장음표시 사용
241쪽
Tractatus Unicus, Cap. XIl. 23 9
sed eontra est , quia nullus est humor naturalis, qui in
vapores permutati repugnet ita hae ratione omnes
eo ne ilia tem somnum. Accedunt etiam Aurcennae ver
ba di etiti, t amniam subsamia ipsas spiristis iam si rassιia. Quae verba de propria substantia ingressata intelligi est neeessarium de quod humiditas ad inetas
sationem condocat, constat, quia si decidenti alti patiatium estieii , esset et etiam dens tatem , de classitem rquia applicant ut partes magis si brinuicem mino. rem se locum oeeupant, quod est densari. Accedit tutia sus aut horitas Galeni tis. s. si L. tap. 9. dieetitis: Medicam ista indaramia esse 1ris δε, ct humiia: ergo humiditas indurat , ec ineragat per eonsequens e quia nil tegditur durius , quod non reddatur smul elassius, de gensum.
Mihi videtur probabili ssimum, hiimiditatem super-flis,m teddere elassiores spiritus , & minus aptos , ut moueantiat ag extra. Ratio ab igne desumpta id eon se mal e quia eum sit tenuissimus, de leuissimus, rarissiamusque , non participat has qualitates secundas, nisquia ealidissimus , de siecissimus omnium e dc aer, qui rure me humidus putat ut , eum calor prope somnia insidens ot , 5e etaitat igne elementali in opinione Ati stoteli, i si veto humiditas ad dens talem conduceret, de non ad etassitiem , nee esset igne crassior aet , saltem constat ad erassitudinem eonserte. Et latio estica x su iniret a lege eontrariorum : nam si sccitas, vi quaIitas est, aa vigiliam conducit per effectus, quos causat, necesse est ad somnum hiareiditatem eonteire per effectus sibi eo mi enientes. Mihi vero videtur humectata col. pora ella minus mobilia, siue ab interno principio quia redduntur grauiora, siue ab extrinseco, Ob eandem rationem : loquor de mobilitate requisita in spiritu ad causanὀam uigiliam , quae cum non si ad deorsum, sed suisum N ex ita , necessum est impediti a grauitate maiori , ut pet se eonstat: tum etiam quia ut partes netia uota ab humiditate emollitae elauduntur , quia pondere proprio decidunt quaedam super alias , quod non fits ne notia grauitate inducta, aut noua dispositione, qua uniuntur in se magis r se in spiritu putandum est euenire , 5e pet consequens densitatem contrahere . sue propriam , siue impropriam : nain ubi experimur patiatium unionem maiorem , sateri cogimur nouam dens-tatem , de minorem agilitatem per c tequens. Aece .dit quod fecita, ea usat vigiliam : quia ad te stillum leoniati, de tollit simul requis tum lentorem , ut do-Quimus. Sie humiditas lentum magis reddens spiritum, ad profundio tera & Iongiorem somnum condueere negari non potest : quia difficilius ad exteriora, organa impellitur, & haerens partibus immobilis fit.
Diees r Si lege contrariorum argumentum adductum valet . sequitur eontra nos quod humiditas nunquam inerasset; sed semper extenuet. Patet quia siccitatem
densate eonfitentui omnes e ergo lege eonitariorum alia
tenuabit humiditas. Respondetur satis gubium esse, quδl secitas semper in et asset, ut patet in igne neque
quod humidi ias extenuet, ut in rebus emollitis experimur , quae supet aliis partibus cadentibus densant tu, de uniuntur , de glutinantur. Est itaque mira variatio iin productione modorum substantiae, ut nullam certam tegulam inueniatis: nam saepe exsceatum eorpus redditur porosus Ee leuius . aliquando densatur , nimis in. Auratur. N erassetat. Illud tamen experimento eonstat, nullum eorpus humidiori applieatum fieri leuius , nee
rarius ire se, nisi aer ente calore tarefiat, aut in vapo-xes mutetur . existimoque humiditatem extenuatoriam ex acet denti ege, quatenus ad vaporem eondueit generandum per ealotis Meelsum e nam ex se potius facit, ut a lxi,eorpus magis lentum, Ae mitas mobile, seu agile , de grauius, plusque alieno eorpori haerens: qua ratione somnum ea usare potest. Si e probabiliter defendi potest Auleenna sententia de humiditate solum intelia lecta absque interuentu eorporis : quia ad erassitiem
Quae docti ina eonstat ex eodem authore 'n. 3. lis. 3.rract. 4. cap. s. in quo nγctalopiam teduxit in humiditatem , de elassitiem spiritu, visibilia . ubi tradidit ut causam erassiti ei spiritus humidam diste petiem eo rum .de in vitio oppostonyctalopiae orto ex subtilitate spirituum eonsulit humectantia ait, ilia, ut illa subtilitas auseratur. Confert ergo humectatio ad quietem spirituum , 3e per eonsequens at somni conciliat onem rquia eos ineraliat , 3e stabiles tedgiti fle quod agilitas spirituum, seu subtilitas oriatur 1 se eitate,clate doeuie
ties a sis pei qua lui missitate orietur in eodem subiecto,d quos seeitas subtiliati recte ergo dixit, quod substantia spiti ius iam est in grossata ab humiditate super sua. de inde minus mobilis, Ee pet consequens ad somnum
eonducens. Si e Calenus a. lib. de eatis. 6mptem. cap. 2. intet eausas impedientes visonem numerat humidita iatem tunicae corneae , qua laxata partes uniuntur magis,
Ad quaedam supra alias eagentes ob defectum simittidi nis visui ossieiunt densatae. Quod etiam admittit Magi stet avis. 13. de locis ac seiu, trisne i ιν ἐιtis. l .ensat ergo humiditas , de grauiorem regali spiritum , minusque agilem de mobilem. sie Avicenna sen. 1. lib. i. sum. I.
.ectrisa r. cap. ti. humidae pauitationis tradens esse iactuin dieit 'Ma Asteras non infigida tir uoiae. Rationem
reddit Centili, : quia stigiditas aeris iuncta humiditati 2 reddit aerem grossum , de laetum non facile penetratiuum in humana eorpora, Ac se miniis instigi dat: quia
Dubitabitis tamen num a stigore possit aliquando seti vigilia moibosat videtur dubitatio ridicula . cum hactenus somniatum a medi eis noti si vigiliam ortum duxisse a frigore e nos autem id non repugnare sep experti sumus , tam in veniticulo frigido , q ii ob nimiam distemperiem & eoquebat pessime & tardissilue,
de vapores non eleuabat suscientes ad somnum secum mulier esset h3dtoplea sere , quia ob ineonetictio isnem magnam erudorum copiam aceu mutauerat, nequἡ ea alimento crassiori vapores ad somnum elevaret, caleficio de roborato ventrieulo, 3 dato lacte pro cibo , de iuribus optimi, eum generose vino, velut mi taeti lo- se suit liberatai non enim alimenta erassiora iussi etenister alterabat, exhibitis veth tenuibus , de vaporos scommutare ecepit , & somnum conelliate ei tra aliud auxiliust somniferum, de tangem impinguata h3dto-pem etiam reiecit. Sie cdm esset magna gubitatio euiti dam mediet, est Remina gistillationem pituitosam patiens nullo modo eoneiliaret somnum , etiam splures noctes sine tussi aliqua transgeret, eam videretur rationi consentaneum celebriam generans tantam copiam erudorum somnolentum fore. 1 olutio nostra fuit, ad ec,
esse frigidum cerebrum , quod vapotest ex alimentes
eleuatos statim mutarit in aquam. de suceum et dum crassiorem , & se in eetebro non aetineti ; sed pondere grauate expultricem & cadere etiam deorsum , de propterea non dormire, quamuis in ventri lo nulla manifesta distem peties petet petetur. Et contra doctii. nam putantium somnum naturalem fieri posse sola te. tractione spirituum, habet vim in agnam argumentum
adductum , videlicet quλὰ pet distemperiem frigidam debilitati potest ait tacti ix eelebri , de sie vigiliam eon
ita naturam frigore dati, qnod interios non retrahantur spiritust tenetur eteto medietas circa omnia di
ligentei ἡiscutiendo philosophari, me omnium syinp-tomatum eorum, qrix per se, dc per aeeidens euenitti pollunt, rationes inueniat. Ae sc eisdem summa admi
Dubitabitur similitet , qua ratione , rebus ealidis somnus profundus eo neiliet ut , si lagadae eum effi
242쪽
eiunt. Respondetui qu)d pomini esse humidae , de se
somnum creabunt. Sed viget magis dubitatio de aloe, de mytilia , quae sinplicia sunt ealida , de sicea . & ta men somnum vehementem eoneiliant. Idem de itide docuit Dioscotides eat . proprio. Respondetur quod aloes & myrrha , etsi sint tempetiei calidae de seem .habent tamen partes quasdam pingues equae de classilie , de lentote eerebrum obstruunt. 1 unt autem palles illae humidae de ealidae , & se calore venitieuli attenuant ut , de in halitus eorpulentos conuersae ce-icbtum petunt, Ad somnum conciliant, ob quod vituperant Medici in soporosa passionibus expergesa.ctionem factam per hietam fimplicem : quia ob aloes
copiam soporifera est , de imbrem auget. De itide ve. id videtur tes difficilior . eum si mediometitum secum , de attenuatorium t sea nihil initum : est euim radix aromati ea, de partes vaporosas exhalant suauit et , de cerebrum obstruit de sensus suauitate sus endit: omnia enim emollientia , 5e atomattea partes habent pingues de vaporosas, quibus exspiratis somnus conciliatur.
Nil magis medicum de eet, quam effectus a somno
oti nuos eallexe , ut inde sciat, quando dormire, quando vero vigilate eonueniat. Quam doctrinam do- Missime tetulit princeps s. n. a. lib. i. sm. i. Mar. 1.
