II. Sect. I. Cap. I.
cognitioiane ac imventione veritatis prece pisa
signis percipitar. Qui enim res distincte cognoscit, ille ipso opere perspicit, quaenam differentia inter notiones distinctas & confusas, judicia determinata ac in determinata, ratiocinia denique distinc a & confusa interis cedat S.Ia I. 173 γ, consequenter perfectionis intellectus sui sibi conscius est , quem ad distinctam rerum cognitionem sufficere experitur, cum rotalii res distincte cognoscere nequeant. Quamobrem ex distincta rerum cognitione voluptatem percipit sar γ. Quilibet, qui veritatem proprio Marte eruere vaIet, propria experientia didicit, majorem requisi posectionem intellectus ad veritatem incognitam proprio Marte eruendam, quam ad eam, quae ab aliis inventa fuit, cosnoscemum. Quamobrem dum veritatis a se inventae sibi eonscius est, periectionem intellectus sui intuetur . Εκ inventione igitur veritatis voluptatem percipit c* s II , eamque insignem g. 26.s a P . Confirmatur Heiu a posteriori. Neque enim solum hic provocare I cet ad domesticam experientiam , verum etiam viri alii egregii idem de se testantur, quod scilicet non magis taceram voluptatem unquam percepe rint, quam ex cognitione, ac inprimis inventione veritatis. EMmplo i bis est de Vela Mausto in Medicina Mentis pari. I p.r3. Inprimis autem hic prae ceteris nominandus est Heron=-ν Cardanuν, qui tanti aestimavit v luptatem, quae ex cognitione veritatis percipitur, ceterisque quibuscu rue praetulit, ut, cum jam senex morti proximus esset, juramento con-rmaret, nolle sese vitae suae partem residuam commutare cum vita juveni Somnium rerum afluentia abundantis, sed riliterati Constat autem Casedanam non in nuda tactorum noti tra substitisse, sed in rationes quoque e rundem penetrasse, ut ut ipsi non semper licuerit esse adeo felici, ut in veras incideret.
Plurima sum, quae de voluptate ex cognitione veritatis percipienda demonstrari pota sunt. Evimvero cum de hoc argumento vixerimus in I masti retias A. 719. πνim. Visum a mimo in specie ostenderimus Trim a-um. nnan. 3 , quaenam voluptas ex cognitiom vera ι revelatae proficiscuus , non opus est ut hic simus P l lx lsres..
remis ad femonum, an vero in imperfectisxum numerum referri debeat; nec voluptat volora- ulla, nec taedio inde a cisti . Quoiam enim ignorat, num id qnod in rτμm VH quadam, vel in se percipit, in numerum persectionum referri debeat . nullius perfectionis sibi eonscius est. Quare eum voluptas non oriatur, nisi alicujus perfectionis tibi fueris conscius s.s II ; nullam inde voluptatem percipere potes o Porro quoniam ignoras, num id, quod in te vel re quadam alia percipis, innumerum impersectionum referre debeas ;nullam quoque impersectionem intueris, scilicet ut tibi conscius sis, esse imper scitionem, quam rntueris. Quare cum taedium non oriatur, nisi e κintuitiva imperfectionis alicujus cogniti e S. II 8 . nullum quoque taedium
266쪽
De Voluptate ae Taedio, nee non N otione boni ac maia. 233
dium inde percipere potes. Quamdiu itaque ignoras, utrum id, quod in re quadam vel in te percipis, in perfectionum , an vero in imperfectionum numerum referri debeat, nec voluptate ulla, nec taedio inde assicieris. Idem confirmatur a posteriori. Si quis enim Architecturae imperitus fuerit, is ignorat utrum ornatus aedificii in numerum persectionum , an in numerum impersectionum sit referendus. Quod si ergo nullo praejudicio captus, nec in necessitate judicandi constitutus ut alicui det locum, judicium suum suspendit; nec tardium aliquod, nec voluptatem ex illo percipit, sed, si qui fuerint, quibus idem placet, fuerint etiam alii, quibus displicet, ipse indifferenti prorsus est animo: sit ita ceteri magna animi commotione pro diverso gradu voluptatis ac taedii inter se disceptent, an
ornatus laudari, an reprehendi mereatur.
