장음표시 사용
81쪽
ultimus parthularis prudentiae actas,& veluti ejus conclusio, diciturque S. Antonino conseientia, quasi conesudens scientia. Haec quadruplex assignatur i. Recha, seu vera. a. Dubia , seu incerta. Serv. pulosa, seu agitata. q. Probabilis, seu opi. nativa ; quibus opponuntur Erronea , Cer.
ta , Lata, & improbabilis, quae omnia se . ruentibus Capitibus nobis sunt enucleatimi scutienda.
REcta, seu vera eonscientia est jud Ieium
de bonitate, vel malitia operis hie, re nunc agendi, quod Legi est conforme; Lex jubet, v. g. ut quisque proximo suo indigenti subveniat . Si conscientia idem hie, dc nune dictat, dicitur Conscientia reis dia , Ac vera . Et ronea ε eontra est judicium de bonitate, aut malitia actus, quod Legi non est eonsor me ; ut si quis judica.ret non esse hie. & nunc orandum , quia gravis tentatio actualiter urget, eonscientia erronea laboraret. Error vero, vel est juris, vel facti, vel vincibilis, vel in vinei bilis, ut de ignorantia dictum est. De eon. cient aerronea statim inquiremus, utri im eam sequi teneamur. Deinde casus nonnullos cir. ea ipsam occurrentes resolvemus.
26 conscientiam erroneam sequi teneamur e bi. Ertum est, atque indubitatum ad
Ium necessario praerequiri judicium aliquod conscientiae ditiantis hoc, vel illud hie, di nune esse bonum , vel malum; quia vo Iunias non sertur in ineognitum . item ceristum est actus nostros huic judieio, dum Tectum , Ac verum est, conformari debere; actus enim rectus esse nequit, qui a recta regula deviat ; sed judicium rectum eon. scientiae est recta morum regula I Ergo. Dubium igitur duntaxat esse potest de ju- dieio conscientiae erroneo , quod , eum a recto deuiet , actus humanos regulare, aedirigere non posse videtur. Veramtamen. Dico l. Conseientiae invincibiliter err neae judicio, sub peccato consormari te
. Prob. Ex Apost. Rom. Qui verba metiens de cibis, quos ex Christianis nonnuuli erronia illieitos existimabant, dieit, nihil esse eommune , nisi ei qui existimat. Nam qui dUcernit inter cibos; Id est, qui existimat ei s Daemonibus oblatos esse immundos, lic t de sacto non sint: Si manduis caverit, damnatus es ; quia omne qaia non
est ex fide ; id est, eredulitate, de dic amine conscientiae, peccatum est. Prob. Εκ D. Bernat d. l. de praeci & disp. e. I . Si aliquis crederet ; inquit, ped raptum Proconsulis esset praereptum Imperatoris , eontemnendo praeceptum Hoco susis, contemneret praeceptum Imperatoris . Sis quanti ratio eννan3 p Omnis aliquid, ut praeceptum Dei; tune idem est contemnere dictamen ναionis, Dei praeeemum. Prob. Ratione. Quia peceatum desumi. tur ex affectu voluntatis ; qui autem ope
ratur contra dictamen rationis proponen
tis hoc esse malum . eonvincitur affectum habere ad malum; Ergo peceat. Deinde ille peccat, qui 1 regula deviat ; sed conscientia, lic/t erronea, est regula nostia; nec aliam habemus, aut possumus habere, ut lupponitur; Ergo precat. Unde D.Thom.
I. a. q. s. a. 3. ad ait : Non oportet.
quos omnis mensura sit omnino i umbilia
certa ; sed secundam qaod est psi iis
in genere fust. Objie. i. Nunquam stet agere eontra, Legem Dei, ted quod dictat conscientia eris ronea, est eontra Legem Dei; Ergo . . N. Dist. Nunquam.licet agere contra Legem Dei ii conscientia pri si tam . C. non propositam.& hle cte nune , nc bis in vincibiliter ignoratam, N. Hiie a cedit, . quod agens contra dictamen conscientiae . . vete axit eontra Legem Dei qui nihil praecipit nisi mediante eonicientiae dictamine ;jubetque, ut juxta illud operemur. Ofte. 2. Non licet sequi conscientiam quae nec Vera, nee recta est ; sed talis este scientia etiam in vincibiliter erronea Erm.
M. Dist. Mai. Non Ileet sequi conseientiam, quae nee vera, nee recta est , tam
speculati v E quam practice , C. quae nec vera, nee recta est practicῆ , licEt non sit speeulati v ε. N. Talis est autem eonscientia in vincibiliter erronea. Qui enim, v. g. invineibiliter putans Diem esse Iovis ,.car nem manducat Die veneris , eonscientia ejus vera, δc recta est placiteE; quia ben Eeoncludit, se hie, & nune posse manducare carnem, ex suppositione speculati vh sit is, sed in vineibiliter iacta, Diem esse Iovis, non veneris.
82쪽
Obse. 3. Actus ab objecto speeifieantur; Ergo si objectum est malum inirinsece , di
essentialiter, actus non potest non esse ma- Itis. Deinde malum ex quolibet desectu, b, num ex integra causa; Ergo si actus ob ma. tum oblectum deficit, non potest esse bonus.