Cur omnes naturales operationes sortes essetat. ex plicuit gicendo , quia continet ealorem innatum, Oeest , impedit, ne resoluant ut vitales spiritus, sine quorum auxilio omn s operatio periit , de quia naturales actiones non solum esset untur calore vitali , se a calo- .re elementali etiam, de vitumque calorem ab fptiztu saeuitates animales aecipiunt si i sed hiant per lom num sortiores , quia somni occasione plus abundant
spiritus. IContra quam doctrinam multa ineuleat Gentilis Primum quod attiactio naturalis, quae requirit, visat, motum voluntatium antecedentem, cessat in somno , vi cessat voluntarius motus. Constat in deglutione per somnum e essante. secundo , quia s somnus re tinet soties euaeuationes . vi docet princeps, moderatur illas, & minuit pet consequens vim , & sortitudinem expellentis : non ergo reilget illam sortio tem. Et constat elare de omni expulso ne sensum molestiae te quirenter nam eum sensum minuat somnus, minuet non dubie actum expulsuae virtutis. Tettio : quia eerebrum insigi datur per somnum , cum a vaporibus eludis obstruatur, & si causetur , ut putat Auleenna, retractione spirituum , certior erit eerebri instigidatio de ae stigo te ambitus eoi potis . de paritum extrema rum dubitati non potest : quia expetimento constat in somno instigi dati. & igeo tegumentis egere dormientes : repugnat ergo naturales actiones sortiores esse indictis partibus. Solutiones Gentilis sunt , quod somnus reddit sortiores operationes natu tales collective , ita quoa comparando tot iam gerans Operationum natu talium sititit in somno ad totum genus earumdem invigilia . pet sectius sit in somno. Contra quam solii tionem pugnat argumentum viti im de partibus ex ictioribus de extremis, quae videntur pati desectu vitalis caloris , de per eonsequene debilitamur omnes actiones , de in plurimis partibus. De Inde negati non
potest, quδd in somno sat resolutio exigua exeremeri torum . Ze pallium , ob quod dormi ἰ mes nimium one rantur , Ee m somno longiori tandem ea lor vitalis suta focatur ob excrementorum detentionem . s ergo reso- .lutio est minor, erunt per consequens attractio , Se concoctio minores : quia non trahitur alimentum nisi ad proportionem resolutionis , cum retrahatur in repa rationem dei et sitit ergo de attractio & coctio de expulso debili et fient , quia hae duae ultimae pendent exprima , Ze tractio pendet ex resolutione.
Videt ut mihi probabilior seeunda solutio , nempe
quod omnes operationes fiant sortiores in somno velut in lagiee , seu radiolitet, eo quhd augeatur , deget ineatur smul vitalis e 1lot ad eas requisitus, sccommune instrumentum. Nee obstat quod hoe modo, etiam somnus ted delet sortiores animales actiones. Sedeontra est quia somnus dilectὸ tollit omnes istas. quia est eatum cellatici,naturalis veth noti set quia saltem coctio alimenti assumpti,& omnium partium internarum augetur in somno , du se opus est tractio ne in eisdem partibus , de expulsone , quae sensum non requitii di sunt etiam in somno persectiores, fle ita me tith dixit l)rmeeps, quδd reddit sotiiones omnes
operationes naturales.subdit Avicenna quOg somnus lassat animalem vitis tutem , hoe est esse ii cessationem saeuitatis animalis: Ieddit rationem , quia eordis vias hian ectat, Se eas laxat , di substaut iam spititus turbidam facit, δe pio hi-.bet illud quod tesoluitur 1 quia humectamur viae eo dis, de redduntur laxiores , si de vera humiditate intelli. gaturi quia partes emollitae eone idunt supra se,&lia
o Occluduntur viae, per quas eommunieatur vitalis spiriai tus cerebro , & se non sentit, qui dormit , neque Operantur internae potentiae : etiam dicit ut humectati ira proprie , quia humidis vaporibus arteriae repletae , petquas communicatur vitalis spiritus , impeditur transistus eius ad cerebrum ; & hie modus est medio quo proaprius causat ut somnus: nam humectatio a vaporibus Uria non potest esse tanta . quda praemollitae concidant quaedam palles arteriae supra alias r nam tanta mollit aes in corpore iam solido naturalis esse non potest . sed inoibosa ; ab ista veto somnus naturalis non si ἡloquitur autem philosophus iuxta propitiim placitum: putauit enim in coide primum sciasotium resi
/ddit Avicenna , quod substantia spiritus turbida
reddit ut in somno: hoe autem , inquit Gentilis , contingit propter vapores in cerebro retentos, & ii spissatos, immixtosque spiritui animali, unde ineptus redditur animalibus operationibus : debet enim esse spiritus subtilis, luminosus, de peruius et Quaeve iba non explieant directe, qua ratione ob permixtionem vaporum reddatur ineptus animalis spiritus sensationibus de motioni; est tamen putandum euenire multiplici ratione : nam a frigore , 5e humidita. te vaporum densatur neeessario , & se classeseit, ted diturque opacus, unde neque est lucidus , ut debet. neque influit in paties sua illustratione r densatus enim spiritus reddit ut in eapax illius , deinde vapores petri mixti inssuxum eorum impediunt: quia non sunt me-E dium aptum , in quo recipi possit qualitas spirituum,3e ita interposit vapores inter partes & spiritum, tollunt in puxum eius in partes, ut nubes cuin acre peris mixta impedit illuminationem a solet permixti etiam vapores cum spiritibus istos diuidunt in palles minimas , de se eommode non insu uiri propter desectum
conuenientis quantitatis ad agendum in tanta inten. sone , quantam partes requiiunt , ut moueantur, de sentiant.
Addit Auleenna , quod somnus tollit sensum , de motum: quia prohibet illud quod tesoluitur, hoe est
243쪽
Tractatus Unicus , Can. XIII. ' a 41
detinet in cerebro . aut in eo rae . quoa ex coctioite a , calore eleuatur, de inde viae, per quas ibi ritus commia. nieantur , obstructae occlu Alantur , de somnus causaturnosundioi. iis iniusque tetistis ἡe nouo , de magis. Alium es num somni it adit Avicenna dicendo, quod modos omnes lassitudinis temouet. Quae domina si de fot mali tatione lassitudinis intelligatur , indubitata est i quia si somnus tollit sensitan , aufert necet salid omnem condolentiam , 3e sensitionem molestam, in qua consiliit formalitas lassitudinis evitiseumque: nam lassitudo ulcerosa de tetistia molestiana vice is de distensio is, seu ruptioni, eseiuni ; lassii ii do autem phlegmonodes vitamque molestiam includit ,
uia ex duabus pilotibus cornat , re componitur, e quarum natura doctissime e it Calenu i. h. s. de
ruentia oratis ι : s autem loquam ut de talltitia tibiis. quatenus pendent a propitis causis, eos aufeit , in- lquit Gentilis, quia copia ea loti, cuius lite lassitudinis eausa resolvi it ut e somnus iero ea lorem anser. Quae docti ina mihi non probat ut , si seinpet exivi.
met ita euenire t constat enim experimento pluit mos post somnum grauiores,di plus lai latos manere: fleindieat rario , quia si somnus exere mento tura i solutionem prohibet, creat ne ollarib abundantiam intellus,&se replent ut magis eorpora onusta, de redduntur gla- uiola : nemo quidem negabit vigiliam magis te solo ere,
ob quod illam edaeem appellauit Hippocrates lib. de viaia nor fili. . ergo qui per vigilias ob copiam excremento tum lassitudine premitur , non suscipiet auxilium pei somnum De eellatio in ordine ad copiam : si .lum ergo melior reddetur, quia debat iras contracta ex fatigatione , 5e dolore lassitudinis dum vigilabat . resa ceit ut in somno e quia somnus e si indoleti 1, eo quδd au-fatat sensum, de hoe est quod habet somnus perpetuum in omni lassitudine : eausam autem eius semper mini e re salsum est, elim saepe te pleat ut eorpus magis in somno , nullam tamen lassitudinem proptius de eettius deseruit . quam prouenientem a labore , 5: im oderato exetellio : quia spiritus consumptos ripa tat, Ze siceitatem membrorum ex labo te contractatu eetiissime emendat , 5e ineendium mitigat i nam s hie bona praestat quies, melius eadem somnus praestabit, cum includat quietem : dixit enim Hippocrates lib. aphorismor. ι r.
