장음표시 사용
361쪽
sibi vel adest, vel deest, atque adeo odium quoddam occultum Oritur seuerat lay. 677 , indeque porro invidia serpit S. 7o7 . Animus igitur ejus deat. dispositus est ad voluptatem ex alienis damnis promiscue percipiendam S. 65i , imo ad gaudendum iisdem csi. 66 3 . Cumque praeterea idem dispositus sit ad trittitiam , vel taedium ex alienis bonis percipiendum S.
7os ; hae ipsa dispositione prior magis corroboratur ac sustentatur, aut, si mavis, alitur. Quamobrem ubi damna aliena cognoscit, de iis promiscue gaudet. Confirmatur idem a posteriori. Videmus enim homines, qui ambitione ducti supra omnes eminere volunt, voluptate assici ex damnis alie nis, imo gaudere vel illorum damnis, quos amant, si qua in re eos vel pares, vel superiores experiantur. Imo ii quos vides alienis damnis gaudere solitos, eos esse facta inquisitione reperies, qui neminem sibi parem, omnibus se superiores esse mallent . Inest ad id naturalis dispositio, quae sese a prima statim infantia exerit, ac deinde adulta aetate diversis de bonis opinionibus di versimode fovetur: quae aliquando ex philos phia nostra morali clarius elucescent.
Ex hac ipsa propositione elucescit , cur mala aliena , quibuI gaudemus, semper ad sa-mam alorum reteramus. Etenim qui malis alienis gaudet, ideo bonum judicat alterum malo affligi, quod sic eum qua in re se inferiorem agnoscat, vel si ipsemet eodem lahoret, sibi parem reperiat. Acumine tamen opus est, ubi affectus alii irrisioni se socios praehent, --Vel etiam plures affectus concurrentes agnatum irrisioni affectum mentiuntur. In appetitibus hominum plurima plerumque confunduntur, quae a se invicem non separabit, nisi qui fingulorum in se consideratorum theoriam animo comprehensam tenet. Hanc theoriam tradimus in Psve hologia & philosophia morali. Ceterum ex hac propositione intelligit ud, quod non desit gaudii ex alienis malis orti ratio , etsi ea non cuivis statim appareat, adeoque patet id, cujus gratia eandem praecedenti subiunximus.
f. 7 9. si quis i is , quae bene a se facta opinatur, gaudet, in se acquiescere dicitur. Acquie Est adeo Aequie centia ins ipso gaudium ob bonum , quod patravimus . similaeis
Peculiarem affectus speciem conitituimus gaudium ob bonum a nobis patratum, quod Ic jo δε- singulari ratione modificetur, ut a reliquo gaudio ipso sensu interno, seu quatenus eius no- finitio. bis conseii sumus, distingui possit.
I. 7s . Si quis a se facta benefacta opinatur ; iis gaudet, vel ex iis voluptatem per Rὸ litis,
ripit. Dum enim nobis repraesentamus bonum, quod patravimus, perse- definitio .ctionis nostrae statusque nostri, vel etiam perfectionis alienae, quam pro- nis hinus movimus, nobis conscii sumus S. 3s : in primis etiam nobis conscii su- evicta. mus perfectionis nostrae, vi cujus ad id, quod opinione nostra bonum est, faciendum apti nobis videmur. Quare cum voluptas in intuitiva cognitione persectionis cujuscunque sive verae, sue apparentis consistat .s It Is quis a se facta bene facta opinatur, ex iis voluptatem percipere, imo gaudere debet S. 6IA . A posteriori propositionis praesentis veritas satis manifesta est. Exempla inter eruditos maxime obvia. Etenim si Poeta poema, quod fecit, le
362쪽
gibus artis conforme existimat; gaudio extollitur: nee idem evanescit, si vel maxime ab aliis virgula censoria notatur, ubi censuras iniquas experitur, sibi probe eonscius salvis regulis artis poema suum reprehendi non posse. Similiter si quis actiones morales ad examen revocans eas legi dicinae consormes deprehendit, intimo afficitur gaudio, ut ideo olim agnoverint philosophi antiquissimi ex habitu virtutis agentem non sine gaudio facere quod bonum, quod justum, quod laude dignum est. Neque tollitur gaudium, etiamsi quis, quod bene faciat, censuras aliorum iniquas,.
