장음표시 사용
51쪽
quando pilam fiet. Ceterum obiter monemus, modum eruendi universalia ex singulari bus, quia in stabiliendis propositionibus a miteriori utimur, aequi pollere demonstrationi-humma oris perspicuitatis gratia ad casum specialem applicatis: quales in Mailieli mixta Occurrere nemo ignorat , qui vel levi studiis in eadem vertatus est. Unum adhuc notandum est, antequam a propolitione praesente ad aliam digrediamur: utrum scilicet quid lacile , an dithcile imaginemur, id nobis innotescere , quatenus nobis conscii iuniti, conatus . quem ad imaginandum aliquia adhibemus. In exemplo allato phantasmatis lolaris apparet, quod figura & magnitudo veluti vocata statun te sistat; ali ubi lumen imaginari conamur, conatum succestu frustraneo repetitum appercipimus , ut adeo hinc impotentiae politivam notionem contequamur tuM. F. 39 .
Ideas sensuales appello, quae vi sensationis in anima existunt, leu quae in anima actu insunt, quod jam ista in organo sensorio mutatio accidit. Dici etiam potest, quod sint ear, quae a sensu in anima producuntur.
E. gr. dum solem intuemur, idea lolis, vi cuius nobis eiusdem sumus conici i , a vita pendet, atque ideo in nobis ex ist ii, quia radii a sole in oculum illaesi organo visus mutationem quandam inducunt; dieitur itaque idea ista sensualis . Similiter si sonum tubae periscipimus, quia in aurem illapsus mutationem quandam organo auditus inducit 3 soni idea seni ualis est. Idem dicendum est de ideis ceteris, quae mutationibus in ceteris organis sensor is contingentibus in an ma respondent. Atque ideae hae lens uales opponuntur phantata malis, quae vi imaginationis producuntur i s. 93 : cur enim ab his distinguendae veniant sex sequentibus apparebit, & utilitas in moralibux palam fiet.
I. 96. Pbant mala minus elaris sunt ideissens Bibus. Si quid enim sensu eo fuse percipitur, id elaritati minime obstar g. 39 , exemplo luminis atque colorum: si vero idem imaginamur, id minus clare imaginamur , quam si idem sensu percipitur S. ρ . Quare cum objectis sensibilibus semper in sint confii se percipienda , veluti visibilibus colores c not. I. 39 , fi quod objectum sensibile imaginamur, minus claritatis adesse debet , quam si idem sensu percipimus. Enimvero idea sensu producta sensualis idea est a 29s2; phantasma vero idea est, quae ab imaginatione producitur S. 93 . Patet itaque phantasmatis minus adesse claritatis, quam ideis sensualibus .
Exemplo est idea sensualis solis Ac phantasma eiusdem, quas duas pereeptiones gradu elaritatis a se invicem differre nemo non in te ipso expetitur. Gradus claritatis bene quNdem distinguimus , sed in iis sigillatim enunciabilia minime deprehendimns , adeoque eos nonnis consula percipimus. Ita si duo fuerint co ores, unum esse altero clariorem vulgo satis obvium est a sed undeviam malorem gradum claritatis unius , minorem alterius agnoscamus, nec nobis conscii sumus , nec enunciare valemus.
Quoniam phantasmata& ideae sensuales gradu elaritatis a se invicem differunt S. ς6 , per eandem a se invicem distingui possunt , consequenter Si phantasmata ct ideae sensuales in anima coexistunt , illa ab his distinguimus.
Confirmat coroIIarii praesentis veritatem experientia. Nemo non sibi conseius est , sephantasmata ab ideis sensualibus coexistentibus optime distinguere, ut adeo nunquam immineat periculum, ne quod imaginamur cum eo, quod sentimus, confundamus , quamdiu simul sentimus & imaginamur: Id quod nobis vigilantibus accidit.
52쪽
Actus ἰmasnationis aequipollent sensationibus debiliorigas Debilior enim est sensatio, quae minorem claritatis gradum habet F. 7y . Quare cumphantasmata minus clara sint i deis sensualibus I. 96 illa autem vi imaginationis I. 93 , hae vi sensuum producantur F. 9 P ; actus imaginationis minorem gradum ci ritatis habet, quam sensatio . Quoniam itaque sensibilia imaginamur cf. 92 , adeoque ea, quae sensu percipi possunt I. 77 , ipsa autem experientia constat, sensibilia in luce sertim ri clarius percipi, quam in debiliori ; achus imaginationis aequipollent sensationibus debilioribus.