Alius essectus , inquit Auleenna , est quod somnus
fortes retineat euacuationes: id autem non dicit, quia indebiles non retineat, cum retineat omnes absque dubio : de s sortes collibet,non est eur debiles non ire pediat. Ratio pendet ex eo . quda sensum tollit ; putant enim auctores omnem expulsionem fieti praecedente irritatione ; Ze quia hane impedit, tollit per consequens euaeuationes: ob quod ubi in euacuationibus magnis irrita sunt medicamenta fluxiones moderantia . ad Datis cotica , de somnum eone iliantia confugiunt Medici, de
interim quod somnus celebratur, cessent evacuationes,& virtus testa utetur, de propterea in omni euaeuatione
superflua summum auxilium putatur somnus assueniense sudorem exeipit Avicenna , quem somnus non moderatur , sed auget potius, de interdum de nouo excitat, de quo dicemus inferius. Sed gieea : s somnus obstat euaeuationibus.quia sensum tollit, cum non auserat sensum totum . nrin tollet Eper consequens euacuationes omnino .seg in ipso somno
feri possunt, quia in illo hue sensui durat. de dieitur
esse , de idem expetimur. d. adhue iniet dormiendum sanguinem emanare per uterum, & alui excrementa saepe deponi. Neque eontrarium docuit Princeps sed solum dixit, quod omnem euacuationem somnus moderetur.& se semper tollat aliquid de euaeuationis se titudine. Ratio est quia in parte quae irritata in vigilia
pellebat . tequititur cumulatio maior excrementorum
D. Perr. M. L Hoiata, da Somno o Vetitia. in somno . ut sentiat eorum molestiam : nam quod
somnus tollit de sensu , tenetur erescere magis e parte obiecti , ut sentiatur : unde toto illo tempore requisito ad maiorem excremeniorum accumulationem
cellat expulso , de aeger quiescit, fle inde virtus colla. pla restauratur quia per interualla maiora molestatur,& exelementa tardius ἡeponit : Ae hae ratione est verum . quδd somnus tollat aliquid de sortitudine eua euationis Q vnge si moderata si euaeuatici , de irritatio sue eorum non nimia, nihil mirum quδd toto tempore
somni cesset omnino ; ubi autem celeriter copia excrementorum e riseritur, aut succorum mordaeitas nimiὸ
viget, ipse seti is molestiae expergefacit, fle ad telieieniadum cogit : unde tecte insertur, quod respectu e sciendae ex pullionis a saeuitate naturali, quae sine sensu mo- sitae excrementa pellit, nullam moderationem somnus essiciet; quinimo internarum partium se ea pulsio auia geri potetit, quia retentione ea lidi inquentis roboratur expultrix, licet alia 1 somnus vi replit interna, possit te-taidate expulsonem l quia vias obturat, per quas mittenda sunt ex elementa , IIeque in somno tanguis intio fugit, ut dicebat Hippo erat es, & comem perando aeria
exerementa expulsonem eorum remoratur.
Quδd autem doctrina Avicennae solum sit vera te spe eiu eae pulsioni, essie iendae , si non dormiret ager, convistat , quia saere post somnum reii etiantur exerementatam eo pio se , he si fuissent expulsa eo modo , quo ante somnum pellebantur. Somnus rursus coquendo exere. enta , N eortigendo aliquod vitium eorum minuit altilitando euacitationem supei quam a sed ut illa emen date potest . potest non minus eorum vitium intendere. Quod respieiens Hippocrates i. lib. Aphoris . t. i. scripsti,in quo morbo somnus laborem Deit,mortale. Gaalenus in tommentadiis damna ex semian reserens dicit. quod febres non dissoluuntiir aut exacerbantur, de quhadolore 1 intenduntur , Ee fluxiones multiplicantur, decreseunt inflammationes: quae omnia eueniunt propter bumorum pl. itatem , qudd ubi calor innatus sortio e
existit , per somnos eoncoquit quando vero debilior, succumbit, de ab illis viseeta grauantur, de ilictis asse.
estibus homo corripitur. Sobait Auleenna e Morus namque omnis, quod ad curis yenatim Ap tim est, earrendi auget v νιtitem, mssim male νia qκὰ is paries euria Mistant. Qitibus verbis docti Au ehor,quod corporis motio conseri, ut fluxiones de sotiates euaeuationes fiant maiores e quia commouentur δε- cilius humores ab impetu communicato ex motionibus corporis, & quia exercitio corpus ealefacit, & viae omnes, per quas derivantur humores .aperiuntur magis eat te exere itis,& tetentrix saeuitas minus retinet humo res commotos per corporis motiones: ita motus localix
omni humoti, qui ad currendum aptus est, eui tendi. id est . vi moueat ut celerius de impetuosus, adauget vir
Exeipit tamen Princeps materias iuxta eutem existentes: has enim non eommouet ut impetuosus fluant; sed eonducit potius localis motio , ut resoluantur per porcis culaneos. Ratio est, quia tales materiae, aut humiditates iam sunt impa, eauitatibus euii proximis, de ita non fluunt , sed resci lirantur potius e quia localis motus fit vigilando I fle se mouetur calidum influens eum sanguine d eutem, & resol mintur hi iamiditates cuti inhaerentes, de quia ealidum viget ex tellus , a quo resoluuntur. 3e pori redduntiat potentiores , impetu ire sanguinis spirituumque ad extra sa-ctu, pellit excrementa e uti haerentia, quorum conistraria e Gete somnus , de inde non resoluit exerementa in entporis ambitu imbibit a r infrigidatur enim retro-eosso sanguinis . de spirituum ad intra, aut eorundem getentione. Quo sundamento probat Arganterius. eoctionem partium externarum minui per somnos, de ita eueuite experimentum docet: omnes enim re . X cente t
244쪽
eentet expergefacti sitiem tumidiorem ostentant, &velut inflatam . & pandi eulatione molestantur statima somno ob flatus imbibitos in pallibus muscoloss, qui statim a somno vigilando resoluuntur. Addit Auleenna unum dissicile , nempe quOg somnus iuuat ad expellendum materias iuxta cutem maianentes , propterea quod eatorem interius eontinet, de
nutrimentum in corpore patitur , Ae expellit illud, quod est iuxta tutem : propterea quod illud quod est
longe . constringitur. Quae verba satis obfetita se explieanda sunt: somnus eonfert aliquando ad euaeuanis Aas materias iuxta eutem existentes: quia interius de tinet ealorem, ut alimenta eoquat, & postquam ei borum eoctionem finiuit, distribuit alimentum per eorus, di versus ambitum eius ; de alimentum se distri utum impetu suo pellit exere menta iuxta cutem manentia, & foras reiiciuntur: & quia per impulsum eommunieatum comprimitur etiam , ut per vias tam eonis
stlictas delitatur, ideo dicit , quδd propterea expellitur , quod e st iuxta eutere r quia illud , quod est longe, consti ingitur: id est, quia sanguis qui in internis eon.
tinebat ut , dum alimentum in illam mutabatur , eonis
stringitur,id est pellitur ad corporis extima. Notat tamen Avicenna . quod quamuis somnus
consitat suo modo iam dicto ad euaeuandam materiam iuxta eutem detentam i conseit tamen sne dubio multo magis vigilia ad praedictam euaeuationem,quam
vis somnii a plus effetat su/ore. qu in vigilia. Ratio primi est saei lis : quia si somnus eonfert aliquando ade cvanda excrementa in ambitu corporis existentia,
eo quod post alimenti coctionem illud distribuit pettotum,constat quod vigilia multd melius eandem e euationem effetet: quia e scacilis mittit sanguinem, Ad spiritum, & fuligines ad eorporis ambitum . .
Vtrum somnus pus mouent sudorem, quam vigitia.
FVit celebris quaestio pto posta inter medicos nostri temporis, quam insinuauit Plinceps in capitelam citato , ex cuius doctrina tanquam certum supponendum est, plus conferre somnum ag mouendum su-
rem,quam vigiliam e docet enim experimentum multos non sudantes vigilando s ἡormiant , statim inun-gati sugore, nulla facta mutatione in eoi potis dispos-tione praeterquam in somno, aut vigilia. Quod notauit Hippocrates ris. 4. aphorism. ieret. i. dicendo Sudormia vi ex somnos ius is que eau msesa cιν us utiptari ciba flammisi i s sera intim non aeripiensi hoc a cissat , quoa indiget e deuatione. Dixit quidem quddsudor sat in somno , quia somnus est, qui magis de te git dispositionem ad elieiendum sudorem , Ae ita ostendit in somno mare ime euehite ut homines sudent: quia conseri plusquam vigilia. Vnde tecte in et tur , quods sudor in somno signis eat eoi pus multo cibo usum
fuisse, melius id in vigilia signifieabii sugoe, quia gis.
scilius vigilando exeitatur di quia maior eorporis dinpositio arguitur. Et ex hoc , qu d ex Avicenna tanquam certum aeeipiunt omnes , suscitatum sitit axioma eommune , quδδ somnus omnes evacuationes prohibeat praeter sudorem ; hune enim auget potius, si sat inter vigilangum. Est autem tota di meultas , unde id proueniat i Ratio dubitandi est , quia materia su 3
ris non minus pellitur irritata natura , quam quae per aliam euaeuationem rei ieitur. Ergo si somnus alias euacuationes moderatur . quia sensum molestiae dimi nuit. se etiam reprimet sudorem e quia media molestia,& irritata expultrice expellitur.
