장음표시 사용
61쪽
quia ad illud nee voluntatem propellit, nec ab illo eam a vetiit, Et perinde satium suilist, licet abfuisset ignorantia. Talis est igno. rantia Haeretici, qui nescius utrum sit dies Veneris, eo medit carnes , quas comedisset,s diem novisse Censequeas ignorantia ea est, quae , voluntate pendet, di ipsam eonsequitur , licet respectu operis, in quod influit, si antecedens ; talis eli ignorantia Rustici, qui Fidei Mysteria ignorat, quia Cathechismo interesse neglexit. Haec ignorant vi ibi
lis, de culpabilis dicitur ; quia depelli potuit: Et est, vel dii est , vel indire id, seu
minaliter, Ac interpretati. E volita. Centetur directe volita, quando quis vult expletia igno ain, quod scire poterat, di debebat, ut liberius agat; de vincibilis assectata vocitatur . Centetur autem indirecti, seu moraliter , de interpretative volita, quando quis non vult quidem express ignorate, sed non curat, prout ecbet , addiicere , quae p testae tenetur; de dicitur non affectata; de haec iterum duplex est : alia est crassa, seu D 'pina, quae facili negotio depelli potest ab
eo, qui nullam , vel modicam adhibuit diligentiam: alia non crassa , Oua labor . t is, qui alis ualem , sed non plane iusticientena, adhibuit diligentiam. Caeterum quae de ignorantia mox reiu ilimus , dicenda sunt de oblivione, Ac inad vertentia , quae eit quaedam actualis ignorantia ἔ quod lien,pe alia sit in vincibilis, vincibilis altera , tam juris qu1m facti. In vincibilis inadvertemia dicitur, dum quis advertere nee potuit, nec debuit, tum quia nullus omnino, vel minimus serupulus, nec cogitatio praecessat ; tum quia inadvertens nullam suae distracti mi occasionem praestitit. vincibilis ε Gntra dicitur , dum quis advertere potuit, ae debuit. Potuit autem advertere is, qui etsi de re aliqua sicienda, vel non laetenda actu, de expresse non cogitet, cogitat tamen de re alioua , vel cireumstantia, quae ita connexa est eum resaeienda, ut ipsum facilὸ movere possit ad ejus cogitationem. Debuit vero, si propter instantum aliquam passionem, negligentiam, imprudentiam, aut praeproperam felli nati
Cirea ignorantiam duo sum exponenda sequentibus Articulis. I. An, et quomodo ipla causet involuntarium . a. Circa quae detur ignorantia invincibilis.
Dico I. Mnis ignorantia antecedens in vincibilis tollit penit sis v luntarium , dc ab omni eulpa eximit. Prob. l. Ex Scriptura . Iacob. q. Seientiboum, O mn faeienti, pereatum est illi:
Ergo qui bonum non operatur. quia neleit, non est illi peccatum. Et Apcit. Rnm. 1. docet Gentiles Ph. 'o pii is ei se In cubiabri 1, quia , cilm eognovssent Deum , non sicut Deum glorificaverunt . quod Diali feste supponiti: ccaturis non fuisse, si De um ignorassent. Prob. T. Auct. Cone. Si id. de Summodontificum qui toties Anathemate pel inierunt Blasphematores . dicentes praecepta
Dei obtervatu esse immisibilia Si enim urge et praeceptum observandi, quod in vici M. liter ignotatur, illud esset impossibile, eam illud, quod se ignoratur, omninb nequeatbservari. Prob. 3. Ex D. Augustino inter eae termi'aries, iiD. 3. de lib. a b. e. I 8. An tant
1oilacia est , ut ea veri omnino non possit e 3 iti est . natu peccata μηt. Et c. 29. Non tibi aeputatuν ad culpam quod inmitus gnoras , sed qxod negligis quaerere quis
Prob. q. Ratione. Quot sit ex ignora
tia , fit absque cognitione, di eontra voluntatis propensionem Ieam operans censeatur
ita dispositus, saltem habitualiter ut si ignorantia abesset , opus non praestaret ; quae autem sic sunt, omnino sunt in voluntaria:
Oidi. r. Multa Scripturae loea, qu bus in .
dieatur actiones ex ignorantia elicitas, esse peceat . 1. Levit. s. Statuuntur Sacrificia pro his , qui ex errore , oblivione, oc igno rantia , mecaverunt. 2. Lue. I 2. Legitur,
quod servus, qui pereavit ignorans volu tatem Domini sui, vapulabit. 3. Psalm .al. Propheta inter peceata sua commemorat iuventutis suae iis antias. N. In bis, Ac similibus textibus non agi.tur nisi de ignorantia aliqualiter vincibili, ut expresse docet D. Aug. L. de natura, dc Erat. e. II. ALud est , inquit, non curasse scire, quae negligentiae precata etiam ρον sacriseia Leris videbantur expiari, alis' intemgere Nue nee ρosse. Objic. a. Damnationem in Synodo Dio- spolitana promulgatam istius Pelagianorum
62쪽
Dig II. De natura Actuum humanorum. 27
Dennatis: Oblivio, ἐν ignoramia non f Ua.
cent peccato , quoniam non secundὼm Tomσ- carem erimunt, sed feruntam necessitatem. R. illud Dogma in sensa Pelagianorum, non in sensu Catholi eorum, damnatum fuisse
se. Siquidem duplici ex eapite Pelagiani
errabant circa ignorantiam . I. Quiae nullam in homine lapio admittebant eoncupiscentiam, aut agendi dissicultatem , quae nos inter agendum, moraliter necessitaret ; ideo omnem ignorantiam dicebant esse inrincibilem , quand5 non erat saeith vinei bilis,
quod eli haereticum. 1. Quia gratiae neces.si: atem rejiciebant, eam solam ignorantiam dicebant vincibilem, quae solis naturae viribus superari potest ; docentes eo ipso, quo gratiae auxilio ad benε agendum indigemus,
immunes nos esse ab omni peccato, si bonum non faciamus ; Unde D. Aug. l. denat. di grat. e. a T. ut referat illud Pelagii dicentis Deo esse eulpandam instrantiam, quia id bomo nescit ne ligentia sua , latetur id verum esse: Dum tamen, inquit , emutasmili disputet, quam ut oret,im dicat: da mibi inteUectum, at distam mandata tua. Obsee. 3.. PIuri mox SL Patrum Textus, maximε D. Augustini, dceentium , neeesse
assie ut pereet is , a quo ignoratur justitia ,
sicque omnem ignorantiam esse peccatum,
in his , & similibus Terramus Sanctos
νP. sermonem silere de vincibili ignorantia. Quod si autem loquantur de invinetis bili r vel sensias est, quod quidem natinae viribus superari nequeat, non vero gratiae divinae. cujus quotidie implorare tenemur auxilium ; vel intelligendum est illam ignorantiam peccatum esse materiale, seu deis. lum naturae vel tandem agitur in his Textibus de ignorantia Mysteriorum . necessitate medii eredendorum , sine quorum fide, ac notitia salus obtineri nequit. OUic. 4. Reg. Iuris in o. statuentis , num. II. ero retiam facti non Iuris excusare; Ergo non omnis ignorantia exeusata peccato.