Confirmatur idem experientia. Etenim si nocturnis tenebris ingruentibus equitem ex intervallo videmus 3 phantasma non maorem, imo laepius minorem claritatis fradum habet, quam si ex eodem intervallo in luce diurna eundem adspicimus . Simile quid notamus, si idem obiectum in luce diurna de lunari diverso tempore conspicimus , modo distantia tanta sit ab oculo in casu posteriori , quae ad istam disterentiam inducendam susticit. sed nostrum non est in praesenti inquirere, quomodo ista distantia determinari debeat.
s. 99. Sensationes obsicurant actus imaginationis, ita ut bos subinde prorsus non appercistamus. Actus enim imaginationis aequi pollent sensationibus debilioribus I. 98 . Quoniam itaque sensatio inrtior obscurat debiliorem, ita ut subinde debiliorem prorsus non appercipiamus g. 76 ἱ sensationes actus imaginationis coexistentes obscurare debent, ita ut eos subinde prorsus non appercipere liceat.
Id actu fieri in anima nostra, ut adsint phantasmata, quorum tamen nobis minime conscii lumus; in iubsequentibus patet, e . Atque ideo suo loco inquirendum erit , quomodo phantasmata latentia in apricum producantur , ut iam nobis eorum conteii reddamur, cum antea conscii non essemus.
Sensationes debiliores Hariores fiunt, absentibus fortioribus. Obvia idem confirmatur experientia. Si Luna nocturno tempore fulget, objecta ejus lumine collustrata resplendent, &ipsum lumen Lunae multo clarius percipitur, quam interdiu, dum instar nubeculae pallet. Lumen Solis multo clarius percipimus, quam Lunae, adeoque sensatio prior sertior est S. 74 , posterior debilior g. 7s in. Quando igitur Sol non amplius conspicitur, sed Luna sola in oculos incurrit, illo sub hori Eonte latente, ut nihil prorsus luminis ex Pnte isto manantis ad eos pertingat; sensatio sertior cessat, debilior sola relinquitur. Enimvero tum lumen lunare multo elarius percipitur, quam antea , neoue enim amplius Luna instar nubeculae pallere videtur, adeoque sensatio debilior clarior fit sertiori absente.
Nimirum cessat iam obscurationis causa g. 76 , adeoque debilior non obscuratur. Retinet igitur suam, quam habet, claritatem . S. IOI.
Si actui imaginationis soli sunt, clariores fiunt, quam sensationibus coexἰ- flenter . Quoniam enim actus imaginationis sensationibus debilioribus aequi-
nis per sensus. Sensatio nes debia Itore F
53쪽
38 Pars I. Sect. II. Cap. III.
aequi pollentc S. 98 ini si actus imaginationis soli insunt animae, absentibus sensationibus omnibus, perinde est ac si sensatio debilior sola adesset, fortiori remota. Enimvero sensationes debiliores clariores fiunt absentibus fortioribus g. Ioo Ergo actus imaginationis clariores quoque esse debent, si fuerint soli, quam si sensationibus coexistunt
Idem confirmatur a posteriori. Etenim in somnia cessant sensat iones & loli actus ima. ginationis in anima dantur. Tum vero posteriores utique clariores lunt , quam dum vigilamus, cum phantasmata pro ideis sensualibus habeamus, existimantes nos vigilare, cum dormimus. &in rei veritate contingere, quod tantummodo apparet . S. I 2.
Quoniam actus imaginationis clariores sunt, si soli sunt , quam si sensationibus junguntur c S. Io I : A Jus imaginationis clariores sunt in t nebris θ qtiando oculos claudimus, aliisque obllectis absentibus, quae cetera organa fensoria feriunt.