Status hic indifferentiae probe notari meretur, eam maximi sit in philosophia morali momenti. Ceterum obtinet is tantummodo respectu oblecti cujuidam praesentis e fieri enim potest ut eodem tempore animo praesentia sint oblecta alia, unde vel voluptas, vel taeditim percipitur.
S. S34. Si quis demonserare nequit id, quod in numerum perfectionum, vel impe fectionum refert, in eo genere locum mereris ejus voluptas, vel taedium mutari potes . Mutatur autem in flatum indisserentiae , ubi ignorantiam suam quis agnoscit : mutatur in oppositum , ubi judicium pristinum in contrarium mut tu . Si quis enim demonstrare nequit, id, quod in numerum persectio num , vel imperfectionum refert, in eo genere locum mereri; is certus
non est, utrum judicium suum sit verum, an falsum g. 37o Log. , sit ita quod sibi certus videatur. Quoniam igitur fieri potest , ut ignorantiam suam agnoscat ; iudicium suum in posterum vel suspendet, vel contrarium. ample etur. Quodsi judicium suum posthac suspendit, se ignorare agnoscit, utrum in numerum imperfectionum, vel persectionum referri debeat, quod antea vel in istum , vel in hunc retulit. Nulla igitur voluptate, vel taedio allicitur, etsi antea vel voluptatem , vel taedium inde percipiebat S. 33 . Quodsi vero judicium mutat in contrarium, & antea judicavit, in persectionum numero quid esse; idem nunc innumerum impersectionum reseret. Quare cum in casu priori voluptate perfunderetur S. III P, nunc taedio alficietur I. si 8 . Enim vero si antea judicavit in numero imperfectionum quid esse; idem nunc in numerum perfecti num referet. Quare cum in casu priori taedio afficeretur S. sI82; nunc voluptate perfundetur S. s Ir . Quoniam itaque fieri potest, ut voluptas, quae ex re quadam percipiebatur, non amplius ex eadem percipi, tur, vel ut ejus loco taedium animum Occupet, ubi demonstrare nequis esse in genere persectionum, quod in earundem numerum refers per demo frata I voluptatem in hoc casu mutari posse patet S. 29o Ontia. . Et e dem modo patet , mutari etiam posse taedium, ubi demonstrare non potueris esse
267쪽
ris esse in genere impersectionum, quod in earundem numerum refers. Enimvero quoniam animus tardio assicitur, qui anica voluptate perfundebatur, ubi in numerum impersectionum rciars, quod antea in perfectionum genere esse judicaveras, & vicissim animus voluptate perfunditur , qui antea taedio assiciebatur, ubi in numerum perfectionum refers , quod antea in imperfectionum genere esse judicaveras per demon rata, in caluautem utroque judicium de persectione rei, vel imperfectione ejusdem mutetur in contrarium t S. 297-αγG. , sitque etiam taedium voluptati contrarium se; voluptas, vel taedium in contrarium mutatur, ubi judicium de persectione, vel impersectione in contrarium
mutatur. Et quoniam animum nec voluptas, nec taedium amplius occupat, ubi ignorantiam tuam agnoscis de persectione, vel impersectione rei judicaturus per demonstrara ἱ patet porro statum voluptatis, vel tardit mutari in statum indifferentiae, ubi ignorantiam tuam agnoscis judicaturus de persectione, vel imper fictione rei, cum antea de alterutra per praecipitantiam statuisses.
Principium hoc laecundum est in praxi morali, eum per id in potestatem nostram redigantur , quae in eadem non lunt.
S. S35 aeum non is nuda voluptatis privatione consistit; sed positiis quid est. Oritur enim ex intuiti va impersectionis alicujus cognitione cI. I ID, ade que non tantummodo abest cognitio intuitiva persectionis. Quare cum voluptate privemur, quando abest cognitio intuitiva persectionis I .s It taedium non in nuda privatione voluptatis consistit. Est igitur quid positivi.