Gaudium hoc, quod ex lxene factis percipitur, in eo casu, quo aliorum censuris iniquisae vexis expositi sumus, fata Mn onscientiae vulgo appellari solet . Sed ea de re suo loco ita. Moralibus ex instituto dicemus, quando de conicientia acturi sumus .
s 7 I. Est adeo Aequiescentia inseipso affectus, qui oritur, si facta nostra nobis repraesentamus tanquam bona, nec ultra judicium hoc quicquam praeterea
Definitio realis probe consideranda est ne affectum hunc cum alio agnato, quem Gl riam posthac dicemus, confundamus, cum ab eo plurimum differat, etsi fieri possit, ut uterque con ungatur. Gaudium in utroque diver: a proris ratione modificatur, etsi ita modificetur, ut non repugnet utramque modificationem simul fieri in utroque subjecto EM-etus quoque utriusque aste lux non iidem sunt: id quod elarius patebit, ubi utriusque --tionem inter se contulerimus ac utrumque in nobis sigillatim experti fuerimus. Vitandae confusionis grata ae addidimus, ultra iudicium de actione ad regulam relata nil quicquam attendendum e se.
g. 7s . Si quis alterum impense amat, ejus bene factis gaudet, vel voluptatem ex iis perci P. Si quis enim alterum impense amat, is eum considerat tanquam seipsum β.6sς , consequenter quae ab illo bene facta sunt sibi repraesentat tanquam a se ipso facta, ea nimirum ita approbans, ut ipsemet in iliadem circumstantiis constitutus idem prorsus facturum sese filisse judicet. Enimvero siquis a se facta bene facta opinetur, iis gaudet, vel voluptatem ex iis percipit c. F. 7so9. Ergo & factis alienis gaudere, vel voluptatem ex iis percipere debet, ubi alterum impense amat. Parentes impense amant Iiberos. Ecquis vero est, qui nesciat, eos factis liberorum gaudere, quae opinione ipsorum bona sunt, non secus ac si ipsi met fecissent, quae ab iis facta sunt o Gaudium hoc esse effectum amoris nemo dubitat. Quamobrem respectus ille , qui est inter parentes & liberos attendendus minime venit: neque enim hic quaeritur, quaenam sit causa amoris, sed quinam sit effectus ejusdem. Exemplum hoc cum si admodum luculentum, ad propositionem praesentem a posteriori confirmandam abunde lassicit.
Probe notandum est impensum requiri amorem, ne propositonis veritatem in dubium Vocemus, si ex amore quocunque gaudium istiusmodi non procedere animadvertimus. N andum praeterea gaudium hoc non confundi debere cum eos quod ex iis, quae ab aliis be.:e facta sunt, ideo percipitur, quia ipsis inde materiam gaudendi esse agnoscimus , cum In eo amor consistat g. 64O . Sane gaudium, cum Quo nobis hic negotium est, locum habet a
363쪽
habet, etiamfi noverimus, alterum ad ea, quae bene ac rite secit, non afferre animum adeo attentum, ut iis gaudere possit.
g. 7 3. Aequiescentia inseipso es affectusjucunddsimus. Qui enim in seipso acquie- Aequie scit, is facta sua sbi repraesentat tanquam bonatas. 7sI , adeoque sibi scentia is conscius est perfectionis tuae, ob quam bonum patrare potuit, conscius si- θι φbi est perfectionis suae, vel alienae, quam secto suo promovit F. sy ὶ , vel persectionis operis sui. Imo conscius sibi est facta sua, vel opus suum
ab alio cum ratione reprehendi minime posse. Voluptatem adeo multiplicem una percipit se , cumque bene a se factis gaudeat, qui in seipso acquiescit S. 749 , voluptas multipleX psae dominatur S. 6I49, conse quenter tanta est, ut taedium, s quod adfuerit, non percipiatur Ssayst. Imo quia voluptatem etiam inde percipimus, quod nemo cum ratione facta nostra reprehendere possit per demonstrata; gaudium ita comparatum est, ut nemo idem a nobis auferre possit. Est itaque assectus jucundissimus acquiescentia in seipso F. 6o8 . A posteriori innotescit propositionis veritas omnium clarissime, si quis experimentum in seipso sumit. Quamobrem hic provocandum est ad testimonia eorum , quibus experimentum in se sumere licuit. Non urgeo domesticum; sed ad testimonium Cartesi provoco, qui ideo in Tract. de passionibus animae pari. a. art.63, acquiescentiam in seipso omnium aliarum passionum dulcissimam esse affirmat.