Respondet propositio praesens notioni communir phantasmatis enim claritatem concidaturi oculos claudimus de alia ob eis ka contactu organorum seniociorum arcemus is
Vi ilia objecta, itemque verbis facilius oe Harius imaginamur, quam ρηος inartic latos, odores, sapores oe qualitates tactiles, seu quae tactu solo percipiuntti In objectis enim visibilibus multa insunt, quae distincte percipimus, veluti figurae & magnitudines, situs atque motus, quemadm dum ex demonstratione de facilitate& difficultate imaginandi S. 9 a Dparet In verbis singulas syllabas a se invicem distinguimus tanquam sigillatim enunciabiles , adeoque eadem distincte percipimus I. 38 I-Enimvero in sonis inarticulatis, odoribus, saporibus dc qualitatibus tactilibus, seu iis, quae solo tactu percipiuntur, plura sigillatim e nunc rabilia distinguere non licet, adeoque eadem tantummodo confuse perci
pimus S. 39 . Enimvero si quid sensu distincte percipimus, id facilius
& clarius nobis imaginamur, quam quod confuse percipimus I. 9 Ergo visibilia objecta, itemque verba, facilius & clarius imaginamur , quam sonos inarticulatos, odores, sapores & qualitates tactiles , seu , quae tactu solo percipiuntur ἀVeritas propositionis praesentis obvia admodum ex perentiae confirmatur , ut eam nemo ici dubium vocare possit, quoniam experimentum statim in se capere potest , quamprimum dubitatio animum invadit Quodsi quadam imaginar conemur, unusquisque in semetipso deprehendet, occurrere ipsi pariun ob: ecta visibilia, partim verba. In visibiliabus clare a te percipi figuras, magnitudines , situs ac motus experietur; in verb s percipi syllabas, quatenus successive pronunciari possiuit. Quod si vero sonos alios, sapores, res vel quae tactu solo percipi possunt , imaginari conemur; nt Iail a nobis ei lici intelligemus, ut ut sonos, sapores, odores & qualitates tactiles, quamprimum Knsu pcrcipiuntur, extemplo agnoicimus. Ceterum utilitate non caret erobe a te invicem d stingui, quae faelle imaginari licet, ab iis, quae vix ac ne vix quidem imaginari poti utri tu . Patebit utilitas in Moralibus. Nitiit enim de anima certa experientiae fide cognoscitur, quod inori in expectatam subinde in Moralibus utilitatem alterat. Propter illam vero utilitatem inanem operam minime sumit, qui in notionibus communibus sibi claris reddendis aέ illuus est Evadunt autem clarae, si ad exempla animum advertimusia Et quo plura exempla attente consideramus, eo nobis fiunt clariore is
54쪽
Si qua simul percepimus o unius perceptis denuo Iroducatur , sive sensuum , spe imaginatio is vi ; imaginatio producit oe perceptionem alterius , seu, quod perinde est, perceptio praeterita in egra recurrit, cujus praebens conIinet partem. Patet id a posteriori, si in quocunque casu singulari comparcmus ideam sensualem praes ntem cum phantasmate, quod actu imaginationis praesens sititur. E. gr. Ponamus te in templo vidis te Titium seu personam quandam tibi ignotam , & in templum alio tempore venientem oculos conjicere in locum, ubi sederat ἔ recurret tibi phantasma Titii, etsi istunc temporis non fuerit praesens, sed locus iste vel vacuus fuerit, vel ab alia persona occupatus. Quod si tunc temporis, quo Titium videbas, eum Mevio colloquentem vidisti; mox etiam recurret phantasma invii, etsi nec ipse praesens sit, nec in locum, quem occupaverat, ocuIOs co vertas. Quoniam Titium& locum, quem in templo occupavit, simul vidisti ; Titius de locus sunt duovis bilia , quae simul percepisti, aut, generaliter loquendo , res duae sensu simul perceptae S. 77 . Dum in templum alio tempore veniens oculum in locum istum conjicis, ubi sederat Titius ; visus vi denuo producitur perceptio unius rerum alias simul visarum, seu, generalissime loquendo, sensus vi producitur perceptio unius rerum alias simul perceptarum cI. 67 . Dum porro tibi recurrit phantasma Titii nunc quidem absentis ; vi imaginationis producitur perceptio rei alterius simul perceptae S. 9a . Apparet adeo si rerum antea simul sensu per ceptarum una sensu dcnuo percipiatur; imaginationem etiam producere
