장음표시 사용
301쪽
Quoniam vero imperfectionis magnitudini respondet taedii magnitudo S.I 2I , magnitudini autem ejusdem imperfectionis mali etiam magnitudo respondet Ss6s ; tristitia, quae in magnitudine taedii consistit as. 6is P,
magnitudini mali, quae nobis videtur, respondet. Idem etiam confirmatur a posteriori. Pertinet huc exemplum , quoad confirmandam propositionem anteriorem usi sumus S. 6ao . Quod enim amicus mortuus fuerit, quem impense amabamus, malum nobis re putamus, tantoque majus malum istud existimatur, quanto majus bonum amicitia ejus nobis videbatur. Amisso enim boni ingentis ingens malum ab omnibus reputatur. Patet igitur tristitiam hic oriri ex opinione mali ingentis nobis praesentis . Et quoniam tristitia tanto major est, quanto carior nobis fuerit amicus, consequenter quanto majus malum nobis vide tur jactura ejusdem ; tristitiae magnitudinem respondere magnitudini mali palam est.
Notio tristitiae communis est non minus ac gaudii: unde ex eo, quod quis i stis est . colligimus ei mali quidpiam accidisse: quemadmodum ex eo, quod gaudet, colligimus ipsum hono quodam potitum esse . Enimvero quod propositio possit converti, demonstrandum nobis est: quem in finem addimus propositionem sequentem .
Si tristitia in nobis oritur ex eo , quod accidit; id bis taηquam malum haud parvum confuse repraesentare debemus, ct quanto trimores fumus , tanto majinaestimatur malum. Si enim in nobis tristitia oritur ex eo, quod accidit; tae. dium ex eo percipitur, idemque praedominatur 9 6i9 2 , adeoque tantum est, ut voluptas, siqua adsit, non percipiatur, aut, siqua adesset, non apperciperetur 9. 329 . Quoniam itaque taedium voluptatem plurimum superare debet S. 1 28 γ; ingentis cujusda in impersectionis sibi conicius esse debet cI. 12I . Necesse igitur est ut id, quod accidit, tanquam malum
haud parvum sibi repraesentet sy y 6 3 γ, & quidum confuse c S. 136 . Et
quia taedii magnitudo a magnitudine impersectionis S. sa I 2, consequenter mali pendet S. 63 I tanto majus Malum ex opinione nostra esse debet, quanto tristiores sumus. Quae ad propositionem praecedentem confirmandam in medium adduximus, ea etiam ad praesentem confirmandam conducunt. Est dirim praesens conversa praecedentis: propositionibus autem , quarum una in alteram converti potest, cadem notio respondet, consequenter idem quoque exemplum utrique confirmandae inservit.
Propositio adeo praesens & praecedens eadem notione communi exhibentur.
g. 623. Quoniam tristitia afficimur, si quid nobis tanquam malum haud parvum r7praessentamus, quod nobis praesens est S. 62i , & ex adverso si tristitia in nobis oritur ex eo, quud accidit , id nobis tanquam malum
haud parvum idea confusa exhibere debemus S. 6aa ; Tripitia definiri potest Disitigod by Corale
302쪽
potest per affectum, qui in nobis oritur ex opinione rei praesentis, quam
nobis confuse tanquam malum haud parvum repraesentamus.
Hos ideo monemus. quod caνusus ipsumque secuti utuntur definitionibus realibus.
. g. 6a . Similiter quia gaudio aseimur, si quod nobis praesens est tanquam in- Gaudi; signe bonum idea confusa repraesentamus S. 6I69, & ex adverso si gau- definitiodium in nobis oritur ob rei cujusdam praesentiam, eam nobis tanquam noia re si . bis valde bonam confuse repraesentare debemus S. 61 79; Gaudium definiri potest per affectum, qui in nobis oritur ex opinione boni praesentis confuse percepti & quidem haud parvi.
Idem tenendum est de sequentibus affectuum speciebus.
