장음표시 사용
41쪽
IN POSTERIOREM AMMIANI M. EDITIONEM.HrsTORIAM Romanam ant quitatis studiosi semper ceteris omni hus non immerito praetulere. Nam cum Imperium iam inde a Iulio Caesare atque Augusto maximas ac nobilillimas Europae, Asiae Λsrica que Provincias complectatur: accidit res Roma Ortatu lege utilius, ut uno fimul tempore in unius Populi bellis civilibus ac externis, Onauium natio Dum , et totius sere generis humani per Orbem ter- Tarum gelia cognoscant: quo quid sieri, quid fingi Potest utilius atque iucundius 3 Inter II istoliae Romanae Latinos Scriptores proximum Cornelio Ta- Cito et Suetovio Tranquillo, quos et secutus est,
Iocum tenet Ammianus Marcellinus, res Roma Dasan uorum CC. XXCrit. ab exortu Nervae ad Valentis Aug. mortem xxxI. libris Complexus. Hutio Itali,
Galli, Vindelici, ipsi etiam Germani, aliique Ct rissimi Europae populi certatim in membranis diligentillime descripserunt, et in nobilillimis ac Iocupletissimis Bibliothecis servandum curaverunt. Ex quo iudicari potest, quanti celebrem Auctorem fe-xerint , Cum tamdiu tam assiduam operam dederint,
42쪽
ΣxxvL HADRIANI VALESII PRAEFATIO
ut quantum tu i plis erat) I alva ad posteros eius Historia perveniret. In testigebacit nimirum utilitatem operis, quo plurima memoria dignis lima continc-rcntur , quae ab aliis Partim transcursu dicta, autisi artum Contracta, partim etiam ex toto omisIa csso constabat. Post inventam artem impressoriam, eruditis ingeniis non minor suit cura librorum Ammiani. In Italia, in Gallia atque Germania docti elarique Critici atque Typographi, ope codicum antiquorum adiuti, pro te quisque Ammianum Publicavere, dum alii alios sagacitato, iudicio ac labore superare contendunt: nec ullum alium Scriptorem toties typis mandatum memini. Igitur anno M. CCCC. LXXIV. Romae, ubi nata et composita suerat, primum edita est Ammiani Marcellini II istoria, stu4io A. Sabini Poetae laureati. Secuta est Rumanam dii quanto post editio Bononiensis in Aemi- Iia , mox Basilientis Iohannis Frobenti; tum unius eiusdemque anni duae, altera Mariangeli Accurlii Augustae V in desicorum, v. libris Am1niaui auctior ', altera Hieronymi Frobenti Iohannis filii Basiliae Sequauorum, curante Sigismundo Geleuio: annoxiis. post iterum alia Frobenti Basiliae, uno libro locupletior: Roberti Stephani, deinde Henrici Stephani editiones Lutcciao Pariliorum, Sebastiani Gryphii Lugduni Segusianorum, alibi aliae, quas singulas ac universas enumerarc dissicile fit ac supervacaneum. Et illi quidem Editores ad unum omΔEstan ummodo Curavera ut, ut Ammianum Marcellia nunx emendatiorem et auctiorem haberemus. Primus Fuidericus Lindenhrogius IIammaburgensis I. C. vir eruditus et diligens, quod nemo antea tenta erat, facere aggressiis est; nec contentus auxilio eodicis Florentini aliqua in Ammiano eorrexisse,aDDO. N. DC. IX. Auctorem intellectu pcrquam difficilem perpetuis observationibus exposuit varias etiam codicis Florentini ac priorum editionum
43쪽
leetiones adiecit. Lindenbrogium Ianus Grute sexcepit, qui Antinianum Ope veteris codicis emenis datum, sed nudum a notis et observationibus publieavit. II eic notandum est, Marcellini xui. Priores
libros, quibus res cc. LVIII. annorum Couliuebantur,
summo uisioriae Romanae damno in omnibus Priscis codicibus desiderari; posteriores libros octodecim Paene eisdem ac totidem ubique Iacuuis desormatos reperiri.