Nimirum que in sola privatione consistunt , ea tantummodo agnoscunt rat Ionem deficientem: quae autem rationem positivam habent, qua positiva ponum ur . a IS μι. ; ea di ipsa positivi quid sunt. Atque ideo dat ut inter voluptatem atque taedium status quidam intermedius, in quo neutri locus est g. 333 ὶ, eum inter positivum & privativum non detur medium, veluti inter lumen & tenebras, inter notitiam de ignorantiam nihil intermedit concipitur. Unde propositio praesens ex principio status intermedri inter voti Ptatem ac taedium demonstrara poterat. Proposita O vero haec suum itidem haebet usum in Praxi morali , neque inter steriles nutas reterenda, propterea quod terminis ontologicis constet praedicatum, ob praejudicium commune de sterilitate Ontologiae.
g. 536. Voltiptas ct taedium ortum trisum ex perceptione confusa perfectionis S imperfestionis. oriuntur enim voluptas ac taedium extemplo, dum persecti nem aliquam , vel imper fictionem in re pereepta intuemur: id quod unusquisque in seipso experitur. Enimvero cum cognitio intuitiva , qualis cum ad voluptatem f. s II tum ad taedium requiritur S. si 8 , demum dis stincta evadit, ubi attentionem nostram successive promovemuS ad ea , quae ideae rei insunt S. 682 Log. taedium ac voluptas distinctam perse-etionis ac impersectionis perceptioncm minime praesupponunt. Idem confirmatur a posteriori. Omnes homines voluptate perfundu tur ac taedio assiciuatur. Plerisque autem horuinibus perceptiones nonnisi
268쪽
De Voluptate ae Taedio, nee non pie otione boni ae mali. ass
confusae sunt, paucis distinctae . Necesse igitur est, ut ex confusa peremptione, non ex distincta ortum trahant voluptas atque taedium. Imo quod etiam illi, qui res distincte percipiendi facultatem habent, persectionem, vel imperfectionem nonnis confuse percipiant, dum voluptate perfunditur, vel taedio assicitur ipsorum animus; in casibus specialibus patet evidentissime. Nimirum quando veritatem quandam profundam, quam comprehendere aegre poteramus, multo tandem studio atque labore perspicimus penitus: quam primum nobis conscii sumus nos eam jam intelligere ac vim demonstrationis percipere, toti voluptate perfundimur. Voluptas hic ex eo est, quod nobis conicii sumus persectionis alicujus intellectus, quatenus is ad veritates, quae aegre comprehenduntur, intime perspiciendas aptus. Quaesiti enim cur voluptate perfundamur respondemus, hanc esse causam quod multo tandem studio atque labore Veritatem aegre comprehemdendam comprehenderimus, consequenter quod nobis conscii sumus, intellectum nostrum esse ad ea compresendenda aptum , quae non facile comprehendi possunt. Subinae etiam fmul intuemur persectionem inventoris perpendentes, quomodo ex assumtis dcduxerit quaesitum. Quaesiti enim cur voluptatem sentiamus respondemus, quod inventor tam apposite ex assumtis deduxerit quaesitum, consequenter quod nobis conscii simus, qua arte inveniendi imbutus fuerit inventor . Enimvero neque intellectus nostri, neque inventoris persectionem distincte nobis repraesentamus, dum voluptate perfundimur, utraque in idea confusa latet, quam intuemur; attentione vero ad eandem conversa reflectendo demum distincte agnose tur. Idem adhuc clarius perspicitur in exemplo architecti, quo jam antea usi sumus in praesente negotio. Dum enim aedificium distincte contemplatur, consensum eorum, quae in eodem observat, cum regulis architectoniacis nonnisi confuse percipit, imaginatione regulas repraesentante