Quia porro Titium loquentem videras cum Mevio; Titius & Mevius sunt duo objecta visibilia, seu, generaliter loquendo res duce sensu simul perceptae g. 77 . Dum phantasma Titii recurrit; unius rerum sensu simul perceptarum perceptio vi imaginationis denuo producitur S. 929. Dum porro tibi recurrit phantasma Movit, nunc non modo absentis, sed culus ne locum quidem adspicis I vi imaginationis producitur perceptio rei alterius simul perceptar cf. cit . . Patet igitur s unius rerum antea simul perceptarum perceptio vi imaginationis denuo producitur; vi ejusdem imaginationis produci quoque perceptionem rei alterius simul perceptae. Ponamus denique te ideam horti animo concipientem , qualem nulli bividisti, eundem instruere arboribus ordine plantatis & ornare floribus,
quales verno tempore in hortis amoenis conspiciuntur. Ponamus porro, te alio tempore in via conspicere arbores ordine plantatas: phantasma hortitui, qualem tibi antea imaginatus fueras, extemplo recurret. Quoniamideam horti dum animo concip s & in eo arboribus atque floribus loca con-Venientia pro arbitrio assignas, istorum Objectorum nullum praesens est, per ODIbesiura vi imaginationis rerum plurium perceptiones una producis, ut per
55쪽
ut perceptionem quandam totalem constituant g. 43 , qualis esse solet, si plura simul sensu percipiuntur, seu uno obtutu videntis comprehenduntur. Habes igitur hic res plures simul imaginatione perceptas. Dum in via conspicis arbores ordine plantatas, quales in horto tuo tibi imaginatus fueras ;unam rerum an rea simul imagmatione perceptarum vi ejusdem denuo producis 6.92 . Dum vero phantasma horti, quem antea imaginatus fueras denuo rccurrit; vi imaginationis producitur perceptio rerum simul imaginatione perceptarum ceterarum S. cit. P. Patet igitur, si qua simul imaginatione fuerint percepta & unius corum perceptio vi sensus denuo producatur ; imaginationem quoque producere perceptionem alterius.
Quoniam igitur imaginatio producit simul percepta, si eorum unum sensu vel imaginatione denuo percipiatur, sive simul sensu, sive imaginatione percepta fuerint; generaliter omnino liquet , si qua simul percepimus S perceptio unius corum sive sensuum, sive imaginationis vi produc adenuo fuerit, imaginationem quoque producere perceptionem alterius seu
ceterorum. Propositio praesens maximae utilitatis est in serie pereeptionum explicanda i id quod non moelo in moralibus, verum etiam in Logica & P1ychologia in dispens abilis necessitatis est. Incidi in eam iuvenis , cum philosophiam practicam universalem methodo mathematica conscriberem : deprehendebam enim ea me opus habere in demonstrando , atque ideo eandem sumsi initar axiomatis seu notionis communis exemplo D lidis . Nox elus quoque usum observavi in ratiocinatione distincte explicanda, quemadmodum in sequentibus docebo. Ne quis vero existimet, ad eam stabiliendam sumi, quae a veritate iacti aliena sunt ι ut unusquisque aliumat exempla, quae praesens ipsi suggerit experientia, consultum est. Et ne quis methodo abstrahendi universalia a singularibus nondum satis fidens existimet, a singulari vel particulari ad universale argumentationem fieri; pluribus exemplis diverso tempore obvi s utatur. Plurimum huc conducit, si non solum ad nos , sed alios quoque attenti ex perceptione praesente reddere conemur per aliquod temporis intervallum rationem eorum, quae nobis vel ali ix in mentem veniunt: ita nimirum non modo veritas propositionis nobis confirmabitur, sed eidem quoque re Ipondens notio & clarior evadet, & sincunditas e uiarm manifesta fiet. S. . IOs.