Nemo miretur, quod in iis stabiliendis, quae a posteriori nobis innotescunt, ad testimo. nia allorum provocemus. Agitur enim de eo, quod unusquisque in se experitur, modo attentione susti eiente uti didicerit ac acumine suo distinguere possit , qua in anima cum sine diversa , tacite tamen pro iisdem liabentur. Ideo ad testimomnium carram provocavimus , quem ad istiusmodi experimentum instituendum aptum suilla nemo dubitare potest. Nulista ab ipso praeclare facta sunt, id quod eum non agnorasse tum ex differtatione de metho. do , tum ex variis epis talis satis intelligitur. Fuit praeterea attentione profunda ac acumine sublimi praeditus . Nihil adeo eorum ipsi defuit, quod hic desiderari possit. Ceterum oro. be notandum est, si quis omnes affectus lucundos inter se consore voluerit, haud dissiciat. aer appariturum , quod acquiescentia in se ipso sit affec uum Omnium iucundorum iucundissimus. Sed nostrum non est ad ambages istas descendere, quas ingredi tenetur, qui id evidenter ostendere voluerit.
Definitio aequiescentiae in seipso non contrariatur notionibus communibus , -- Nῶ υomittirqur vocabulum in Agni aru a Cartesio in μύοsopbiam inIriaticio. Nos eabesum gaudere iis, quae bene ac recte a nobis facta existimamus, a posteriori pro- AcqHς-bavimus, provocando ad experientias communes Saso , & obviis quo- . '
que experientiis stabilivimus, affectum hunc esse jucundissimum s. 7s 3 hisbbis,
imo monuimus, si quis omnes affectus, quos jucundos experitur, inter somhea se conferre voluerit, acquiescentiae in seipso facile palmam adludicaturum. tum re- Rem adeo nemo negare potest, nisi serte sit qui sibi inexperta concedere ἔπιum.
nolit, vel quod bene & recte factorum nunquam sibi fuerit conscius, vel quod ad gaudium hinc ortum non attenderit. De nomine igitur selo est
364쪽
disputatio. Nos destitui nomine isti affectui proprio incommuni sermone ἰvel inde colligitur, quod non minus in sermone nobis vernaculo , quam in Latino vocabulo destituamur , quo is significatur , ut adeo circuitu quodam opus sit ad eundem denotandum. Enimvero in aprico posita est vocabuli deficientis ratio. Gaudium hoc non distinguitur ab alio, quod intus subsistat, nec per actus quosdam externos soras procedat, quos ab aliis facile distinguere liceret, atque ideo de peculiari nomine vulgo nemo cogitavit. Quoniam vero diversa prorsus ratione modificatur , ut eodem jure pro peculiari affectu haberi debeat, quo in aliis casibus gaudium fingulari ratione modificatum pro diverso affectu habetur; philosophi est non ita inhaerere communi uiui loquendi ac eidem respondentibus communibus notionibus, ut inde praejudicium nascatur veritati. Mox apparebit, affectum gaudio huic oppositum pro peculiari ab omnibus haberi & peculiari quoque nomine insigniri, etsi tristitiae quaedam species sit. Eccur igitur non eodem jure gaudium ex eo ortum, quod bene, aut recte a nobis factum existimamus, pro peculiari a flectu habeamus, praesertim cum in Moralibus saepissime ejus injicienda sit mentio, ut ipsa necessitas nomen peculiare eidem imponi postulet ρ Quoniam itaque Cartesius in Tractatu de passionibus animae pari. a. arti c. 6ῖ, termino acquiescentiae usus fuit ad ast inimhunc exprimendum; eundem ut retineamus ratio suadet I. I 47 Disc. pra lim. . Carisium vero loqui de gaudio ex eo percepto, quod bene aut recte a nobis faetum existimamus; clarissime liquet. Bonum enim, inquit, a nobis ipsis praestitum dat nobis acquiescentiam interiorcin, quae Omnium aliarum passionum dulcissima est: id quod cum definitione nostra reaIi ex nominali deducta convenit S 7 si , atque palam loquitur, quod acquiescentiam in seipso pro affectu peculiari habuerit.
