장음표시 사용
251쪽
quae potentiae internae in homine ρ Et quod intellectu,
non erret. 8e pet consequens nunquam deliret , septobatur. intellectus pio hoc statu intelligit , quae a sensibus internis proponuntur bene, vel male percepta : ergo nunquam errat. Patet consequentia , quia
aliter intelligere non potest quod per sensus proponitur : ergo tota ratio erroris est formatissime in sens
bus r constat sequela , quia si peteipit naturaliter id , quod sibi mogo naturali proponitur per sensus , nullum admittit errorem, neque deprauationem , & peteonsequens nunquam delirat. Et ex hoc argumento,
quod est Achilles eontrariae opinionis , insitum quod quando Theophilus imperauit, quod tibi eines expelleiarentur , non habuit laetam cogitativam , seu rationem. quia impetate expulsonem rei molestantis est bene dis
currere , se veth percipiebat tibicines Theophilui,
quia nunquam pulsare cessibanr, & propter e erant
molestir quod expresse docet Magister nostet disp.
e p. 4. ae loeas af eiis x o. quia Galenus nunquam intellectum delitate dixit ; sed sempet., ut vidimus , delitio rum exempla retulit in imaginatione , vel cogitativa, quam ipse passini appellat rationem : sentit ergo deli rium intellectus non esse , sed sensuum internorum tan
Mihi autem videtur intellectum vere delirare , ita ut in solo illo detur delitium in homine. Hane conetusonem probare ecepi quaestione piae enit , sumpto argumento ex ipsa deliris definitione , qudd si nerepedelirium prauus motus iacultatis regentis ; vel , ut vertit Copius, principis: constat autem solum intelle.ctum in homine principem esse , vel regentem , quia est pes ne ip1lior . nobiliorque reliquis potentiis . quas ipse reg t supposita cognitione, & voluntate. Sie intel
ligo Hippoctat. & Galen. r. s ον. text. 6. inquit Hipeocrates . dolentes parte aliqua ea poris non jentium d loram , his mens aegrotat e in commentatio G a
lenus dicit: sitie mentem , sitie animum dixerit, niHI ad prasentia reser . sece quδd quando ob delirium, &mentis distractionem non sentitui affectio go toti fiea, colligunt authorea adducti mentem aegrotate : est ergo delirium intellectus passio , ut est potentia intellecti-Da , he a corpore pendet: quid enim aliud signis ea te
voluit Calenus . per mentem animum intelligendo, etiam eum nihil reserat, sue mentem , sue animum
intelligas.seeitudo probatui essicaciter in vertiginosis , in qui .hus im,hinatio laeditur percipiendo ratione morbi mo Meti obiecta , quae sunt immota, & quieta , in quo affectu nullus sanae mentis gixit dari vetum delirium quod autem non det ut delirium , non potest pendere ex alio principio , nisi quia intellectus in eonsensum
non trahi tot i imo quia verὸ iudieat, ita non eis re uera , ut per imaginationem apparet, non dicitur ver tiginosus delitans , etiamsi actum imaginationis etro neum nothus effciat percipiendo ut mota, quae reuer
quieseunt : ergo s per tegentem saeuitatem Galenus intelligeret, vi putat contraria opinio 4 imaginationem , cum detur in vertigine prauus motus illius , erit neeessatio detilium rivia de male Magister noster inpar re natur. aisp. 8.si. 332 . existimat in vertigine laedi facu ltatem regentem deprauate , & nihilominus non Hari delitium: est enim contra illum demonstratio a deia finitione deliti iam est prauus motus regentis facultatis: sed in vertigine datut prauus motus saeuitatis regenistis r ergo vere gatur Aelirium. Tert id , quia hae propost iob Ego sum Deus, est erronea, 5e delirium verum, quia nulla maior amentia, quam vero sensu iudicare.
quod aeger si Deus : sed hae est actio sola solius iniel
lectus: ergo vere delitat. Cmnia sunt manifesta , neque egent probationer nam ex tali assertione manifestδeognosei tot quδd ae Iiret, de vi talis curetur e esse auiat eis solius intellectus eonstat, quia praedi exie unum de alio per veram copulam extremorum , nulli nisi intelialec ut competere potest , ergo ille vete errat, & deprauatur: est autem intellectus saeuitas princeps, de re. gens, quod negati nequit: ergo actus illius erroneus erit motus prauus tegentis saeuitatis, ae per conse quelis delirium.
