장음표시 사용
71쪽
Τract. I. De Actibus humanis c
rate ad honestam quietem de narurie sublevamen ordinantur. 3. Non opus est ut semper finem honestum deliberatione reflexa in. tendamus: sussicit virtual sintentio, o ualem censetur habere ut plurimum , qui e nrimia
ne vivunt ; quique lensibus suis non dediti mortifieationem Iesu Christi jugiter in eor.
pore suo portare satagunt. q. Quia teste D.
Thom. I. a. qu. a. a. ad a. nobis non
vetatur gustare commoditates-delectati ues , quas Instituor natura opposuit Hopter
operariones; sed nobis duntaxat est vetitum ope ari propter delectationem ; adeo ut finis operationis nostrae sit ipsamet delectatio; hoc enim brutale est, turpe & inhonestum. Obi. Ultimo . Damnationem propi sitiinnis istius Ioa n. Hus e P um in t epera indifferentia. Sed haec est divisio immediata humanorum operum, quὀd sint πιι τιν mosa via vitiosa. R. Haec proposito nou in sensu Catholicorum damnata est, sed in lentu ipsus Ioan . Hus docentis , omnia Iustorum opera eslabona, & peceatorum mala, eo ipso quo justi sunt, aut peccatores, quod filium est atque haereticum. Certum est enim Iustosper saepi actus moraliter malos elicere , Iacut
di peccatores moraliter bonos; lic t gratiae desectu non meritorios ; de qua quaestione alibi opportunias.
actus humani bonitas, O maistia t Um omne factum, rect Evel pe
veria non si factum, nisi quatenus regulae suae consorme est vel difforme ἔ actuum nostrorum regulam curiosos
inquirunt Theologi , non quidem extrinse- eam , quales sunt Leges juris resti vi , non secundariam qualis est conscientia , sed intrinsecam , radicalemi, & primariam . Cisera quam .
Dico. Primaria , indiealis , di intrinseea bonitatis , & malitiae regula nota est natura, ut rationalis est; nee judicium rationis distantis hoc esse bonum, vel malum; sed
potios ipsum rationis lumen, ab aeterna ratione nobis ecelitos derivatum,ct menti nostrae insitum, ad justum ab iniusto secernendum . Prob. I. Pars. Ea natura non est regula primaria , quae regulam sequi tenetur ; sed tura rationalis, praecisEquia rationalis est, regulam sequi tenetur , eam per hoc prae.
cise , natura brutorum differat: Ergo; die.
Quod si vero natura rationalis regulam, mile eomponat sequi tenetur, prosecto non seis ipsam, quia sui ipsius exemplar esse nequit; id enim soli Deo competit ἱ ergo alia eIt regula. di aliud exemplar. on'. Natura rationalis non est prima actuum humanorum regula , nisi quatenus est vel dis eur silva , vel libera I siqv dem nihil aliud per hane naturam intelligendum
menti occurrit: Atqui neutrum dici potest. Non enim ecncipitur ipsam bene vivendi noristram ,& exemplar nobis exhibere, quod peris spicacitate lua unam veritatem ab alia inser-re , aut objectum prae alio objecto seIigete
Prob. 2. Pars. Iudicium rationis dictantishoe regulae suae coniarme esse vel ditat me, posterius est ipsa regula. iplamque supponit ergo notrest ipla regula. id quippe tegulae tuae
non est conforme, vel di Eoi me, quia talen
dicatur; sed potios ideo tale judicatur, quia 'm est tale. Et quidem lectio lagis nost est iplamet Lex , quae lane pri eis lata tist , & icii-pta quam lesatur, aut hi dicetur hoc iactum ipsi esse coniurme , vel difforme. Praetere omnis Lex, stu regula aliquid fixum est, α
permanens; ergo non est rationis actus, v 2rians, & transiens. Ubi tamen.
Adverte , quod litat rationis iudicium
agendorum, vel non agendotum primaria non sit regula . lecundaria tamen est ; quatenus actum applicat ad regulam primariam , eamque voluntati exhibet. Cum enim voluntas sit potentia caeca , objectum tegulae prim riae consonum nequit amplecti; nisi recta ratione mediante illud accipiat. Quamobrem in eo duntaκat sensia vulgo dicitur, id b num esse vel malum , quod rationis dictamini consonum est, vel dissonum. Prob. 3. Pars. En D. Aug. t r. de lib: arb. c. o. In lege temporali. inquit, nihils justum atque legitimum, quod non eae hae arae xa sibi hi mines derivaverint. Nam, & adisdit. l. q. de Trinit. e.. l . in obro Lucis inius, uae veritas dicitur , omnis lex Iusta descrν-ituν . Et rurius Epist. 89 Proinde, quoniam Lex est etiam ιn ratione hominis, qui jam uti tur arbitrio libertatis naturantre in corde eouinscripta, qua suggeritur n. aliquid malifaetas quisque alteri , quod pati ipse non vult . Et iterum de hae Lege lumine videlieet rati nis in eordibus nostris naturaliter seripta
verba iaciens. e. 8. Motibus animae, inquit,edm ratio dominatur , ordinatus homo dicendus est. creatura Mia amatur ordine re tiaruto ; id est, ordine rationis, male autem, dine perturbam. Prob.
72쪽
D T III. De moralitateActuum humanorum. 37
2 G. Ex D. Thom. I. a. q. II. a. 6. dc
q. I9. a. q. Regula voluntatis να me, pr
.inqua, is homogenea est ipsa ratio haemana.
Et ut palam fiat ipsum verba non facere de natura rationali, nee de judicio actuali rationis , subditi Quod autem ratio humana sit νuvia voluntatis humanae, ex qua eius bonitas mensuratur, babra ex Lege aeter
na , q- est ratio divina. Quia nimitam actuum nostrorum regula primaria nihil aliud est, qu m ipsum lumen rationis, qui quasi radius est, seu emuvium rationis aeternae , ab ipsamet in eordibus nostris
Prob. Ratione . Quia , ut superias dictum fuit ex D. Thom. pari modo de moralibus ratiocinandum venit , ae de artifi. eialibus: sed artefactorum regula seu exem.
plar primarium non est sane aliqua artificialis natura , nee judicium ipsum , quod ei rea ipsam exercere potest intellectus ; sed
sola exemplaris idea, quam in mente conis cepit attifex. Sie h tari regula seu exemistar bonitatis, & malitiae acius moralis ni-il aliud esse videtur, qu m rationis lumen,
quo agendorum, vel sugiendorum habemus ideam, nobis in mente naturaliter insitam . Objie. r. Sicut bonum naturale dicitur quod substantiae naturali, ut tali, convenit; ita bonum morale est quod convenit natu .rae rationali, ut rationalis est, malum au. tem quod ei non convenit. N. Concedo bonum morale id esse quod naturae rationali, ut rationalis est, congruit;
lad contendo ips non congruere, nisi quatenus ipsi lumini rationis est consorme, &se ruit argumentum.