Ante veth qu m gi semiam adductum problema, no tabitis qu)d sudor nihil est aliud, quam sensibilis etiaeuatici aquosae humi/itatis pet cutem integram , in qua differt ab euaeuatione per oceultam transpirationem acta , eum qua conuenit in hoc quod e et cutem sat . disti tamen in materiae euaeuatae sensibilitate. Des
nitio eonstat ex communi hominum acceptione : omnes enim tune illeunt aliquem sudare , quando in eius cute apparet sensibilis humiditas, aut in natu tam et assiva potis conuersa , seu in forma tenuis humiditatis : in
quo etiam disti ab expulsonibus reliqui, sens bilibus,
etiams per cutem sant, ut quando cutis foedatur fiat futibus , aut alio Regitatis genere , in quo non reii-eluntur exerementa sub forma humiditatis a quota ;sed sub elassioli, & seeiore temperatura , Ac sorma. Dieit ut in definitione , quod sat integra manente eurernam si serum humo tum. aut quae uis asa humiditas per cutem ulceratam , aut alio modo praeternat viali diui iam emanatent, non diceretur sudor proprie . sed ema. natio. Sugor ergo, ut ab omni alia euaeuati ne dissere. est, ut glaei,sensibilis euaeuatio aquosae humiditatis pete utem integiam, seu per poros eius naturales. Poniti te uacuatio loco generis ; reliquae particulae loeci disseia tentiae ut dictum est: quae definitio eetia cum st. Ae ad exponendam naturam sudoris a piissima, ut inutilem re-ile it definitionem sudoris hacteiras ab auctoribus tradiatam, relatam etiam a Ludovico Mereato ι- . . .io 3. Sudotis itaque forma de natura dicta iam est , ma- tetia vetd erit quidqui3 in sorma humiditatis tenuis per poros naturalis cutis potest expelli. V de humores quatuor, serum eorum, de omnis alia extranea humiditas, s detur, erunt non gubie materia sudoris: Om nes enim attenuari possunt a calore, 5e in vapores cori
Dei si eoucteseunt in cute, de in forma sudoris apparebunt. Nee minus per febres colli quantes eontingit carnes 3e pinguedinem colliquari, de in vaporem erasiasti m eonuersas exsudari: quod clath indieat lentor sis doris, de glutinosias, & guttae etiam et assiores , qu si consistent ea in se, quas vituperauit Hippocrates in 'ernas. 34 dixit esse similes millio , ob isque instantem syncopen , de mortem praesagiunt, eum iam depopulentur substantiam nostram . S in sidotes abeat extenuata e De quibus mentionem etiam feeit Galenus libro 3. de eatis, onplomat. cap. 1..dicendo et At ei aeri θ adam letini eo liquissis , He restario aliquanas νοι ius
rnν. Et in setius se loquitur e careas vera torie ita coli' tu rum venter fio, ιχem illius racipia, ubi scilicis ea es retis ον; itiis βίονὸι miari supertientu a, ibi is A Iisus es restata. Quo loco totum corpus pota colliquari sateriit, Ad ex eolliquatione pet sudores expelli quidquid in halitus suit permutatum. Est ergo , ut diaxi , sudoris remota materia qui3quid , calore ita extenuari potest,ut permutetur in humidos vapores. Vnde etiam eonstat, causam essicientem sudori, primariδ esse ealorem humidam substantiam attenuantem, de veristentem in halitus 1 quod indieat sudot tempote aestiuo
manans, 3e ab exereitio , aut arte causatus : semper enim calorifieis promouet ut , Ee materia etiam , quae attenuata ealore facile in vapores vertatur.
His breuitet dieiis , quo ad quaestionem , non per tinent omnia ad naturam sudoti, di sunt enim digestis
lima , de longiorem tractationem petentia. Ptima sententia opinantium ideδ somnum ricin impedite sudorem, alias verδ euacuationes maxime : quia sudor nompellitur illitata natura, sed eate saliis humigitatibus, fleattenuatis calore , qtii eum in sereno crescat, interias eale saeit 3e extenuat plus, Ad inge confert magis qu mvigilia ag promotionem sudoris , qui cum non exeat sensu molestiae praecedente , non impeditur in somno . reliq) ae
245쪽
Tractatus Uniciis, Cap. XIV. 24 I
reliquae autem euacuationes , cum fiant irritata natura.& hre inole ilia avi minuitur, aut tollitur omnino per somnum , ideo cessant, aut minuuntur eo modo quo
diximus in ptaeeedenti quaestione. Si autem a se opinantibus petatis t Quo principio
motiuo Aras expellat ut sudor , aut eius materia , reis spondent , leuitate vaporum serit conantur enim v a. potes leuitate commoti foras exite , de se penetrantes
per potos ob impulsum leuitatis sudor apparet. Si ai lem rursus obiiciatis : Levitas illa sol tam mouet sui. sum; at sudot disiungit ut per totam regionem corporis 'quia partim deorsum esse est neepilatium: ergo reis pugnat 1 sola leuitate eieti ; sed opus est impulsu sa- cultatis pellentis per quamcumque positionem , seu regionem. Responἡent suo videri Deile . quod motus deorsum Ee ad latet a non fit , neque potest a leui tale, ut argumentum probat : fit ergo , dicunt, ab impulsu communieato a fuliginibus , de acre pet arietiarum compressionem reiectis, quae eum per quamlibet regionem eorporis pellantur, defetunt ieeum sudoris ima. ut iam , quae leuissima est, de saei te mobilis. Et putant hane dominam eis e eooscinam Hippoetati se selibeti. ti lib. . d/ morbis, de libilia ae fui bus nam primo lo- eo de elitieis sudoribus loquens si e scripsit: Sudιν ωι- νὸ fit, hae 9ι cis Micumqtia morba in induatoriis diebus ιώδι ιιν , - 1 Ebrili, unis άi iiiii, in iis de pittitiao ολ md ὸnia simam es , eliquat4r o secernisvir , er
dor Ie ierisιών. Ubi in s ne scntentiae dicit quod conuellum in vapotes solas expellit ut permixtum eum spiritu , de pet spiritiim intelligere aerem, communiss-nia loetitio est in Hippocrate. Haee sententia ab omnibu , ut improbabilis reiicitur. Primd quia tollit omnem rationem praesagiendi ex sudoribus . nam si fit extenuatio 1 et 'o te, de expulso emeit ut absque aliquo opere nat irae , nunquam liceret praesagite ex sudotibus, quod snt signum malum, siue inhoe, sue tu illo tempore morbi fiant , siue in die etitiea, sue non. Vnde non minus salutares essent sudores euenientes in ptinet pio uniuersali, quam in alio quolibet temporeo quia in quolibet pendent a similibus plinei pii, nullam fgnificationem maiorem in hoc , quam in alio tempore dantibus , eam in omni letempore motbi si auctor sudoris calor extenuans, deleuitas impellens. Rursus non magis conferret sudare in die legitima, seu deetetoria , qu ni is aliis diebus i quod qu m alienum sit 1 eommuni Me/ieotum doctrina sine numero testimonia Hippocratis de Galeni testantur. seeundd eonita praedimim plaeitum esseax eqnfiiscio argumentum. Id quod mouetur ad motum alterius, nequit moueri impetuosus , quis primus motor expellat i ergo si sudor pellit ut motu arteriarum , fionexibit veloeius, aut impetuosus quam moueantur arteriae de eorpora ab eis expulsa et sed eontrarium quo, tidie expetimur in sudoribus . esse nimirum eo piosissimum instante iam morte, quango aut debilissimus, aut nullus percipitur arteriarum motus: repugnat ergo sussorem tam eo piosum expelli , quando tardissime, &paruissime mouentor arteriae. Et confirmatur : sudores augentur erescente solo eatote ; sed tune non erescit arteriarum eompressio , sed dilatatio sola , quae potius impedit expulsionem ag extra: ergo non pellitur suis dor ab ungantior, quod ereseat eompressio , aut reddatur, sed ob aliuss principium. Tettid, sudores apparent saepe in geclinationibus
aceessionum , quando calor remissior multo est , quam in augmento , 5e vigore t ergo s attenta ulone sola fleleuitate exeitaret ut sudor, nunquam remisse iam ealore , sed quan/o uiget , de erescit . emanaret. Constat: D. Petri M. de Heraria, de somno, ct Via illa. quia nunquam erit tenuior de leuior materia , qu m in vigore , Ac inde non in declinia tone aecessionis, sed iii in uigo te aeger sudaret. Et confirmatur urgent et , quia saepe finita aecessione , si aeger dormiat, inundatut sudore, eum tamen per totam accessionem sudaret nihil tergo non pellit ut materia illa , quia leuis sit sacta , 3e attenuata, eum leuior multδ ellet, de tenuiot in acces.sone progressa, eum esset ealidior. Quatto in praedicta opinione nunquam solent dam nandi sudores ei rea ceruicem, caput, de saetem. Patetiquoniam nulli magis consormes causis naturalibus sudoris , si leuitate suis m mouentur : hos vel δ .elut stragem minantes damnat Hippocrates i .prign. dicen
do i Psimi autem fruiat , s Di elua raptim facti , ct faeiem , o cotiau. Et inserius di siti, wr. Iani mulio si si im et ca ter icem si nι. praxi. Quibus locis ex loeo superno , in quo apparent sudores, perniciem praesagit Hippocrates: quod esset figmentum , s leuitate sola extra piorum petent: cum nihil e liet naturae eorum mavis eonforme quani si irsum moueri , Mitige ex loeo illo nullum mortale praesagium posset desumi. Quini δ. ignorantia mera est negate in materia su-gotis vim irritandi expuliticem, ut nunquam sudorsat operante natura. Quid enim abstit dius sustineti potest in mediea saeuitate a Debebat enim auctot sen tentiae probate sudoris materiam nunquam posse illitare naturam , ut contra illam insurgat ad confirmanadam suam hae rasini, quod nec secit , nee somniauita, nam s humot malignus in forma humoris pet sudorem expellit ut , unde impeditur irritatio ρ sed si gleae non pelli sub se a humoris , sed in status mutatum,
de ob tenuitatem, de raritatem irritare non posse , ab surda loquitur , eum oscitatio , de pandieulatio, quae ri utitur a salibus,& minime malignis tam valide illi tent partes, ut ad tam magnam compressionem mustulos incitent illitatos 1 flatibus , qui lio ii dubie sunt te. nuiores sudor ali materia, 3c nullam malignam nee putredinalem inducunt natiuam. Idem eonstat per flatus per feeessem emissos summo dolore, de irritamento , veprobat ut etiam in rigoribus prae dolore prouenientibus. Sexto. Eiset impossibile in relata doctrina praesagi re sudorem per morbos , s solo calore attenuante sine Ope naturae excitarentur sudores: nam ex nullo prini cipio eolliget et Medi eus , quanda attenuabit materiam,& leuem reddet,quod necessarib exsudetur. Ruisus , s die quatia sudor leuis appareat in morbo salubri, eum fgnis manifestae eoctio iiis , de in die septima persecta iam sit , appareatque pulsus undosus & altus eum fgnis aliis criticis , de dimelli nocte, summo artificio praesagiet sudorem ; quod esset impossibile, s sola leuitate Ee actione solius saloris foret ventutus. Supponit rursus hie auctor totam fuliginum molem pelli ab attetiis , quod salsum est , eum quae eleuamue