I. 6as. Tristitia significatui, quem in desinitione nomisati eidem attributam, es Conforis fui loquendi conformis. Nemo non ex tristitia alterius colligit, accidisse ipsi quidpiam mali, manifesto indicio, quod malum nobis praesens pro tristitiae causa unica habeatur. Similiter si quid alicui accidit mali, nemo non I. inde colligit, quod tristis esse debeat, manifesto indicio quod malum no o iis bis praesens habeatur pro necessaria tristitiae causa. Ex communi igitur nin quendi. tione tristitia est affectus, qui oritur ex mali praesentis opinione. Quod vero tacite supponatur malum ingens, saltem opinione nostra, hinc conficitur, quod ubi alteri mali quidpiam accidit, & hoc tamen non obstante
minime contristatur, rationem reddituri malum vel extenuemus, vel ostendamus cur alteri tale non videatur, veluti si tristitia non assicitur animus ex morte agnati proximi, quod eum non amaverit, neque adeo sibi malum existimet, se agnato suo fuisse orbatum. Definitio igitur tristitiae realis, quam dedimus S. 623 , cum notione communi convenit, quam dc Car-rous retinet in Tract. de passione animae pari. 2. art. 6 I , tristitiam in nobis excitari affirmans mali praesentis consideratione, cum nobis proponitur ceu ad nos spectans . Enim vero tristitiae definitionem realem deduximus ex propositionibus t S. 62I.6aa , quas vi nominalis demonstravimus. Quoniam itaque definitio realis definitioni nominali aequi pollet, quod scilicet una ex altera demonstrari potest; definitio quoque nominalis, quod sit taedii praedominium insigne, notioni communi, consequenter usui loqueadi conformis cf. t 39 Log. . Idem etiam sic ostenditur. Notio communis tristitiae colligitur ex dua bus propositionibus, quas ex observationibus deduximus. Easdem propc-stiones deduximus ex definitione tristitiae nominalic S. 62I.6aa J. Ergo
definitio nominalis notioni communi convenit. s. 626. Si quod uni bonum ingens uiritur, alteri tale non videatur, aut minus Dia Cur ea. rem bonum babeatu ; ille gaudio multo effertur, hic autem vel nullo a citur, Gm
303쪽
vel saltem matre minore. Quodsi eat videatur malum, quod ab altero pro bona habetur ; ille trissilia, hic gaudio incitur. Ponamus enim Titio bonum iu- gens videri, quod ipsi daturi insigni gaudio efferri debet S. 6i6 . P namus idem Mevio pro bono non haberi; nullo quoque gaudio inde assiis cietur S. 624 . Ponamus idem Sempronio pro bono quidem haberi, sed multo minore, quam Titio videtur, gaudio quidem assicietur, sed multo minore, quam quo Titius effertur F. 616 . Ponamus denique idem Cajo pro malo haberi, quod a Titio & Sempronio pro bono reputatur; erit ipsi tristitiae causa S. 62ῖ , quod ceteris gaudium creat S. 624 .
Atque ita apparet, quomodo eodem posito obiecto unus gaudere possit , alter vero contristari. Quomodo unus multo, alter exiguo gaudio afficiatur; imo quando uni gaudium creat obiectum, quod alteri nullum creat. Propositionis praesentis vetitas a posteriori adeo manifesta est, ut eam inde confirmari non sit opus. Ceterum propositici ipsa, que admodum Omnis affectuum doctrina, plurimum utilitatis habet in philosoplua morali cum affectus per eam potestati nostrae iuruiciantur .
Quoniam perinde est, sive duo eodem, vel diverso tempore contrariam de objecto foveant sententiam, ut unus idem iudicet bonum, alter malum, vel saltem minus bonum, aut rem omnem in dubio relinquat , sive unus diverso tempore diversum Queat de objecto aliquo ad se relato judicium; quae de diversis subjectis in propositione praecedente demonstrata sunt, ea etiam ad unum idemque subjectum diverso lcmpore applicari possunt. Quamobrem si quis alio tempore malam judicet, quod antea bonam
juaecaverat; cum antea gauderet, alio tempore conIrauabitαν ct contra. POrro si quis alio tempore minus bonum, Des malam judicet, quod autea majus visum fuerat ; cum antea plurimum gauderer, vel contra retur, nunc gaudio vel tristia minore incietur. Denique se quis alio Iempore in dubio relinquit , utrum quid bonum sit, necne, quod antea bonum, vel malum judicaverat ἀeum antea gauderet, vel contristaretur, alio tempore nec gaudebit, nec co tristabitur.