N. D. In suo externo, C. In foro in. terno , N. lauia eam agitur de judicio ab hominibus serendo plerumque judices ignorantiam facti exculant , non autem iisis. Sic exeuiatur homo, qui hominem oecidit, putans inuincibiliter esse seram, qui tamen non excusaretur, si diceret se ignorasse homicidium esse illicitum. Hue accedit, quod argumentum nimis probat: probaret quippe ignorantiam, ruris positi vii nori exeuiare, qued nee ipsi volunt Adversarii.
Objic. 3. Ad vetam , de propriam peccati
rationem sum est, ut nobis sit voluntarium voluntate Adami ; quandc quidem peccatum originale non alia ratione nobis est voluntarium, quod. tamen in oninibus , ac
singulis hominibvs veri , ae propriἡ dicti
peccati rationem obtinet: sed ignorantia in vincibilis juris, naturae nobis est voluntaria voluntate Adami , cam mecati origi. nalis sit poena: Ergo verum est , ae propriE dictum peccatum ..
R. Negb ideo ignorantiam invinei bilem
nobis esse voluntariam voliantate Adami,
quia est poena metati illius. Siquidem nihil, nobis eli voluntarium voluntare Ada. mi, nisi quod' Adamus.. voluit I noluit autem poenam pereati sui ; Ergo ignorantia, quae est poena peccati ejus, nobis non est
oluntaria voluntate Adami. Praetere , si qua libet poena peccati primi hominis nobis esset voluntaria, sequeretur motus priam primos e cupiscentiae , imo de omnia inordinata, quae ex amentia, phrenesi, aut cceditate corporali prodeunt , esse peceata
propriὰ dicta , quod. est haereticum , dc ab
Caeterum , etsi verum esset , quod falium esse contendimus , ignorantiam invincibilem voluntate Adami nobis esse volu
tariam; non inde sequeretur , quod ipsa s .ret precatum actuale propriε dictum. de
quo solummodo est quaestio; ad illud enim
requiritu voluntas. propria, non aliena.
Unde iure' ac merito Asex. VI .. hane B
unam damnavit propositionem : In stata naturae lanae . a. peceature mortale, deis meritum, sufeit illa libema, qua volvat νrum, Ore Ibtrum fuit in eaua sua peccato Originali, ir voluntate Arimi. Obile. 6. . Si ignorantia invincibilis 1 pe cato exeularet, lonta melior esset ignora tium conditio, qui possunt tantum peceare
materialiter , qutim eorum qui legem cognoverunt; quod est ablurdum . .
. R. Neg. sequelam. ita qui invi ibilia ter , & bona Me ignorat . habitualiter est dispositus, ut legem impleret . si erentile
ret. Hiae accedi , quod eo argumento probari posset meliorem esse conditionem ebrii Mim temperantis. stulti quam sanae me eis, dormientis qu1m, vigilantis; quod me-- cordatus dixerit T Unde argumentum inimis probans, nihil probat. .
Dico li. Ignorantia eon mitans nee lun arrum, nee inUoluntarium ea usat; idemque ne ac sar, nec excular extra agentem.
Preb ibia nihil potest diei volunta. rium . quod non est cognitum I nee invo-D 1 Ium
63쪽
hantarium, euod non sol im fit sine repugnantia, verumetiam cuna magna , saltem habituali , propensione voluntatis. Ex quo patet haereticum hominem , v. g. qui cum ali ignorantia Leges Ecclesiae pei fringit , ab externa qu dem violatione excusati, nec tinnis violationi annexis obnoxium esse; licet interna violatione propter assectum inordinatum Reus exiliat. Dico III. Ignorantia consequens, non a sectata, opus voluntarium simpliciter , dc in voluntarium secundum quid eifieit. asse.ctata vero adauget voluntarium , simul Aepeccatum.
Prob. t. pars. Quia qui vult eausam, vult effectum ex ea necessario profluentem; Atqui vineibiliter ignorans vult ignora tiam, quam vincere potuit, ac debuit; Ergo & eslaebam ex ea subsequentem , qui se sibi est voluntarius . a. Pars patet. Illud enim, quod fit ex ignorantia consequente, fit contra aliqualem voluntatis propensio. nem; eam agens se dispositus supponatur, ut opus non praestaret, nisi ignorantia la. boraret I ex quo sequitur ipsum sibi elis minas voluntarium , minusque peccamino. sum . Pars etiam est evidens. Ignorantia quippe assectata ; inquit D. Thom. I. 1.part. q. 76. a. q. ex intentione voluntatis iamecandum provenit ; quod aliquis vult subire igηοra the dammm propter libertatem perea i , conando nimirum conscientiae ieintillam extinguere , quam menti nostrae Deus indidit , ut esset fiamum retrahens
QUAR. Cipea vincibilem ignorantiam; utrem , qui en ea legem mistingit , duplex peccatum committat, tum propter igninxantiam eulpabilem, qua laborat, tum P Ο-pter opus illicitum, quod ex ipsa per
D. Cum distinctione . Si. ignorantia si
eorum, quae ratione sui seire tenetur, certum est ipsam esse pereatum speciale distinctum ab eo, quod ex ejusmodi ignorantia profluit; se enim peccans, duo praecepta ex diveris motivo lata solvit. Quod si vero ignorantia sit eorum , quae rationelai scire non tenetur, sed per accidens a. tione operis peragendi dicendum. est uni-
eum esin peeeatum contra eam virtutem,
.d quam spectat illius, quod vineibiliter
ignoratur, observatio. Hine. Res . r. Consessarius, qui ex linorantia moralis Theologiae poenitentem sacrilege a solvit, duplex preeatum eommittit. Idem
dicendum est de Iudice, Advccato, Medico, qui peceant ex ignorantis eorum, qua ex ossitio suo scire tenentur. Refol. a. Unum duntaxat peceatum hoc
micidii perpetrat, qui ex vincibili inad veristentia hominem occidit, putans esse seram. ltem qui vincibiliter ignorans diem e V unii , non sejunat , Peccat solummodo contra Legem Ecclesiasticam ; quia sit pradicti haec leire non tenentur ratione sui sed ratione operis peragendi, vel non perin
cirea qaa detur ignorantia istiGiΚδει δ M. TAm satis mi spicuum est , in omni J materia dari posse ignorantiam nedum iacti, sed de juris humani positivi, inuincibilem. Sic enim Jacob juxta SS. P tres ineulpabiliter accessit ad Liam , quam putabat esse Raetatem. Si e Ionathas abuque peccato savum mellis gustavit eontra impetium Patris sibi ignotum . Sed to a. quaestio exoritur, tum de jure positivo d,
vino, tum de iure naturae, quo circa .