Obse. a. Plantare Brameam inversis radi. cibus , dcci lumini rationis est dissonum,
R. Dist. Lumini rationis dictantis quid
faciendum sit in genere naturae, C. in genere moris, N. Posset enlin quis brasseam inversis radicibus plantare ob rationale motivum, ut de B. P. Franeisco narratur; reesset actio bona in ordine minis, licet mala esset in ordine naturae. si vero absque ratione sic brassicam plantaret , vi. tium esset tum in ordine naturae , tum in
Obsee. 3. Voluntas potest esse recta, quin lamini rationis sit e formis , ut patet in eo qui ignorantia laborat invincibili: Ergαει. Nego Ant. mia tu ni rationis conlarme est , quod quis agat secundam id quod prudenter iudicat esse honestum. vel Dist. voluntas illius qui ignorantia inviι. eeibili laborat, est recta nec tamen eonseramis lumini rationis seu regulae, quam non apprehendit, C. quam apprehendit, N. Cero
tum quippe est regulam diligere non posse voluntatem , nisi ab intellectu apprehendatur; est enim hare apprehcnsio, seu cognitio, instrumentum seu conditio sine qua ipsa voluntatem dirigere nequit. Igitur si in easu proposito voluntas lumini rationis non est consona, hoe per accidens evenit, dela-ctu applicationis regulae, non desectu ipsiusmet regulae , quae semper manet vera ae primaria actuum humanorum regula.
Ex his .colista I. Actum moraliter bonum rectd definiri, qui plenὸ rectae rationi eonsormis est; malum vero, qui ipsi in aliquo est
dissormis i Unde sic ait D. Thom. I. a. q. 18 a. l. & 8. .Actus humanus qui dicitur
moratis , habet oriem ex objecto relato ad principiam; id est , regulam actuum hum norum , quod es ratis . Unde si obsectum actus, ineludat aliquid quod emienis ordini; id est, Iamini rationis , erit actus bonus staeundum suam speciem. Si autem ineluso aliquid quod repugnat ordini rationis ι erit
collige 1. Sententiam nostram eoineidere cum sententia dicentium , legem aeternam actuum nostrorum regulam esse primam, si Lex eterna sumatur pro ratione divina totius honestatis ideas in se ser maliter continente, quatenus nimirum ad nos fluit, dederivata est. Quod si vero Lex aeterna suis matur pro voluntate divina ordinem ratio4nis ses vare iubente, est tantam actuum no. strorum regula secundaria; cum ptias coriis
et piatur hoc vel illud lumini rationis esse consonum , quam fieri jubeatur. De hae
aer. In quo, & quomodo actus huma.
nus voluntati divinae conformis esse debeat
Adveri l. Duplex volitum in Deo spectari, materiale, & ser male. volitum materiale est objectum, quod Deus vuIt. Foris male vero est motivum , quo Deus illud vult. Voluntas cuidam motivo consormis esset potest, quin sit alteri. Sic Deus, de Iudaei idem volitum materiale , nempe morotem Christi, intendebant ; sed eam Deus ipsam intenderet propter humani generis salutem: Iudaei veto ex odio , & invidia;
voluntates eorum in volito sor mali non eonsentiebant. E eontia Apostolus dissolvi cupiebat , Deus afem ipsum in corporema re volebat: iacque voluntMes eorum ia
73쪽
dis Tract. I. De Actibus humanis ..
in volito formas eonsentiebant, licet in volito materiali non convenirent; quia diver is intendebant propter. idem motivum, nempe honorem, & gloriam Dei
Adie . a. Dupliciter voluntatem nostram divinae eonsormari posse in utroque volito;
vel positiv/, ita ut hoe ipsum quod Deus vult velimus & nos; vel negative . ita ut
quamvis actu non velimus quod actu vult Deus, id tamen nobis non est injucundum,
sum usque dispositi illud suseipere, si Deus
vellet, de sub eadem, qua . vellet , ratione. His obser atis . .
Respondent unanimiter Theologi . r. Voluntas humana positi vh conformari tenetur voluntati divinae , tam in volito materialiquom sermali , dum agitur de praecepto. Quod si adsit duntaxat consilium , tenetur tantummodb volito materiali negati ve se componere. Sie tenetur diligere proximum, quod est materiale volitum ; & diligere propter Deum, quod est formale. Sed non tene. mur velle posti vh virginitatem, quam Deus nobis tantum consulit; bene quidem eam approbare tenemur,quod est eam velle negative. Rev. 2. Semper tenemur voluntatem nostram in volito sermali divinae aceommodare negati vh; quia rationi divinae justissimae, quaeeumque demum illa sit, absque crimine
adversari non possumus. Non tamen tene.
mur huie semper nos accomodare post ivE; quia ipsam . utpote secretiissimam plerum.
Debemus quidem voluntatem nostram cum divina conciliare secundam unam sermalitatem, Ze possumus ipsam non CC ciliare secundam alteram ; eonditionaliter nimirum, ii Deus voluerit. Et ideὀ, inquit,
D. Bona . In r. Dist. 48. a. a. q. 2. Voluntate rationis debemus rerum velle malum paenae,
quos scimus Deum velis ; sed vo late pie. ratis possumus censitionaliter, De quantum est in nobis , si Deo turat , non velle. Ham,
im ipse Deus quantum in se est non vult, cur praedictam est.
m variis Morantatis affectissubus
V Arie assici potest , moralitas. Siquis
dem vel multiplicatur, vel augetur. Circa primum quaeritur utram unus , &idem actus plures habere possit moralitates Urca seeundum , utram actus . externus actui interno bonitatem, vel malitiam ninuam luperaddat. Sit igitur.