Supponimus hic unam eandemque personam diverso tempore considerari posse tanquam duas personas diversas; si contrariam foveat de oblecto aliquo opinionem. Neque enim duae personae in praesente negotio considerantur tanquam dixeriae, nisi quatenus Contrarra sunt de ob echo eodem ad se relato ludicia. Diverso igitur tempore uua eademque persona eodem modo differt a se ipsa, quo duae personae eodem tempore a se invicem differunt . Quamobrem & personam unam eandemque diverso tempore positam, spectare licet tanquam duis, & vicissim duas personas eodem tempore, vel etiam tempore diveris tanquam unam eandemque personam his positam I temporis nimirum in prae .ente negoti nulla habetur ratio, quemadmodum ex definitione gaudii Se tristitiae reali l quet s. 613. 614 , ex qua intelligitur, nec in genesin gaudii, nee in tristitiae senesin influere tem pus, quo ludicium fertur. Latet in h)s principium heurishicum maxunae utilitatis, quod ab eo saeile eruetur, qui universalia abst rahere voverit. Ceterum me non monente patet sposse propositionem praesentem independenter ab antecedente eodem prorsus modo demonil rari, quo antecedentem demon Istravitnus. Dantur mitem propositiones quaedam vini versales. quibus utraque dc praecedens, & praesens , una cum plurimis aliis per modum corollarii ciantinentur, quas hic apponi non inconsultum duximus.
304쪽
S. 628. Si quis afeyus ex boni, vel mali repraesentatione oritur, o quod eodem eOm. Affectus morus bonum, vel malum judicaverat, postea in medio relinquit, quale fit; is ς μ' qcum antea assectu commoveretur, nunc nullo commovebitur . Quoniam enim τε ς affectus ex confusa boni di mali rep sentatione oriuntur cS 6os ); per eam i μ' 'intelligitur, cur potius oriantur, quam non Oriantur, consequenter haec
ipsa confusa boni malique repraesentatio affectuum ratio furuiens est g. 36OMOLI ; si quis nec malum, nec bonum judicat, quod antea ipsi malum, vel bonum visum fuerat, sed quale sit in medio relinquit , is nullo affectu alio tempore commoveri debet, cum antea affectu quocunque commoveretur . Hoc pacto patet, quomodo fieri possit ut, quem objectum aliquod ad affectum quendam concitavit, eundem in polierum idem oblectum non amplius ad eundem affectum perducat. Enimvero cum fieri etiam possit, ut quem oblectum quoddam non movet, in eodem postea idem Oblectum aliquem sive lucundum, sive molestum ea u.etur affectum εsequens addenda venit propositio .
Si quis objectum aliquod ad se relatum nec bonum, nee malum Iudiem, po- Affectus flea autem pro bono, vel malo ingente reputar έ cum antea illud esse tum exci- cur nunc raret nullum, postea quendam causabitur. Quoniam enim affectus ex boni & si mali confusa representatione oriuntur sy.6os , Sempronius autem objectum aliquod ad se relatum nec bonum, nec malum judicat; nullus quo que in eodem a Rus orietur. Enimvero quonia in postea idem objectum ad se relatum tanquam bonum, vel malum sibi repraesentat; affectus iam in eodem orietur. Quamobrem cum objectum nullum antea excitaret affectum, postea quendam causabitur.