Dico I. Dari p'test ignorantia in vinci. bilis, Be inculpabilis j is divini positi vi , . nedum in infidelibus , sed de in Fidelibus.
Prob. I. pars. Dan. 24. Si non venissem,
inquit summa Veritas , is locutus Hissem
eis , peccatum non boberent . Quod explanans D. Aug. Trael. 89. in Ioan . His auistem, inquit, peccasum , quia non cσedide. runt tu christum , si nen veresset , non utioque haberent. Et paulo post lubdit: Harime illos e reusationem, nou de omni meeαιo su , sed de bee peceato, quo in Christum non ex diderunt, ad quos non venis,stqvibvs non est locutus. cons. Ex multis relationibas, quibus com
pertum est in diversis mundi partibus Barbaras Nationes reperiri, quae nihil unquam de Legibus Evangelicis audierunt, vel audiare potuerunt , oc , quibus Lex Evangelicain, incibiliter, proindeque inculpabiliter ignoratur . quomodo inquit ApostoI. Rom. e. v. invocabunt in quem non credideruηt , ara quomodo credent ei quem non audirium , quo.
-ιὰ audieην De praedicante, etc. Hine rure merito damnata est haee Baii prop. Infideβ-tas pare negativa tu bis, quibus christus non est praedicatus, peccatum est. Prob. 2. pars. Contingere potest, ut aliquis fidelis Rusticus de Lege quadam particulari. v. g. de sumenda hucharistia in articulo mortis, nihil prorsus 1 Parentibus. a
64쪽
Dig. II. De natura Actuum humanorum Io
Parochῖs suis audierit, psoindeque nihil de
eo eog taverit , aut cogitare moraliter potuerit. lmo eontingere potest, ut aliquis, vel doctus, erret circa Legem Divinam, ad quam dignoseendam omnem ad hi iit
diligentiam; siquidem viri docti stimi de lure divino multa eccent quotidie omnino contradictoria; Ergo dari Iuris d vi. ni positivi in vineibilis ignorantia. Dieo II. Non datur ignorantia in vinei. bibs Legum , vel praeceptorum particularium , quae ad statum , vel omelum eurus. que spectant, saltem quo ad ea, quae ordinario in illo statu , vel ossicio iciunt hi, qui salutis suae sunt solliciti. Treb. Auctoritate Legum Civilium, quae in hoc ab omnibus Theologis suscipiuntur. L. Quod te mibi ρ. de redi cred. ubi paria dieitur esse stare, is debere scire. Et Inst. de L. Agail. s. Praeterea , ubi se legitur.
Imperitia quoque culpae annumeratur, vela
ii F Mericus servum tuum occiderit, quia male eum secxerit, is per νam ei medicamentum dedit. Ubi & Glossa JUissimὸ au. rem . inquit, Medico impuratur , qui quod
κοn bene didicit, tam grati multorum perieulo profitetur , de vita hominis temere Iudit . Eodem referri potest quod ait D. Tht m L. qq. q. T. de Malo a. T. Ignoran. tia illa, qua quis io at ea , qua tenetur sire , n. n est absque peccato I Unusquisque autem tenetur scite, quae ad omium suum spectant.
Ratio Conclusionis est evidens ex prin-eipiis supra positis. Nam ignorans ea, quae ad statum, Ae ossietum suum spectant; vel actu , & expresse eogitavit se non sum eienti pollere scientia; vel non actu, &expresse e gitavit. Si primum, &non obstante hae eogitatione, ad seientiam aequirendam iussieientem non adhibuerit diligentiam , profecto ejus ignorantia vincibi.
Is est , & eulpabilis. Si secundum , erit etiam culpabilis ; quia lieEt actu, de ex
peessε non cogitaverit, perisse tamen e gitavit de multiv rebus, aut circumstantiis, quae eum rebus selendis adeo erant eonne. - , ut ipsum Deilh movere potuissent ad eorum notitiam ciam parandam. Hue aecidit torporem animi, propriaeque latu.
tis incuriam eausam esse hujulee oblivionis,& ine siderationis , quae proindE est in Musa sua voluntaria, re eulpabilis. Hine. ResoL r. Profitentes ossicium publicum', vel artem perieulosam , Parochi, Superi rem, Consenarii, Iudices, Medici, &ci cui necessaria ad talem artem, vel ossicium do bite peragendum ignorant , a peccato non
exeulantur, plerumque mortali.