Si quia nune percipitur specie vel genere idem est cum eo, quod alias una cum aliis perceptum fuerat ue imaginatio etiam horum Ierceptionem producere delet. Quae enim specie vel genere eadem sunt, ea sibi mutuo similia sunt, quatenus ad eandem speciem, vel ad idem genus referuntur c S. 233234 Ontot , consequenter quaedam in iisdem eadem sunt S. I9y Onto Quare si nunc percipimus A specie vel genere idem cum B, quod alias cum C perceperamus; quaedam omnino percipimus , quae antea simul cum aliis in B percepimus. Quamobrem cum perceptio ceterorum, quae ipsi B inerant & in A minime deprehenduntur, vi imaginationis una produci debeant g. Io ; imaginatio quoque producit percPptionem ipsus B. Quoniam vero B percipiebatur una cum C; evidens est cum perceptione ipsus B produci etiam debere perceptionem ipsius C s f. cit. . Pa
tet igitur, si quod nunc percipitur specie vel genere fuerit idem cum eo,
56쪽
quod alias una cum aliis perceptum fuerat, imaginationem etiam horum perceptionem producere debere. Idem confirmatura posteriori. Ponamus enim nos in convivio simul vidisse hospites & vitra vino plena. Quods domi die sequente oculos in vitra convertis, quibus vinum insundi solet; extemplo tibi occurrit phantasma hospitum ac vitrorum vino plenorum rerumque ceterarum in convivio praesentium. Vitra, quae domi conspicis, specie saltem eadem sunt cum vitris, quae videras in convivio. Ergo objectum specie idem, quod percipis, non modo tibi in mentem revocat objectilin antea perceptum ad eandem speciem pertinens, verum etiam alia cum eodem simul
Patet idem in exemplis aliis. Ita vitra, quibus vinum insundi solet, in mentem tibi revocant tabernam vitris omnis genetis instruelam, quam in nundinis vidi iti. In exemplo, quod ad propositionem praecedentem dedimus, arbores in horto plantandas in mentem revocant arbores in via plantatae, & ita porro. Dicitur autem ob ectum in mentem revocari , cu us phantasma vi a maginationis producitur . S. Io 6.
Sine praevia sensatione nullum in anima pbantasma oriri potes. Pone enim, Pb isti s fieri potest, phantasma aliquod sine praevia sensatione oriri. Nulla iam fmaiis amplius erit ratio cur hoc potius phantasma oriatur, quam aliud, cum ςκm se ipsum nulla perceptio praecedat, nec ob desectum ejusdem ratio aliqua in 1μ ἐς corpore assignari possit S. 8s . Quoniam itaque fieri nequit, ut ab L 'ς κέ que ratione sufficiente aliquid sic f. 7o Ontia. ; neque etiam fieri potest, ut sine praevia sensatione aliquod in anima phantasma oriatur.
Nullum quoque allegare licet exempIum phantasmatis absque praevia sensatione in anima exorti, modo attentione atque acumine sufficiente utaris, ne scilicet existimes venire quid in mentem, eurus nulla ratio ex perceptione praesente reddi possit, cur hac post ta ponatur. Neque enim negandum est , nisi in ratione phantasmatis ex praecedente perceptione eruenda aliquandiu iam versatus fueris, aegre illam detegi polle. Peculiate nimirum requiritur acumen ad ea, quae percepi onibus ac appetitibus nostris insunt, distinguendi , ubi non veluti sponte sua absque ullo negotio patent.
Si imaginatio re producere debet perceptioηes aliartim rerum antea simulper- cmen me tartim cum ea, quam nunc percipimus ἱ res inae Misaepius, vel diu tit per- 'r
cipiantur nece es. Etenim quod specie praesertim, vel genere idem est, iuc- et' f
cessive eum pluribus rebus aliis specie & genere differentibus percipitur. risisti is Quamobrem ratio aliqua adesse debet, cur imaginationi hujus potius, prodisia quam alterius rei perceptio occurrat, quae non minus quam ista cum re tur. nunc percepta simul antea percepta fuit S. 7o OnIol . Quare cum adsit aliqua ratio, si pcrceptio ejus rei , quae cum nunc percepta saepius smul percepta fuit, producatur, vel etiam quae diu cum hac simul percepta fuit, nimirum haec ipsa , quod saepius vel diu simul percepta fuerit, utpote quaesbia differentia in limulta ne ita te percipiendi jam admittitur f. io . I Os is imaginatio re producere debet perceptiones aliarum rerum antea simul
57쪽
ptiones . com M per e ptiones pro imcendae a praesente pendeat.