Apprime necessari uin est , ut acquiescentia in seipso a eeteris affectibus distinguatur, cum dignus sit ut omnium attentio ad eundem provocetur. Etenim haud postrema felicitatis humanae pars hoe allectu continetur: id quod suo loco expressus docebitur.
Poeni en- Paenitentia est tristitia ex eo, quod a nobis male , vel minus re ste fa Dc di m ctum existimamus, orta, vel saltem taedium indepcrceptum .m ἐρ' AMetus hic notissimus est , non autem coniundi debet cum ossicii nomine, quod rαnitentiae non 'ne i .a signitur in Theologia revelata. Quamvis enim negari non possit, affectum istum, cum quo nobis iam negotium est, ab Otticio illo hominis citristiani non elle alienum a pluri tamea ad idem reterri solent, quam quae illius notionem ingrediuntur. I 'oc nitebat Tudam, quod Cli risium prodidisset, in sentu philosophico , quater us nempe ait c t tu molestissimo hoe a gebatur, eum factum infectum reddere non mi et I sed non poenitentiain agebat in sensu theologico, cum desperabundus ni inaci ipse manus violentas interret.
' fac a sua sibi reptaesentat tanquam mala, Vel etiam opus suum tanquam regulis artis contrarium; is & impersectionis propriae, qua ad male agendum a
365쪽
dum, vel opus non rite perficiendum perductus fuit, ac praeterea impers et ionis male factis sibi, vel aliis aco uisitae, aut imperfectionis operis proinprii sibi conscius est S. 566 PEsbo de S. so Ontu. , adeoque multiplici taedio assici debet S. 3I8 , quod ubi praedominatur in tristitiam degenerat
cf. 6 I9 . Patet adeo nos ex iis tristitia, vel tardio assici debere, quod, quae a nobis facta sunt, tanquam male, aut minus recte facta nobis reprae se
A posteriori veritas propositionis manifestissima est. Ponamus enim Mevium condidisse poema ac, ubi publici juris factum fuerit, deprehen
dere naevos complures, quibus obnoxium est, atque adeo sibi probe conscium esse quod regulis artis contrarietur . Nemo non novit, quod taedio inde assiciatur. Qui vis etiam optime novit, taedium hoc esse diversum ab aliis taediis, quod magis anxium reddat animum ae inquietum: id quod proxime in Psychologia rationali clarius patebit. Similiter si ponamus Se Pronium propalasse consilia, quae animo agitabat, idque sibi noxium de- Prehendere. Quantis inde taediis obruatur animus, & quam inquietum reddant taedia ista animum ejus nemo non novit. Cum haud raro agant homines, cujus ipsosmet postea poeniteat; experimentum veritatis propositionis praesentis in se capiendi frequens admodum occasio est, ut adeo plura eam in rem addi supervacaneum merito existimemus.
vulgo auctores poenitentiam tantummodo restringere videntur ad actiones morales, quatenus eas malas agnoscimus: ast non invita experientia extendenda quoque est ad ea, quae in te moralitatem habere non ex OIma tur, attis nempe Opera
g. 737. Si quis alterum impense amat a raram paeniset, quae ab eo vel male, vel mi. Factinus recte facta existimat. Si quis enim alterum impense amat. is eum consi- item deTat tanquam seipsum S. 6s9θ, consequenter quae ab eo facta sunt, ea θημ' φ. tanquam a se facta spectat. Enimvero si quae a se facta sunt male, aut minus recte facta existimat, eorum poenitet S. 7ss . Ergo ctiam illorum Poenitere debet, quae ab altero inale, vel minus recte facta sunt, quem
Patet propositionis praesentis veritas etiam a posteriori. Provocare hic denuo licet ad exemplum parentum liberos impense amantium . Quodsi enim agnoscant, quae ab iis facta sunt, mala esse, seu iisdem noxia S. 56s ; tristitia assiciuntur, consequenter eorum ipsos poenitet SI I9 Poenitentiam haud obscure indicant haec verba ingeminantes : utinam filius meus hoc non fecisseti Mallem jacturam facere vel mille thalerorum, si factum infectum fieri posset. Quodsi amor non influit in judicium de factis liberorum; iisdem indignantur. Sed de indignatione hac dicemus deinceps. Exempli loco esse etiam potest amicus, quo admodum familiariter utimur, & quem tanto amore complectimur, ut, quae ipsius sunt, ea ad
366쪽
Amor taceriu rarior est , eo praesertim gradu, quo animi duorum ita coniunguntur. ni omnia sibi communia e stiment. Praeterea quoque alii affectus in plerisque casibus eidem accedunt; ut , quae inde oriri debebat, poenitentia vel prorsus non oriatur, vel cum ali uaffectibus consula non agnoscatur. Quamobrem duficile experimentum Poenitentiae earum, quae ab aliis male facta sunt. Ac idem tenendum est de acquieicentia in aliis, tanquam
g. 738. Poenitentia est assectus molestissimus. Qui enim poenitet eorum, quae se cit; is tristitia afficitur ex eo, quod male, vel minus reicte a se factum existimat cI.7s6 . Quamobrem sibi non modo repraesentat suam ipsius imperis sectionem , ob quam male, vel minus recte quid fecit ; verum etiam imperfectionem, inquam vi facti sui incidit, vel alios adduxit I. 16s , aut impersectionem operis sui intuetur. Multiplicis adeo imperfectionis sibi conscius multiplici taedio perfunditur I. si 8 , consequenter ubi praed minatur, tristitia multiplici asscitur S. 6 I9 . Quamobrem poenitentia affectus molestissimus esse debet c S. 6oy .