Tacite supponimus ceteras determinationes, quae requiruntur, ut affectus ex reptae sentatione boni de mali oriantur, veluti quod esse debeat confusa, quod boni, vel inali determinatus quidam requiratur gradus & quae sunt his gemina, ne praeter necessitatem simus prolixiores, quam par erat. Nimirum talem hic R in similibus ea fibus supponimus ni malique repraetentationem, qualis ad gignendum affectum suificit . Talia monemus ingratiam tironum sciolorum, qui cum caecutiant, fibi acumine praestare videntur .
s. 63 . Si quis objectum asiquod, tanquam Muum, ves malum sibi repraesentat, Cur iis quod alter nec bonum, nec malum judicat; cum ille affectu commovetur, hic ab uno agi omni prorsus immunis es. Eodem prorsus modo ostenditur, quo propositi sim,
nem anteriorem 6 628 ostendimus. zyt
Poteramus quoque idem ex propositionibus anterioribus per modum corollarii eolligere vi principii, de quo abunde dictum est in antecedentibus, scilicet quod personae duae t - φνIcci M sctari possint instar unius bis positae, ubi temporis nulla habetur ratio c-. 1. 627 . in πιιο
Si quis objectum aliquod alio tempore sibi repraesentat tanquam bonum, quod Affectus a rea malum judicaveris ; cum idem affectum molestum provocasset, nuseiu- molesti incuπdum cassabitur θ congra. Quoniam enim in Sempronio assectus quidam j γψμOritur ex consideratione mali per lapab. ex malo autem, quod cognosci-OO 2 mus, V
305쪽
mus, taedium percipimus S. 369 ἔ assectus iste cum magno taedii gradu conjungitur II. 6o62. Est igitur affectus molestus ar. 6o9 . Enimvero quia mutata sententia Sempronius postea bonum Iudicat, quod ante malum ipsi visum fuerat per Θ tb. affectus, qui tum oritur, eodem objecto ad ipsum relato, ex consideratione boni Ortum trahit. Quare cum ex bono, quod cognoscimus, voluptat cm percipiamus S. 558 ; a flectus ille cum insigni voluptatis gradu conjungitur cf. 6 o 6 . Est igitur affectus jucundus I.6o 89. Pater adeo Sempronium, qui objectum aliquod sibi repraesentat tanquam bonum , quod antea malum ipsi visum fuerat, nunc affectum jucundum experiri, quem antea sentiebat molestum. Ponamus jam ex adverso Sempronium sibi repraesentare objectum tan. quam bonum, dum aisectus oritur. Quoniam ex bono, quod cognoscimus, voluptatem percipimus c S. 3 38 γ; affectus iste cum insigni gradu voluptatis conjungitur c V. 6o62. Est igitur affectus jucundus cf. 6o8 . Enimvero quia mutata sententia Sempronius postea malum judicat, quod antea bonum ipsi visum fuerat per Θmrb. affectus, qui tum oritur, eodem obiecto ad ipsum relato, ex consideratione mali oritur. Quare cum ex malo, quod agnoscimus, taedium percipiamus c,s699; affectus iste cum insignitae dii gradu conjungitur S. 6o6 . Est igitur affectus molestus g. 6o99 .Patet adeo Sempronium, qui objectum aliquod sibi repraesentat tanquam malum, quod antea bonum ipsi visum fuerat, nunc affectum experiri molestum , quem antea sentiebat jucundum . s. 632. Quoniam personae duae in praesente negotio confiderari possunt instar personae unius ejusdemque diversis temporibus diversimode de eodem subjecto ad se relato judicantis not. I. 627ὶ; si uηών objectum aliquod sibi renosentat tanquam bonum, quod alter Mi repraesentat tanquam malum, cum ille asserum jucundum experitur, bis molestum sentiet.ble non monente palam est posse hanc propositi ionem independenter ab antecedente e dem modo demonstrari, quo antecedentem demonstravimus. Ex propositione autem prae sente intelligitur, cur idem obtectum oppositos prorsus in diversis sub ectis excitet affectus non vero opus est ut ob ectam sit numero idem; 1ed sufficit esse genere, vel specie idem .
g. 633. -ον est dispositio animae ad percipiendam voluptatem ex alterius selicitat .