perceptarum cum ea, quam nunc percipimus; resistae vel saepius, vel diu simul percipiantur necesse est. Idem patet a posteriori. Si in aliquo templo saepius se isti, ubi phantasma ejus recurrit, primum recurrit phantasma ejus partis, quam e loco tibi consueto conspicis, vel si idem templum quoad speciem externam repraesentat, eam tibi faciem exhibet, quam saepius praeteriens respexisti. Si in horto aliquo saepius fuisti & eum cum aliis, in quibus fueras , vel deru ibus narrantes audi veras, contulisti; ubi vi perceptionis praesentis perime est, cujusnam horti percepito producatur, phantasma ejus recurrit, non vero alterius. Nec aliud quid obtinet in casibus aliis. Similiter si in horto aliquo vides plantam exoticam , antea tibi non visam I eam diu comtemplaris , ut facilitatem ejus perceptionem producendi, quoties de plantis sermo incidit, vel planta aliqua vi sui objicitur, praesertim rara, tibi compares. Imo ab eadem digrestiis phantasma vi imaginationis conservas& aciem mentis in codem contemplando adhuc defigis , & tanto certiorem ex eo te exiit imas fore, ut in posterum absentis perceptionem reproducere valeas.
Multa attentione opus est ad talia pervidenda, qua uti non possunt nisi exercitati. Iapsychologia rationali . ubi in nexum istarum perceptionum inquiremus, res evadet clarior. Quodsi vero quis in addiscenda Psychologia empirica , qualem proponimus, multum ae d u versatus attentionem ad ea , quae in anima contingunt, conservare did certe ; is facilius observare poterit, quae nunc aciem mentis effugiunt. Etsi autem observatio sedi mellis, si in casu dato phantasmata diudicanda, hoc tamen non obstante eidem respon det notio communis, cum einem nitatur prarias res memor Ia: mandantium, quemadmo dum inferius ostendemus. S. I 8.
Quoniam res percipiuntur tum sensu, tum imaginatione CS. 67. sa ;
facilitas reprodacendi perceptiones rerum aurea perceptarum cum iis, qtiae nilocpercipiuntis, acquiritur sive rra sepius ac diu sensu, sive imaginatione simiaIpercipiantur.
Apparet adeo non modo sensum iuvare imaginationem, sed eam quoque ipsam absque sensui in auxilio in lacilitate idearum reproducendarum acquirenda utiliter ac eum successu versari. sed de his pluta dicemus paulo deluceps de memoria acturi .
Si res plures simul percipiuntur, oe meatis acies is inam earnm intentak- οῦ imaginatio reproducis perceptionem rerum cumbae antea simia perceptarum. Si plura simul percipis & mentis aciem in unum eorum intendis, hujus tibi magis conicius es, quam ceterorum, &in eo quid distinguis, quod tibi tanquam in eo reptaesentas. Quare eum aliqua adesse debeat ratio, cur imaginationi potius occurrat perceptio rerum cum hac, quam alia in I rceptione praesente contenta simul perceptarum c*. 7O Ontol. , talis vero quidem ad se in eo casu , quo imaginatio producit pzrceptionem rcrum a tea simul cum ea perceptarum , in quam mentis aciem intendis , nulla vero adsit in altero casu, quo produceret perceptiovem rerum antea simul
58쪽
' tum una ceterarum conjundurum, in quam mentis aciem minime inte dis; si res plures smul percipiuntur&mentis acies in unam earum intendi turi imaginatio reproducit perceptionem rerum cum hac antea simul' perceptarum.
Idem etiam sie ostenditur. Quando in perceptione praesentaplura continencur& in eorum unum mentis aciem dirigis; hujus tibi magis, quam ceterorum conscius re, atque adeo perinde est ac si hoc solum perciperes. t Enim inro imaginatio producit perceptionem eorum, quae simul perceptas recum eo, quod nunc percipituris. Io ); reproducere igitur debet perceptionem eorum , quae cum eo ex pluribus in eadem perceptione nunca comentis simul percepta fuere, in quod mentis aciem intendis. Idem etiam a posteriori confirmatur. Ponamus tibi in oculos incurrere externam aedificii cujusdam faciem&inea fenestras, e quibus orbes ii quidam vitrei sunt avuls. Si mentis aciem dirigas in avulsos ex senestriss orbes; imaginatio objiciet tibi phantasma aedificii alterius cum fenestris,3 ex quibus orbes vitrei sunt avulsi, quod alias vidisti, & huic succedent phantasmata aliorum similium aedificiorum antea visorum , veluti co rum, e quorum fenestris infelici casu a grandine ocias vitrei aliquando fuerant excussi, ubi aciem mcatis in orbes avulsOS intendere pergis. Plura istiusmodi exempla tibi recurrent, si in perquirendis rationibus phar
tasmatant ex perceptione praesente nascentium fueris assutuus.