Respondeiu ag hoe aduersat ij, quoq si hoe essiet dea . litium , iam delitia omnia intellectui attribuetentur: quia in omnibus est ait tibia tuo ; hae e veto fit media eo puta , de lixe a solo intellectu : sed est planἡ salsum,
quod omne de litium sit attributio et tonea : patet, quia qui errat in solo tempore, vel in solo modo lo quendi, nihil male alitibuit, & tamen vete delirat tunde aliter te spondent Hicendo qudis quamvis copula formali, attributionis in solo intellectu st, tamen delirium non eonsistit in sot mali attributione .sed in sundamentali est vero sundamentum copulae , & acies 'butionis eo exio illa specierum , per quam obieeta disparata percipiuntur ratione morbi per modum unius; & ita intellectus copulat illa , de dicit aeger quod sit Deus: se ut etiam per salutem est sundamentum copulae ea connexio , quae species facit eonne
ctete , vi possit aliquid fingi , ut quando componiis
mus montem aureum copulando species montis , &
Sed quia in hae solutione contrariorum stat tota se re ratio delith, notandum est omnia , quae sunt in Galutione , esse falsae nam quod delirium non eonsistat in illa sordiali copula, vel attributione, non potest defendi 1 probatur essicacitet: ilia eo puta est deceptio
maloi, quam fundamentalis , quia est scit maliter erronea propositio , de falcis assensus : ergo est verum ge- litium. Iicit et consequentia, quia ut fundamentalis attributio putatur de litium 3 contrariis, quia si ratione inorbi . ita attributio formalis erit delirium , quia non minus quam fundamentalis originatur ex moibo. praeterea nunquam agnoscimus hune hominem delirate .
nisi quando assientiendo rebus pio positis negat quod est : vel quod non est , astinat: ergo tota ratio . deformalita, deliri j stat in illo agensu , qui detegitur . quando dicit, Ego sum Deus: sed utensii, ille est actus
intellectus ; quia compo scio vera , vel sundamentalis: ergo in illo consistit tota delitii scismalitas. Explieaturbae e doctrina r attributio sondamentalis in hoc si lumconsistit, quod potentia aliqua habeat species telum diuellatum, & habeat vim simul eoniungendi per modum unius, quae sunt diuelsa ue vel separandi , quae sunt viiii a b giuersa coniungit quando Hieit Ego sum Deus: nam ex speetibus diuertis Dei, & sui ipsus copulam scindamentalem iacit , de utrumque obiectum per modum unius concipiendo decipit ut, de tandem ossii reat se Deum esse 1 sed hane Fonclamentalem e pulam nulla potentia materialis partiei pat , sed solus intellectus : ergo in illo Ee sundamentum, de sormaliata, deliiij eotis stit. Minoi in qua vis tota consistit, probatur e separata unire nullus lentis sacere potest ex serergo illud saeit solus intellectus. Constat as milit se
parare unita solus intellectus saetit ergo & vnire separata. Constat sequela , quia conitalia eiusdem sunt potentiae ; sed separare unita non potest sensus materialis , quia diuersa praedicata agnoscere repugnat, quae sunt identificata sub eadem realitate; imo multa, quae sunt diuersa traliter, ut talia cognoscere nequit: ergo ex nullo actu brutorum agnosti mos eOmponere unum
ex duobus , vel unum diuidere in plura : ergo totum fundamentale delitiorum ad intellectum peltinet, Mnon ad sentis materiales.
Seeundo probo cscae iter: intellectus habet speetes
reseruatas omnium , quae eonei pit, ut habet memoria senstiuar & liabet vim eoncipiendi ut diuersa. quae sunt unum realit et , et uniendi in unum, quae ex se sunt diuetia omnino tergo habet in se intellectus to
252쪽
tum fundamentum delirandi. Quae proponit argumen- Ita , sunt perspicua, es negari nequeunt: ergo vere de litat , quando dicit: Animal non est sensi hi se , vel ho. mo nou eii lationalis. Vim huius argumenti videtunt aucto ies contraiij d de respondent totum elle verum a
sed quia prius proponitur per Jensus maletiales iniellectui illa species tatione morbi, deo intellectus non errat , sed soldm sensitiuae potentiae. Sed hae e solutio ire pugnata est est vere probauimus sensus neque unita
separare poste , neque lepagata unite: cstque ex ptellia sententia S. Thoma , ut anseriara' tradetur. Et contra
liuionem argumentor se : vel intellectus non potest elire te aliquem actum, qui in sensibus prius non prae-eesserit, vel potest : si non potest , sequit ut elatὶ quod
compositio , diuisio , de dileursus sunt prius in patiemaletiali, quam in intellectu , quod est ab idum , de conita veram philosep hiani: si potest, ergo non semper praeeeἀit actum intellectus similis actus insensu unde sicut intellectus habet species reseruatas , & potest obiecta te palata illarum unite , de unita separate,& sie pia dicate duratia , potest ex se delirare rationerembi, sine dubio tota tallacia opinionis eo altaria in duobus onustit, oc quia existimat intellectum petmorbos laedi non posse, quo ὀ lit immaterialis omnino, de quia iudieat ni nil intellectum pol se concipere, quod prius in sensu non sueti t. ptimum,scilicet quod intelle iactu, si immaterialis , est verum quantum ad propriamentitatem ; est tamen materialis suo modo in de peti dentia e nam eo ipso quod in opere pendet a sensibus , patitui sim lia simplum ara , ae lenitis patiuntur . nam iid quod in omni opere sub ordinatur necessatio operi alieno is milia damna pati potest in se , ae patitui potentia Geui neeessatio subordinatur ; ira dcx hae depen. dentia sumitur latio ess cax ad stabiliendum nolitam doctrinam ; nam ideli docet opinio contraria laedi sensus internos , de non intellectum, quia sensus sunt m tetiales potentiae , & se pendent eorum opera ab Organi dispositione ; intellectus autem , quia incorpoteus, non pendet, nee potest ab organo materiali, 3e se petmo ibos non laeditur.