Ad hune igitur modum se habebat Ammianus Marcellinus, et duabus postremis eius editionibus Pleriquc adquiescebant. Intellexit 1Ietiricus Valesius frater Incus, veterem ac bouum Historicum, iuiuria temporum, negligeutia scriptorum, et audaci nonnulloruin Criticovum inscitia depravatum ac mutilum, validioribu remediis indigore, ut in Pristinum nitorem restitueretur: et suscepto impro-ho labore, veterrimas Marcelitui editioves, quae uobis membranarum ex quibus desumtae sunt, in star esse debent, diligoni illime evolvit, et cum Optimis codicibus mss. coutulit, ut celeberrimi nominis Historicum, quantum fieri poterat, emendaret. Ut autem notis dissulis, doctis ac laboriosis eumdem explicaret, et omnibus fidem diligeutiamque prae staret ', non Historiae soluin ROinaciae Scriptores Latiuos ac Graecos ad Aininiani tempura pertiuen tes, sed etiam quoscumque alios aequales eius aetatis aut suppares, Leges quoque Romanas Codicis Theodosiani exacte perlegit. Ea ratione Marcellinus a mendis quamplurimis uiudicatus, et anno m. Dc. xxxvI. Parisiis est editus vivo adhuc Linden
brogio: et una cum dissicillimis quibusque Auctoris locis Romanae eorum temporum autiquitates ac
leges, diguitates Palatinae, civiles, ac inditares explieaiae. Nihil Valesius intactum, Dihil intenta-ium reliquit: nullos si ita Iovi licet) scopulos metu periculi aut laboris vitavit. Miratus est Lector
44쪽
x XXVIII HADRIANI VALESII PRAEFATIO
sollertiam, sagacitatem, acumen, felicitatem etiam hominis sangularem in corrigendis desperatis Ammiani locis; doctrinam tu exponendis: altissimum
eius iugenium, acerrimum iudicium, variam aciinterminata in eruditionem turn agnovit quisque atque suspexit. Supersuit Valesius editioni Ammianianuis quadraginta. Per tot annos licet Histoi lao, Ecclesiasticae aliisque operibus vacaret, Dihil sibi Patiebatur elabi, quod ad Ammianum Marcellitium
Pertineret: ut quidque occurrerat, sedulo adnotaiahat, et libro suo eurabat adscribi. Sic sensim accreverunt emendationes observationesque, tanto
pluris faciendae, quanto altioris ac diuturnioris
erant meditationis. Hae observationes ac emendationes novae, et raritas venalium exemplarium alteram Ammiani Marcellini Editionem laetio postula-hant. Vivo adhuc Valesio, novae Editioni Blavius. Typographus Batavus, post eo mortuo Elgeviritis eiusdem regionis Τypographus imminchat. Interiseessit Illustrissimus Colbertus, et pro Iumina sua in
Iitteras litteratosque voluntate, Ammianum Luteis eiac publicandum curavit , ac mihi editionis curam onusque delegavit. Optandum quidem mihi fuerat, ut meis potius quam alienis operibus manus admoverem, et magis ut propriis quam alienis scri- Ptis edendis inclareicerem : si tamen aliena dici ponsunt, quae arta sanguinis et nominis ac vitae studiorumque communitas pro domollicis haberi iubet.
Ultro igitur parui mandatis amplissimi et excellentillimi viri, eui iure a quoquam negari nihil potest,
et cunctis 1epositis quae in manibus habebam, lini eunt negotio totus vacare conlii tui. Ac primum lici-gulis Ammiani libris fuam epitomen varia in capita distinetam praepolui, ut cuncti quid unoquoqrio libro contineretur, statim in prima eius fronte riOtatum conspicerent: singula capita cuiusque opitomes marginibus paginarum suo quodque ordine ap-
45쪽
posui: Imperatorum nomina, paria Consulum, et annos Clitisti nati singulis paginis, quantum sieti Potuit, exacte praefixi, ut Iegentes flati tu sciront, sub quo quid si e Principe et quo anno gessitim elici.