Res . x idem dicendum esse de Patis bustam ilias , Servis, Coniugatis , die. Maximε autem de viris Ecclesiasticis, se Religiosis , quibus ineumbit obligatio, nedum propriae saluti , sed et proximi invigilare; si Prosessionis suae statutorum , B obliga.tionum sussieientem notitiam non sibi com
Rest. 3. Mortaliter merat, qui absque debita seientia ossicium Iudi eis, Superioris, consessarii, Parochi , ambit aut acceptat; quia temere peceandi perieulo se eommittit. Item qui peritiam necessariam desectu
naturali comparare non valet, ob eamdem rationem tenetur sub mortali ossietum , se
Dico III. Non datur ignorantia in vinei. bilis ei rea primaria, dc uni vel salissima Iur snaturalis principia, nec ei rea eoi elusiones ex h s immediath sequentes ἔ prout lunt praecepta Decalogi , laeundam generales
Frin. Ratione. Quia ill ad non ignoratur in vincibiliter, eurus eognitio euilibet sinee,rd volemi . atque intendenti isellis est , de obola; sed uellis est, At obvia illorum principiorum eognitio : Quod tibi nos vis seri, alteνi ne feceris ς vel istud, unica que Jus suam est tribuendum: ex quibus absque
negotio, aut labore eruitur non esse iurandum , aut oecidendum, eam haee, de simulta generaliter spectata sint omnibus eviis dentissima: Ergor Prob. Ex Seripi. Rom x. cdm enim Gem. tes, quae Legem ηοπ babent. na: uraliter ea
quae Legis Iuni, Deiatnt i, eiusmodi Legem non habenter 10 Hi sunt Lex , ore. In hune planδ lentum de omnibus , de singu. iis hominibus verba faciens Psalm q. Siaanatum est , inquit , sutιν nas lumen e uistus tui, Don1ino; .iquo lumine saltem nos
rissima Legis naturalis principia , omnes', nisi ex industria ea cui ire velint, facillim eognoseere possunt Prob. Eκ D. Aug. in psal. s . Multa soliis quibus fingulis interregati homines. Harumce respondent , nolle Ie poti, v. g. Fumtum est bonum Adusterium bonum est 'inmieidium bonum est omne' ela ant, non Αssentit Augustino D Thom. s. M
aboleri; sed quoad particularia quaeram, is
65쪽
dio Tract. I. De Actibus humanis ..
OHie. Istud Rom. . Peccatum nos cognovi nisi peν Legem : Ergo ante Legem letiptam omne genus humanum, omnia Deca.
lx gi praecepta invineibiliter ignorabat&qui hane Legem etiam nunc noverunt, ea laborant ignorantia.
N. Diit. Ante Legem seriptam omne genus humanum ignorabat praecepta Dee logi quibus preeata voluntatis. & desiderii prohibentur , C. QMibus peccata quaelibet universim. loquendo prohibentur, N. Nam homines. sub Lege naturae noverant id solum esse peecatum , quod ratio dictabat ad teri esse notumento , cuiusmodi m sectbnon sunt mecata voluntatis , di iderii. Ut mani relle indicant, Apostolii verba . Cum enim dixisset, premum non cognovi nisi per Legem , mox subdit: Nam coηcu. piscemiam nesciebam , vis lex diceret , non
Dico lU. Dari potest , saltem ad breudi
pus, in rudibus ignorantia in vineibilis, quorumdam luris naturalis praeceptorum, quae a primis principiis. eluuntur dum
sellicet al:qua vestiantur. circumstantia apparenrer bona. Mentiri v. g. ad vitam inis nocentis eonservandam , seipsum oecidere ad tuendam eastitatem, inicipere lucrum ex mutuo, M. μοι. En D. Chtvsost. Hom. 6 in Gen. D. Ambr. l. 3. in Lue. e. 3, Theod. q. sq. in Gen. qui Thamar excinaverunt v pc cato , dum habitu meretrieto socerum suum Iudam induxit ad carnalem concubitum, ratione procreandae prolis ex progenie A.
brahae. Item auctoritate ejusdem in Chrysost. Hom. qq. in Gen. excusantis filias Loth , quise putaver-t, inquit, generalem totius orbis interitum factum, milli que amplius Mamnem supersiten ; ideoque . ne periret genus humaxum, a Prire inebriato filio
ο r. Εκ D. Aug. I. r. . de Sem. Domin mont. α am ubi dubitare videtur, utrum adulterinus sit eoneutritus mulieris cujus
dam, quae divitis alleurua impudicis desi-d eri is consensit, obtenta viri licentia ; imodi ipsomet iviante, re volente. ut eum hmortis perieulo liberaret: 'Nihil hinc in M.
stimari quid .. t. Si ergo tantus Doctor de simili casa dubitavit, quidni rudiores nonnulla ruris naturalis praecepta, in qui. husdam ei reumstantiis potita, invincibiliter
Dixi. I. breve te's, quia apud Fideles, adeb frequens eli instructio, ut in praxi talia ignotantes dissicillime excusare
di beamus. Dixi a. Dum aliqua vesivntvis circum.
flantia. , &e. Siquidem. desectu ejuscemodi circium stantiae, non videntur excusandi Ad lescentuli, qui turpitudinex in seiplos, ae in Ioelos exercent nee Coni aetati , qui in de .sderiis suis exardescentes, iure Matrimonii turpiter abutunturi mulio minus, qui pollutionem sibi promovent; quidquid protendere velint , haec α similia esse illicita se tune penitus. ignorasse, nullunque circa haee serupulum passos fuisse. Qixippe ceristum est ad peccatum mortale non rc quiri. ut suo dicetur loco, claram, re explicitam,
mali perpetrandi cognitionem ; sed planεluiscere, ut gravis quaedam in hile actione
confuia apprehendatur turpitudo. Hane auistem Adolescentulos in actioniblis irh nestis, quas in se invieem exercent, turpitudinem apprehendere perspicuum est ἱ ex eo quod in eis exereendis omni cura omnium suo uni. oculos, & latebris studiosissime se o .
Idem ratione Iongε potiori dicendem,
venit de Conjugat s , qui jure Matrimonii iturpiter abutuntur, aut de his , qui pollutionem sibi promovent ; quia impossibile
videtur, quin in his exercendis turpitudinibus gravem non apprehendarit deformitatem, saltem confuse; quia nulla nisi tumpi vestiuntur circu instantia , de nulla est 'aηima tam serversa, Aug. teste l. a. de Serm. min. in mont. t. 6. in cUM conscieno
Dico '. in doctis etiam, & litteratis dari 3 est ignorantia invincibilis, quoad nonnullas conclusiones , primis principiis remotias deductas , saltem in casibus qui iadam perplexis, atque extraordinariis. Preb. Experient in , qua constat non raro contingere, ut Dcriores ipsi , vel periis ritis sint . quandoque inter se dis reptent, an aliquid licitum sit jure naturae , vel illieitum. Ut patet de D. M v. re D. Thom.