Utri m uxus , is idem Actu 3 plures habere pusit inratitates mi. τπIe non est quaestio, utri m ide-LI. actus plures saecessive habet epc mi inotalitates Perspicuum est enim actum bonum fieri posse malam, ac vice versa ob aliquam advenientem circumllanistiam. Item non est quaestio, instim unus,&idem actus simul habere possit bonitates. aut malitias distinctas. Nemo quippe non vid P,
unum , dc eumdem actum : V. g. . furtum
duabus virtutibus diversis, justitiae, de Re .ligioni , adversari posse. Sed quaeritur an unus, ct idem actus malitiam simul, dc -- nitatem habere possit: quod duobus modis contingere potest ; vel quando actus intrii, sece bonus est, ct intrinsech malus, ob duo
nimirum, quae simul concurrunt, praecepta diversa : v. g. audire Sacrum die Festo , dum gravis urget neeessitas proximi, cui subvenire tenemur ; vel quand' actus intrinsech bonus est, & extrinsece malus ob malam circumstantiam . Si quis v. g. e Rvana gloria eonciones ad populum haberet; ita ut per actum eumdem peccemus simul, de bonum faciamus, proindeque mereamur poenam simul, de praemium. Ad cujus elatiorem. intelligentiam, certa ab incertis, redubiis sunt secernenda. Certum est . quod, qui δ' eon eurrentiis bus simul duobus praeceptis minus observa. ret scienter, & voluntarii. , graviori negI
Oto. actus ejus non esset simul bonus , Ac malus , sed simpliciter malos , juxta illud Theologiae effatum saepius decantatum: Eonum ex integra causa, malum ex quolibet M.fectu. Ratio est, quia tenemur voluntatem: nostram accommodare voluntati divinae quae actuum noltrorum est regula. V
luntas autem Dei est , inquit Aug. ut M.tiθι potiora, miniὶs minora diligamus. Igitur qui graviori praecepto neglecto, minus obiervat, eontra voluntatem Dei agit,
ae proinda peccat. i tarium est a. quod actio mala intrinsαὶ
seu ex objecto, nullatenus a quantumlibet bona circumstantia cohonestari potest : sic mentiti non liere ad salvandum innoce tem . Unde tantum hic quaeritur , utreunachio intrinsαε bona omnino vitietur a ei meumstantia : v. g. ab intentione mala; et ea quod .
Certum est 3. cireum stantiam mortaliter
74쪽
Disi. III. De moralitate Actuum humanorum
malam, totaliter actum vitiare, ut si quis erum celebraret turpis lueri gratia , nee dubium exurgit, nisi de intentione aliave circumstantia venialiter mala ; ct hoc vel antecedenter in actum influit, ut causa ipsius; si quis v. g. jejunaret , ut appareret hominibus jejunans, vel solam actui advenit, & ipsum eomitatur ἰ si quis, v. g. imter jejunandum gloriam inanem de suo jej nio conciperet I vel aliqua veniali impatientia , taedio parvo, aut dimilibus afficeretur, de hac. Certum videtur η. juxta probabiliorem,
di communiorem Theologorum sententiam, hanc advenientem circumitantiam venialiter malam, totam actus bonitatem non auferre, nee omne illius meritum delere; tum quia, alim non sit causa actus, mali.
riam suam ipsi non influit ς tum quia meritum eum veniali stare potest. Quoad circumstantiam venialiter malam , quae inachum influit, ut eausa ipsius: Dico. Actus quantumvis ev objecto b nus, fit simpliciter malus ex circumstantia
venialiter mala , antecedenter in actum in. fluente . sne nimirum , vel intentione vitiosa. Unde unus, re idem actus intrinsec bonuς & extrinsece malus esse non potest. Preb. Ex Script. Matth. 6. Attendite ne Justitiam vestram faciatis eoram hominibus, ut videam. ni ab eis ; atioquin mercedem non habebitis. Hoc autem esset fallum, si actus ex aliqua intentione vitiosa factus posset esse bonus ; merces enim debetur
actui bono . Et cap 7. potest arbormara bonas sti ut facer essed intentio mala est arbor, de actus in quem causaliter in .suit, est fructus : Ergo, die. Et Luc. II.
Si oeulus tuus fuerit nequam, totum corpus tuum tenebrosum erit. liner oculum SS. Patres, maxime Aug. l. q. coni. Iul. intentionem intelligunt. Unde D. Bernard. Epiis. 69.
Intentionis propositum eulpas disce, nit , Ginerita ; dicente Domino, Ii oculus tuus I plex suerat, Orc. Prob. Ratione, & auctoritate D. Thom.
I. a. q. ι P. a. 7. ad a. & 3. Ad hoc enim, in-ouit, quos sit voluntar bova, requisitur quod
At boni sub ratione boni : id est quod velit
bonum , propter bonum . Voluntas non
potest diei boata si sis intentio madi causa vo.
Iensi . Qui enim mih dare cDemosinam propter vanam eloriam consequendam, vult id
quod de se est bonum sub ratiose mali; Meὸ prout est volitum ab ipsa est malum.
Confirm. i. Si actus ex intentione mala posset esse bonus, di meritorius , sequeretur peccatum posse esse eausam metiti, a. Sola gratia est eausa meriti; mala autem intentio elicitur absque bratia. 3. Ut actus aliquis sit bonus, requiritur ut reseratur inoboectum, quatenus rectae rationi est canis. num ; Actus autem bonus quidem ex obj cto, ted relatus in malum finem, non feris
tur in illud consormiter ad rectam ratio. nem; Ergo, die. Obse. i. Nonnulla incommoda , quae ex
nostra orirentur sententia. I. Sequeretur
Martyrium: non fore meritorium homini justo, qui illud prorer levem vanam glo
tiam subiret. a. Sequeretur eum, qui pro Pter eamdem vanam gloriolam Sacramenta
daptismi , Poenitentiae , & Eueharistiae su-
Feret, gratiam non eonsecuturum; imb de Sacrilegium perpetraturum. N. Ad I. Non mirum est eum, qui fidem profitendo propter vanam gloriam mortem lubiret, Martyrii palmam non assecuturumccam juxta D. Aug. in Martyrio eausa, non poena attendatur . Inflatio , enim , inquit D. Ambr. vel Auctor antiquus apud Ambr.