A posteriori idem confirmatur ex eo, quod videamus eos , quos a se factorum poenitet, plurimum angi, & animos eorum adeo inquietos redindi, ut mortem appetant, ac saepius desperabundi manus violentas sibimetipsis injiciant: quemadmodum impetu hujus an chus abreptus fecit Judas, cum Christum prodidisset.
Dici ex vero potest, poenitentiam esse affectum omnium molestissimum. Enimvero cum dii ficilis sit demonstratio a priori; ambagibus istis nos immergere noluimus .
S. 7 9 Poenitentia est affectus, qui oritur, si ea, quae secimus, nobis repraesentamus tanquam male, aut minus recte facta, seu qui oritur ex perceptione mali a nobis patrati.
Definitio realis iam includitur in nominali, quam dedimus s. 73 1 .
s. 76O. Desinitis paenitentiae tam realis, quam nominalis communi Uui loquend7 aerecepto signiscatui conformis. Poenitere, inquit Goclenius in Lexico, dicimur , cum quae fecimus, nobis displicere incipiunt & molesta sunt. Displicent nobis facta nostra, si ex iis taedium percipimus ar. 342 . Quare quando poenitentia animum nostrum subit, taedium eX iis, quae fecimus, percipimus. Et quoniam ea, quae fecimus , nobis molesta sunt, quatenus nos statumque nostrum imperfectiorem reddunt; ea nobis tanquam mala repraesciatamus , consequenter ex factis nostris taedio , adeoque si ingens fuerit, tristitia asscimur S. 6 i 99, quod ea mala deprchendimus . Est adeo iuxta Melenium poenitentia tristitiae, aut taedii quaedam spccies , quae oritur ex eo, quod, quae ficimus, mala experiamur, scu ficta no .stra praeterita tanquam mala nobis repraesentemus; quod cum definitione nostra nominali atque reali prorsus convenit I. 733. 7599 . Nil obstat , quo minus molestias, qu ab nobis creant facta praeterita, ad mentem quoque
367쪽
que reseramus, 'quatenus eorum memoria nobis molesta est. Tum vero patet, facta praeterita non aliter nobis molesta esse posse, nisi quatenus taedia atque tristitia animum anxium & inquietum reddunt: id quod cum eo convenit , quod affectum molestissimum poenitentiam ostenderimus cf. s8 . Imo illa inquietudo atque anxietas animi lavetur atque augetur, dum damna, quae incurrimus & pericula, quibus nos, vel alios exposuimus , nobis repraesentamus. Perottus significatum poenitentiae ex Gessi lib. II. c. I. repetens: Poenit cre, inquit, dicimus, cum, quae ipsi fecimus, aut quae de nostra voluntate nostroque consito facta sunt, ea nobis postea incipiunt displicere, sententiamque in iis nostram demutamus. Haec non abhorrent ab iis, quae dixerat Goclenius, adeoque cum nostris quoque definitionibus conspirant per demonserata. Porro Martinius in Lex ico: Poenitere, inquit, simpliciter est doleo ob factum meum, quod admistum nollem. Dolor hic, quod per se pater, ad animum refertur, adeoque to dium & in gradu exquisitiori tristitiam denotat. Est adeo Philologo summo poenitentia taedii aut tristit quaedam species, orta ex eo, quod facta nostra insecta esse mallemus: id quod notioni poenitentiae, quae nobis est, convenire, partim ex definitione nominali cS. 73 s , partim ex propositi ne sequente I. 76I intelligitur. Idem etiam clarissime perspicitur ex ingeniosa, quam subjicit, etymologia. Poeniteo, inquit, est a poena , quatenus est dolor &, quem poenitet, is dolendo a se quasi poenam suae temeritatis exigit. Consentanea his est definitio poenitentiar, quam tradit AugustinuM. Poenitentia, inquiens, est quaedam dolentis vindicta puniens in se, quod dolet commisisse . Cartesus in Tract. de passionibus animae
pari. 2 arr. 63, definitionem realem poenitentiae dedit, quod scilicet malum excitet poenitentiam , quatenus nos consideramus tanquam causam ejusdem: quaecum nostra definitione reali eadem est S. 19 j. Etenim si sumus causa mali, ea, quae fecimus, mala sunt S. 886 Ontoi 2, consequenter
e X eo oritur poenitentia, quod, quae fecimus, mala nobis Videantur.