qui in materia juris naturae in contradict tias abiere sententias. Prior scilicet D. Bonav. asserendo , posterior negando , iudicilieitum esse morti addicere eum , quem privata scientia certo novit hinocentem. dum publicε ae servato ordine juris nocentem esse probatum est. Prob. Ex absurdis; quia ex opposita seu, tentia sequeretur , quod nullus Paroebus , aut Consessarius interr at super perplexo, de ambiguo rasa, ad jus naturae i ante.
tuta conscientia quod sibi coram Deo visum fuerit
66쪽
Diss II. De natura Actuum humanorum.
fuerit respondere poste ; ne se & alios m.
riculo culpabiliter errandi committat. item sequeretur, nullum ossicia Eeelesiastiea, aut Civilia suscipere posse, elim nullum exerceri Possit, absque periculo quidp am contra jusvaturae per ignorantiam mandandi, ut pet
GUie. I. Ex nostra sententia sequeretur mandata Dei plerumque esse impollibilia ;quia adimplere .non valemus , quod invim cibiliaet Agnoramus. R. Diu. Mandata Dei essent plerumque impossibilia h s qui nee illa cognos ant, aut cognoscere possunt, C. his qui vel ea eo. Enoscunt, vel ennoscere possunt, N. Camautem dieitur Deum impossibilia non jubere , intelligitur respectu eorum, qui Leundi, na Legem ordinariam , di citra mirae tum , aut ea cognoscunt , aut cognoicere possunt.
Obs. a. Scriptum est , quod iacit E inveniatur sapientia ab his, nimitam, qui Uum quaerunt Orationibus , jejuniis , oc piis ope
res petitis , credite quia aecipietis. Demam commune est Theologiae enatum: Facientiquod in se est. Deus non donegat gratiam ἔErgo nullus Legem naturae invincibiliter, di inculpabiliter ignorare potest, eam ejus noti,tian orando, pulsandoque potuerit obtinere. R. In hae laerimarum, di tenebrarum valle omnimoda Legis naturae peritia comparari nequit , abique singulari ae privile. giata gratia, quae omnibus Iustis, etiam in oratione perseverantibus non conceditur. Ut patet de D. D. Thom. de Bona v. quorum alter aliquid ad jus naturae spectans ignoravit , licti assiduam orationem non praetermi serit: ea autem ignorantia, quae absque hae speciali graria depelli nequit, censetur m raliter in vincibilis. Deinde ex hoc argumento sequeretur, nullam dari ignorantiam invineibilem iacti, aut ruris positivi ; imo motus prim primos ae in. deliberatos con piscentiae vincibiles esse, de culpabiles; utpote qui assidua oratione superari poslant; attamen vestiter Dominum νο- gavit, vi a ferentur a se, ec repulsam tulit.
Cum sutδον noster Theologicum essum : F cienti quod in se est Deus non denegat EI tiam referat, nee intici , ut par erat in Rupousione impugnet, a errere fas erit, quod illud proseriptum fuerit a cum Gallicano in comitiis an . n. IT . tamquam renovans. D M. Ditem , s naipelagranismum. Sic igitur es di re dum: Facienti quod in se est viri graerae, Deus Mndenegat gratiam conoedo . Facienti &e. Ura
hut naturae , nego. mur enim operibus a natura corrupta ,s vulnerata elicitis non moeriar aci
Uerenda supereaturalia eius Dona . Mol inae Iectatores existimam euidem eius effari Destigia in D. Thoma iuvenire ; maxime in aves . i4. cr24. G wris. ω alibi . sed quidquid sit da re.
ώω ibi seripserit perspicuum es ira m Postea.
in raesertim in Summa , o re postremis euriseu rato , Harius mentem suam aperuisse; G δε- Haras, quae alibi non tam nitiis forsitan feri
pserat. Etenim euan in I. a. Def. Ios. a. 6.
Olendendum s rapitare homin m absque auxilia gratiae seipsum ad 4rariam disponere, Gyr preparare non posse, Mileienti spradictum sarum. Facienti quod in se est A Use respondet: Nihil homo potest sicere nisi a Deo moveatur, secundum iuua δα et q. - β. . . niau potestisfacere se & idmeum dicitur homo saeere quod in se est, dicitiar hoc esse in potestate homi. nis secundum quod est motus a Deo similia
habet in I. . auest. II a. a. I. ubi respustus δε-pradictum eginum, se explieat textum Gisse ιn Epis. ad Rom. s. Deus recipit eum , qui ad
se confugit, aliter in eo estet tuiquitas; quem sibi obtererat: Glossa illa loquitur de illo, qui confugit ad Deum per actum meritorium liberi arbitrii per Gratiam informati , quem fi non reciperet , esset conua iustitiam , quam ipse statuit . Vel si reseratur ad motum liberi a bitrii ante Gratiam, loquitur secundum quod iniam confugium ad Deum est per motionem Divinam , D m justum ηst non deficere. Ta
mis eius aper vis, malari adhuc ais elucubraris is eo ri inlinistes axiomate : Faeienti quod in se est , Deus non denegat gratiam . LN epostea meridiaua clariora sunt ea , quae parιιersenserat eius Praeceptor Augustinus , uti videres apud Augustinianos TMologas.
De moralitate actuum humanorum.
lis actuum humanorum proprietas cuius rationem essentialem, proprias si vies, varias assectiones,& principia extrinseca se quentibus Capitibus investigabimus.
De ratiora egeatiali Misalitatis.
autem, ut verbum ipsum lonat, est Retrandi sequens modus hominibus , qui,
67쪽
1 Tract. I. De Actibus humanis.
ut tales , non agunt , nisi ex rationis judi. cio, & electione voliintatis libere te deteris minantis ad bonum vel malum, ex quibus laudem aut vituperium , poenam vel prae mium asseqauntur. Ucde oritur.