Epist. 44. ω' ambitio , ω' propriorum bono. rum superba defensio pessunt destruere eleem
sinas, possunt evacuare Martyrium.. R. Ad 2. Nec etiam durum nimis videori debet, quod Sacramenti Poenitentiae suis sceptio sit saerilega in eo, qui illud principaliter susciperet propter vanam gloriami
quia supernaturalis contritio in hoc Sacramento requisita haberi nequit sine gratia, quae ex actu peccaminoso prodire nequit.
Quoad Eucharistiae , Confirmationis , &c. Sacramenta , dicendum est horum sulceptionem in praedicto casu non iure sacrilegam , si aliunde suscipiens esset in statu
gratiae; quia non committitur Sacrilegium,
nisi ab eo qui haee Saeramenta suscipit in
peccato mortali: susceptio autem eorum non esset nisi peceatum veniale, sicut causa in ipsam influens. verumtamen certumeli , haee Sacramenta sie buseipientem per hune praecisὰ actum augmentum gratiae non assecuturum , eam telam per actum peccaminosum assequi minimὸ possimus. OHic. a. Actus ex objecto smul, dc fine bonus , duplicem habet bonitatem Ergo dum malus eli finis , dc objectum bonum, in illo reperitur una bonitas.
N. Neg. Conseq. & disparitas In eo sita est, quod bonitas objecti , re bonitas finis
non sint sibi invicem contrai tae , simulque stare possinis elim utraque rationi omnincisit consentanea. Secus dicendum est de objecto boao propter malum finem volito quia
75쪽
quia, elim non appetatur nisi sub ratione mali, bonitas ejus communieari nequit a ciuisie Hicito, qui recte rationi conformis simul, dc dissormis ei se non potest . LV. Inde sequeretur vanam gloriolam, levem impatientiam , dcta in actum bonum irrepentes, aut subvenientes . iplum totum vitiare , contra quod supra diximus . iani mirum unus, de idem actus rectae rationie formis simul , & difformis esse nequit, ct deformitas ejusdem conformitatem exeludit.
R. Ideb vana gloriola achii subveniens
ipsum totum non vitiat, quia non est causa ipsius , ut supponitur , sicque malitiam suam ipsi communicare non poteit . Huraecedit qubs gloriola actui subveniens ei iactus ab illo diversus: non repugnat autem
qubi ex duobus actibus diversiis unus sit malus, & alter bonus . Urgeb. Si gloriola in actum irrepens, malitiae suae ipsum non facit participem ; Ergo actus iste non est minas bonus, minusque meritorius. qu,m si in ipsum non irrepsisset.
N. I. Minus esse bonum ex duplaei ea. pite; tum quia gloriola subveniens voluntatem remoratur, dc actum ejus remissiore nrifieit ; tum quia duorum istorum eonjunctio, de foetetas praeitat utique; quod actus bonus Deo sit minus acceptus.
L νῖm Actas extemus novam bonitatem, aut malitiam Actui interno aficiat f
mi. R Ctus externus , qui est actus ex voluntatis imperio , a potentia, se diltincta elicitus, novam concipitur malitiam , aut bonitatem actui interiori adjiem re , vel per se, vel per accidens . Quaestio non est , utram per aecidens novam boni. tatem , aut malitiam actui interiori adjiciat. Peripimum est enim, actum interiorem ex . perientia operis plerumque fieri intensiorem; uia vel suavitate , vel dissicultate , vel uratione ipsius mei operis increscit affectus
voluntatis; sed quaeritur , utram voluntate invariata actus imperatus aliam is imalem bonitatem , aut malitiam obtineat qulim in. terioris, ii quo imperatur. Orca quod . Dico . A us exterior nullam formalem bonitatem, aut malitiam, meritum, vel de . meritum, per se. actui interno superaddit. Prob. I. Matth. s. Dicitur . Omnis fluividerit mulierem ad concunt cendum eam , ammaeehαus eis eam in corde suo; ubi clare vi. detur voluntat m pro iacto haberi Unde .
na , manum asequo mora fit id eum cupere; r fi potestas detur ,jocturum esse I non mi.
πώι reus est, quam β io ipse facto deprehen
Pris, a. Abrahamo d ctum est, Gen. 22. qui filium suum sacrificare voluerat , lithtSacrifieium opere non eomplevisset et amaseeli bane rem. Et de Vidua paupereula in
Gaz philaetum mittente aera minuta duo, dixit ipsemet Christus: Mare. II. Vidua haec
pouper plus quam omnes misit . Quia Deus, inquit Cyprian. Trach de Op. & Eleemos. confiaeravit non quantum , sed eae quanto de disset . Quid enim planius , inquit D. Bem. Epist. 77. quam quὀd voluntas pro facto reputetur , ubi factum exeludit nec stas. Prob. Ratione r. illud de se malitiam,' aut bonitatem non superaddit, quod de se nullam habet; sea actus exterior de se nullam habet , sed totam ab actu interno de. Iumit, qui solus libertate gaudet; ENO. 3.
Si quaedam malitia, aut bonitas in actu existe ino a deiset, seq a 'retur manus , pedes, die. qui ad actum illum concurrunt, aliquc d peccatum committere, quod est absurdum . Sequeretur , quos qui profert crumenam,
eleemosinam elargiendi gratia, aliqua meriti sui parte orbaretur , si quis tune violeno ter ipsi clumenam subriperet: vel qui eatapultam in inimieum emitteret, minos esset reus coram Deo, si ob aliquod impedimentum externum iptum non attigisset. Obj. I. Illud Aug. l. II. de Trin. ubi asserit quemque sola τρluntate miserum fieri , sed miseriorem potestate , qua desiderium ma- ω voluntatis impletur. Atqui non ob aliud miserior videtur , quam quod actus eX ternus actus interni malitiam augeat; Ergo. IV. Dist. Miserior quia actus externus i interioris malitiam adauget per aceidens , C. per se, N. ut dictum est supt,. Huc acce dit quod per exercitium potentiarum eXternarum actus magis ad malum inllinant, re inclinantur , ingenii aeumen obtunditur, α animus malis habitibus irretitur. Obi. a. Actus interior, de exterior diversis prohibentur praeceptis . Nam in Decalogo, non lauim adulterium. 3ς surtum proohibentur, sed etiam alienae , ct alieni concupiscentia ; at ubi sunt diversa praeeepta,
ibi sunt ditiinctas bonitates , & malitiae,
Ergo ari. Dist. Min. Ubi sunt diversa praecepta, ibi lunt diveriae bonitares, di malitiae, dum
76쪽
sub divola motivo statuuntur, C. dum eae eodem , N. Evidens est autem actum i . ternum , & externum propter idem moti . um imperari, vel prohiiari . Praetere ,
ideo tantummodo specialibus praeceptis ali nae , alieni concupiseentia sudaeis , quibus Lex scripta data est , suit vetita , nEJudaei , utpote carnales , Legem observasse tibi blandirentur , si a solis actibus externis
actibus innumeris , quibus unus actus vo luntatis particularis nequit eomparari . Deinde voluntas objectum attingere non valet, nisi seeundam id quod ipsi per intelle.