N. Dist. Actus specificantur ex objecto,iat ab intellectu proponitur , C. ut est in se. N. Deinde malum ex quolibet desectu vel vero , vel vincibiliter existimato, C. non vincibiliter existimato, N. Nee enim, ut saepitis dictum est , voluntas sertur in incognitum, nee potest velle objectum, nisi lub ea ratione boni , vel mali, sub qua sibi ab intellectu exhibetur. . Dico I l. Nee sequi licet conseientiam
vincibiliter erroneam, nec contra ejus dictamen operari, sed debet deponi. Prob. Quia nefas est pravae , de pecea- minoiae regulae sese accommodare ; Con. scientia autem vincibiliter erronea prava est, re peccaminosa , eam 1 peceato non exeu.let; Ergo. Nee etiam fas est contra ipsius dictamen operari ; quia ille peccat , qui eligit objectum quod tamquam malum ab intellectu apprehenditur: sed qui agit eontra dictamen conscientiae vincibiliter erran. tis, fertur in objectum quod ab intellectu Proponitur, tanqu1m malum; Ergo peccat; Ergo antequam agat, adhibere tenetur moralem diligentiam, qua error quo laborat
depelli possit. Objic. r. Si vera esset haee propositio:
Peceat, qui contra dictamen conscientiae errones operatur; necesse est, ut haee sit sallae Non percat . qui iuxta dictamen con scient . erro eae operatur duarum P in D litionum com radictoriarum necesse est unam esse veram, alteram falsani. m. Dist. Duarum propositionum contrad.&e. Si sint e tradictoriae seeundum idem, C. si se nuum aliud, N. Nee enim , qui juxta dictamen conscientiae erronea opera
tur, ideo peccat piaeci , quia illud dicta. men sequitur ; sed quia actio, quam ponit
ex hoc dictamine, aliunde ex oblecto ma-Ia est . euius malitia non aufertur per igno. rantiam, quae voluntaria est, utpote vincibilis .
Objie. a. Si vineibiliter ignorans mecat, conscientiam suam sequendo, di non se. quendo, necessario Neeabit. tia Dist. Necessario peccabit, neeessitate hypothetim , si conscientiam suam non deponat, quam deponere potest, utpote vincibilem, C. necessiitate simpliei, de absolu ta, N. Nam si in hae necessitate versetur,
ejus eulpa est; quia rem sedulias pei pena
de re, doctiores consulere, ut errorem vinaceret , minimε dignatus est. Quos si autem praeceptum urgeat, dc tempus ad eon. sulendum, & inquirendum non suppetat; sit. que paratus ut, si tempus a taret, rem accurati is distuleret, error ejus de vincibili in . vincibilis evadet, di non peccabit; nisi ejus ignorantia sit eorum, quae de se scire tenetur; quia tune peccatum jam est commissum.
Ust. r. A N gravius pectet , qui comiso scientiam vii. . 'tiliter eris
roneam sequitur , quam qui contra ipsam
Gravius est de se contra ipsam ope. rari qu1m ea sequi. Qitia qui scienter peccat , gravisis peceat , quam qui ex igno. tantia , lieti eulpabili : qui autem contra conscientiae dictamen peccat , scienter me- eat. Ergo. Dixi de se. Nam si gravior est obligatio , graviusque praeceptum , omissio ejus gravius est peccatum e v. g. qui ex ignorantia existimat deserendum esse aegro istum in extremis versantem, ut die Festo Mero intersit, gravius peceat, ipsum deserendo, juxta eonseientiae dictamen , quam si , Saero abesset ; quia levius est praece- ptum Merum audiendi, quam tali aegtoto subveniendi. QUIER. a. Quale si peccatum, an moris
tale, ut veniale, contra Conscientiam agere.
R. I. Tale este quale , conscientia existi. matur . Si quidem pereata speciem suam desumunt ab ob:ecto, non ut m se est, sed prout intes lectui subjacet. Unde, si illud
proponit tanquIm mortale, peceatum momtale erit; si Hib venialis idea , veniale . si sub ratione sacrilegii aut incestus, sacrilegium aut incestus erit, dici R. a. Si dubitetur, utrum mortale si an veniale , mortaliter peccat operans; quia eum tali dubio opus peragens , Voluntar .d periculo se committit mortaliter peccandi.
Adde quod interpretativε velle eensetur peccatum; cui sese exponit. N. 3. Si conscientia dictet aliquid esse peccatum generaliter , non determinando utram sit veniale , an mortale I Distinis guendum est . Si apprehendatur , saltem confuse , velut aliquid graviter turpe ocinjustiun ; morialiter peccatar. Si tanquam
83쪽
4ῖ Tract. I. De Ambus humatus.
er tant lim , pereatur duntaxat venialitet, nisi tamen gravioris peccati periculum ain pareat . Quod si quis inter agendum , ita eii constitutus, ut absoluth vellet agere , sue de re gravi agatur, sive non, Peccaret mortaliter. Quod si autem sie est constitu- us, ut nequaquam illud committere vellet , s dubium oceurreret quM possit esse
mortale , censetur duntaxat peccare venialiter . Unde , mortali excusantur simplicesct idiotae, qui nonnulla peragunt opera , quae sub ratione generali mali apprehen .dunt , non cogitantes , nee discernente4, utram mortalia sint, vel venialia.