In Ammiano doletis, quae Contrari ni doctorum Conissensu ineudola et damnanda erant, emeudationcs Valesii, Criticorum ac veterum membranarum Ructoritate confirmatas, quasdam etiam certa Coniectura fretas substitui. Uuae a non utillis ad impletida m Iomentia in verbis Ammiani Marcellini orant inserta, duobus uncini incluti, quoties in piis cis codicibias Icripta non reperiebantur. Notas fratris posteriores a prioribus distinxi, ac duobus alleris istuclusi, ut Oniues intelligerent ac viderent quae post editutu Ammianum nova observavi Ilet, ac Notis suis ad loe isset. Addidi ei inserui ipse non raro adnotationes a C observationes meaS, quotiescumque
verba Ilistorici nostri explicationem postulare videbantur, et quoties codicis Coibertini, de stilo in aplura dicturus sum, et codicis Valentini, ex quo varias lectiones P. Pithoei manu notatas legi, aliam
in sententiam me trahebat auctoritas. Eiusdem codicis Coibertini pallii mentionem laci, quoties
cum aliis codicibus conveniebat, aut fratris mei emendationem opiniouemque comprobabat. Notarum mearum pars est, disceptatio de Ilehdomo. Et quo Diam mea a fraternis dii ceruenda erant, ne a legentibus confunderentur, ea duobus uncinis di.
ligentes inclusi. Itaque quidquid in Notis duobus
uncinis Mauditur, meum eli. Ammiano Marcellino subiunxi de Constantio Chloro, de Coullantino Magno et aliis Imperatoribus Excerpta vetera Auctoris ignoti, et ex libris Chronicorum de Odoacro et Theoderico Regibus Italiae nonnulla magni saetenda , quae Valesius a V. Cl. Iau. Sit mundo ami- eo suo occc Perat, ac notis illustraverat. Adieci Indieem r. riam memorabilium, quae Ammiavi Mar-
46쪽
eellini libris, notisque fratris ac meis continentur, quam maxima potui cura diligentiaque colafectum, cuticia ad IIistoriam Romanam atque ad doctrinam
perti notitia Complexum. Nuda e uim uomitia provinci 4rum, urbium et loco cum, atque quarumlibet. dignitatum, . et exempla ex antiquitate petita , ac Pliilosophorum de rerum Datura, ac de moribus,
Theologorum de Diis Gentium placita tu Indico
nosare iuutile ac supervacuum existimavi. Frideri ens Linde brogius post editum Ammianum vixit annis plus minus triginta: quo toto temporis spatio Don oblitus tanti Historici, luis Observatiouibus plurima adiecit: quae ex urbe Hamnia burgo ad mora illa, corpori eius obicrvatio uuin adiunxi, ac litis quaeque locis tulerui. Cuiactas istas accos Itones duobus alteri scis medias interposui , ut a prioribus Obl ervationibus separarentur. Additu tutis et iplius Collectanea Variarum Lectionum. Antonius Oilelius, Loitellus aliis dictus, vir doctus, codicem quemdam Ammiani M. Valentiae Segal annorum evolverat, Cum ibi anno N. D. Lx. sub Culacio, Prose ro Ius Civile disceret: sicuti Petrus Piinoe us, Culacii quoque auditor, eadem in urbe annori. D. LVili. ex eodem Codice varias lectio uos Ox-Cerplorat, et in margine Ammiani sui, Lugduni
taverat: quas mihi beueficio V. Cl. Fauri Doctoris Theologi nancisci contigit. Hunc codicem Amismiani M. qui Antonio Oilatio et Petro Pithoeo Ualentiae magno risui suit, et eidem Pithoso non multum vetus, sed ex vetustissimo descriptus dicitur, valentinum voc9, et tum in alicuius Valentiae Mo- uallerii Bibliotheca servatuni ille existimo. Excerpta Oiselli atque Pithoci, ut ex codem sonto hausta sunt, inter se consontiunt. Oisclii pauculas notas a Lindent, rogio descriptas repeiri: quas nequis
47쪽
texendas duxi. Librum Claudii Chisse iii I. C. Sequatit de Vita A. Marcellini, et eiusdem Iihellum
de dignitatibus praecipia is eorum temporum quae sunt ab A. Mareellivo descripta, opuIcula minime contemuenda emendavi ac recognovi, et post PraefatioDem fratris nici, Historiac Ammiani praefixi. Omni denique ratione operam dedi, ut nostra editio esset quemadmodum postrema sic optima, et omnibus numeris absoluta. Clii fletius iste iti Vita Ammiani non semel meminit Scholiorum itiorum,