ctum objieitur : At intellectus B. v. meri. tum voluntati exhibere non potest, nisi conis
3. Ineommoda quae ex nostra semientia oriri videntur . I. Sequeretur aequa Iem merito stiturum eum , qui Martyrium concupiseit eum eo, qui actu illud subit. a. Quod solos actus intemos in Consessione declarare sinceret, utpoth soli demeritorii. s. Quod frustranea essent opera externa inaod incassum realiter Saeramenta reci-Peremus . v Quod qui vellet tantom meis reri ac B. V. tantum,m mereretur, etiamsi
nihil ageret m. Ad i. Nihil vetat , quominus is qui ardentissimo studio Martyrium desideravit ,
n.' um si aequalis meriti eoram Deo , sed di i eminemioris , qu m qui illud de s. c. et ι lubiit . Nee enim , v. g. dubium est. Ou ri Is Franei ieus, qui tanto Martyrii de- sic erit: gravit, in his majus meritum apud Deui. Dersi assecutus , quam insantes qui pro sto fuerant occisi; proindeque ma-ju S me. tu i essentiate obtinuerit, licet praemium quod 3m acci flentale. Aureolam scilicet, quae uis, de facto Martyribus ecne
mi Ad 'ceo actus etiam eonfiteri immemur, non solurn ut apnaryat ut rom actus interior fuetit vel intellitor vel emeaeior vel durat onis diuturnioris; led maximὸ quia Deias voluit totam pecca i entitatem aperiri, quae hi egratur ex actu interno, tanquam parte se mau ; externo, tanquam mate. riali, atione cujus actus externus etiam deis nominatur peetatum. H. Ad 3. Non essent seu sttanea opera ex. terna , tum quia tecastoriae operis externi voluntas magis ad bonum aeeenditur; tum quia plerumque opus externum est impera. um, tum quia demum cpus est satisfactio- 'nis , quae non ex merito, sed poenalitate in actu externo residente desumitur. Aia Ad . Non it usti, Sacrament x exteribs susciperentur ; quia nimirum ex opere operato producunt gratiam, quam non obti. nent , qui de iacto eadem non suaeipiunt. R. Ad D Qui vellet emeaei ter tant limmereri quantam B. v. non ideo tanthmdem meretur quia B. V. meritum coalescit ex Inst. Moral. T. LDe pristipus Moralitatu externis. EX triplici sonte actus humani rationis
lumini consormes , . vel difformes esse poliunt, ex objecto nimirum , fine Be circumstantiis, de quibus sigillatim sequentibus quaestionibus.
Au, Actra humanus luatem desumat ex ObiectoῆNat. objectum hie intelligitur quod L primo per se actui objicitur . Ethoe vel est materia , vel persona , circa quam aliquid fit. Dixi primὀ-per se, ut
distinguatur a circumstantiis , quae quidem voluntati objiciuntur, sed secundat io, Ac peraecidens. Sie obiectum furti est res aliena dc eleemosinae pecunia, quae tribuitur. Pa. ri modo charitatis objectum est Deus; No.mieidii est pro mus. Nol. 1. Objectum dupliciter concipi po. test , ves in eo se physico , vel in esse moris . Objectum in e:se physico est objectum feeundum se iraterialiter i pectatum . Ohleis ctum in esse moris est obiectum spectatum
quatenus comparatur huic atiioni rectae ratium consentaneae, aut distentaneae. Hic suis nutur objectum in esse morali , non in esse
physico ; quia sic sumptum potest esse vicissim objectum boni , vel mali actus v. g. odium Dei est actus malus , licti versetur ei rea objectum optimum ἱ Ac odium peccati est actus bonus , licEt versetur circa pessi. mum . Nee cdium Dei dicitur malum ex objecto . nisi quia taus non est objectum rationale odii ; & odium peccati non dici. tur bonum ; nisi quia rationi conveniem tui. mum est ipsum detestari. Nor. 3. Duplieiter objectum bonum , vel
malum esse potest ἐν intrinsere quatenus deserationi consorme est, vel dissorme; extrina sece quatenus rectae rationi non est consoris
me, vel difforme, nisi quia a Lese positiva F imp
77쪽
a Tract. I. De Actibus humanis.
imperatum est , vel prohibitum . Primum bonum , vel malum esse nunquam non potest . ut odium , di amor Dei e Secundum vel bonum quandoque, vel malum, vel in. g sserens evadere potest eκ aliqua circum.
stantia ; ut ieiunium , ambulatio , dce. His
Dico Actus humanus moralitatem suam , di quidem primariam essentialem, & specificam, ab objecto desumit. , Tris. Quod actus humanus moralitatem suam ab objecto detumat . oseae . s. Factrsunt abaminabiles sicut ea quae dilexeram. Unde Aug. Epist 32. ad Macessi Mores nostri. inquit , ex eo quod quisque diligit, di-Judieari solent. Praetere, perspicuum est.
actum non esse bonum , vel malum , nisi quatenus ad bonum, vel malum tendit, quod rationi conveniens est, vel diseonvenien .