Fer quid formalitre Mus humanus consti
tuatur in esse inris trire. Irea hane quaestionem, multipli. ces esse sententias. Nonnul li censent actum humanum in esse moris constitui per id solummodo, quod fiat ex cogni tione,& advertentia rationis. Plerique existimant coniti tui per id quod fiat libere . mul, ct cum advertentia. Alii vero rursas docent , advertentiam quidem rationis , di voluntatis libertatem necessario praerequiri, ipsam tamen formaliter non consistere, nisi in habitudine actus humani ad rectae rati nis regulam, eum quibus. Dico . Anus humanus non est formaliter moralis , quod fiat libere cum advertentia rationis, sed per habitudinem, & lGordina. tionem ad rectam rationem. Prob. a. Pars. Quod spectat ad rationem naturas alicujus rei non constituit rationem formalem entitatis ejus moralis 3 eam haee duo sint diversa , habeantque distinctas sor. malitates: sed agere icum advertentia , delibertate ad naturam creaturae rationalispertinet; per hoc enim distinguitur a cie. teris animantibus in genere naturae r Ergo agere cum advertentia, & libertate non elisor malis ratio moralitatis. Cons. Eadem semper remanente libertate, variari potest moralitas, Actus quippe, qui in primo instanti bonus erat, in lecundo fieri potest malus propter aliquam: adu nientem circumstantiam; quia nempe, quie at permissus, a Lege prohibetur. . item po lunt esse in uno auu plures moralitates, Iicht uniea semper supersit libertas , absumdum enim esset dicere duas esse libertatesia eo, v. g. qui dat eleemosinam Sacerdoti egeno, quia in hac eleemosina duae sunt moralitates, Charitatis, stilicet, de Religi nis: Ergo. Prob. ad pars. Actus motalis dividitur in bonum, dc malum, tanquam genus in suasi pecies: Unde se argumentor . Ratio formalis alicujus generis eadem est ae ratio suorum inferiorum, quatenus ponuntur sub tali genere et non enim huic generi sunt in. iesiora , niti quia participant formalem rationem hujus generis, per quam ipsum re nus de ipsis praedicatur. Homo, F. g. non est species animalis, nisi quatenus participat rationem formalem generieam anim litatis, sibi eum aliis animantibus communem. Sed actus bonus, de malus non sunt morales , nisi quatenus subordinantur rationi, tanquam regulae dirigenti et Ergo haee subordinatio, ot habitudo est ratio tormalis moralitatis, cujus sunt species.
Contis. Ex D. Thom I. 2. q. ly. a. r. ad 3. Bonum per rationem repre latur votaπ-tati, ut e fectum ,-in quantum cadit sub Ordine rationis , pertinet ad genus mori3.
Et ipsemet S. Do or mox citati doeet, ita esse redam rationem agibilium, Ilaut ars estricta ratio factibitium . Id est pari modo de moralibus ratiocinandum esse ae de artifieialibus ; sea res non dicitur artificialis , nisi qua tenus procedit a potentia executiva, ut subordinata regulis artis et Ergo actus non dieitur moralis , nisi quatenus habitudinem habet ad rationis regulam. OHie. r. Idem est esse actum humanum. dc et se actum moralem ; nam omnis actus humanus moralis est, di vice versa ; sea actus id eb est humanus, quod sat eam advertentia , di libertate. Ergo actus eli formaliter moralis, quia fit ex advertentia, delibertate.
R. Dist. Ma, idem est esse actum humanum, de esse actum moralem, realiter, C. formaliter, N. Nam actum esse humanum praecise tantum sonat ipsum fieri ex cognitione cum dominio in illam; sed esse morale dicit aliquid ampli iis , habitudinem scilicet assi regulam rationis, quae quidem est Dimalitas a libertate diuincta. Dum enim concipio actum, quatenus liberum , tune concipio duntaxat, quod ita ponatur, ut potuerit non poni. Sed intelligere nequeo, quod sit bonus aut malus moraliter, nisi eum ad rectam rationem reseram. Ofie. a. In eo sita est moralitas, quo posito ponitur, quo sublato tollitur; sed sublata libertate tollitur moralitas, dc posita ponitur: Eigo. Siquidem eo ipso quo adeli libellas, actus eii imputabilis; de illa deficiente non est amplius imputabilis, i putabilitas autem , moralitate non distin guitur. di. Dist. Sublata libertate tollitur mora inlitas , de posita ponitur , in sensu reali, C. Libertas enim est fundamentum toti moralitatis, si ne quo actus bonus, vel ma ius dici non potest. Sublata libertate tollitus muralitas, dc posita ponitur, in sentis
68쪽
Diss III. De moralitate Actuum humnorum. 33
-ras, N. Quia potest concipi ratio sor- malis libertatis, quin eoncipiatur ratio sor. malis moralitatis , de vice versa. Ad probationem , pari modo distinguendum est. Eo ipso quo adest libertas , actus est imis putabilis in sensu reali, C. in sensu formali, N Praetere, verum quidem est impu. tabilitatem a moralitate esse inseparabilem; sed prias concipitur actum esse moralem, quam imputabilem ; cam imputabilitas ii moralitate profluat.
De Moralitatis speciebus . OMnibus compertum est bonitatem, de
malitiam speetes esse proprio mor litatis. Sed utrum detur altera moralitatis
species intermedia . scilicet indifferentia , quaestio est nobis statim dirimenda. Dein . de in quo primatio, di intrinsecὶ sita sit actus humani bonitas, vel malitia , inqui
Utriwm detur Actus indireens. Nol. I. π π Ie non esse quaestionem de
I x actibus indeliberatis, & naturalibus , qui ex imaginatione, vel imis
tu naturae prodeunt, ut Dieare barbam, manum ori admovere , &e. Certum est
eni' apud omnes, hos, & similes actus es.se indifferentes. Sed quaestio est de actibus delibetatis, qui ex judieio rationis, de vo. luntatis determinatione fluunt, quique ve-rE ae proprie dieuntur humani. Nol. 2. Duplicem intelligi posse actus Ind sferentiam, vel in ordine ad finem naturalem, vel in ordine ad laternaturalem, meritum scilicet, et demeritum . Iuxta primum actus dicitur moraliter indisse. rens : Iuxta secundum dicitur indifferens supernaturaliter. Nol. 3. Actum humanum diei posse moraliter indifferentem , vel secundam speciem seu naturam , quatenus spectatur tantam in ordine ad suum objectum , abstrahendo utram existat a parte rei, neene e vel secundam individuum , seu quoad exerettium , quatenus spectatur cum omnibus suis, quibus hie, de nunc vestitur, circum.
stantiis , objecto , fine, de caeteris. His
DIco I. Datur actus indifferens se n-diim suam speciem , seu ex objecto. Inst. Moral. T. LProb. Multa sunt objectii ex se praeeiu, nee honesta , nee inhonesta ζ v. g. levare festucam, stieare barbam, δce. Neque enim ulla Lege prohibita sunt. vel imperata: eriam actus, qui circa illa versantur, sunt inodisserentes ex speeie sua, quae ab objecto, seclusis aliis circumstantiis desumitur.
consem. Multi sunt actus humani, qui non sunt boni, nisi quia imperati , ut a laboribus supersedere die Festo ; nec mali, nisi quia prohibiti, ut laborare die Festo: Ergo laeundam suam speciem sunt indisse. rentes . Si enim seeundum illam essent deis terminatε boni vel mali, essent E eontili imperati, quia boni, aut prohibiti , quia mali; Ergo, dce.