In stabiliendo communi ae recepto fgnificatu vocabuli poenitentiae ad etymologiam
quoque provocavimus, quem eidem vindicat IMAM, ipso praeeunte. In genere itaque tenendum est , in significatu communi vindicando ideo ab etymologiis, quas tradunt Α uctores, argumenta peti posse, quod rationes a rebus desumere soleant, cum nesci quam voluptatem ex eo percipiant, quod nomina rebus suis convenire observemus. Pro sunt etymologiae etiam contortae ac falsae, modo rationes a re petita sint tales, quae eidem conveniunt. Etenim convenientiam nominis eum re evicturi sibi quid reperita videntur, quod ad persuadendam in aliis veritatem etymologiae suae conducit, ubi rationes conveniemtiae in re deprehendunt . si eorum etymologia admittitur . Exempli loco nobis esse potest ipse ramus, qui vocabulum Germanicum Reve, quo poenitentiam significamus, qua-4enus pro affectu sumitur , a vocabulo Latino Rena deducit , quod Reυen seu poenitere idem sit ac dolere se reum peragere . Etenim qui se reum peragit, is quod fecit male a se factum esse fatetur, ac dolor animi sive iristitia nos reos peragens non alia est, quam quae ex eo percipitur, quod quae secimus male a nobis facta existimamus. Hic ex lalsa etymologia deducitur, Martanis eundem vocabuli fuisse significatum, quem nos eidem tribuimus. obiter monemus, ex dictis manifestum esse etymologiarum ab Auctoribus allatarum quendam usum incommuni vocabulorum significatu stabiliendor qui tanto certior, quo magis Y y x certum
368쪽
33 6 Pars II. GR. I. Cap. III.
certum est Criticos ea in re ultra vulgus non sapere potu isse, consequenter nonnisi not anes Communes, quibus communis vocabulorum signi Matus constat s s. 23' Gg. , habuisse.
tiem paenitet, isfactum iUectum reddere mallet. Quem enim poenitet, is quod fecit malum esse existimat c*. 7ss , adeoque idem aversatur cf.s8i , consequenter non faceret, nisi id factum jam esset. Et quoniam tristitia inde afficitur s2 7ss , qua animum vacuum habere mallet; factum utique infectum esse , consequenter, si per ipsum staret, infectum reddere mallet. Sunt adhuc rationes aliae, unde nascitur cupiditas reddendi factum insectum, si fieri posset, veluti pericula , quae nobis ex fac o nostro imminent, vel etiam damna, quae incurrimus & a quibus nos liberos esse cupimus.
Propositionis praesentis veritas a posteriori adeo manifesta est, ut Critici in reddendis rationibus etymologiae vocabuli ad eam recurrerint , quemadmodum paulo ante a nobis annotatum est c*.76o . Idem unusquisque in se experitur, quotiescunque poenitet eum jam factorum. Ponamus virum quendam eruditum conlcripsisse aliquem librum de Quadi tura circuli, & postquam cundem publici juris secerat, reperire a veritate aberrare, quam sibi invenisse visus fuerat, circuli Quadraturam. Nemo dubitat quod eum poeniteat, inventum suum a se publici juris fuisse factum, antequam virorum eruditorum judicium expiscatus fuerat. Dum igitur mallet librum a se conscriptum nondum publici juris fuisse factum ;ecquis non videt, dum eum poenitet publicationis, quod factum infectum reddere mallet ρ Ponamus similiter aliquem e vulgasse consilia , quae ani mo agitabat, ac ideo scopo suo excidisse. Dum damnum sentientem poenitet, quod intempestive aliis dixerit, quae reticere debebat, ingeminare solet: utinam haec nemini dixissem l manifesto sane indicio, quod factum infectum reddere mallet, siquidem per se staret.