Dispositio hae data oceasone deducitur in actum, atque tum affectus oritur ν quem amoris nomine insignimus. Fert tamen usus loquendi, ut ipsam dispositionem amoris nomine indigitemus s eum amorem tribuamus illi , qui non actu commovetur , nisi utri sentit alterius felicitatem.
g. 63 sis ergo is, qsi alterum aruat, ejus felicitatem cognoscit, ex ea actu voluptatem percipit cy.633 . Pone enim eum intueri felicitatem alterius , nullam tamen inde percipere voluptatem. Animus igitur ejus non est ita
306쪽
dispositus, ut ex felicitate alterius voluptatem percipiat, consequenter eum non amat S cit. : id quod hypothesin evertit.
ι Ex actu amoris dispositionem illam colligimus, atque probaturi, quod alterum quis
g. 633. alterum impense amat, de felicitate ejus gaudet, tanto Iue magis gam Gaudiudet, quanto magis eum amat. Qui enim alterum impense amat, is pluri- amanti .mum voluptatis ex alterius felicitate percipit S. 633 . Quod si ergo tanta evaserit voluptas, ut taedium, si quod adestet, non apperciperetῶ voluptas praedominatur S. sa99. Quamobrem cum in praedominio voluptatum
gaudium consistat s. 6r ; si alterum impense quis amat, de felicitate
ejus gaudet. Quoniam amor non aliter sese exerit, quam voluptatis perceptionec S. 633 , quo magis quis alterum amat, eo major est Voluptas, quam ex felicitate alterius percipit. Quare cum gaudium tanto majus si, quanto major est illa voluptas, quae praedominatur S. 6I4 ; gaudium tanto majus erit, quanto major fuerit amor. 'Felicem vulgo judicamus eum, cui multa donantur & tanto seliciorem judicamus, quanto majus est donum, quod accipit. Quod si ci , quem amamus , donum Offertur; nos perinde gaudemus, ac si ipsim et idem accepissemus. Hinc audies affirmantes quod tantopere gaudeamus , ut in a jus non foret gaudium, si ipsim et donum istud accepissemus, & selicem pra dicantes accipientem. Quo major fuerit amor, eo magis nos gaudere , unusquisque in seipso experiri potest. Tenendum vero fieri posse, ut contrariis affectibus impediatur amoris actus, veluti si invidemus alteri selicitatem , quod ea nos carere deprehendamus. Etsi enim felicitatem alterius, quem amamus, appetamus, fieri tamen potest , ut adsint rationes, cur alterum aliqua in re nobis feliciorem esse nolimus. Ponamus v. gr. M vium ambire spartam , quam Ornare possit: Ponamus porro eum impense amare Titium. Quodsi tamen in Titium confertur munus, quod ipsemet ambit, praesertim ubi repulsam aegerrime fert; ex eo Voluptatem non per
cipit, quod Titius ad munus istud promotus fuerit. Hinc audiesafferentem, se non invidere Titio selicitatem suam. Se summo gaudio Hatum iri, si ad munus multo praestantius admotus fuisset, modo huic non fuisset praefectus. Abstrahimus in scientiis ab omnibus impedimentis, quae offerri possunt, atque adeo cautos esse oportet, qui eorum experimenta vel in se, vel in aliis capere voluerint, quae de anima hic traduntur. I. 636. Pet felicitatem hic intelligimus statum, quo voluptas vera perdurat. Felicita-
Dicitur felicitas vera ad differentiam apparentis, quae est status, quo quis ii δεμ
voluptate apparente fruitur. mim. S. 637.
307쪽
hominis quid conia ferant . Duaenana inse- Iistimem quid con ferant .
g. 637. Infeῖcitas est status, quo taedia perdurant.
Infelicitatem non opus est dii tingui in veram & apparentem . Et si enim ex eo taedium sit, quod per errorem de re aliqua statuatur 3 non tamen negari potest taedium istud qua dam in se licitatis partem constituere. Sane homines haud raro praeter rationem lese reddunc infelices, quod vitam cum taedio transfigant, quam sine eo tra figere poterant.