in tertia legione, de extra corpus arteriarum , pelli repugnent per eompressionem earum ἔ quinimo potius petielitantur trahi, si recte cons deletur tractionis arteriarum principium, ne stilicet d. tur vaeuum : quin i md repugnat arterias in profundo eorporis existentes sua compressione extra e rpus fuligines pellere ; 3e se nee reiicere poterunt sudoris materiam ad cutem. Praeterquam quod nulluε dixit venarum fuligines expelli. permotum arteriarum : est veth su/ot saepe exere. mentum venarum,fle tertiae regionis. Deficerem prius, quam argumenta contra dogma tam salsum. Legatur Calenus per totam tractationem ae erisibus ,& .apho- νψm.commenL38. de lib. s. ae causis sympl. eap. 1. de mille in loe s , quibus doetiit sudores fieri benδ,aut malὸ operante natura , 5 quosdam seli ob retentri eis debi
nitatem, aut expultricis prauitatem:quae absurda essentis sola leuitate in pallibus superioribus solet sudorabundantior,quo ου est eontra experimentum. Quinimh
246쪽
supine taeentibus plus dorsum sudat, quam venter: A distensione distribui negandum est i quod & cadauerapt. nis te orati , 5 pedes saepe magis quλm facies , & monstrant , in quibus . dum putrent , etsi calore exte- thorax inundantur sudore quia expultrix Par tum nitentui sucei , inflammantur nimie: quia ab internis opprellarum excrementis illa tentat expellere , & sic partibus ad extimas non datur exitus liber, Ac sic tan- plus sudant , quae plus sunt grauatae , etsi sint frigidio- tum locum oeeupant distenta a tumentibus flatibus obtes : quod non eueniret, ii ea lare soldm, & leuitate su- defectum viae directae . de expeditae, per quam euolent dor fieret, clim attenuarent minus & pauciorem mate- & hoe probatur in diaphoteticis , in quibus sudor stiriam frigidae partes, etsi esset copia mλior materiae. gidus manat, etiamsi cutis , & habitus corporis sint Alius modus philosophandi fuit allexius Medici, qui prae frigore oeclusa. Et exemplum de puluere t Olmen-etu negaret este necelsariam vim expellentem media ir- rario eonfirmat potius nostram sententiam , cum ramritatione , aut line illa, ut negauit.ptimus opim, in- violentet impellat ob distensionem solam mouentem, uenit nihilominus viam , qua sudores per totum ema- quia liberum exitum non habet. Idemque probatur innent absque ope excretricis virtutis: dicit 'rim quod tetrae motu . Idem eonfirmat dolor colicus ex statu, quid uni estior attenuat, & in vaporem vertit substantiam non pellitur ob aliquod impedimentum , qui etsi exreetalsiore in , necessario illam extendit a centro ad cir- nuatus si . non exit per poros , quia facultas pellere eum fetem iam , es sic adquirens nouum locum moue nequit , habetque non dubiε maiorem corporaturam illam us ite ad cutem : exempla tradit ad id confirman- sudor, aut materia, ex qua fit , & impetu maiore ele-duin in puluere tormentario incluta ultra instrumen- uatur violento ealore per auxilia medica excitato ,&tum bellicum arcabaa. appellatum , qui attenuatus ab nihilominus partes non eruciantur dolore . et fi tam igne.de nimie distentus pilam violenter proiicit. Idem conserunt, & tanta eo pia eleuentur, non alia de causa, manifestius , de ad intentum magi 1 probat in ovo, nisi quia expulsiva operatur dii ridens in minimas par quando sub cineribus allatur e inundatur enim sudore, humores a calore suses , & extenuatos, & sie pellit quia ealor rate aciens internum humorem seipsum im- per poto, ; esset verδ impoll4bile non excitari dialores pellit, & extra mouetur , & propriissime sudat: sc in- immanes , s sola dilatatione foras pelletetur tanta ma-quit in evaporacione sudorifica adest calor attenuans, teria, & iam eclet iter extenuata , di , tam distanti lo- de in vaporem vertens densiorem iubstantiam , qu m eo , ut ab internis ad extima corporis : nam ut conti- rarefaciendo , de extenuando 1ntra corpus mouet ad mutate impulsionis moueretur extra, requireretur dila- cutem : neque aliud principium essicacius excogit et i trutio , seu distensio summa in corporis profundo , quae potest , quam ea lor attenuans & dilatans humo Q in siis dolo te et udeli nequiret fieri, & nil communius, vapores conuersos , ne ramen cadat in inconuenientia qu in distensionem flatuum sibi ipsis occludere vias de a nobis adducta de expultrice facultate , dicit esse in- potos, ut non posset exire, nisi dilaceretur pars, aut extelligendum eius placitum da sudore arte excitato , de pulsui opere tutexercitio , aut labore : nam sudores critici a facultate Censeo igitui omnem sudorem ex internis ad exter-ractetice fieri fitetur, di in excitatis ab arce aut lλbo- m promotum non apparere , nec posse sine opere ex-re poste etiam concurrere vim expellem em , esIz pulsivae virtutis : exelusis duobus modis non est princi-1nen eius actioiinim seu straneam, quia ,sMlO calore non pium aliud motivum sudo talis materiae ad eorporis minus bene mouerentur sudores , etsi expultrix nulla- ambitumobisque sie opinantibus labor est in explican- tenus operaretur. . . . . do qua ratione pet sitimum sudor augeatur, ii virtute Haee doctrina minus mihi probatur : non quidem eΨpus sua irritata emanet , cum aliae euacuationes mo- quia existimen non polle calorem attenuate materiam tentur in somno, quia sensum irritationis diminuit. liumidam , de distentione pelli per potos alicuius corpori, . ut in exemplo oui adducto satis constat ἱ sed . quod in corpore nostio se eueniant sudores , si ex pro-
fimgo inoueatur sudoris materia , videt ut mihi impio U C A P V T X v.
babile ; nam summus dolor concitaretur antequam
sudores prorumperent. Constat quia vapor mouetur punctum difficultatis exponens.
contra internam inclinat onem per latera , 5e ad partes inferiores , & non per viam ea pacem , de eontinuam e T IT vero intelligatur deciso nostra . notabitis somnulla enim datur eauita. eommunis, & recta a partibus V num interius detinere calorem vitalem, vi ex internis in eor potis ambitum . per quam moueat ut di- Hippocrate retulimus, & inde habitum eorporis , de recte humiditas a vapore distenta, unge neeessatio tumia extimam regionam instigidari, quod in eapite, quod ex peretur eontinuitas partium , si nulla facultas girecte Avicenna interpretamur , constat: dieit enim, Vtiadmouetet sudor alem materiam ,& per exeas vias ὀitige- autem ex disposit/M smni es stiperans, est quod in ipsaret: quod pet spicue ostengit exemplum eius de eas ta- calare occultatur, O frigidi as manifesta uν , s proptereaneis expositis igni , quae rumpuntur violentissime, omnisAs membris ranta καί νia operauenta , quanta innis prius seindantur, eo quδη vapor eleuatus eatet di- vigiliis non sunt necessariar dicebat enim Nippoeta a recta via, per quam libete exeat, Ae se in distensone tes s. Epid. sec1. s. rex. 16. Sautiis in somna intro magis disiumpit eastineam impetu magno: di issem expeti. fvis, v gilia conrrarium es eis: nam extra matient rIan- lmut in ono. Ergo simili modo si in corporis piolando eMM O spiritus , ct A eorporis ambiιus, ct exles a regis inei peret humor a ealore dilatati , cum non sit expe calidior multo es in vigιlia, qti,n in somnos ob quod di-ὰ ita via , 8e directa, per quam moueat ut humor disten- ait Hippocrates cl. Epid. ses. η. reo. i. A fanifeste qaitus, rumperet partes, de intolerabilem dolorem causaia vis laι calidior est exteritis , .meν ἰγι Oera frigidior; quiret , nec per ea eos potos exiret. Nee est quod assetas dormit, contra : ex dicta mutatione ,& vatiatione penis exemplum de ouo , in quo sudor exit per potos iam det quod vigilia ad resolutionem eondueat nimis , ob minimos e nam est magnum discrimen ob tenuitatem quod vigilantes nimium tam valide extenuantur, vi vel putaminis otiit esset enim iam parua distantia iniet in. Deillime saeiem Hippocrati eam contrahant: compa- ernam, di extetnam supeis elem , quod impulsu lossit ratur enim aestati vigilia , ut somnus hyemit aut, ut diis attenuatus liquot exire. P terquam quod saepe , ut est Auleenna in hoe eapite , vigiliae sunt valde similes dixi, gistum pitui ob dictam rationem : unde ex adduia motui; somnus vel δ est valde smilis quieti r ut et- esto exemplo solum inserti potest . quo3 aliquando in ' go aestas Ee motio localis corpus ablumunt. At contais nobis attenuatus iuxta eutem exeat per potos absque heiacioni, se vigilia : oc ut hyems & quies replent cor. operatione expultriee ; tamen ex partibus intelnis sola pota, se somnus, ob quam diuet statem somnus satiat,
247쪽
Tradtatus Unicus, Cap. XV. 24s
vigilia vetδ samem eati sit. Quod ita dixit Hippoeta A
enim .igilia famelica , quia nimis resoluat, de corpus inanit : ob quod uigilantes dissielle serunt ieiunium, dormi tes veth faeit E , etsi huius tolerantiae praeterdicta sit alia ratio : habet ergo somnus calefacere ningis interna, quam vigilia: & quia cutem infrigidat, re tinet plus intro excrementa , quia redditur corpus per somnum minus perspirabile; iti vigilia econtra euenit: quia eorpotis externa legio calidior redditur , es ite ad iusensibilem resolutionein conducit nimis. Est deinde notandum, quod ad sudoris commotionem duo condueunt maxime , de quod succi ,ertamur in halitus, & quod illi concrescant rursus, de eorpulentiorem formam aequiranti seu, quod idem est, mutentur in aquam 1 alioquin insensibiliter pellerentur a ncorpore. quantum ad visum pertinet: in hoeenim dixi mus differre sudorem ab oeculta trans palatione , ad perinutationem vero status in aquam habet cutis ex terna duo eonserentia, &quog fligidior sit in solvito.& quod dens ot densias eondueit . ut in ensibilitet non euolent halitus de vapores ad eutem transiressi; i md iuxta iosam detentis plus durat applicatio , ut m aquam possint permutari. Hanc permutationem efficit frigiditas eiatis & externae regionis, non quia calo temvineat frigiditatis . sed quia est stigidior vapotibus, de sist a praedominio ealida , 5e in somno vigeat calor interne , attenuat plus succos, & maiorem eo piatra vaporum creat, quam in vigilia. Ex iis ergo pendet ratio problematis proposui , cur Ckilieet cominus plus ad sudorem conseti , quam visi. lia: detinet enim inito calorem , a quo calefiunt humores , attenuantur, vettunturque in vapores, de tut-
sum cutis densatur, 3e tepidior redditur quam in vigi. lia ; de ita eone tescunt eo piose , 3e magis halitus a ca.