cur II7 ,& memoria easdem recognoscente S. ITI P. Etenim actus contemplati nis conjunguntur cum actu imaginationis atque memoriae, sed quatenus simul sunt in unum confunduntur, & perceptionem confusam visus sociam constituunt. Sane unusquisque statim novit, consensum cum regulis no nisi consula percipi posse, qui novit regularum numerum & lcmporis a gustias cogitat, quo tota contemplatio absolvitur: fieri enim non posse videt, ut per distincta ratiocinia regulae ad ea, quae observat, applicentur , vel determinationes ab aedificio abstractie &ad regulas relatae eaedem judicentur, quae per regulas praecipiuntur. Quoniam igitur constat perceptionem persectionis, in qua voluptas consistit, esse confusam ; non opus est , ut exemplis confirmemus , pcr-ceptionem quoque imperfectionis, in qua taedium consistit, confusam esse. Neque enim ulla est ratio cur vel leviter suspicemur, perceptionem imperfectionis aliam esse debere, quam perfectionis , ut in illa taedium con
269쪽
sistat, quemadmodum in hac voluptas. Si cui tamen volupe fuerit pecu liaribus hic uti exemplis, quibus eadem de taedio confirmet, quae de voluptate evicta sunt; is cogitet archi remim ex aedificii contemplatione taedium percipientem, quod dissensum aedificii cum regulis architectonicis intuetur. Ita enim ad casum dissensus animadversi nulla opera transscret, quae de casu consensus observari docuimus.
Quoniam cognitici intuitiva perfectionis ac impersectionis ideis confusis tota absolvitur , in qua voluptas atque taedium consistit I plerique ne moniti quidem advertunt, quod non percipiant voluptatem , vel taedium , nisi quatenus persectionis aut imperfectionis cirusdam si conscii sunt, sive ea vera sit, sive apparens, ut adeo vulgo deficiat principium , ex quo de v Iuptate ac taedio ratiocinentur. Patebit autem in progressu , praesertim in philosophia morais It iscunditas notion ri cartesianae suis limitibus a nobis circumscriptae. Eis enim eam νde taedio non fuerit locutus, nullo tamea negntici notio voluptatis mutatis mutandis altaedivin extenditur .
f. 337- Voluptas apparens cum vera confunditur, quia consistit in perceptione perse-RNoais confusa. Quoniam enim persectio confuse percipitur per Dib. ideo fieri potest ut perfectio appareat, quae non est, imo quod prorsus in num ro imperfectionum est. Quamobrem cum voluptas apparens ex persecti ne apparente, Vera autem voluptas ex vera perfectione oriatur cf. I r vera voluptas confunditur cum apparente, quia consistit in perceptione persectionis confusa
Maximi momenti est propositio praesens, eum plurimum inter fit in moralibus nolis, ubinam lateat lames mali.
g. I 38. Si quis inuesteat nothum disti Ham perfectisηis , cuius sibi costas est , vet
esse videtur ; is voluptatem veram ab apparente distinguit, aut saltem apparen-ri non fidis. Etenim si quaerit notionem distinctam perfectionis, cujus sibi conscius est ; persectionem veram ab apparente distinguit, aut saltem agnoscit, se ignorare, utrum id, cujus sibi conscius est, innumerum perfectionum, an in numerum imperfectionum referri debeat. Quamobrem in casu primo voluptatem veram ab apparente distinguit ; in secundo agnoscit se ignorare, utrum ea vera sit, an apparens cf. 314 , adeoque in casu altero veretur, ne tantummodo appareat, quae non est, consequenter eidem non fidit.
Elueet hinc summa utilitas cognitionis distinctae persectionum, tum earum quae rebus insunt, tum illarum, quae in nosmetipsos cadunt.