g. 638. Quoniam itaque voluptas quaelibet vera felicitatem ingreditur, quemadmodum pars totum S. 636 PBo dcS 3 I Onto θ; quicquid tota a-tem veram homini creat , idad felicitatem ejus quidpiam consert. Unde porro est, quod ad felicitatem hominis conferre quia videatis illud, quod voluptarem apparentem eidem creat. Si quis ex divitiis voluptatem percipit is divites praedicat felices. Si quis scientiae
fuerit cupidus, ut ex ea plurimum capiat voluptatis; is eum selicem esse judicat, qui animum multa scientia imbuendi amplissimam nactus est occasionem . Quemadmodum quemlt-het sua trahit voluptas, ita etiam variant hominum de felicitate iudicia. Hic parum refert, utrum judicium sit ver rati conseruaneum , necne. Ita moralibu autem vetitas diastinguetur ab eo, quod apparet
S. 639Similiter quoniam taedium quodlibet ad infelicitatem pertinet S. 6 37 ;quicquid homini taedium creat, id ad infelicitatem ejus quidpiam confert . Unde porro est, quod ad infelicitatem hominis confore quid videatur lud, quod
eidem taedium creatis Atque hinc apparet, quomodo quis seipsum reddere possit infelicem, scilicet si sibi
metipsi taedia praetet necessitatem creet.
g. 6 Ο, cui alteram amat, ex ejus voluptate voluptatem percipit, ct ideo gasit,
quod gaudet alter, s idem Derit de subjecto gaudii judicium. Qui enim alte
rum amat, is ex selicitate ejus voluptatem percipit s9.6349. Quoniam itaque quaelibet voluptas vera ad felicitatem alterius pertinet, quaelibet autem voluptas apparens ad eandem pertinere videtur I. 636 i igitur qui alterum amat di secundum veritatem judicat ex voluptate vera, qua fruitur a ter: qui vero secundum apparentiam judicat, ex qualibet apparente v luptate alterius voluptatem percipit. Quoniam igitur porro gaudium in voIuptatum praedommio eonsistit S. 6I4 ; qui voluptatem ex alterius voluptate percipit, gaudere ideo debet, quod gaudet alter, si quidem idem fuerit de objecto gaudii utriuiaque judicium. Quoniam itaque amans ex voluptate amati voluptatem capit per demonsrata; amans quoque gaudet , quando gaudeo ain tus , si idem fuerit de objecto gaudii judicium. Idem confirmatur a posteriori. Si quis amans alterum inteIligit ei quid obtigisse, unde voluptatem percipit, se in partem voluptatis istius venire ait amorem suum in alterum significaturus. Quoniam phrases v v go receptae notionibus communibus respondent; indem consor me est , quod amans ex amati voluptate voluptatem ipseaeet percipiat. Ponamus
308쪽
Titium amare Sempronium & Sempronio offerri donum pretiosum, ob quod insigniter gaudeat tanto munere auctus. Titius de eo certior factus ipsemet gaudebit, imo gaudebit magis subinde, quam Semproni us . Gaudii hujus non aliam reddit rationem, quam quod ipsi perinde sit ae si d num ipsemet accepisset, quodque Sempronio non magis idem invideat, quam sbimetipsi: quo ipso satis superque significat, se voluptatem Seminpronii suam facere & commune esse gaudium, si causa gaudendi illi suppeditetur. Inde etiam est, quod, qui alterum amat, eidem voluptatem creare studeat, quod eadem in ipsummet redundet. Imo inde est, quod propositio praesens breviter ita enerri soleat: Voluptas amicorum commuis nis est . itemque gaudium amicorum commune es . Neminem offendat,
uuod addiderimus restrictionem, si idem fuerit de objecto gaudii judicium. Et si enim experientia aliquando refragari videatur, quando sciis licet gaudemus, quod nobis narratur alterum, quem amamus, summa cum voluptate vitam transigerci non tamen ideo revera contrariatur, si
rem curatius spectes. Etenim cum de objecto voluptatis , seu gaudii, tanquam nobis ignoto prorsus non judicemus I tacite judicium alterius approbamus ipsumque iustam gaudendi causam habere supponimus. Istaliis autem eatibus manifesta est restrictio. Ponamus enim πιι -- ἔmnense amare Sempronium; hunc autem nubere virgini, quaecum dives esse putetur, non est, ac praeterea iis dotibus caret, quae felix matrimoniumessiciunt. Gaudebit equidem Sempronius, sed non gaudebit Attius, quod aliud sit Titii, quam Sempronii de hoc matrimonio sudicium. Quodii autem ponamus Sempronii judicium esse verum, Titii autem iudicium averitate aberrare: utique & Titius gaudebit, errore suo agnito, cum iam non sit affectus contrarius, qui idem impediat. Si quis ad ea, quae Quotidie obvia sunt, attentum asserat animum, is plurima Observabit, quae propositionis praesentis veritatem confirmant, ut plura eam in rem' poteth e, iam topositio praesens converti . Quoniam vero ex conversa patet signum haud fallax amoris Inde peti poste, quod quis eX Voluetate alterius voluptatem percipiat, vel ideo Mudeat, quod gaudeat alter I eandem subuci operae Pretium ducimus. Habent finia affectuum plurimum usum in philolophia morali, elus inprimis parte temtolica & ra arte con ectandi hominum mores.