quibus eam uilioricum exponere conatus erat: sed ea numquam edita sunt, nec apud Chiiletios usquam hodie reperi utatur. Marcellus Donatus Ponetanus Comes, homo
Mantuanus genere clarus, Circa annum M. Dc. scripsit Dilucidationes in T. Livium, in C. Tacitum, in C. Suetonium Tranquillum, in Α. Marcellinum, ei in v. Historiac Augustae Scriptores: quas omnes Iano, Gruterus sui Thesauri Critici Tomo v1. inseruit. Sed nec Graecos nec Latinos Historicos eorum temporum laudat, nihil ad Historia1n Amis .miani pertinens tractat, nullos aequales eius aetatis Auctores attiugit; Caelium Rhodigitium, ct Alc-xandrum ab Alexandro, at quos Criticos 3; Italos Italus sacpo nobis obtrudit. Praeterea nullis coindicibus adiuvatur: ac de ossiciis tantum Palatinis, civilibus et militaribus paucula infeliciter effudit. Quaro obtervationes eius, aut, sicuti maluit, obscurae Diaucii tiones I xvI1I. circiter pagellarum in A. Marcellinum, nobis indignae visae sunt, quas .editioni nosti ae adiungerentus. Nunc de A. Marcellino aliqua dicenda sunt. Ammianus Marcellinus, Protector Domesticus, cum Ursicino Μagistro militum a Constantio A. ita Orientem mistus: postea eum in Italiam, deinde in Gallias, variasque orbis Romani partes secutus est: demum cum codem in tractus Orientis revertit:
48쪽
tibi quid Ursicinus, quid ipsemet rerum egerit, et post mortem Constantii expeditioncm Itilia iii in Perias cui intersuit, fuse enarrat. Eum Patria Antiochenioni suisse, prolata Libanii ad iplum epi- stola ita frater meus docuit, ut nullus dubitaticini Iocus relinquatur. Petrus Piuioeus ad latus Am miani sui manu sua notavit, eum Christi annua fuisse, propterea quod in libro xxvII. c. 5 scriptit, Anti tos pumaram proMinciales, id eli Epilcopos Clipillia norum, parco victu, vili veste, et demistis cietilis,
Chi istianus liabendus est, quod Deum Chriitianorum porpctuum ni men, id est Deum aeternum, et Citii litanos Antisitos, Doros PerPotui miminis cul- toros appellat I Quuli non preoa Porpetui mιminiscuas rea Ammianus vocaverit Gentiles ipsos ae sui similes, quibus quidam etiam Christianorum Episcopi in provinciis sanctitate vitae et verecundiacpmmendarentur ac placerent. Ita tamen do Λm-
inlatio sensit et Claudius Chiiletius, cum verbis Eius supra laudatis, tum aliis levi minis coniecturis ad ductus. Sed qui attente legerit, quae Praeter ce- testa tu sine libri xiv. de Adrastia vel Nemeli, quae in libro xvi. de Mercurio, quae in libro xxi. de Duis mitio Titomidis, de Haruspicina, de Auguriis, variisque artibus sutura praenoscendi, vetores Theo-ὸ logos suos et Physicos ac Mysticos secutris seriplit: profecto sateri cogetur, eum Cultui Deorum adiso dieium ac devotum fuisse. Certe de Diis Gentium tamquam de Iuis semper loquituet; de Chiilitanis sa-mis Mysteriisque non item. Numquam Christianisse adiungit; numquam si nuSquam eorum se uiam eis, o adscribit: et tulianum Λ. quem suum heroa socii, lianc praecipue ob caulam mihi videtur toties et tantopere laudare, quod a Rcligione Cliri Ilianti ad Duminum cultum desciverit. Qua tamen erat Pru-
49쪽
dentia, adeo modeste atque sinCere, ac nonnumquam etiam benivole de Christianis rebus commemorat, ut aliqui unum ex uostris putavei tui. Nimirum sicuti existimo, vir bonus, integer et sapiens
Religionem Christiaham non sequi tuto se posse in
tolligebat: eamdem Principibus suis acceptam et toto sere orbe Romano distusam palam damnare noti audebat. Sed et forsitan religionum divertitates non improbavit, persuasumque habuit sicutati de Dotitia Dei Symmachus) uua via non posse perveniri ad tam grande secrctum. Valentiniano et valente imperantibus Ammianus M. militiae reuuutiavit, et Antiochiam domum quo Vediit. Ubi post Theodori coniurationem pate saetam atque oppressam, iniquo Iudicum Advocato xuiisque colludio litibus inquietatus ac vexatus vi detur fu i II e , non sine aliqua rei familiaris iactura. Sic enim explicanda iudico verba haec Λ. Marcellini in libro xxx cap. 4 4. ubi in Orientalium Bom.