lote eleuati, mutanturque in aquam . quarum magna
portio insens bilitet per eutem in vigilia evanesceret: quia cutis calidior & ratior id permittit : vigilia ergo eonfert magis ad resiliationem oceultam : somnus verbnon resoluit plus , vel diti plus Leit sudate. Quod his dixit verbis Auleetina loe eitato : vigiliae velis hoe plus faciunt resoluere se ilicet, quae sunt iuxta cutem , licet somnus plus essetat sudorem , quam vigilia : sudor namque, inquit, quem esseti somnus, eli seeundum
modum exuberandi materiam , de seeundum modum
resolutionis eontinui subtilis r hoe est somnus non sacit plus sudate , quia plusquam vigilia te luat; imb Econtra , quia miniis resoluit insentibilitet, facit sudate plus e quia detinetur interius per somnum , quod petvigiliam insensibilitet pelleretui ; & id , quod detinet,
in sudorem mutatur : quia eutis frigidior, de dentior hoe saeit unde quamuis sudor eopiosior sit in somno, non tectὸ dices quδd eo ipso et it abundanitor euacuatio per cutem 1 est enim potius minor, sed magis sens-bilii quia tu solitia erasitori ob dicta, licet in eo pia
Sed giee, i si sensibilitet euae uatiat in somno , quod
calor intelius attenuat, de hie attenuat plus in somno, tuam in vigilia. i'atet: quia euaeuatur , quod calor re-oluit, licet evacuetur sensibiliter , de resoluit, de attenuat plus, dum dormimus, quam dum vigilamus. R spondetur esse argumentum fallacissimum : nam si ea-lor per somnum interius colligit ut, de deserit corporis ambitum , non editenuat in tot pallibus in somno , ut in vigilia , Ae per consequens minus eleuat : solum enim ex dictis colligitiit , quod in intelliis si iniensior
attenuatio , non tamen quod si abundantior, quia non extenuat ecit poris ambitum , sed in plosando solum , per vigiliam veto extenuat totum , es ambitum magis. Nee recte dicta , ut in somno ambitum . deletii etiam interna in vigilia r ergo par ratio videtur e non ergo se per vi stiliam interna deserit, ut deserit extetna pet sol .
num. Ratio est . quia edm interius generetur calor vitalis , non est in externis , quin prius in internis abun
det , cum distributionis, Ae generationis initium si in internis. Vnde dictum Hippoet. Asianifeste 'ti, vigilat,
non est intelligendum quod qui vigilat si exterius e lidior . quim in internis: nunquam enim eledam pervigilias naturales plus ealete eorporis ambitum , quam
eo t. pulmones, Ee viseera a sed sensus dicti est , quda vigilans est ealidior extrinseeus . quam si dormiret . Aedormiens eat id sol interne , quam si vigilaret. Ratio constat ex dictis: nam si vitale calidum generat ut semper intellus , nunquam erit in externis, quin prius in internis steterit : unde clim totum quod exietna petit vigilando. genitum suetit interius, s Itque perennis eius creatio , nunquam in naturali vigilia ambilus plus incalescit, quam viscera, in quibus velut in sontibus vitae eator detin itit auigilsmὸ , ut vita seruetur, fiatque assidua e lotis generatio r quod indieat elate pulsus. detespirationis incessantes motiones ad attemperationemineendit eausati a suliginibus , quorum est generatio perpetua. de ad trahendum materiam pio genetati ne spirituum.
Diees rursus nondum eonstare. e ut non eessent sudores in somno . . t cessant evacuationes reliquae t non
enim est satis quod abundet maioria sudoris , & ealox extenuet, ut sudor abundet, s defieit expellendi eonditio , illitatio sellieet. Si ergo fit in nostra opinione meis
dia expulitice virtute, cessabit sudor non minus quam reliquae euacuationes e nam pro his non minus abundae
materia in somno, quam in vigilia, & nihilominus non fiunt, quia deseit sensus. Respondeo duplicitet. Ptimo quod in somno non cessat omnino sentis, ut satenis tur omnes cum Galenor unde satis esse potest , vi su- dotalis materia sentiatur mole ste r Ze eum alias augea tur oeos o sudandi, quia plus ealor attenuat interius, de plus euiis detinet . & instigidat, ut conuertat in aquam , ideo etesiit sudor , quando reliqua euacuatio nes minuuntur: quia adhue non augetur materia , fletollitur eonditio expellendi. Di eo seeundd , quod sic tescit materia sudoris in somno . erescit etiam quantum ex se illitandi principium , quia maius asens operatur intensius. 8e inde quo ἡ ge sensu minuitur in somno , suppletur ab esseaeia obiecti illi tantis. Crese eleveth ittitandi oeeasonem , e, triplici capite poteshaeeigete 8e quia sudoralis materia augetur , ut dixi i& qui a s distensione palles lacessit , de molestat , eriliseit distenso , quia calor auget ut in somno , qui di r resaeit, Ee distendit. 84 s aeri modii a pellit ut , etesiit
smiliter : quia in somno viseera ardent magis, ob quod dixit Hippocrates s. 'idem.sect. 4. 3 ι. I 3. somnus mfrigore eosperru : hoc est , somnus conciliatur in aetestigido, ut remittat ut cordis , de viseerum incendium
ortum ex rettoeessu calcitis ad intra. verum quia pethune retrocessum altent externa . eooperiatur dormiens , ne laedatur 1 stigore a quin i md, ut aet stigigus pugnat per somnum contra eo idis incendium , se pugnat ealor operimentorum: quia euiis , Ee ambitus calefacta reuocant ad se ea lorem internum . de se sep tant a eorde , εe viseetibus , quod utit ipsa : frigus etiam partium extimarum tepellit inith eis eae issime calorem , de se urunt interne t eessat veth repulsio, si
careant externa cooperimentis r est etiam probabilissimum, naturam sxpellentem non indigete sensu molestiae , ut pellat ; sed sola antipathia de naturali dissimilitudine pellit, vi sine sensu pellunt olla, ligamenta.
caro omnium viscerum , de pinguedo. Nec obstat quod
hae ratione non cessarent aliae euae uationes r nam reuera qliae sola repugnantia sunt, non eessant, si pet
mnum non separentur exerementa a parte , quae invigilia pellebat, ant oecludatur via, pet quam reiiciun tui. Quod , t intellisatis.
248쪽
Notate expulsiones esse vatiae naturae : quaedam enim non fiunt sine magno sensu molestiae , de vi nant,
requirunt etiam concursum animalis saeuitatis , ut ex pullio excremento tum , alui, de urinae , de thos eis : singultus etiam N vomitus magnum arti tamen- um requirunt , ut experimento constat , de Oseuatio , dc panseulatio , de stet nutamentum : euacuationes e go vim animalem requirentes ut viam , moderantur ,
aut cohibent ut omnino pet somnum , nis si profundisiimus . quia eum requiratur voluntatis imperium ,& hoe sine magno irritamento nunquam ponat ut a ra ro non expergest homo , de se sere nunquam vaeuatio per aluum , aut vesteam i aut vomitum in dormientibus hi: idem eontingit in sngultu , pangieulatione, ec oseitat one , de sternutamento : quia non fiunt sine magna molestia , aut voluntatis imperio. Aliae sunt euacirationes , quae sine molestia magna , de absque opera tione animalis substantiae celebrant ut, ut sanguinis emanatio per ut etiam , de urinae ineontinentia, quia masculus claudens orifieium ves eae paralytieus est : deh e euae uaticines patum cessant in somno, Ruia aut nullum sensum requirunt, aut leuissimum. Quod eonstat : quia saepe ne seientibus sceminis menstrua eueniunt, etsi in vigilia incipiant, quod non contingeret,si sensus molesti e requiretetur. Idem saepe in sudoribus experim ut absque ulla molestia emanantibus: ut abnque illa pellunt ut excrementa tertiae regionis , aut amtipathia politis, quam inserendo dolorem, eorum reteiactio contingit. sed urget nimis , quod in fluxu sanguinis ex naribus expetimur , qui eis absque mole ilia ulla expellatur , cessat tamen in somno : unde videtur elle alia ratio cohibendi euaeuationes praeter ἡesectum sensatio. nis, alioqui non cessaret fluxus ex naribus. Quod vero non sentiatur molestia aliqua in praedicto sudiu , vel ipso experimen o eonstat: nullus enim queritur de dolore , aot molestia aliqua antecedenti; imo in seio ipso aegroto emuit, ut non assequatur prius aliquo signo emana tutum sanguinem , quam ipsum exeretum videre. Respondetur primo non esse perpetuum , iquod argumentum propolait: non enim ecfrit semper sanguinis fluxus in somno quia saepe tanta est in illum auersio ii turae quod adhue in somno pellat,id prouenit ob malignam acrimoniam, aut prauitatem sanguinis , quam ut venenum fugit natura , aut quia osculta vasotum detineant debilissime: tune enim nuit sanguis ut in vena secta, fle ut hie etiam in somno sanguinem non detinet, se nee Oseula dum debilia nimis, de claudi non possiunt, retinente potentia. Vnde quando cessat sanguinis su-xus in forenti , putandum est deficere aliquam conditionem ad fluxum : potest veto esse , quod eum vigilia moueat , & agitet perpetuo eatorem Ac sanguinem. humoresque omnes : irritetur natura eum vigilia sum cienter, aut commotio illa si necessaria , ut expulitiae pellere possis: eommota enim irritant sne dubio rea.