S. 64 I. Si auis ex voluptate alterius voluptarem percipit , vel ideo gaudet, quod Sig malter gaudet I is alterum amat. Quoniam enim voluptas omnis ad felicita- mmt tem pertinet, vera quidem ad veram, apparens ad apparentem g. 636 ;qui Voluptatem percipit ex Voluptate alterius, ejus animus dispositus elle debet ad voluptatem ex alterius felicitate percipiendam , adeoque alterum
amat c S. 63 3 3. I. Quodsi quis ideo gaudet, quod gaudet alter, cum gaudium in prins dominio
309쪽
dominio voluptatum insigni eonsistat S. 6I ; animus ejus erit dispositus ad voluptatem ex voluptate alterius percipiendam. Sed cui ita dispositus est animus, is alterum amat per demonstrata. Ergo alterum amat, qui ideo gaudet, quod gaudet alter. A posteriori confirmatur propositio per ea ipsa, quae ad confirmandam praecedentem in medium adduximus. Constat etiam vulgo homines ex eo colligere, quod quis alterum amet, si ex voluptate alterius voluptatem ipsemet percipit, ac ideo gaudet, quod gaudet alter, & quasi attonitos haerere , ubi supponentes amorem animadvertunt contrarium , ignorata ratione, ob quam affectius amoris impeditur. g. 6 2. Si quis alteram amat, ex ejus raedio ipsemet raeaeam percipit, ae Ideo comtristatur, quod alter tristis sit. Si quis enim alterum amat, is voluptatem percipit ex voluptate alterius, imo gaudet ideo, quod gaudet alter 64o , consequenter ex insigni voluptate alterius insignem& ipse percipie S. 6 rq . Quoniam itaque voluptas alterius tanto majus bonum nobis vi detur, quo major est voluptas, quae a nobis ex ista percipitur I. 6ra ι oppositum te Uium malum nobis videri debet, idque tanto majus ,
suo ma Ius ipsum fuerit, consequom. ι Hos cn codem taedium percipere de
hemus, atque tanto majus, quo majus ipsum est A. 6I3 , atque adeo contristari debemus , s tristitia afficitur alter, quem amamus cβ. 6 I9 . Idem confirmatur a posteriori. Ponamus enim Mevium vehementer amare Titium, atque Ob mortem patris sui praematuram Titium plurimum contristari. Mevius videns Titium mortem patris tantopere lugere, ipse quoque contristatur, effusis lachrymis. Haec adeo explorata Iunt, ut , quando Mevium lachrymas fundentem videmus, quod Titium fientem contuetur, inde colligamus Titium a Mevio amari. Imo dum audientes nuntium de morte parentis amici cujusdam nostri a lachrymis nobis tempe rare non possumus, in haec verba erumpimus: elicui quantum lugebit Tiatius mortem parentis sui λ quanta tristitia perfundetur animus ejus Unde satis superque intelligitur, tristes esse nos non alia de causa, quam quod Titium tristitia allici colligimus ex morte patris. Quia igitur amamus Titium , ideo contristamur, quod ipse tristis est. Quod si quidam occurrunt casus , in quibus tristes non sumus, quando eum tristem videmus quem amamus ; impedimentum ex circumstantiis facile detegitur, quale est opinio , quod alter praeter rationem tristitiae indulgeat, ut vel temeritati ejus.