Treb. Quia actus primam, & essentialem moralitatem ab ob o desumat . Illa est prima , ct essentialis moralitas , quae seelu. sis , aut mutatis quibus eumque aliis semper eadem remanet; sed seclusis ot mutatis omnibus aliis sine, . At .eircumstantiis, actus bonus, vel malus ex objecto semper bonus est, vel malus; se surtum, sive fiat ex avaritia, sive ex odio , semper malum est ι α.amor
Dei quoquomodo elietatur , semper bonus;
Pro b Quod haee moralitas sit specifiea . uia omnis actus in genere naturae speciem habet ex objectis; iErgo dc in genere moris. Non est enim potior ratio de specificatione
naturali, quam de morali. cons. Totum ex D. Thom. I. a. q. I 8. a. a. Sol prima bonitas rei naturatis at.
tenditur ex sua forma, quae dat Deciem ei; ita ἐγ prima bonitas actus moralis.attendi. rin ex OUecto eonvenienti, Obj. i. Αctus circa objectum indifferens plosecto non sumit ab eo bonitatem , vel malitiam, eam rectae rationi nec conveniens sit, nee disconveniens ι Ergo moralitas ex objecto non sumitur.
R. Dist. Objectum indisserens secundam se de materialiter spectatum , rectae rationi nee eonveniens est , nec disconveniens , C. quatenus huic actioni comparatur , Neg. Ambulatio enim , v. g. fieri nequit, nisi consormiter, vel dissormiter ad rectam rationem , ut patet ex jam dictis de actibus indifimentibus. OHic, a. Finis est prias volitus quam Objectum, cum hoe velimus propter illum. Si quis V. g. gladium furaretur ad hominem occidendum. Sed quod primo volumus, dat primam moralitatem volitioni ; Ergo obiectum non dat primam. R. Finis est r. prius volitus in intentione, C. in executione , N. Nam tu alto exemplo homieidium respectu intentionis est prius volitum ; sed tune est objectum , ad cujus assecutionem secundarib furtum , tanquam medium eligitur.
titatem suam desumat ex me. I. Uplex est finis, extrinseeus sciliret , de intrinsecus. Finis intrinsecus, qui di dicitur proximus, ocoperis , is est in quem tendit opus de se, ec ex natura sua ; ut in jejunio mortificatio corporis . in eleemosina sublevatio pa peris . Finis extrinsecus, qui di dicitur re. motus seu operantis , is est in quem tendit agens. Dum v. g. quis orat, ut justus habeatur, suratur ut se inebriet. dce. Primus finis ab ipsom et objecto non dissert. Securiodus objecto est extrinsecus, quia illo sublato adhuc actio remanet integra, circa que . Dico Actus humanus diversimode moralitatem desumit ex fine juxta actus, dc .Lnis diversitatem. I. Actus ex objecto indifferens sit bonus dlim in finem bonum resertur; de malusdam in malum ; quia tune finis rationem
objecti potius habet quam finis. Unde st
dium ad vanam gloriam est opus vanitatis, dc ob lucrum animarum opus eharitatis.
2. Actus ex objecto bonus ad finem in. disserentem relatus , ut abstinentia ad somnum sibi eonciliandum, non est bonus, sed potius malus ; tum quia sic operans bonitatem medii non intendit , v. g. abstinentiae , quam non exercet nisi propter somnum I rum suta , uti jam diximus , non datur actus indisserens in individuo. Unde, eum iste actus non ist bonus; necessario
malus evadit. 3. Actus ex obiecto malus ad finem imd:fferentem relatus , totam suam malitiam iervat, nec ob finis indifferentiam mutatur, ut patet q. Actus bonas relatus in finem malum, ut eleemosina propter vanam floriam est simpliciter maIus; quia quod primo ab op ι ante intenditur , dat moralitatem actui. s. Actus malus relatus in bonum finem, v. g. mendacium ad salvandum innocentem,
est etiam simpliciter malus ; nec enim sui
78쪽
Diff. III. De moralitate Actuum humanorum. εχ
bonitas medii mali turpitudinem aufert': Quia nan sunt faeienda maia , ut evemant bona . Verum tamen, bonus finis aliqualiter de se minuit malitiam actus. Quia qui umgente necessitate medium malum assumit, Censetur eius voluntas, minas a mei erga
malitiam quam erga honestatem, quam sibi proponit . . Dixi ex se; nam per accidens fieri potest ; ut qui furatur, v. g. ad dandam eleemosinam , novum peccatum actui adjiciat; tum quia perieulo se committit numquam restituendi; tum quia in peccatum indueit eum cui bona, iuratus est. 6. Actus bonus in bonum finem relatus, vel malus in malum , novam bonitatis, vel malitiae speciem aequirit : v. g. si quis dat eleemosinam eum intentione peccata sua redimendi; duplex meritum, miserico diae . . sellieet , de poenitentiae assequitur . . Item Mais furetur, ut vino satius, indul.
geat, duplex pectatum, injustitiae nimirum, de intemperantiae perpetrat. Nam ideo actus moralitatem exonjecto desumit, quia in illud seitur; sed non minus, imo potiasin. finem supradictum sertur, qtam in objectum I eam noe .elit propter illud; Ergo abulo novam bonitatem, vel malitiam obtinet. .
- , quomodδ Actar bumantu morassita tem dosumat ex circumstamin . Nat. Ircumstan iae lunt aecidentia quae dam humano actui in suo esse tum physic/ , tum motali iami constituto
advenientia, di ipsu ri moraliter assiei-ntia.
Dieitur ι. Actu humano in suo esse, oce. quia ei reum stantia stricte sumpta non tri. iniit actui humano primam speciem, ideo-xe nee primam , nitatem, aut malitiam. ieitur a. Ipsum actum morahter ascientia. Si enim nihil conserant ad bonitatem, vel malitiam actus I si quis, v. g. hominem
gladio, vel selopeio occidat 3cc. non sunt circumstantiae propriε dictae: Porro certum est , et indubitatum , actuum
humanorum moralitatem non tantam de.