Obiic. I. Inter eontradictoria non datur medium; sed iamum de malum sunt contradictoria; siquidem actus bonus dicitur qui Regulae suae est consormis; malus autem , qui non est consormis : esse autem eousorme, & non esse eontradictorium est :Ergo, dcc. N. Nego abist utε actum, qui non est contarmis rectae rationi, esse malum; qu a ad hoc, ut aliquis actus sit malus ex objecto, non lassicit, ut non dicat eonsormutatem cum ratione; sed praeterex dicere debet aut repugnantiam ad bonum , aut
privationem illius in subjecto cui debet esse bonitas. Unde eam objectum assignari possit, quod seeundam se spectatum , mallam dicat consormitatem aut deformitatem
ad rectam rationem . inde fit, ut possit dari actus aliquis indisserens ex objecto. IV. Actus bonus , dc actus malus ex objecto sunt saltem privati vh opposita ; aedinter privativa opposita non datur medium: v. g. inter visum dc cceeitatem , inter verum dc salsum. Ergo. N. Neg. Maj. uia privat o propriE di. cta non dicitur, nisi de subjecto rapaci ali. cujus formae, quam debet habere : lapis, v. g. non dicitur visu privari, de ecems esse ; quia non est subjectum visionis su . sceptivum ; sed dicitur simpliciter non viis dens. Sie multa sunt objecta quae edm de se dc ex natura sua , bonitatis, aut malitiae non sine susceptiva, ab ipsa privari dici non possunt, ideoque dicuntur simpliciter
Obi x. Si actus seeund lim suam laediem esset indisserens , nunquam fieri posset bonus vel malus ; quia quod est indifferens secundam suam speciem, est essentialiter indifferens : quod autem est essentialiter tale non potest non esse tale; Ergo. E D.
69쪽
34 Tract. I. De Actibus humanis.
R. Dist. apod est essentialiter tale, non pctest non esse tale , seeundam illud per quod est essentialiter tale , C. secund imillud, quod potest ipsi advenire, N. ve. rum quidem est , quM actus essentialiter indisserens ex objecto, non potest non esse ex objecto indifferens a sed actus indifferens ex objecto potest esse bonus vel ma. Ius , ex aliqua nova superveniente circum. stantia bona vel mala. Dico II. Non datur actus humanus in individuo spectatus, indifferens, di medius inter honestum de inhonestum , seu inter
moraliter bonum re malum . Prob. I. Ex D. Aug. l. 1. de pete. merit. C. I 8. Voluntas, inquit, mirum si potes in medio quodam consistere , ut nee bona , nec mala ye. Et lib. I a. de uti l. cred. Omne factum, si recte factum non est, peccatum est. se recte factum ulJo modo esse potest, quod non a recta ratione proficiscitur. Et L. qq. q. 3o. & Ep. 19. Cavendum est, inquit, ne quaedam facta hominum media dicamus inter recte facta , im peccatum.
tione deliberativa procedens , si non sit a debitum finem ordinatus , ex me ipso repugnat rationi , im habet rationem mali. Si vera o diaetar ad debitum finem , convenit eum ordine rationis : unde habet rationem boni. Necesse est autem quos ordinetur , vel non crin tu ad debitum finem: Unde necesse est ommm actam sominis a deliberativa ratioηe procedentem in individuo confidera. tum, bonum esse veI malum. Trob. I. Altera ratione ejusdem S. Dci.
toris, loc. eit. Sed contra est, inquit, quod Gνevrius dicit in quadam Immilia otiosum verbum est, quod utilitate rectitudinis , aut ratione iustise necessitatis . aut piae utilitatis earet . Sed verbum otiosum est malum, quia de eo reddent homines rationem in die Iudicii. Si autem non earet ratione justae necessiratis, aut piae utilitatis , est bonum. Ergo omne verbum aut est bonum avt malum . Parieras ratione ir quilibet alius actus, vel
est bonus, vel est malas: aulus ergo individualii actus est indisserens. Prob. q. Quidquid deliberati appetitur, appetatur necesse est sub ratione boni, vel honesti , vel delectabilis ; utile quippe ad honestatem, vel delectationem spAtat . Si appetitur propter honestatem , actus erithonus r Si propter delectationem , erit necessarib malus de inhonestus ἔ neque enim licitum est homini propter solam delectationem operari . ut definivῖt Innoe. XI. ἔα damnatione prop. 8. dc 9. inter tis comedere ἐν bibere usque ad satietatem ob solam
voluptatem, non est precatum et Et opus conis iugii, eb solam voluptatem exercitum, omni penitus caret eulpa, is defectu veniali. Ratio hujus definitionis eli cx D. Hu . . l. r. de nupt. oc concup. c. q. via m.ιle utitur qui bestialiter utitur, ut fit Hus intentio intoluptate. Et lib. q. coni. Iulian. C q. Cum suppleta neeessitate amor edendi anιmum puLsat, iam libido est, jam malum est , cui codendum non est, seu reflendum.