Probe notandum est non minus de objecto gaudii, quam tristit 7ae, idem referri non ad amantem, sed ad amatum, dum amans iudicat utrum bonum sit, nec ne : imo saepius amantem in iudicando sequi opinionem amati, non suam animi lenienseam. Atque ideo dἰximus, idem esse debere amantis S amati ludicium . Quod si amans idem objectum ad se referret, atque gauderet, quod sibi bonum existimaret, tristis esset, quod idem sibi malum esse putaret; non ex amore P Veniret gaudium x nec ab eo ortum duceret tristitia . Fieri ,
310쪽
Pieri tamen potest, imo plerumque solet, ut gradu differant iudicia amantis atque amatic s. sp . 39 . Nimirum quando imaginatio in idea voluptatis ac taedi i consula aliena mile etc F. 314 )s fieri non potest , ut imaginatio diversis subjeciis eadem suggeraet s. to4 I.
F. 64 3. Si quis ex taedio alterius taedium percipit, MI ἰdeo contristatur, qaod alter io Ιηκ tristis fit; is eundem amat. Qui taedium ex alterius taedio percipit, cum tae- μ' udium omne ad infelicitatem spectet g. 63ρ , ita dispositum habet an
mum, ut ex infelicitate alterius taedium percipiat. Infelicitatem igitur alterius tanquam sibi malam repraesentare debet, atque tanquam malum tanto majus, quanto majus taedium est, quod inde percipitur g6ra . Alterius igitur felicitatem sibi repraesentare debet tanquam bonam , cum bonum perinde opponatur malo, ac voluptas taedio Opponitur, consequenter ex felicitate alterius tanto majorem voluptatem percipere debet, quanto malus bonum eadem ipsi videtur I. 6ia . Quoniam itaque animus ipsi dispositus est ad voluptatem ex alterius felicitate percipiendam ἱ alterum amat S. 633 Quae ad confirmandam propositionem praecedentem in medium adducta
fuere, etiam ad confirmandam praesentem faciunt, quae nonnisi conversa anterioris est. In primis hic probe notandum, quod nemo non amorem alterius inde colligat, quod alterius taedia ae tristitiam sua faciat. S. 644. Si quis ex voltiptate alterius voluptatem percipita, is ex taedio alterius taedium A -Iia percipere debet oe contra. Etenim si ex voluptate alterius voluptatem perci- prate ora pimus, eam nobis repraesentare debemus tanquam bonum tanto majus, taedrum quanto major est voluptas, quae inde percipitur c F. 6r29, consequenter quod voluptati opponitur, seu ejus contrarium. cum malum bono opponatur , seu ejus contrarium sit, repraesentare nobis debemus tanquam malum. Enimvero quod voluptati opponitur taedium est not I. si 89. Ergo taedium nobis alterius repraesentare debemus tanquam malum, consequen ter taedium percipere debemus ex taedio alterius a3 6 II .
Non absimili modo ostenditur, quod qui taedium percipit ex taedio alterius, Voluptatem quoque ex alterius voluptate percipere debeat.
Oppositionem boni & mali ex notione oppositionis deincinstrari superfluum ex istimamus. Ceterum propositionem hanc, qua ad praecedentes demonstrandas uti poteramus, hic subnectere libuit, cum ad subsequentes nonnullas brevius absolvendas conducat.
s. 6 I. Si quod nobis placet in altero obstruamus; amor oritur. Si enim quod no- crbis placet in altero observamus , voluptatem ex eo, quod observamus, percipimus S. I 2 . Quamobrem cum id tanquam alteri inhaerens, vel ad eum spectans consideremus; voluptatem ex eo percipimus, quod alteri voluptati esse ex eo, quod nobis voluptati sit, colligimus. Atque ita disponitur animas ad voluptatem ex alterius voluptate percipiendam, consequenter amor oritur c 6 633 .