Iumi,ex objecto, de fine, sed etiam ex circumstantis, eum ipsae morum regulis subja erant; de ab his regulis, vel praeeipiamur, vel prohibeantur, vel permittantur. Circa has ei reumstantias multa quaeruntur hie sigillatim. εe breviter exponenda. QUAER. i. An Moralitas , quae ex es eum stantiis advenit actis humano, ipsi sit essentialis, vel accidentalis R. Cum distinctione. Siquidem, vel ela eumstantia piimario, de per se ab operante intenvitur, vel non. St primum, eit eum stantia est essentialis, quia tune est primum, praecipuumque operantis objectum; ut damquis furatur ad sernicandum, Brnicatio este lentialis eircumstantia: Si seeundum, estaecidentalis, quia eensetur advenire actui in esse morali jam constituto, nee est ob jectum praecipuum operantis , dum quis, v. g. iuratur in loco saero.
QUAER. a. moiuplicis generis sint eli.
cumstantiae R. t. Aliae sunt se ales, eae sei licet. . quae se tenent ex parte actus , ut intensio, remissio, duratio major, vel minor , liberistas, Deilitas , vel dissicultas in operando secte. Aliae sunt objectivae, quae nimbum se
tenent ex parte objecti, ut major, vel minor quantitas furti, circumstantia loci, tetnaporis, personae, dcc. . R. a. Circumstantiae tum sermales, tum
objectivae , sunt iterum duplieis generis ;augentes videliret, aut minuentes bonita tem , aut malitiam actus intra eamdem eciem, ut intentio, de duratio actus, palissio, metus, ignorantia, &ed re mutantes speeiem ; idtest, actum.trahentes in spe ciem diversam ab ea, quam ab objecto tuo immediato desumit, ut furtum in loco sacro.
QUAER. 3. otaplieiter circumstantia
mutare potest bonitatem, vel malitiam actus.
R. Duplici modo juxta duplicem sp eiem , quae in actu spectari potest'. Alia quippe dicitur moralis , alia Theologica .
Moralis ex ipsomet objecto desumitur , uti a surto rei lacrae res sacra novam spretem moralem' actui adjicit, videlieet, sacrilegii. Theologica , quae & reatus voci:atur , de sumitur ex quantitate materiae , aut alia circumstantia , quae de veniali in mortale transfert. Nam litat sartum magnam, de parvum ejusdem sint speciei moralis , qua tenus eidem vututi . justitiae opponuntur,
quantitas furti sprete in 'us Theologicam mutat. de diversum essicit peccatum . in
QUAER. q. Quomodo eireum stantiae m litiam Theol iram augere pctant R. Vel leviter, vel notaba iter. Leviter,
inquam; si ad novam malitiam venialiter tantam malam ascendant. Notabiliter vero si novam mortaliter malam superaddant.
Sie in eadem ineestus specie . qui jam est
mortalis; alius eii incestus cum eant angulisnea in quarto gradu. alius est cum matre,& sorore. Sie in eadem specie iniustitiae F a aliud
79쪽
aliud est lanum derem duplionum , aliud eit centum, quae sedulo in c nsessione lunt declaranda, ut suo loco videbitur. US R. Quandonam eenseatur cireumstantia novam speciem distinctam malitiae, aut bonitatis actui superaddere M Duplici modo: vel dum diuersae viris tuti consormis est; aut dissermis, vel dum eidem quidem virtuti, sed modo diverso. Nam um est diversa oppositio , vel diversus; modus oppositionis idem die de eo formitate i eum aliqua virtute , tune sanEdiversa est di convenientia cum recta ratione; Ergo diversum pretatum: Ex quo odi.
. Resel. 1. Qui quatuor Temporum fran
ν jesunium coincidens eum die Guadragesimali, aut qui Merum omittit die Do miniea , in qua ineidit Fellum, unum tan. modo peccatum eommittent. Quia una est tantum oppositio ad temperantiae virtutem,
propter quam indimim est jejunium, & in altero exemelo una tantam oppositio ad virtutem Religionis, propter quam Festum est observandum . Idem direndum est de eo qui adversus diversa Ddi attributa blasphemat, aut qui Deo simul & hominibus idem praeeipientibus non obtemperat; quiare Nasphemia, inobedientia uni tantum observantiae Deo debitae opponuntur: obedientia enim hominibus non exhibetur, nisi propter divinam in his relucentem auctoritatem.
ResoL 2. Adulterium a Monacho perpetratuin triplex. est peceatum , quia simul opponitur Castitati, Iastitiae de Religioni. Item qui Sacro non interest die Festo , id sibi praeeipiente Consessario.duplex precatum committit contra Religionem, de eo ara Poenitentiam .RVM. 3. Qui jejunium perfringit per duplicem coenam, de per earnium. eomestionem duplex pereatum committit. Quia, licet contra unam virtutem temperantiae
meet, diversimodε tamen peceat. Idem dicendum est de eo , qui laborans per to tum diem Festum Mero Mn interesset , dupliciter preeat; t, quia eamdem Religio. rus virtutem diveris modE oppugnaret. QUAER. 6. Uttam eireumstantiae deis beant esse eognitae, oc volitae, ut ad pe
R. Cum distinctione. Citeumstantiae Felse tenent ex parte objecti, ut ut res saera in furto I vel se tenent ex parte actus, ut intentio, duratio , libertas , dre. vel tandem se tenent ex parte qualitatis illius qui operatur , ut Religiosus , Sacerdos . sum.