is quam quieta expultrieem , de ab ea pellent ut Dei
ius. Vnde cum in somno hie duo deficiani, potetit minui, aut cessate fluxus e naribus, de nihilominus non cessabit sudor, quia commotio ad sudandum fit
maior in somno , eum pendeat ex altenuati ne, de rarefactione materi quae maior in somno sit, & sne motu fieti nequit. Rursus pars , quae sanguinem pel , .lit , potest esse dei et minata , a qua separati potest san guis in somno , de inge grauari, de irritati minus: nams in eo sanguia intrδ fugit, ut dicebat Hippoerates, potest deserere partem molestatam ab eo . 3e inde non pellere ; accedet veth in vigilia, de pellet per consequens i sudor vetδ sere semper emanat et internis , iccetibus ex uasis maioribus . in quibus calor viget petsomnum d de se attenuatur materia , de exagitatur, ut sudor fiat eopiosior, estis manet frigidior, ut diximus, ut sudor elietatur eommodius : nam sententia Avicennae
de uniuersalibus sudoribus intelligenda est : particula tis enim tem potest in vigilia seri, de in somno eessa re, ut si manus extrema laburaret humiditate supel8iu, post et sudate in vigilia, & non in somno : quia in Meretrahit ut ea lor , 8e extrema partes manent situlo. res,calefiunt vero in vigilia.
alia auxilia aduoeantia ad cutem humores sistunt quaxiones emeaeii et non alia ratione nis quia ad diuersum trahunt: ergo eum vigilia moueat ad cutem, ut auxilia relata , reuellet non minus , de s stet fluxum sangui. . nis, diarrhaeas , de vomitus somnus vero , quia init4 reuocat, augebit, concitabitque potius quam sisset. Respondet ut, si solum attendamus ad motum eon. trarium . ita esse : tamen quia in vigilia sentitur sueto tum molestia,& diu et simode exagitat sanguinem, comfert plus ad motiones, de fluxum, etsi moueat ad ambitum, quam somnus , qui per quietem , de indolentiam fluxionibus obstat nimis , etsi reuocet intrδ.
Restat adhue explieandus dissicilis textuli diximus
enim ex doctrina Auleennae, vigiliam resoluere magis, quam somnum , 3e ex Hippocrate confitiarauimus eam edacem appellante, quod admittit etiam Calenui in expositione Hippocratis 6. Epi.. commem. 4. tiar. i At contrarium eolligitur ex eodem Galeno h . . .ertienda sanitata in quo dum medetur lassitudini vice. rosae eamplieatae eum crudis humoribus in ira vasa quinetionem, de stictionem, & balneum praecipit, it ita assectos in otio, de abstinentia contineamus, &somnos eoneiliemus minime ignorantibus , nihil esse quod aeque eoneo quat ea , qudi concoqui possint, Rinato a lueeos pet habitum gigerat, ut somnus a balis neo. Ex qua doctrina eolligitur , quod si vigilia resolueret plus,quam somnus, non lie et et dormire post bibneum . sed vigilate , ubi intenditui resolutio suci
rum. Rursus videt ut implicare eoncoquere magis, de magis sinul resoluere , eum quae eoquuntur, e quan tui vi maneant, non ut repellantur. Respondeo duplieiter. ptimo quod si eator viget interius magis per somnum, videtur rationi eonsentaneum , quM ex imternis magis resoluat i quia veta id . quo J extenuat, non ita inita corpus teiicit, ut vigilia . sed detinei imius , ideδ replet ex aeeidenti quia cutem ad sttingit: Ecarteriae grauatae minas impetuosὲ mouentur, ut pellant.
Dico seeund4,quδd doctrina Galeni potest intelligi eoI-lemue ; ita ut somnus a balneo eon quat. de tesoluat simul magis quam vigilia , aut aliud quidvis : nam euist quod magis resoluat, non tamen quod magis concoquat , & resoluat simul, 3e praeeipue id facit, quin do post balneum dormitur e nam Ze emollitum corius per balneum resoluitur magis . & cutis non ii a pec Omniam astringitur, aut densatur; quia emollitio , de humectatio obstant densitati indueendae a stipote ; de quamvis densaretur, vi solet, s ne balneo . esset per spitabilior, quia laxatio , de emollitio ne it, quod mi mis res statimpulsui soli ginum, te exerementorum : Deum Galenus dieat esse dormiendum a b,lneo sine ali qua cibi sumptione , potandum est , quoὁ gi spatio, quae se dotmiendo agitat, non sit multδ minoi , quam
in vigilia : tolluntur enim concoctiones , quia alimentum non est, te ita tota actio ealotis in tesolatione coeupata se soluit nimis.
249쪽
exitialibus motbis capitis socium : si e vr.get ex conditione naturae , vi non rat δeonuertat ad se eulationem, quia de vires eiid destruit continua vigilia . Ae motione , Ee nunquam satiatur sola eonditione symptomam: semper sibi associat eausae naturam, alios morbos, &0 tomata de nouo inserens : habet abditissimam causam , arduas disseultates eontinentem. Et quia pro aettio ptincipio disputatio eius eelebris est, δe quia ere-herrime non sine pernicie agro tantium molestat per Capitis morbos , aut primaria passione, vel consensu infestantes, placuit in vestrum eommodum anno praesenti hane arduam itaetitionem suscipere , ut nil intactum relinquat ut ad morbos se tos pertinens, de quibus noster Princeps , ut de delitio , doctissime egit per ittes libros.
Supponit quaestio delitium gati, utinam tam certum non esset: quid autem sit, breuissimis, 3e doctissimis verbis explieuit Galenus iis 1. de causis o tomat. p. vlt. iam istiria omnia praui maias fim f. eulsatis genti/. In qua definitione mattis pratius ponitur loco generis, de idem fgnificat, quod actio deprauata: quia verδ non quaelibet actio deprauata saeuitatis delirium esse potest , ponitur laeo ἡisserentiae . quod si actio deprauata saeuitatis determinatae. tegentis se ilicet: se enim intelligo adductam ses nitionem ; ni velitis actionem sumi pro genere , deprauatam veth regentis sa evitatis dii tentiam esse. Quae definitio ut intelligatur , notabitis in actione laesa iuxta doctrinam Caleni tripleet symptoma actionis datit ablatae sellicti, diminutae , de deprauatae. Constat vero de litium non esse actionem ablatam, nec diminutam : nam diminui dieitui in ordine ad inten. sonem , vel extensionem debitam statui naturali; in nulla veri' est naturale delitium. Ablata non est, eum fiat, de propter adductam lationem etiam; quia abla. tio dieitui tespectu alleuius entitatis eonuenientis naturae aliquo modo; in nullo veth est naturale delirare. Superest ergo quod sit actio ἁeprauata, & ided poni. ut in Aefinitione , qudd si prauus motus. Ex dieiis eonstat, quemeumque motum , vel actioia Nem prauam iacultatis tegentis esse verum delirium tunde tot mossis aliquis gelitabit, quot valet deprauathmoueri saeuitate regente. sunt autem tres modi principalissimi. Primδ quando salsδ eomponit, ut quando aeger dieit se esse Regem & Qt talis aliis imperat: vel quando iudieat se esse Deum , vel iam esse mortuum,& insiti non teneti sumere alimentum,quia nec Deus, nee mortui alimentum sumunt: hie autem prauus moistus est propitissime e troneus , quia salsd iudieat, quod
non est. Seeunsus modux est , quando et si diget vetadieat ; errat tamen in modo dii positionis rerum, vi
potest delirans propriissime, de vetissime loqui; quia
vel δ extra tempus idoneum tale argumentum proponit, vere delitat : quia non se tuat rectam oecasionem disputandi de rebus, ut si peccatorum e lasessionem efiiciendo inepte ad iocosa tran iret . vel de venatione loqueretur di ci rea quas materias subiectas potest non errare , imb loqui persectissime i delirabit tamen non dubie , quia quando peeeata eonfitetur, permiscet eum illis ioeosa. Est enim ettot in tempore, quia delirium illud aliter non ἡeteget ut: nam eum dicat consentanea circa materias propolitas , nullus ericit eommittitur in obiecto , ae per eonsequens errat sol in in tempore, proponendo simul toeosa & peccatorum consessorie T. Tettid est in modo . ut si aliquis rogatus de aliquare . setoeius sempet , quis per naturam, responsum praebetet , vel submissa nimis voce . vel alio modo insueto: hie enim, etsi eonsentaneaflicet et,quandra quae stis respondet , moueretur praue: At delirium non alitet detegitur, quάm non ast aeto modo respondendi , in quo planδ et lat, aut pceeat : qui ei ror edam apparet , quando gesticulationibus insuetis loqueretur, quam via vetissima dicetet. Hos modos, di ii q, ii sunt alii, intelligit Galenus dum dieit de litium esse prauum motum saeuitatis tegentis: & eonstat , quia quocumque modo ex ailductis praue 1 ratione teg tut homo, cum planὸ peeeet in eis , eum teneatur ut rationalis , dum poenitentiam proponit, non misce e iocosa. Dee in unica apprehensione , etsi vera dulare , ut 4trii peragat de illa , nec maloti voce, aut submissa, vel si aliaculationibus respondere quas m etiari si visuri aliquibus disseile. qudd coneedatur a nobi, liriuia, in tempore, & in modo : rationem , ptioti reddunt, quia inpotentiis internis eo gnoseiti uis non est modus aliqui, natu talis seruatus in benὸ operando , ex cuius variatione otiti possit modus prater natutam. Anteceden