Confirm. hQuicumque tenetur agere se undam rectam rationem , tenetur finem bonum , & honestum intendere ; ted homo, dum agit deliberate. tenetur agere secundam rectam rationem : Ergo dum agit deliberat E , tenetur intendere snem honestum. Maj. patet, quia actio rectae rationi consormis, & actio honesta sunt unum otidem; non enim est honesta , nisi quia re- rationi est consermis, nee rectae rationi est conformis, nisi quia honesta. Minor est etiam evidens; quia, si homo non ageret fecundam rectam rationem , non ageret ut homo, Ied ut Bestia ; quod sanδ turpe est homini de inhonestum , proindeque eontra ipsam rationem , dc peccaminosum . Ofie. I. D. Hieron. dicentem. Bonum est conti entia , malam est luxuria ; interutrumque indifferens es ambulare, ire. R. S. D. hie ambulationem sumere secundiim speciem ; id est, comparate ad
suum obieliun , non autem in individuo, Guatenus eg certo fine, dc in certis circuri stantiis fieri γ,test. Nec enim sub alia ratione ambulationem aecipit , quam contiunentiam,& luκuriam, quas inter te conscrt: alioquin frivola elset ejus ratiocinatio. Sed
accipit hie continentiam , de luxuriam juxta cujusque speciem , secundum quam unam dicit bonam . alteram malam et Ergo hieaecipit ambulationem sub eadem ratione; id est, secundam suam speciem , non autem in individuo. Dices. S. D. post haee verba immediath subdit, Sive enim feceris, flete non feceris , nee iustitiam habebis, nee icvsitiam; quibus verbis indicatur hos actus accipere in jndj- viduo; quidquid enim fit, utique fit in indi. viduo, cum actiones sint singulorum. R. Per haee subsequentia verba nihil aliud intendit. S. D. qurim quod jam dixit confirmare , videlicet ambulationem planὰ esse indifferentem eomparate ad objectum , quia nimirum sive ambulaveris , sive non, nul lam
70쪽
Diff. III. De natura Actuum humanorum P 33
ntri ex parte objecti sultitiam aut in jultitiam eonsequeris citim ambulatio de lenec bona sit, nee mala. verum quidem eliquod
qu quid fit , utique fit in individuo ; sed illa individualis actio spectari potest; vel
respectit incumstantiarum, cum quibus peragitur,. vel respectu objecti, circa quod ver. satur . Si spectetur respectu circumflantiarum, necessario bona est, vel mala, si re.
spectu objecti indifferens esse potest. Hie est Hieronymi germanus senius. Obj. a. Datur actio indisserens in specie; ergo oe in individuo ; quia nulla est natura in specie , quae non habeat aliquod in .
dividuum, in quo ratio ejus maneat, quaeque per contrarium non pereat: Unde eam detur actio indifferens secundum suam naturam di speciem, neeesse est ut aliquod habeat individuum , proindeque aliqua poterit esse actio individua, quae maneat indifferens. N. Ratio specifica actus indifferentis, seeundam suam nMuram , est quod habeat objectum de se nee bonum, nec malum. Ista autem ratio in multis individualibus
actiouibus, in hae , v. g. ambulatione. v re remanet, nee per eontrariam destruitur. Tam quippe verum est, hane ambulationem in particulati circa ob ectum nee bonum, nec malum versari , quam universaliter verum
est , quaedam dari objecta secundum se spectata, quae nee bona sunt. nec mala. Verumtamen quia species tantummodo spectatur retati vh ad objectum, individuum autem spectatur secundum omnes suas eireum stan.
tias: hine est quod species diei possit indisserens, quin individuum dicatur indifferens, nisi ratione duntaxar objecti sui indisserentis,
non autem circumstantiarum , quae neces-iar.5 bonae sunt vel malae . . OG. 3. . Nullbi extat. praereptum, quem Iibet actum deliberatum in bonum finem ordinandi: vel enim praeceptum illud Iuris est naturalis, vel p, sitivi. Non naturalis; quia Ius naturale, quod omnibus est commune, Decalogo continetur , in quo tamen non habetur praeteptum istud . Non Iuris posi. ivi,. quia nulli, Lex h betur Divina ea de re statuta ; Ergo non datur tale. prae cep um . N. Praeceptum est Iuris naturae rationalis, quae prout rationalis est, ut numquam, nisi rationaliter deliberate agamus, nos ju- bet: & illud ad primum Decalogi revoeari potest, quo tenemur rationis lumniae di aeternae impertia, ae regimini ubique & in omnibus subiici. Et vero ..eum rect , ratio ha mana quaedam sit rationis aeternae partici. patio,& quasi emuvium nobis connatus
liter insitum; quidquit fit vel non fit juxta
dictamen ejus, iure ac merito centetur fieri , vel non fieri juκta Legem: aeternam su-pirmae rationis, ne E Dei.
I 3. Praeceptum istud , si extet, est a Frismativum s atqui tale praeceptum non semper & pro semper obligat: Ergo. R. D. Non obligat pro semper absolutiloquendo ,. C. hypotetjce , N. Non enim
tenemur singulis vitae nostrae momentis agere cum rationis advertentia in bonum finem a quia hoe est impossit bile : sed luppo. sito quos deliberate agamus, incumbit nos obligatio agendi rationabiliter. Hue accedit quos praeceptum istud, sicut & caetera praeiscepta quaecumque assirmativa , aliquid n gativi comprehendat: Videlicet, nihil pera. gas deliberate irratisnabiliter seu quia adfnem honesum, virtualiter saltem non referas.
Obi η. Poteit quis operari propter levem
naturae indigentiam aut commoditatem ζ v.
g. Dieare barbam, spuere, alvum purgare, e . Sed similes actus, etiam deliberate etiaeiti , nee boni sunt, nee mali. aris enim eordatus dixerit homnem laude, vel vitu perio dignum esse, quot spuerit, aut alvum
M. Vel per eorporis indigentiam de eomamoditatem intelligitur sanitatis eonservatio, seu debita sustentatio, quies aut recta cor
poris consistentia ; vel intelligitur bonum sensibile de delectabile . Si primum , actus supradicti sunt sermaliter honesti, juxta in
ThOm. I. a. q. 8. a. s. Hoc imum, inquit. quὀd aliquis agit ordinate ad sustentationem vel quietem fusi eo poris, ad bonum virtutis oris disatis . Conforme quippe est naturae rationali . qua tali , Mnelia conservare ae sustentare corpus. suum , cujus cura a Deo ipso nobis eommissa est. Si secundum , actus illi sunt venialiter mali, quia homo, ut PQ. te rationalis, operari tenetur ob finem e eellentiorem, quam bruta.
IV. Hee sententia hominum humeris iugum importabile imponit, & conicientiam
innumeris εbvolvit scrupulis. Quis enim omnes deliberatas actiones suas , quantumvis leves , semper in bonum finem potest ordinaret Quis potest omnes plane, vel leo viminas delectationes'. inter dormiendum. edendum, ambulandum , &c. Occurrentes, semper dx ubique absicere R. Haec&Olim .ia non habent quod moveant. l. Quia actiis isti naturales, in qu asse quenter prorumpimus, sunt ut plurimum abique deliberatione. 2. Dum fiunt delibe