Probe notanda est propositio praesens, quod eius risitus sit usus in Moralibus, ubi no- his cum poenitentia plurimum negotii erit. Μox etiam patebit , quantum conserat ad inrisuietudinem animi haec cogitatio, quod praestaret si factum infectum reddi posset , & quod inde potissmium pendeat differentia poenitentiae ab aliis tristitiae speciebus .
Paenitentia animum admodum inquietum reddit. Si quem enim poenitet ejus, quod fecit, is ideo, quod secit, tristitia , aut taedio afficitur cf. s; P. Idem vero mallet factum esse infectum c S. 76I . Enim vero cum factum insectum fieri non posse agnoscit, causam quoque, consequenter rati nem tristitiae, vel taedii sui, tolli non posse agnoscit I. 883 Ontol. , consequenter se a tristitia ista, vel taedio liberari non posse certus sibi videtur S. t I 8 Ont . . Quoniam igitur malum reputare debet, quod tristitia, & taediis conficiatur S. 6r3 , inde quoque tristitia afficitur cf.cit. ,
atque adeo animus ejus inquietus est.
Hanc inquietudinem unusquisque in seipso experitur, quando eum facti Diqiti sed by Corale
369쪽
facti sui poenitet. Clarissime quoque percipimus, inquetudinem efffe ex eo, quod factum infectum fieri haud quaquam possit. Quoties enim ipsim et damnamus, quod fecimus, toties anxietas novum quasi impetum in animum nostrum facit. Et iterati isti insultus inquietudinem animi constituunt. Sed praestat magis ea observari, quam verbis prolixis describi. Suse sic it abunde attentionem excitasse ad ea, quae observari debent.
Quam molesta fit poeniten a , ut probe agnoscamus, plurimum refert. Ingens enimadversus vitium praesidium est elus memoria. Ceterum hinc quoque intelligitur, cur attectus molestissimus eise debeat poenitentia , quia animus angitur tristitia atque taedio, quod a nobis auferri non potest , nisi diuturnitate temporis, subinde autem vix ac ne vix quide in unquam evanescit. Hortamur Itaque serio omnes . ut, si eos facti poenitet, ad singula pro- attendant, quae omni acumine suo distinguere valent, ne negligant illud, cuius maxime habenda est ratio , ubi vitam felicem ac tranquillam degere voluerimus, nos vero temere infelices reddere noluerimus.
Si quii is sejso acqulistit ; ea, quae jamferit, facta ese mavult, quam ἰ
Iecta , ita ut, se occasio ea agendi denuo sese differret, eadem denuo faceret. Qui enim in seipso acquiescit, is quae fecit, bene acrite facta esse judicat, itidemque gaudet S. 7 9 , consequenter insigni prorsus voluptate inde afficitur S. 6I . Quamobrem ea, quae fecit, adhuc appetit S. S89 , tanto quidem magis, quanto major est voluptas, qua inde assicitur cf. 9s . Enimvero ea, quae appetimus, facimus, si quidem faciendi occasio sese offert, nec quicquam actionem impedit. Quamobrem si ea, quae fecit in seipso acquiescens, denuo faciendi occasio sese offerret, cum nihil actioni obstet, sed potius gaudium, quo inde afficitur, ingens admodum stimulus sit ad faciendum I. 6o 3 ; idem denuo faceret, adeoque fieri non potest ut ea , quae fecit, insecta potius, quam facta mallet. Ea
igitur facta mavult, quam infecta. Experientia idem confirmat omnium clarissime in eo casu, quo ex iis, quae bene ac rite facta sunt, ansam nobis nocendi ae taedia creandi capiunt invidi ae malitiosi. Quodsi enim in nobismetipsis acquiescimus , factis nostris ad trutinam rationis appensis, ultro fatemur, nos idem denuo facturos, quod secimus, si quidem id faciendi occasio denuo offcratur. Imo ultro fatemur, nos idem facturos fuisse, etiamsi vexas ac taedia nobis ideo creanda praevidissemus. Non simulata esse haec verba in aliis ex eo intelligitur, quod inter medias vexas, ac inter mille taedia, quae ipsis creantur, laeti sint ac contento animo. Exemplo nobis sunt Apostoli, ob evangelium de Christo praedicatum vexis dirissimis obnoxii, sed medias inter calumnias laetissimi. Si quis vero in seipso acquiescens experimentum in se capit, is sinceritatem judicii ipso sensu interno percipit, ut de ea dubitare haud quaquam possit.