eaulsidicitiam suse invehitnr. Ergo absolutis super eius inignitates paucis, quam in illis partibua OrientiS) Ggens expertua jum, ad comtorum cursum regrediar insitutum. Quapropter indignatus, Orienti ac patriae valedixit iani aetate proveCtus, et Romam seco Isit Gratia oo, Valentiniano et Τheodosio Priucipibus, ut frater meras credit: ut ego malo, vivo adhuc Valente A. Tanta in urbe Ammianus cuin domicilium conlii tuisset, multos Sena.
tores qui Clarissimorum titulo ct Nobilium appellatione censebantur, sibi amieos adiunxit: quos Magistratu aliquo, in primis Praefectura Urbana egregie lanctos, ex occasione in sua Historia Iaudare consuevit. Hos inter primas tenuit Hypatius, vir
Consularis, fratcr Eusebiae Augustae, ac Eusebiistini liter Consularis, qui ex Oriente tu occidentem
quoquo transierat, et Romae sedem ceperat: quem in libro xxix. eximio laudat, et amicitia causa no
50쪽
xLIU HADRIANI VALESII PRAEFATIO
srum mpatium appellat. Adnumerandus est et magnis amicis A. Marcellini Eutherius, qui Constantis A. Cubicularius, deinde Ililiani Praepositus Cubiculi fuerat, ac Romae domicilium fixerat:
cuius virtutibus in libro XVI. enarrandis vacat. Nectum etiam desuere Urbi Viri doctrina praestantes, quibus Α. Μarcellinus familiariter uteretur. Igitur ut erat homo nobilis et locuples, otii ignobilis impatiens , in tam iucundo suavique secessu. totum se litterist dedidit: atque ut miles quondam et Graecus linguae Latinae ac Historiae Romanae magis assuesceret, Catonem maiorem vel Censorium, Caesaris Commeruarios, Sallustium, M. Tullium Ciceronem , alios utriusque linguae Auctores diligentinime evolvit: quos et pastitia in Hi Itoria sua laudat.. Talibus et, tantis praesidiis instructus, Historiam. Romanam ab exortu Nervae usque ad Valentis A. interitum xxxx. Iibris Latine scribere aggresIus est. Et priora quidem a Nerva ad Constantinum Maximum aut omissa maxima ex Parte, aut negligenterot nullo rerum ac temporum ordine servato scripta hactenus fuerant, quae Tm. libris fultus ac multo
diligentius exposuit, qui pridem magno Rei p. liti
rariae damno desiderantur. Cetera a Magnotitii caede ad Valentis mortem, quae vidit, quibus ipsa intersuit, et quorum etiam aliqua pars fuit, aut quae ex amicorum relationibus didicit, xviii. voti
minibus narravit. Haec ut notiora et Oculis animisque aequalium inserta, aut memoriae infixa, I tissime explicare conatus est. Sed prae ceteris ita
rebus Iuliani A. prope nimius haberi potest: in quo
nonnulla quidem laude digna, multa nihilominus quemadmodum ipsemoe Historicus nonnumquam fatetur vituperanda fuerunt. Certe scriptor alio. quia diligens et veri studiosus, xI. sere libros Iulia Di Iaudibus implevit: reliquos suae aetatis Imperatores, Constantium, Ioviauum, Valentinianum et