Tradita ab amboire doctrina re sensu au te δε es , s indelicet simplices isi , . idiotae in
dicta consitutione mυeniantur talia opera min
peragendi , si in ipsis dubium ocrarreret , quod possent esse mortalia . Si fretis autem forens dispo i , aliter de ipsis etiam est dicendum. Hoc fuit necessarium adυertere , quia simplices isi,
O idiore, more Brutorum plerumque menteae in quaecumque auisit proa eoneuplicentia impetu careo frruntur . In tuti easu, etiam si nihil de gravi Operis malitia expreste euitarent, a gravi ramen caema ob malam illorum interpretariυe sal. rem habitualim dispositionem , non essent ex
URR. 3. Utrum Poenitens tuta conscientia spernere possit dictamen conseientiae suae , quod Consessarius, Parochus, aut M. perior censet erroneum , ct contra hoe di.ctamen operari
Non solem posse , sed di ordinariEteneri; qnia lumen 1 Deo nob s concelsum ad operationes nostras dirigendas, sequi tenemur: sed. directio Consessarii , Parochi, ae Suptrioris, de quibus dictum est : 'remi sal terrae , mi estis lumen mundi , lumen est a Deo nobis concessum , deficiem te, & vacillante rationis tum ne, ad opera tiones nostras dirigendas; Ergo. Dixi ordinarit . Nam si Poenitens eminenti pietate, ae doctrina praepolleat, non tenetur illico mutare sententiam; sed istudendo, orando,& eonsulendo veritatem diligentilis tenetur inda Hre. OUER. Utrdm Gmsessarius monere teneatur Peaenitentem, qui conscientia laborat vineibiliter erronea tri. Quaecumque illa sit ignorantia , sive Iuris divini , sive humani , sive vergat in
praesadicium tertii, sive non , de illa Conissessarius Poeattentem monere tenetur a qui
erga ipsum duplex munus dc Doctoris di Medici peragit. Quatenus Dollar ipsim
erudire tenetur , quatenus Medicus morbos ejus praetentes curare & suturos, quanti min se est, praecavere debet: Imo poenitentem monere tenetur, etiamsi peccatum, de quo agitur , nihilominus brevi commissurum praevideat ἰ tum quia non monitus semper peccaret ex ignorantia vineibili quae, precato non ex sat ; tum quia desectu illius monitionis, periculum est nε in peerati habitudinem inveteratam prolabatur , facilius eeccet, de precatum ipsum comemonens de ipso nequidem eonfiteatur. Montistus vero, praeterquIm quod aliqualis emendationis integrae spes mulgeat, peceabit rarius conscientiae stimulis agitatus , precati horrore perterritus, ct , Consessariis repre. hensus aQUIER. s. Utrom Consessarius poenitenistem monere teneatur conscientia in vincibiis liter erronea laborantem R. Distinguendo; vel Poenitens de Minritate Consessarium interrogat, vel non rvel fructus aliquis husulae monitionis spetatur, vel nullus: Vel error poenitentis in boni publici detrimentum vergit, vel non vergite vel agitur de ignorantia facti, vel de ignorantia iuris naturalis, aut positi vir vel error Nnitentis versatur circa ea quae ad salutem sunt necessaria, vel non necessaria: vel tandem poenitens existimat quaedam esse peccata quae sunt licita, vel peceata esse mortalia, quae non sunt nisi venialia. I. Tenetur Consessarius poenitenti de al, quo interroganti veritatem aperire , quia tunc poenitens non errore in vineibili , sed vincibili laborat; eum aliquod in ejus conscientia suboriatur dubium. Adde quos non est Doctor ex officio suo , nisi ut interr gatus doceat. a. LicEt non si interrogatus , si spes emendationis affulgeat, plenitentem mone
re tenetur; quia ipsi tanquam Doctori illum erudiendi incumbit obligatio, et tanquam Medico a Meratis etiam materi aliebus eum retrahendi.
3. Si timeatur, ne monitio magis nociva sit futura, qu m utilis; quia nempe, perieulum est nE poenitens, qui usquemodo materialiter tantum peceavit , formaliter post hic sit peccaturus, Consessarii moniti nem spernendo , ab ipsa omnino est abstinendum. bie enim i semet Christus Dominus nonnullas Dilei Alos suos celabat veritates , quas non poterant portaris mota . bie prudens Medieus quaedam medicamen ta , licet de se salutatia , morbis omnibus
84쪽
non adhibet ob infit malam habitud nem,
cui magis nociva serent quam proficua. q. Si error poenitentis in malum publi- eum vergit, quoquo modo poenitens se ha. heat . Consessarius eum monere tenetur et squis v. g. invalidὰ esset ordinatus ; quia bonum publicum sarticulati praevalere ne. cesse est. s. Si agatur de ignorantia facti aut ju ris positivi , di nulla spes utilitatis assul. at , pennitens non eit admonendus . Si vero agatur de ignorantia primorum juris naturalis principio tum , semper ae sedulo est adiponendus ; quia, ut dictum est, et risca Mee non datur ignorantia in vincibilis . Quod s vero de secundariis agatur principiis , etiam ordinarie est monendus i tum quia tapb contingit circa haee dari ignora etiam invineibilem ; tum quia ignorantia , quae tunc supponitur in vincibilis; brevi fiet vincibilis ob malitiae suspicionem, quam ex sese facilε ingerit actio naturaliter turpis re
inhonesta oε. Tandem si poenitens existimat, qua, Aam esse peccata quae strat licita, aut quae dam ella mortalia quae sunt tantummodo venialia , monendus est , consessario qui, Eitpoth Doctor di xledicus , cmnes peccanis di occasiones e poenitente tenetur averiere. Certum elt autem poenitentes in similibus versantes erroribus saepias peccare , ubi non peccarent; cum ide6 lolummodo pe cent , quod talia agendo de se non mala, mala esse erronee existiment . Nee obstat
quod ge poenitentes , sui Eam pietatis
operibus deterrentur; quia longε satius est, ut ab his deterreantur, quam si erroris sui occasione in multa peccata contra consciemtiam prolabantur.