In dioc & aliis eas u id in prasint agendum et , in pluntasma ex perceptione immediale enatum cum perceptione praetente conteraturr id quod subinde difficultatem parit, si atteationem ad id . in quo nentis aciem defigis, non diu eonservas , sedeasdem statum ad alicia
in re perceptavi Ram promoueas. Quamcibrum veritatem proposition sprκέει ei e Perina in
tia donaeitica confirmAturus, iacia modo meatem ad idem an oblecto te bus obvio pereeptibile diu auentam comervari consultum eii , verum etiam in phantasmate ex perceptione praesenta tramestate nascen re is idem prorsus dirigerida mentis aeres, quod et M νι- produce lae rm fuit.
Si mentis aciem eontinuo in d Hrendis, quodpbantasma cum per eprime, ex Phahi qua nascitur, commune biser; successio piant mariam in eodem me ere Dei simatum eadem specie entium continia Itir : δει vero in phantasmate ad aha eandem successio tardis . successo pham manum is aueo genere, etes asia Dacis e titim conti- 2 si nuat r. Eretrim si mentis aciem rn id intendis, quod phantasma cum pere , prione, ex qua nascitur, commune habet I phantasma , quod ex eodem nascitur, denuo idem cum ipso commune halaere dcbet cf. Ics. . Enim vero quatenus in phantasmatis, adeoque rebus, quas repraesentant cf. 93. 43ὶ , eadem inlunt; ea us res sibi invicem fles sunt F. Is s Oarol. , consequenter vel ad idem genus, aut eandem sprerem pertinent F. 233. 236Onroi , aut tanquam ad idem genus, vel eanflem speciem pertinentia spectari possunt g. eis. 2. Phantasma igitur unum alteri succedit m eodem geuere, Vel eadem specie entium. Quare cum continuo tu phantasi F a male
59쪽
male praesente acies mentis dirigatur in idem, in quod in phantasmate ani riore dirigebatur ; phantasmatum successio in eodem genere entium, Vel in eadem specie continuatur. Enim vero si jam in phantasmate aciem mentis in aliud intendis, quam quod in anteriore continebatur ; prodibit alterum phantas haa , quodqus dem aliquid commune habet cum phantasmate, ex quo nascitur , non autem cum perceptione priori c 9. Io9 . Ex iis igitur, quae modo ostendimus, patet, phantasma alterum cum perceptione prima ad idem genus, vel eandem speciem reserri minime poste, quatenus scilicra genus, Vel species constituitur per communia, quae insunt, & tanquam reproductio nis rationes alleganda veniunt . Phantasmatum igitur successo in eodem genere, vel eadem specie cntium minime continuatur: continuatur adeo
in diverso genere, vel in diversa specie . Idem etiam a posteriori ostenditur. Ponamus te dirigere mentis aciem in orbes vitreos e tenestris aedificii, quod adspicis, avulsos. Re producetur phantasma templi, in quo senestrae itidem tales conspiciuntur , a quibus orbes vitrei sunt avulsi . Quod si jam ad phantasma templi attentionem dirigis & in eo mentis aciem in orbes vitreos cfenestris avulsos iterum intendis; imaginatio producet phantasma aedium, in quibus infausto casua grandine orbes vitrei e fenestris sunt excussi . Si in hoc phantasmate de nuO mentis aciem in orbes vitreos ex fenestris excussos dirigis; succedit phantasima hypocausti, in quo ab hominibus ebriosis orbes vitrei excutiuntur & ita porro. Singula igitur phantasmata & cum iis perceptio prima, aqua tandem omnia ortum ducunt, id commune habent, quod in iis repraesententur aedificia cum fenestris , in quibus orbes vitrei evulsi , vel excussi sunt. Quare cum aedificia istiusmodi tanquam peculiaris quaedam aedifici rum species considerari possint, quemadmodum aedificia quaevis re vera ad idem genus entium spectant; phantasmatum successionem in eodem genere, vel eadem specie entium continuari patet, si mentis aciem continuo in id dirigis, quod unumquodque phantasma cum perceptione, ex qua nasciatur, commune habet.