I. 339. Dolor est solutio continui in corpore, vel actu facta, vel ex nimia tenso ne fibrillarum metuenda.
Definimus hic dolorem, quatenus in eorpore est, cum communiter vocabulum ita accipiatur . In mente vero quomodo percipiatur, in Ps vchologia rationali docebimus .
f. 340' . Significatus, quem vocabulo doliris tribuimus, es Uui loqtiendi conformis Sentimus enim dolorem, si vulneramur, v. gr. si digito vulnus infligitur. Vulnus a
270쪽
De Voluptate ae Taedio, nee non Notione boni ac mali. 237
Vulnus, in quo dolorem percipimus, oritur, dum continuum in cute ac GIostis fibris musculorum dissectis solvitur. Nihil ergo ibidem , ubi dolor har- num usuiret, deprehenditur, quam solutio oentinui. Quamobrem per dolorem, loquendi qui digito vulnerato, vel alii parti corporis vulneratae inhaeret, nihil in- ςρ str telligere possumus, quam solutionem continui. Quod si dolor quidam per- 'cipitur, ubi nec cutis, nec fibrae disruptae apparent; observationes microscopicae docent, fibrillas tenues esse diruptas, & ex aliis phaenomenis colligitur, majores , vel cutem esse disruptioni proximas propter nimiam
tensionem: etenim non minus cutis, quam fibrae tendi possunt, tensione autem nimia rumpuntur, cum nonniu determinatum quendam tensionis gradum ferre possint citra disruptionem .
Subinde etiam vocabulum doloris pro opposito voluptatis accipitur. quod nox taedii nomine insignire maluimus, ut evitaretur ambiguitas in loquendo . Et quoniam taedium ingens tristitiae nomine venit, dolor animi tristitia qu que appellari solet. Sed nostrum ein lingula a se invicem distinguere, quae diversa sunt, & vocabulis, quae, quod res agna. tas sibi invicem significant, vulgo consuaduntur, fixum atque determinatum tribuere significatum, ut ne desint notiones ad ratiocinandum aptae.
Dolor taedii species est. Etenim dum pars quaedam eorporis dolet, vel Ossor cutis, vel fibrae rumpuntur, vel saltem ruptioni proximae sunt S. 13 3. I si V Enim vero fi fibrae musculorum , vel fibrillae aliarum partium, veluti filamenta nervorum aut etiam cutis & cuticulae disrumpuntur, vel dissecan- isth. rur; partes istae ad functiones suas ineptae sunt , imo ad destructionem sui ac subinde corporis totius ob laesam functionem tendunt, nisi denuo continua fiant, in quibus continuitas dissoluta. Quare cum tum illa corporis pars imperfectione aliqua laboret s. so Ontolo ; dum mens solutionem continui in corpore percipit , imperfectionis cujusdam corporis sibi conscia est. Quoniam ergo in eo consistit taedium, quod imperfectionis cujusdam nobis conscii simus S. 318 ; dolor quaedam taedii speetes est.
Unde a m apparet ratio, cur dolor cum taedio, seu voluptatis opposito vulgo coniundatur ii M. g. 34o . Patet etiam ratio , cur dolorem a taedio distinguamus, cum non conveniat nomen i sectet imponi generi, ubi accurate loqui volueris. Nemo igitur reprehendet, quod voce taedii ad genus denotandum transtulimus, cum desit vocabulum commodum ad voluptatis oppositum indigitandum, quale in vernaculo idio nate prostat ν-. I. 1 Is j.
Id, ex quo voluptatem percipimus, placere nobis dicitur. Ast dis A es sicere dicitur id, ex quo taedium percipitur. Unde oppositum voluptatis, quod taedium appellavimus S. sis , etiam Displicentia vocari poterat, si ἡ Σ
posteritis hoc nompn magis arridet. cantur.
Placet nobis imago prototypo suo fimi lis, & quaesiti cur placeat respondemus, propter similitudinem eam nobis placere. Ast in limilitudine perfecto imaginis consist it, & quatenus hums similitudinis nobis sumus conscii, luptatem ex imagine percipimus. Placet igitur imago ideo, quod ex ea voluptat cim percipiamu . Ex adverto dii licet nobis imago prototypo suo disi lis & quaesiti cur displiceat respondemus, propter ditis militudinem eam ninis displicere. Ait in dissimilitudine impersectio imaginis consistit, & quatenus huius