paucis minita ab Mihin doctrina tae Histiniis. Confessarium praeter m Mis Iudi eis, o MMici, munus etiam Dinoris inre a bore in a-s.lso es omnes. Si igiιν π est mctis, a nervii ter loquendo , pomisorem inseruere tenetur d. iii, quae ipse ianstrin, ροαque ad Sacrameniarum, O mandatorum sis initiam veI spectant. --ι spectare debem. Hi , cum aut re aiunt non panei, adsum castis in Pibus timetur nomomtio magis nociva sit sutura, quam utilis: perieulum es euim ne Pinnitens, qui usquemodo materi abrer tantum peccavit , sermaliterrosthae sit peccaturus. Rario iβια ut verum fm rear , Me tauritium quidem mus arridet. enim Poenitenr, in casu si ponitur Deia diis
Dus , vel non. Si non supponitur dispositur, am pater, quod nulis mus es absoreendis. Si
υero es dispositus , ων timendum, quod monitio magis nociva, quam utilis hi futura, mquod proinde de Precatore tantum materiali , Pereator fermalis etiam madar meen m ne Ma dispositis Paenitentis consisas, via eo se . re possis in praeparatione animi ad observanae aliqua tantum, ves faciliora mandarat minim/quidem ; sed omnia Qque ad usem, licti ardua
sint, atque disseisiora : . qui sic Mn est Q
estis, incapax es Sacramenei . Si igitur Poenia iens dispintus Φ, ut supponitur, deber esse priratur ad universa ac pseuda precepta, Me
proinde aes humiliter recipienda, atque sepunda monita, s lumina, qua i praebere μυs, oedebes pae ens Cinfessariur. seuod si ex moniti ne confessarii realiter Poenitenti sequatur δε- muum , peccaror inde formalis madat, Reisibi impurare debet, edi luper impriam ma Atiam , rei rem suam, edi a 'm timem refundere. Exemptum D. Salvatoris hanc doctrina- eo ista
mas. Sciebar ipse, Er quidem Asellibiliter seiribat, quod eius eraedicario non suum inuritis ,
verum etiam nociva, propter eorum duritiam Dia
rtim foret Iudaeis . Atramen, non desitis praedia care, non destitit eos monere, iocrepare, atque Evangesti praecepta ipsis propcinere. Quare hiatnis, vir inracvjaliter essent in rerum erroribus, in perditione. Si non venissem, ait ipse Ioamis. & loquius fuissem eis, peccatum non haberent. Nune autem exculationem non habent de peccato suo
Ex paticis adductis , reliisque istacendis, Iopus foret, eoncludendum a re, quod timor , nε monitio υia i tuis, vel etiam no iis futura se Paenitenu, ni retrahere non debet a fingendo muμην ,-; Poenirentem, sedicet ΔΙ eiter admonendo, itiumque illumi naeo de ian rantia, me de errore, quamquam εὶe . nune in idibi ι, in quo vertatur. Exeme aliquot emsr particulares, qui fortὸ evenire postent , pn- o: si scandula, rnimicitiae, rixae, at, Me ιιia ex monitione bla, O nune facienda insuetere deberent. Tune prudens confessistas vel dis- fore deberet absolutionem Poeniremi, tali lan sentia laborori; vel, si ineluctabutier urseio Confessionis obligario, suisendera montiιonem ad rempus, donec occasia fulgeat commodi s , a quo fine inconυenientibus monitionem peragendi . De e trio Confessarii sero perpendant, quae Dein ipse in is, o minitar: r Ezechieli cap. 33. t Et tu Fili hore inis, S eculatorem dedi te domui Israel. Audiens ervo ex ore meo Sermo nem , annuntiabis ei, ex nie . Si me dicente ad Impium: Impie morte moti eris: non fueris loquutus. ut se custod at Impius a via sua: ipse Impius in iniquitate sua morietur; San. Minem. autem ejus de manu tua requiram. Si autem annuntiante te ad Inipium, ut aviis suis convertatur, non fuerit conversus avia sua : ipse in iniquitate sua morietur ;portb tu animam inam liberasti.
85쪽
so Tract. I. De Assibus humanis.
De eonmentia dubia. CVm conscientia certa sit judicium firmum de bonitate aut inalitia operis
peragendi ; dubia e converto est suspensio Ju.
disii cirea eamdem bonitatem aut malitiam; vel quia rationes non occurrunt ullam partem suadentes, dum quis f. g. dubitat , utrum Rex dormiat, aut vigilet ; diciturque dubium negativum , aut potius mera nescientia ; vel quia oecurrunt pro utraque parte rationes aequδ ponderantes, quae animum ancipitem, ac suspensum detinent; diciturque dubium positivum , dum quis ver hi gratia omnibus h ne inde rationibus per-
ensis, hune contractum esse usurarium duitat
Dubium aliud est purE 'eculativum ;dum scilicet de re non agenda dubitamus, utram v. g. Deus concurrat mediate, vel immediati in actionibus nostris. Aliud est practice speculativum I dum de aliqua re faetenda in genere dubitamus, utram v. g.
die Festo pingere liceat. Aliud est practice
practicum, dum dubitamus de re aliqua hieci nune facienda eum omnibus suis elicumstantiis; utrum v. g. hoc die Festo ad exor. nandam Ecclesiam mihi nune pingere liceat. Possumus autem de re facienda sp eulative dubitare, litat de ea practicε certi simus t ut in exemplo allato dubitare quis potest, ut iam pingere sit opus let vile, cui diebus Festis vacare non licet; qui ce ius eli hie de nunc sibi licitum ella pingere, quia nempe gravis urget necessitas . Eeontra , nullus de re facienda practice dubitare potest, quin de ea lpeculativE dubi tet. Oritur enim dubium practicum ex spa culativo; nec dubitat quis , ut iam hie dinune pingere Ibi liceat , nisi quia dubitat utrem pingere sit opus servile . De dubio
investigandum est, I. An operans cum conisicientia dubia peccet, dc quo'edo. a. Qua ratione conicientia dubia sit deponenda . s. Nonnullos demum easus circa dubium resolvemus.
'An is qui mori peccet operalls eum conscientia dubia jDico. I. Perans contra conscientiam LM speculative dubiam nullae, tenus peccat, modo ob aliquam particularem circumstantiam, de actionis vel omiusonis bonitate, hic di nune practice eertus
Prob. Quia eoinientia speculativa non est propriE conscientia, sed potius universa. . lis prudentia ex primis principiis generalem
deducens conclusionem , quae per Veram conscientiam applicitur ad hanc actionem hie de nune in tali circumstantia agendam, vel omittendam. ideo cum actiones nostras in actu fecundonee dirigat nee regulet, contra ipsam inculpabiliter agere possumus , imodo aliam regulam certam habeamus,
conscientiam , scilicet practicὸ praehieam . Dixi ; Mori ob aliquam, αe. Si enim
non variatur dubium speculativum . talo
erit haud dubiε judicium praehicἡ practi eum ,
& utrique actionem noliram accommodam ierit necesse.