Enimvero ponamus te ut ante tibi repraesentare aedificium & in eo mentis aciem in orbes vitreos e fenestris aedificii, quod adspicis, avulsos. P
namus inde nasci phantasma templi, in quo itidem sunt fenestrae, ex quibus orbes vitrei evulsi. Quod si jam mentis aciem non in fenestras, sed in suggestum dirigis; phantasma concio natoris sese tibi sistit , quem in eodem constitutum is pius vidisti. Quod si attentionem ad eundem conservas, recurrit phantasma horti, in quo cum eodem collocutus es.Si in horti phantasmate mentis aciem dirigis in arbores, recurrit phantasma sylvae densis
arboribus obsitae: succedet idea cervi, qualem in sylva aliquandiu vidisti. Ex phantasmate cervi nascetur phantasma culinae, in qua humi jacet
60쪽
eervus. Si ibi aciem mentis dirigis in orbes stanneos; recurret phantasina tabernae vasis stanneis instructae in nundinis antea visae & ita porro. Patet itaque si continuo mentis aciem in ea dirigis, quae phantasmatis anterioribus cum perceptione communia non sunt; phantasmatum successionem in eodem genere vel specie entium non continuari, sed potius in diversis.
Casus posterior frequentior eli priori, & prior quidem magis pendet ab arbitrio nolito , si existere debet: quoniam tamen ab arbitrio nostro pendet, ideo unusquisque experimentum in se capere pote: t, quam primum voluerit, modo alias ad isti ut modi experimenta aptus sit. Requiritur enim ad ea, ut attentionem tuam pro arbitrio in perceptionibus suis figere & ea , quaeipiis ita sunt, acumine suo a se invicem distinguere pollit i quod etsi taetI- limum vigeatur, ubi exempla ab alio proponuntur, non tamen omni dissicultate caret , ubi quis ipsemet e suo penu exempla depromere velit. Quamobrem nos non piget in iis, quae contemptibilis facilitatis videntur, tantae studere claritati , quanta desiderari potest in rebus dissicillimis, ut lectorem ad eas animi dotes perducamus, quae ad interiorem animae sua cognitionem requiruntur. . III.
Si vi imaginationis producitur Dantasma alicujus lori; ex eo porro enascitur phantasma actionum a nobis, ves aliis in isto loco perpetratarum, et ex bis porropbantasma aliarum rerum olim post ipsas perceptarum. Etenim si vi imaginationis producitur phantasma alicujus loci; cum eodem simul producitur phantasma aliarum rerum cum loco isto simul perceptarum g. Io ). Qua re cum actiones nostras, quas in loco isto perpetravimus, una cum loco perceperimus, quod per se pater; imaginatio etiam phantasma illarum actionum producere debet. Eodem modo patet, ex phantasmate loci naici quoque debere phantasma actionum ab ali is in eodem loco perpetratarum , quas vel praesentes vidimus, vel ab aliis relatas accepimus. Enimvero siquid porro cum actione ista connexum fuit, seu ex eadem secutum, aut alio modo post actionem in eadem serie perceptum I quoniam actio per tractum temporis continuata una cum ceteris, quae isto tempore contigerunt,& in sensus nostros incurrerunt, percepta simul fuit; ex phantasmate actionis enasci quoque debent phantasmata aliarum rerum eodem tempore, quo actio duravit, porceptarum S. cit. . Et quia phantasma actionis perpetratae conservatur aliquandiu , dum alia objecta postea sensus seriunt, consequenter illa etiam una cum hisce percipitur ; imaginario quoque producere debet phantasmata aliarum rerum olim post ipsa naperceptarum.
Idem probatur a posteriori . Ponamus tibi recurrere phantasma aed i ficii in platea siti , in qua saepius incedere solitus fuisti. Quoniam phantasma domus non recurrit nisi cum platea, in qua domus sita est S. io ); ad hanc in phantasmate mentis aciem dirigenti recurrit etiam phantasma incessus per plateam. Quodsi per eandem deambulaturus in hortum saepius te contulisti; phantasma horti mox recurret. Et quia in horto flores decerpere solitus suisti, te flores decerpentem exhibet phantasma. Mox in memtem venient flores alibi visi & discursus de magno eorundem pretio moti