Non obstat acquiescentiae in seipso, quod quis malitiae illorum indignetur, qui ipsi
vexas creant ob ea, quae bene ac recte facta sunt: neque enim ea illi contrariatur, sed penes eam subsiliere potest, quemadmodum ex sequentibus clarius elucescit. Quemadmodum
370쪽
338 Pars II. Sess. I. Cap. III.
vero poenitentia id praeeipui habet, quod factum insectum mallet; ita aequie stentiae in seipsea non minus peculiare est, quod factum potius iactum , quam iniectum mavult. Sicuti g tur porta Harranina poenitentiam definit per dolorem ob tactum meum, quod admissum nollem ita e contrario acquiescentia in seipsa vi propositionis praesentis definiri poterat per gaudium. seu voluptatem ob tactum meum, quod admissum volo. Atque ita quid sit acquiescentia in seipla ex poenitentia rectius intelligitur, oppositis iuxta te positis magis elucescentibus t id quod etiam in aliis casibus obtinet , veluti dum sanitas ex morbo clarius innotescit.
quam insecta P. consequenter adhuc appetit, quae appetierat a te, minime autem aversatur, quae ante appetieratia Quare cum contrariis appetitibus &aversationibus vacuam habeat mentem , nec adsit quod eum a sententia sua dimouere possit, quin potius gaudium, seu voluptas, quae fruitur, stimulo ipsi sit ut in eadem sententia firmiter persistat i animux ejus quietus est,. qui in seipso acquiescit. Inprimis ea es arissime pereip tur, ubi inter mille taedia L quae nobis creantur ab invidis ac malitiosis hominibus , imo inter nefandas ac abominandas quascunque ViXax caput veluti suum extolit acquiescentia in seipso Sunt quaedam hujus quietudinis aut, si vox communior magi& placet, quietis animi in aliis indicta , unde haud obscure colligitur Sed de his suo tempore in Moralibus agendi locus erit, ubi cum patientia nobis. erit negotium.
Haec ipsa quies , quae gaudium singulari quadam ratione modificat , hanc gaudii speciem ab alio quocunque gaudio distingui iacit, ut ideo jure merito pro peculiari aste mi ha Matur. Ab ea est illa affectus linius dulcedo, quam tantopere praedacat cariesses, & qua semel degustata non exiguam felicitatis humanae, imo praecipuam elus partem, in acq e
stentia hac interiore rePonimus ..
Κ- 76s. Glariis est gaudium, . quod percipitur ex aliorum de nobis nostrisque benigno judicio. Si gaudium nascens fuerit, ejus loco voluptas percipitur in minori gradu, quam qui ad praedominium , in quo gaudium con stit S. 6I λ, sufficit. Dicitur autemjudiciam aliorum de nobis nostrisque benignum si ea , quae fecimus, bene ac recte ae nobis facta esse quaequae nobis. sunt ea bona esse judicantia
Dari istiusmodi gaudium per propositionem subsequentem patet, quam ideo ad evincendam definitionis huius realitatem sub; ungimus, quemadmodum jam in aliis casibus R. nobis laetum fuit.
g. 7664. Si qnis benignum aliorum dest stisque judicium sibi repraesentat Igaudio assc tur , seu quod perinde est ex opinione benigni alorum de nobis nostri que jud cit mustoque magis ex imo judicio voluptare,. vel gaudia incitur . si quis enim sibi benignum aliorum de se suisque judicium repraesentat; is vel novit alios judicare,. vel existimat alios judicaturos esse, quod quae secit, bene ac recte secerit, quodque ea bona sint, quae ipsi sunt s. 76 3. . Quamobrem di per- Dissilirod by GOrale