Di eo lil. Nunquam operari licet eum conscientia praelice dubia. Prob. Quia, ut jam dictum est, se operans imminenti peccandi periculo se committit, virtualiter Legem contemnit, cens turque velle interpretati vE malum . Dei
de ex Apost. Quia non ex fide, id est ex persuasione, quod actio vel omissio si licita , peceatum est; & quidem tale , di ejusdem speciei quale est dubium, in quo quis
Quo principio domni possit eostientia dubia , fieri cena tr. Λ D lieitatem operis non requi-
αα ri certitudinem aut Metaphy- sicam, aut Physicina, cui salium subesse nequeat , utpote set E semper impossibilem, sed tussirere tertitudinem moralem , quae talibus principiis moralibus suadetur, ut so midinem excludat, de temerarius inertibeenseatur qui eontra sentiat ae disputet, li-eet absoluti loquendo illi falsum subesse Iossit. Ad hane eertitudinem assequendam,t dubium deponendum conveniunt om nes lassicere erga indoctos & illite ratos, timoratorum praxim eommunem, & viri prudentis ae . docti consilium . Sed quaeritur , ut rom principium istud toties a nonnullis suistis decantatum. Metiore es conditio pose fidemis, in omnibus materiis Meommodam mssit, ae per ipsum dubium omne morata
86쪽
flandum est pro quo stat praesumptio . Cir.
ca quod . Non T. Auctores qui eontendunt principium istud: Mem ν est eos io, &e. in omnibus materiis extra justitiam aptari posse , duplicim distinguunt possessorem e Legem scilicet, & hcminis libertatem . Possessio , inquiunt, stat pro lege contra libertatem , sdum eonnat de lege , dc dubium est de li. bertate. E contra possessio stat pro libertate contra legem, dum constat de libertate, re dubium est de lege . Sie qui dubitat
utrem votum emiserit, ad voti observationem, non tenetur; quia possessio, inquiunt, stat pro libertate. E eontra , qui dubitat utriim votum adimpleverit, ad illud implendum tenetur, quia possessio stat pro lege. Vet. 3. QMoad alterum principiumr Standum est proiece. praesumptionem haberi ab assuetis, juxta Reg. 4D Iuris in L & aliquid rationabiliter praesumi ex eo quia ut purim2m aceidit . Sie in allato exemplo, qui dubitat uti dira votum emiserit, ad ii. Iud non tenetur; quia non emisisse praesumitur . Siquidem cum voti emissio sit res gravis, & homo eum deliberata applicatio. ne eIusmodi actiones peragere ibi at, imore saepε rei terata consideratione ratificare , facile de hae voti emissione recordaretur. Qui autem dubitat utrum votum emissum adimpleverit, illud adimplere tenetur, quia non adimplevisse prudenter praesumitur ob
eamdem rationem, nisi alia occurrat ratio, quae contrariam suadeat praesumptionem . His notatis.
Dieo. Regula Iuris Melior est, imperi,nens est ae inutilis ad conscientiam dubiam deponendam , & certam etarmandam ; &ad alteram Standum est, &e. confugere n esse est , de s pro neutra parte praesumptio stare clarE videatur ;Tutior pars est eβι-genda. Pisb. r. Prima Pars. Cirea res quae eon. scientiae obligationem inducunt excepta tamen materia justitiae in dubio possessio nunquam stat pro libertate r Ergo vanum est a que ineptum ad hane regulam eonsu. gere , ad dubium deponendum. Prob. Ant. Possessio libertatis est jus quod habet homo faciendi pro libitu , vel non ciendi hane rem, vel illam; sed in dubiode. lege homo nunqiuam jus habet faciendi quidquid libuerit: Ergo. Prob. Min. Qui duintat de lege , dubitat de eius obligatione, obligatio enim est proprietas essentialis te gis, dc nulla est lex, si non oblisat: sed quid ubi tat de legis oesigatione, eo ipis dubita.
utrum jus habeat agendi, vel non agendi pro libitu. Ergo in dubio de lege homo nun quam jus habet faciendi quidquid libuerit ἐErgo possessio libertatis non stat pro ipso.
GUν. Exemplo. Qui dubitat ver. grata utram in adolescentia sua eastitatem voveo rit , dubitat profecto utrum sibi sit licitum Matrimonium contrahere, vel non; sed qui dubitat ut tum sibi sit lieitum Matrimonium contrahere, non possidet libertatem Matrimonium pro libitu contrahendi. Ergo qui dubitat de lege, dubitat etiam de libertate. Ergo libertatem non possidet. Diees. Suffcit quod , antequam dubium de lege occurrat, homo sit in possessione
non inquiritur quid sit agendum , priusquam exurgat dubium de lege. Satis perspicuum, est, possessionem tune stare pro libertate ;sed quaeritur quid in ipsom et legis dubio sit agendum; dc contendimus possessionem libertatis stare non posse cum dubio legis obligantis. Prob. a. Illud prinelpium Insussieiens est ad dubium deponendum , quod nihil plane conferre potest ad veritatem, de qua dubitatur, indagandam ; sed tale est principum de quo est quaestio. Ergo. Quis enim, nisi
mentis impos, interrogatus v. g. 'uare tandem, se votum non emisisse exillimat, respondere auderet et quia eogitavi possessio. nem stare pro libertate mea. Numquid seario diei potest hane vanam excusationem, dum quis in tremendo Iudicio Dei, de voti sui inobservatione accusabitur, lare acce optandam .
. Prob. 3. Descit In multis istud principium , de in apertas salsitates inducit, quod inductione patebit. I. Si quis dubitat, utram In reeitando duvino ossicio P almum aliquem omiserit, illud reeitare non tenetur; si nunquam illulomittere eonsueverit; quia prudenter prae sumitur etiam nune non omisisse. Verunt .men possessio stat pro lege integrE Ossicium
a. Si quis dubitat an medῖa nocte pulsa. ta sit duodecima hora antequam comederit, Milsam postridie eelebrare non potest. Possessio tamen stat pro libertate. 3. Dum Princeps subdito mandat arma sumere, tenetur obedite ; lieet dubitet an bellum sit justum. Attamen misessio stat
pro subditi libertate. q. Aliquis vomui ieiunandi sui gulis Sab. bathis emisit, aut in casu transgressionis ta G x lem
87쪽
lem pecuniae summam loeo Pio solvendi. Vovens qui dubitat an 1 unaverit , Pecuniam solvere non tenetur ; si advertat se semper κjunasse die Sabbathi, nee illa die casionem non jejunandi oecurrilie, licet in hoe exta posseisio stet pro voto . Prob. 4. Nullum prorsus, vel minimum reperitur nec in Scriptura , nec in Patri. bus , nec in Coneiliis, nee in Pontificum Decretis , imb nee in jure Canonieo , aut Civili eredendi indicium hane regulam extra materiam justitiae applieari posse ad du.bium deponendum . Ergo purum est imaginationis eommentum , quod . utique de actionum nostratum licitate moralem reristitudinem nobis ingerere nec potest, nec debet.