patet, quia talis modus naturalis non est assignabilis; in quo eonsistat: quod velli non detur in tempore de- litium , se probant , .quia non est tempus determinatum , quo potentiae uti debeant his speciebus, aut illis. vel tem hane, vel illam apprehendere: sed potest qui Gpiam per naturam res giuersas de sine eonnexione peria ei pete . dummodδ petet piat vi sunt in se : non ergo datur peeuliaris deprauatio in peculiati apprehensione
huiua rei hoe tempore vel alio. Certe haee argumenta e nita delirium brutorum, si in eis eoncederentur in modo, vel in tempore, apparentiam prae se se item l vetum in homina tam improbabilia sunt, ut asserere hominem rationalem non esse: homo igitur, ut rationalis, 3e bene operans, non de iabet , quando des derat eon steri peccata , 3e ad hoe sed imponit, de venatione, vel de iocosis tractare 1 nam ut rationalix tenetur rem quamlibet in propria temporis occasione , tali tractatui dieata propone te . de ἡe illa tune agere , At constat euidenter : quia homo simi ,&eompos lationis nori miscebit , Aum eonfitetnt pecea
250쪽
tuto alienis omnino di ergo quando vi morbi pio sana A in diuinis assertiuὸ miseet, nee se eo tin t , veremcnte ea plus eo stat . quia saviis abstineret se ab eis. Errat ergo in tempore propositionis rerum , quia eligit Don bene discurrens circa tempus idoneum , & euiuis sermoni dicatum miscere eum ioeosa diuina. Idem 3i co circa modiam loquendit nam etsi se ustiuae polentiae non habeant eetium modum operandi ex se , sed ut per species proponuntur , pereipiuntur obiem in hae vel illa intensione i tamen ratiocialis homo tenetur hoe , vel illo modo debito respondete quasi is,
quia ita exposcunt, temperando, de moderando potentias ; v. g. ii assistens infirmo rogaret humiliter , ut alimentum assumeret, quia ad salutem conseit; & obe giens respondetet iracunde, quδd sibi alimentum ais ratur , de eomedet : & sic rei ponderet proposilit ore. Bnibus, et ii non peccatat, nee errorem committeret in
his, quae respo flet ; et latet non dubie in modo lo quendi , at ille vere delirans . 'uia praue moueretur, male eit ea modum loquendi discutiens , cum debet et respondete non ita scrociter : constatque. qucd si esset sanus , non responderet cum tali modo quaesitis : ergo vete delirat eligendo illum modum, de sic et rat in modo ,& in illo delitat. Et mirandum clite est quod dum nostrum sunda
mentiam eonantur dei tinete , incidant ineaute in nostram sententiam: respondent enim: quδd quando delitans de ei bis it adlatis dicit Solem elle maiorem terra, non peecat uci etiat in conceptione , de allensu , quia rem concipit, ut est in se, δ: in optimo tempore: quia, inquiunt, ad appi et elisonem , ct concipi itinem non est tempus determinatum : errat ergo solii in in pronuntiando eo tempore, avi per consequens errat in
biecto r quia iudieat pro conuenienti tunc pronuntiare pro tostionem illam , quos tunc conueniens
Egregia eertὸ solutio , quae & repugnantiam clarissime tradit, de nostram tuetur sente uiam : repugnantiam adducit dicendo , tempus est Optimum , quia ad appreliensionem de conceptionem non est tempus de terminatum : errat ergo solum ly pronuntiando eo tempore , ac per cons. quens errat in ubiectoPquia iudicat pro conlieni cmi tune pronuntiare propositonem illam , quod tamen conueniens non est. Expendo verisba illa: etrat ergo sollim in pronuntiando eo tempore , ac per consequens errat in obiecto , quia iudieat Ipro conuenienti , tune pronuntiare illam propositionem , quod tune conueniens non est. An his verbis aliquid aliud modis latur , quam meam sententiam, licet inuitos, ipsos fateri aperte: nam si solum et lat in pronuntiando eo tempore , solum ergo delirat in tempore o quia tempus non conuenietis assumit ad ita-ctandum de illo algumento : si ergo errat , quia nescit distinguere tempus in quo hoe , vel illud tractandumst, et rat sol sim , quia tempus diuinis Atratum et rosanis , vel foeosis accommodat di non ergo tempus illud conueniens est ad tractandum profana : nam scilicet, cum dieat vera , nullus error committetur: patet quia non errat in obiecto , quia dicit solem elle maiorem
tetra quod est 'verissimum : si algo et rat , est quia propositionem Astrologiae miseet tractationi de ei bis
solum ergo delirat, Ee errat in tempore. Sie propriis verbis it tetitur , quia verissima reprobate contena ita estque iusta. poena verittitis ealumniatori eontinuis kre verbis repugnantia dicere , ut haeer Tempus est opis timum , quia ad apprelientionem non est tempus determinatum t et go et lat solum in pronuntianso eo tempore , quia iudicat pro eonuenienti tune pronuntiare propositionem illam a quod tamen conueniens
non est. Si ergo tune non est collueniens, errat in tunc , ae per consequens errat in tempore : quia tune
tempus est, de adverbium illius: non ergo quodlibet tempus est idoneum homini tatione eonstanti, ut in
disserent et de quolibet disputet : quod si faciat, gelirabit absque dubio , neque in alio qu m in tempore rde s aliquis vellet se finge te amentem , nullum inuen tum maius astu me te pollet ut iudiearet ut delitans , quam disputando de rebus magni momenti subito trans te ad loeosa , de triuialia miseete, vel modo in sueto re pondete quaestis. Si e Galenus lib. s. vi ι cis,c s. s. set ipsit signa phrenetiea numerando ; inserium
ωba aliquis antea saeris mansuerus. En delitium in Alcire odo loquendi, quamuis recte respondeat quaestis. Dies ii deinde Galenus, quod delitium sit prauus motus iacultatis regentia r est autem satis diiselle quid per saeuitatem tegentem intelligendum sit; de videtur esse intelligendum actum imaginationis, vel aestiinati-oae,nomine cuius etiam eo taliuam intelligimus inam semper quando Galenus aliquod delirium explieuit, exemplum posuit in i muginatione , vel eogitativa, de nullius alterius recordatur. Si e Theophilus , qui putabat auditi tibicinea pulsantes in angulo domus, delitabat in imaginatione, quia simplicissura obiecta pet-cipiebat , ubi non eram : in eo tamen non erat lata cogitat tua. quia imparabat expulsionem eorum , de se bene discuitebat Ee ualebat optime cogitativa. Alter vero delitans, qui vasa per fenest tam tete eit, delirabat in cogitatiua , de non in linasinatione , quia tecte vasa noscebat . ignorabat tamen it actionis periculum , si ab eo delicerentur, de inde deprauata ratione . & discursa. viebatur : quae duo exempla Galenus tetulit tiι. da dissὸν enitis θυι oml-,c. 3. Ego vetis intelligo Domine iacultatis regeniis potentiam prinei rem , quae reliquas regit, de gubernat, de huius esse deprauatam actionem delirium , reliquarum vetδ minime. voeti tegentem eam , quae impetat
velut in dieium de rebus se tendo , assentiendo rebus propositi 1. de inde in homine es saeuitatem regentem intellectum , in biviis veto esse aestimatiuam , quae suum materiale iudicium eliciens alsentitur rebus pr postis, de fugam , vel proseeutionem eatnm peraia sensum , vel di Isensum proponit, ut homo per intellectum: vnde nee sensus externi, nee interni vel 1 deis litare possunt, etsi possint deprauati, ut putatu aliqui Hoe clare Galenus docet in adducta delinitione dicendo , de litium eiu pravum motum saeuitatis regentis ἔδ regens vero non est in tigore , nisi potentia , quae de rebus eonee piis iudicium elieiendo fugam . vel prosecutionem proponit , vel diuersa praedicat asstinando,
vel negando : hre enim est, quae propriissin. tegit. de huius tantummodδ est delirium actio deprauata : quod elate attendit Copij versio , quae se legit: Porro omne
delirium d pravidius est principis factiItatas mattis. Constat veth non omnes potentias internas principes esse
posse: tum quia in persectione multum differunt intelse , de male aieunttit principes , quae sunt aliis inserio
res e tum etiam quia in omni vellione in numeto sn-
gulari ponitne tegens, vel princeps saeuitas r 3e se nequeunt intelligi omnes t quia vero in intelligentia huius rei consistit iste tota deliri, natura , clarisis exisplieabit ut sequenti quaestione , in qua disseilia ab aliis E excogitata contra nostium opinandi modum piae ei pue
An inieliectas mere delires , o eur ille sui,
ct in brutis ainmatIti . DVo inquitit quaestio. primum , an intellectiu ue te deluet y beeundum, cur ille solus, de non teli -