ricie, Conjux dic. Circumstantiae , quae exeat te actus habentur, aliqualiter debent es se cognitae de volitae, saltem interpretati v id est, quod quis illas cognoscere debuerit de potuerit. Quoad alias , Quae ex parte amis, aut ex parte operantis nabentur, periplum mel actum deliberati directum satisso perque eognia ae sunt, dc volitin, pisi ad que peccaminosae. AER. 7. Quot sint particulares cireu stantiae, Et quomodo ab ipsis actus humanus moralitatem suam desumat R. Septem numerantur cireum stantiae hoe vel stulo comprehensae: Quis . Quid , mi, Quabus auxiliiι, Car. Quomodo, Quando. Cireum stantia , Quis, denotat, non qui dem personam operantem seeundam se, sed conditionem , di qualitatem ipsius. Haeceircumstantia r. plerumque speciem, mutat,
sis luxuria in Religiola sit Saerilegium, deta persona coniugata Adulterium. Sie pe eatum publicum, in Superiore, annexum habet scandalum, de negligentia Domestici in eura bonorum Heri sui, suitum. 2. At in quando notabiliter aggravat, se Sacerdos fornicando gravius peceat quam Subaiae nus, sic Cognatus turpiorem incestum comis mittit accedens ad sororem qu m ad eon. sobrinam. Saepios tamen non peccatum MPavat. Multa quippe sunt mecata, qpae graviora non fiunt ob. pet sonae qualitatem, mendacium, v. g. surtum , detractio, caetearis paribus, ut plurimam graviora non ev dunt in hae persona. quim in altera. Cireum stantia , Quia . non denotat actus
objectum, elim illud fit de ejusdem suta
stantia; in denotat materiae, aut personae, circa quam actus versatur, conditionem, quantitatem, dc qualitatem. Haec ei reum stantia quandcque speciem mulat , prout dum quis rem saeram furatur, aut pecca tum luxuriae committit circa ejusdem sexus personam, & quandoque notabiliterpe atum aggravat, prout dum quis notabilem pecuniae summam subrisit, vel proximum graviori eontumelia a meit, dce. Cireumstantia , Ubi , denotat loci qualictatem , in quo eontra reverentiam ipsi debitam peccatum eommittitur. Haee saepias mutat speciem. δύ interdum aggravat; sic sanguinis, aut seminis effusio in loeo saero, o. do voluntas ea ibidem effundendi, ultra malitiam sbi propriam , Merilegii ma-stiam eontrahunt. Idem est dieendum dei arto rei sacrae, aut non saerae in loco saero, sive pia sit in custodiam. Ecclesiae cre
80쪽
Diss. IV. De moralitate Actuum humanorum. 43
ssita, sue non; ut communius & probabilitis deeent Theologi. Ex C. Quisquis in
ventus , 7. q. q. ubi declaratur Sac ilegium eummitii auferendo sacrum de lacro, vel non saerum de sacro, vel sacrum de non sacro.
ubd spectat ad alia peceata , detractiones , turpiloquium , mendacium , &c. quae nee loeum sacrum polluunt, nec ibi ab. Ee-elesia herpetrari Wohibentur , distinctam Sacrilegii malitiam adjicere non censentur, licet peceatum notabiliter aggravent in Consessione declarandum. Gravius est enim hominem in domo sua offendere, quam in
Cireum stantia , Quibus auxiliis , media
instrumenta denotat, quibus operans utitur ad finem assequendum . Haec specialem,
de distinctam malitiam eonseri , si media sint specialiter mala; ut si quis utatur ope Doemonis ad puellam seducendam. Auget vero duntaxat malitiam , si media sint ejusdem speciei eum fine intento; ut siquis solam iuretur, ut possit furari in do.
Cireum stantia, cur, finem denotat , qui transit in objectum, ut jam observavimus. Cireum stantia , Quomod3 , indieat mo dum, quo fit actio. Et is vel specie di fert ab actione . vel ejusdem est rationis. Si primum , novam malitiam actioni sinperaddit: Rapinae, v. p. in eo, qui violenter suratur. Feritatis in eo, qui in eadaver
occisum saevit, deci Si secundum, malitiam tantummodo auget, ut actus intentio, duratio , consuetuita, &e. Circumstantia , Quando , denotat durationem , & qualitatem temporis . Prima non mutat speciem , sed potest esse tanta, ut eam notabiliter aggravet- Si actus, v. g. duret per menseri , distractio per totum OSeium, ideoque in Consessione
aperienda. Secunda quandoque mutat spmeiem ; ut si quis inter Mitarum solemnia
Meramentum administrando, vel susti plenis do , peccatum luxuriae, aut aliud grave committat. Et quando aliqualiter aggravat , ut si quis , die Communionis, ebrie talibus , eomessarionibus, sornieationibus ,
Do Confitentia. CONserzNNA propriὸ sumpta definitur: Actus ineliectus practici Manus quia licitum est, vel illie irum , tr qaisi bie irnunc ag. n um , vel omittendum est. Dicitur i. Actus. ita conicientia nee
est potentia, nec hibitas , sicut synderesis, Ac prudentia. Syndere sis enim est habituam lis cognitio g miratissimorum pri ac 'p'orum. ,
dictans u iversanteν omne bomis esse faciendum, is malum fugiendum. Prudentia item est habitus, vel aequisitus, vel insa sus . qui ex primis prine iis universales eo elusones deducit . Ex isto principio, v. g. Quod tibi nos vis simi, alteri ne feceris, illam conclusionem deducit ; Ergo non cubemus ullam rem proximi subripere. Nec inde sequitur nullam sore eon.
scientiam in dormientibus ; siquidem insaeomp ehenditur in synderes in . nobis havit ualiter permanente, tanquis. in suo principio, ex quo eono usiones generales, de
particulares deducere potest , dum actuale iudicium peragit. Dicitur. 2. Ictus iraeuectus. Solius enim est intellectus de agendis . vel non agendis
judieare, non autem voluntatis, quae , u
potE potentia coeca , ab intellectu dirigi debet. Nec obstat quod eonscientia dieatur eommuniter bona, vel mala, quod soli voluntati eongruit . Nam sic intellecta ab si νε sumitur pro ipsamet voluntate recta, aut prava. Quo sensu Docti improbi, qui majori lumine sunt praediti, ad bonum a malo secernendum, saepilis dicuntur minas habere consesentiae, quam rudiores qui
Dicitur 3. Intellectus nactiei non 'e
lativi , . nec enim versatur ei rea actiones humanas , ut eas cognoscat, sed ut eas
3ce. ut iterum distinguatur tum , syndet si, tum a prudentia generali , quae ei rea agenda, et non agenda in genere, non in partieulari , versantur , di quorum judicium dieitur spuutatime . facti eum . At Consciet se iudicium practice - stram mvoeatur ἱ quia nimirum , generalia synde. resis, de prudentiae principia ad materiam
determinatam applicat, hoe modo. Statim
synderesis hoc generale principium dictat: Os tibi non vis fieri ; alteri ne feceris.
Sequitur universalis prudentia suggerens rNon debemus res pνο rimis Dbσψere, ei mnialemus nostraa nobis auferri . Ex quilius Conscientia per judicium practiee. practicum se subsumit: sed haec pecunia, quam casu inveni in via, est res alἰmar Ergo eam retinere. non debeo. Vade- Conscientia. est ulti.