q. r. In dubio de lege remanet libertas, quia eertum per ineerium non tollitur; sed in dubio de lege lex est incerta, ct cer a erat libertas , antequam saltem de lege dubitaretur. Ergo in dubio de lege remanet libertas. Deinde si in dubio legis non remaneret libertas, sequeretur nos ad I em rinde teneri ae si de illa eerti essemus, quod diei nequit. R. Cone. Maj , &Dist. Min. Ineerta est lex, quae praecipit in hoc casu, v. g. esse Μ.janandum , C. Incerta est lex naturalis , α aeterna, quae jubet ut Superiorum nostro. rum legibus obtemperemus , & eas insti gendi periculo nos non committamus, N. Unode ultro conredimus eum qui de lege d bitat, perinde ad legem teneri , dum dubium suum deponere nequit, ae s de ipsa certus esset; non videm vi istius legis, de qua dubium est; sed vi legis naturae, quae omnino est certa. OUP. a. Si aequitas ratioque postulant , nε possessor bonae fidei in materia justitiae sua possessione pii vetur in dubio de rei dominio , cur non in aliis materiis N. Ob multas rationes . i. mia se a Lege statutum est in materia justitiae, non autem in aliis materiis . a. Quia in materia justitiae dubium non est de possessione , cum si omnino certa, sed de dominio rei possessae. Unde per dubium de dominio possessio non tollitur; latas autem in aliis materiis, ubi statim ae dubium exurgit deIege, du&um de libertate exoritur, & ev restit possessio. 3. Queria possessio in matexta justitiae praesummionem inherit , quod possessor sit verus Dominus rei posuisae ;c m ordinariε qui possidet, rem tuam, jubque suum possidet. Secas autem in aliis maisteriis, ubi possessio, fi daretur, nullam indigerere potest praesumptionem; ex qua hi
te stet veritas. b. a. Pars eonelusionis , quod nemphverum certitudinis aequirendae primipium
sit istud : Pro eo stara dum est με quo flupraesumptis . Illud est verum certitudinis principium, sine quo omnis ruit certitudo ;Atqui sine hoe principio, qualibet possessi ne exemitata, ruit omnis certitudo; Ergo. Siquidem qualibet exeogitata possessione , si probabilissime, Ac prudenter ou quamdam circumstantiam praesumitur actionem taeliei tam , haud dubiε licita erit, & vice verissa, ut in allatis, re mox asserendis resoluistionibus patet. Quod autem Me principio uti possimus ad deponendum dubium proin batur , ex eo quod prudenter agat qui in dubiis pro ea parte itat, pro qua probata inlius praesumit stare veritatem; esset enim jugum intolerabile. si semper, re ubique partem tutiorem seligere teneremur, ut sinquenti capite ex professo probabitur.
avωvmdam easuum elaea dubia oem: rentium resolutiones.
QVqmmdam easuum resolutiones hi eaa.. jiene operae praetium duximus , ut Theologiae Candidati saei liti addiscant, qua ratione supradicia prineipia diverss maioriis de int accommodare ; & nε materia - rum diversitas confusionem pariat, singulas singulis exponemus articulis.
De dubiis ad mateνiam Justitiae sp
MDI. r. I Ubitans utrisI res quaepiam.
v. g. domus , quam ha nus bona fide tanquam suam possedit, suasu, an aliena, si risi lassicientem diligentiam adhibitam ad verum ejus minum inrestigandum, in eodem remaneat duNoῆlieit. potest rem illam retinere, eaque uti, donee verus Dominus eomparuerit. l. Resel. a. Quod si sussieienti diligentia adhibita probabilius notabiliter appareat rem esse alienam; tenetur possessor, non obstante possessione sua, rem totam restituere; vel saltem , ut nonnulli censent Doctores magis laxi, dividere; quia tune eum non ut verum dubium, nee par utrobique cau-
88쪽
ra, uti exigit regula Iuris, haee tegula ipsi
Resol. 3. Ut is , qui bona fide possidet, cum vero dubio uti possit hae Iuris Retu. Ia; Melior est eouditio pusilentis , requiritur, ut eausa illius adversus quem dubitat, non habeatur in Iure favorabilior. Sex au. tem Uulgo annumerantur eausae in Iure favorabiles: nimirum, eausa Matrimonii, mula libertatis ; id est immunitatis , servitu. te, causa Dotis, causa Testamenti, causapia. dc eausa Fidei. RUOI. q. Dubitans utrum aes alienum se eontractam solverit, tenetur totum solvere . nisi tamen ereditor etiam de solutio. ne dubitet. Tune enim non ad integram, sed ad partem solutionis, pro dubii qualitate tenetur, nee it Ii favere potest Regula Iuris , Melior est Ece. quae tantummodo locum habet, quando agitur de actione rea. ii, seu de vindieatione rei determinatae, ut hujus domus λ non autem Quando agitur de perlonali. ut sit in aeris devito, ubi perin de es , sive ex hae, sive ex illa pecunia
RUOL s. Qui eertus est eausam damni allevius dedisse, vel commodatum, vel depositum amisiisse; si dubitat an id eulpa sua
contigerit, tenetur proximi damnum resam
cire; quia praesumitur, quod saepias continistit, haee & similia non amitti, nisi culpaeustodientis. ResoL ε. Si dubitatur de duobus quinam sit riter pueri, quilibet pro sua parte eum
alere, re educare tenetur; dc uno deficie te alter obligatur in integrum. mia dum quis dubitat utram iacto suo caulam dede xit alleurus damni, ad restitutionem tenetur . Unde juxta omnes Doctores, laetus latronum qui dubitat aa fuerit causa efficax latrocinii, praesumitur latrocinio fuisse cooperatum , de restituendi ipsi ineumbit obligatio. Resol. 7. Qui ludens eum socio, derem nummos per fraudem lucratus est; de dubitat utrum , fraude sesclusa, non etiam eos Iueratus suisset, tenetur tantum ad restituistionem nummorum, quos injustὸ lucratus est; non autem eorum quos ipsemet ludi
dilatimini eommise ; de hoe ex Regula .
msel. 8. Prineeps dubitans utram bel- Ium sit justum , ossensuum movere non potest. leu duntaxat defensivum sustinere;
quia eam possessis stet pro possidente, do. nee lis paeisia dirimatur, Possessor injusthvi appetitur, de jutu jus suum tuetur. Resia. s. Licet , uti . iam dἰctum est , mdubio de justitia Belli , subditus Prine ipi
obedire teneatur, dum ipsi imperat arma sumere ; quia praesumptio tune stat pro Principe; attamen si Princeps injusta Milata movere soleret, nee ulla appareat justitia, subditi ejus non possent militare, quia praesumptio, quae habetur ab assuetis, tunestaret contra ipsum. Reset. Io. Dubius utrum possi Novitio suffragari ad Religionis Prosessionem emitis tendam , sumagium suum ei eoneedere tenetur; non quia, ut insolia di eunt nonnulli, Novitius sit in possessione aptitudinis suae, cum de hoc ipso dubitetur; sed quia in dubio praesumendum est pro eo, qui alioquin plurima boni propositi testim nia, ut lupponitur. jam exhibuit. Hae a cedit haee Regula Iuris in similibus casibus applicanda, Q de Sent. de re Dd. & L. semper in dubiis: Delictum defectusum nisesumitur, sed demoUrari debet ; redisia indicia de malitia allevius μnt in meis Borem partem interpreta ada . .ia, inquit
D. Thom. a. a. q. 6O. a. q. dc q. T. a. a. ad 3.
me ipso quod aliquis habet malam opinionem de aliquo absque sufetenti causa , in-Juriatis ei, D' contemnit ipsum. Nullus
autem debet alium contemnere, veI nocuis mentum quodcum me inferre, nisi causa eo tente. Et ideo ubi non apparent manifestatarieta de maritia astretur, debemus eum at bonum reputare, is meliorem partem intcν-
m dubiis eirea Leges, Praecepta ResoL r. T Ubius de existentia legis, vel
praeeepti tenetur ad illam imis tendam: Idem dicendum est, quando du-ium exurgit utrum lex , vel praeeeptum ad certum quemd3m rasum pertineat; quia tune perinde est ae dubitare, utram lex posita sit; tum etiam quando amingitur utrum lex aliqua se usu receptar tum quando quis dubitat utram propter neeessitatem aliis quam, aut specialem quamdam ei reumstantiam ii tali lege eximatur; tum denique si dubitetur utrum lex sit abrmata, aut utrum in ea dispensatum sit. Ratio Gum omnium est, non quia lea possidet, aut non possidet: sed quia in dubiis tutior est pars elugenda.
. Resu. a. Certus de lege, sed dubius in ipsam impleverit, ad eam non tenetur; side
89쪽
de se exprimentum habeat non facile obli. visci eorum quae peragit deliberate , & nulla occasio non adimplendi legem, quam semper adimplere consuevit . seis obtule it ;i quia tune de s.cto legem adimplevisse praetumitur. Si autem probabilissimam prae-iumptionem de legis adimpletione habere non potuerit, semper remanet Obligatio. Reset. Dubitans an delectationi. vel
tentationi mortiferae consenserit, praesumereri est se ron consensisse, saltem perfecth, sit timoratae eonscien riae, soleatque his tentationibus iesiitere. dc si 1i videatur se malle mori potios quam simile quid per. petrare. E ecmi, si dubitans, de lalute sua
para in curet, nee sit timoratae conscientiae,
praestim itur pe secte consensisse .. Resu. q. Dubitans utram Superioris praeceptum sit de re licita, vel utium suae po-
leuatis limites, excedat, obedir tenetur,
modb ddi valore Saciamenti non agatur sui a praesumptio stat pro Superiore, ad cuius mandatum dubium est deponendum. Dixi: mota nou agatur, dcc quia in mate Iia Sacramentorum probabilior. 8c tutior
pars est eligenda, ut definivit Eceleta. ResIia s. Dubitans uitlim elapsa suerit hora mediae noctis, idque sudi post, sive ante diem jejunii, coenare non potest, nec
carnes comedete . Ae similiter dubitans utrum post illam horam eomederit, vel bi. berit, non potest die sequenth ad Euchari-itiam accedere L Item dubitans utrumi annum a . expleverit, obligatur ad jejunam
dum ob rationem jam saepias allatam iquia in dubio tutior pars est eligenda. Et nie ineptissime nonnulli eonfugiunt ad libertatis, aut , legis possessionem, quae eum in his, & similibus casibus nullam praesumptionem ii erar, ad veritatem indaganda mi pro nihilo est habenda o Ridiculum est enim eontrae Deum , aut Ecclesiam libertatis possessionem allegare; quasi vero Deus nobiscum litigaret de possessionis anterioritate , dc potioritate οῦ Perpendant igitur, & animo revolvant isti vani Dibputatores , qui argutiis, cavillationibus e suis omnes Casus perplexox resolvere ubi posse blandiuntur, hane D. Bona δ. auream
sententiam, de Pros. Relig. l. a. e. O . re o.
Cum Deo disputare veiae nis .m est ; quasi
existimatio est νegula Justitiae infauibilis,
buerit, id est utridubitat utrom vovendi ae obligandi intentionem habuerit, id is utram quod promisit, sit potius simplex propositum quim verum V tum, ordinariὰ praetumitur non vovisse ;quia veram votum ut plurimum fit cum
tanta deliberatione. ut sicile quisque de ipso possit remini sei
Resel. 3. Si quis certus sit Ee voti emissi ne, cie dubitet an eum susscienti deliberatione illud emiselit, ob subitam scilicet passionem veὲ timoris, vel irae, voto adstrii gitur; quia praesumitur deliberationem minsuisse, tam raris '. o contingat per similales motus homines usu rationis ais votum Iussiciente privari iaResoLmὶ vovit se nunquam accessu rum ad mulierem, seiu dubitat utrum v tum ejus suerit de accesso tantum fornicario, vel etiam conjugali, nubere nota potest; quia partieula παν, utpote maligna mistis naturae, omnem omnino accessum assimulierem exeludiria
Reset. q. Qui castitatem vovit, sed dubitat an ita perpetuum, vel aiu tempus psi nihil oceurrat quod contrariam ingera praesumptionem, tenetur per haec sua verba : movea castitatem, ad perpetuam Obiem
R sol. s. Qui vovit Rel gionem, sed dubitae an voverit prosessionem emittere, tenetur profiteti; quiae praesumitur quCL vendo Religionem, etiam vovesit quod est. de essentia Relig'onis. Resol. 6. Dubitans uti lim animum habuerit obligandi se ad Religionem generatim. an a S aliquam singularem, non potest lic th ingredi laxiorem, juxta D. Thom- in d. 33. art. 3. q. I. ad 6. quia, inquit, in dubio tutius est sequendum. ResoL T. Qui dubitat uti lim voverit septatem, aut sex jejunia, tenetor septies jejun re quia tutior Hrs est eligenda , ubi nulla contraria oceurrit prudens praesuminio, sevi Dccurreret in eo, qui post votum emis sum de recitanda quotidie Corona, dubita .ret utrum vovisset Coronam septem via sex modum, iste teneretur tantiim ad sex; quia praesumitur se vovisse Coronam , sicut ordinarie recitari consuevitis AR
90쪽
D. dubiis circa Saeramenta. Nesia.
LUbitans ut tam intentionem habuerit consecrandi, bapti. Undi. etc. praesumitur habuisse; quia rarissim . contingit, qui serio conficiunt aut administrant Sacramenta, illam non habere. ResoL a. Dubius vir sim sor mam Consecrationis debite pronuntiaverit, praesumere debet ob eamdem rationem debite pronuntiasse, nee debet iterum pronuntiare. ReDL 3. Dubitans an a a. annum inchoa. verit, saeros Ordines suscipere non poteth, quia periculo Legem violandi se commit.
ResoLq. Dabitans uir lim lethale pecca. tum Perpetrarit, confiteri tenetur; ae s- militer certus de culpa lethali commissa, dubius de sacta ejus Consessione. Si ere dubius an ea, quam secit, Consessio tririta fuerit, debet iterum confiteri peccata mortalia , quae consessus est, sive nullitas exculpa sua, vel ex aliena contigerit. HUM. s. mi post Matrimonium contra. ctum de valore Sacramenti dubitat , non potest debitum petere; potest tamen aede. Det petenti concedere , sive Matrimonium in dubio celebravit, sive bona fide. His ab Eccles. statutum est, Cap. Dominus deseeund. Nupt. α Cap. Inquis t. de lenta ξα- coiri. Ratio hujus retolutionis eli, non quia pars dubitans est in possessione libertatis ;M enim non solum posset debitum redde- .re, sed di exigere. Adde quoa , qui mali fide et in dubio celebravit Matrimores uti, libertatem tuam minimE possidet , prout
non possidebat ante celebra ionem. Sed ra tio resolutionis eii, quia Co i)- dubitans, eligendo reddete debitu si exigenti, quem dubio mone e saep itis non expedit, ut supponitur, minus raalum eligit, proindetiue partem tutior . Nam debitum eoncede' i is tantum exponit discrimini violandi eastitatem . quia sortE Saeramentum est invalidum . Debitum ε contra denegandi perieulo se eommittit violandi iustitiam, quam suae comparti debet, quia sorte va. Iidum est Sacramentum, quod ei et majus malum. Unde non petendo debitum. sed Petenti e cedendo, tutiorem partem eligit.. βαθι o. mi dubitat utrum adsit imp dimemum. dirimens, pol quam contraxerit Matrimonium, sed antequam sit e summatam, debet per spatiam duorum men-
sium etiam exigenti debitum denegare; quia nullam suae comparti injuriam infert: cum ex Decreto Ecclesae liberum sit cuilibet Matrimonium ineunti debitum redde re aut denegare i ut Perpendere valeat. utrum in Matrimonio permanere, veI auitatum Religionis transire velit. Resu. 7. bi post contractum, dc consum. matum Matrimonium uterque Conjux div. bitet de valore Sacramenti, neuter debitum
reddere di exigere potest; quia in dubio neuter jus habet reddendi di exigendi ; sed
tune tutior pars est eligenda. ut patet est supradicta Ecclesiae resolutione, ubi prohibetur uni Conjugi dubitanti, nε debitum exigat.
lata, ἐν serupuissa conscient a. Nol. I. Onscientia scrupulosa, se ii . cia a scrupulo seu lapillo itiis nerantis pedes essendenti, est judicium imperDNam seu suspicio levibus, ae sutilisur
ρνιος μιν innixa ae prav. propris cocleienistrae satu i cum animi Gnxietate. Unde serupulus primario ad Vitellectum spectar, qua i enus est fluctuans. re imperfectutis judicium, oc ad voluntatem secundaris, uua tentu angit di cruciat. Scrupulosa conscien- determinath eris. Differt ab opinione, quae g Wibus Principiis innixa potius Oni partiadnaeret quam alteri. Diuert a dubia quae ex prudenti motivo judicium sal pendit ;scrupulola vero inaniter suctuans nunc uni parti inclinat, nune alteri, licet nullam
'ot. a. Conscientia lata 4 contra se dicia a nimia latitudine res etiam magnas continente, eli judicium levibus prinei piis innixum ae bono conicientiae itatu, cum perniciosa animi ieeuritate. Unde diserimeneli inter laxos . de scrupulosos ι quod laxi parvi faciant quae gravia communiter Tepa tantur; serupulosi vero gravia reput i quae communiter parva aetturiantur. Lari non
fidem adhuγent Pastoribus, de Confessat iis eos reprehendentibus I scrupulosi vero non fia m adhibent iisdem eos excusantibus. Lani praecipitanter, de ineonsiderat/ in actio. nes sive bonas , sive malas prorumpunt; serupulosi autem haesitantet ec suspente in omni bra procedunt, oce. u. 3. Scrupulcsos nullatenus esse dueendos, qui salutis suae solliciti, de timore filiali