Huie Oeeurrens ego dieo , quδd eossem stogo i dii ut intellectus , ae laeduntur sensus: quia quamvis sit immaterialis, pendet nihilominus in sua operatione a consortio sensuum , quia tenet ut necessarib , quando intelligit, speculatir unde aequali modo , & simili modo pat: tur proprios errores eum sensibus;quinimo error in intellectu datur , quanilo nullum erio. rem sensus patiuntur : quia in mea opinione neque
illum pati, neque salii falsum est , vi probabo quaestione sequenti. Seeundum , quoε male gocet eontraria opinio ,
est quod speeulari phantasmata sit, quod nihil intelleiactus eone is iat ,quod prius non suerit in sensu . quod quissem salsissimum est: nam iudicium , ut dixi , de re bus syllogi rate , componete , de diuidere ita sunt actus solius intellectus , quod nulli potentiae materiali possint eompetere r 8e intelligentem speculati phantasmata non est quAd quilibet actus intellectus praeeesset it prias in sensu ; sed ut omnes intelligunt , est quδd intelle.ctus nil naturale peteipiat sine eo quδd sensus in tet.
nus e curtat smul cum intellectu cirea illu3 obie ctum . aut aliquid eum illo eoniunctum eo modo quo potest: operatio itaque phantasiae necoisilid comitatur intellectum operantem , de hoc est quod dietit S. Thomas , potentiam sensitivam diei cogitativam , quiae amitatur intellectum eo modo , quo potest , quando diseottit intellectus t unde quia intellectiti eoniungitur in hoe ope te diseursuo , dieitur ratio sensitiva a Gale no : hoe autem habet per coniunctionem cum intelleiactu , 3e non ex se. ει ita in rigore ph3seo potius trahuntur potentim internae ab intellectu in gelirio , quam econtr)i: nam haee copula : Ego sum Deus , si
lius intellectus est . de ex eo quδd si Deus , insertεqubd non egeat alimento , quis ignoret esse intellectus operationem , Ac sensus internos illum comitati quas violentia attractos per ipsius intellectus imperium , vel quia intelligendo ad modum rei maletialis rapit secum sensum internum , vel alio quovis modo possinhili : unge eum tota ratio delitii sit salia assim alio , vel negatio, vel imperium ei rea potentias, quδd recido opetentur cito hae vibiecta , aut eum hoe, vel illo naturali modo , quae diximus eausare delirium .
aut erronea in assensu, aut in tempore, aut in modo .
de ea omnia pendent ab intellectu , i de , hie solum proprie delitat. sententia ergo nostra est , quδd si intellectu, non dependeret a sensibus, non delitaret , Se eo ipso delitat , quod senius non bene ministrant, ut sit oeeascitota delitandi vitium Orsanctum , de sensuum , a quibus quia intellectus pendet, deprauatur , & errat snullum tamati vitium sensuum internotum hominis apisellatur delitium propite i quod vel ipsa nominis si gratiscatio aperte probat, cum non sit de litium aliud , quam rectvi rationis desectus, & , ut die ebat Galenus. prauus motus iacultatis tegentis. Ratio a priori est , quia omne de litium , vel est 4eeeptio , vel desectus in tecta dispositione retum ; Ee inde eompetit solum p tentiae , quae iudieat a firmando . vel negando , aut imperat aliis, ponἱtque Ordinem in tempore, & modo i dein summa omnia disponit consentanea talioni: est M.tem hoe munus solius intellectus , ut euidenter patet; Ec sevi tationa illius homo dieitur rationalia ab asse-ctu , ita latione eiusdem appellatur delitans : quia ratio persecta , de desectus a recta ratione eiusdem potentiae debent esse ut habitus , Ac priuatio j eiusdem enim est intelligete, de intelligere praue, ut sudicare , de iudia care praue , 3c imperare bene , vel muὸ in ordine , aut modo, vel Oeeasione 4ebitis rebus di non itaque datue delitium , ubi latio non est : quia non delitat , nis qui mal ε iudieat, uel imperat praue, teg;tque inter iras potentias modo rationi non Aebito 1 quod se esseaeiatet consimatur : si aeger per sebrium in erementa diceret , sbi pio poni tibicines sonantes per imaginationeis , de huic pro postioni intellectus non consentiret. quia si per actum contrarium iudicabat non este reuer tibicines ab imaginatione propos os , nullo modo diiseetelut delirans , sed potius ratione constaret :qnia petintellectum eorrigebat phantasma salsλ propositum tergo nunquam datur delirium , nis quando intellectus eonsentit imaginationi affirmando, Tibieines sunt pulsantes: soliis ergo intellectus delirat. Et eonfirmatur, quia aut delirium eonvertitur cum deprauata cognitione , de hae ratione sensus communis ,& quilibet sensus extetior delirium paterentur, ouod est ridiculum : ergo ad gelitium non susscit, quod si deprauata cogDitio ; aliquid ergo aliud requiritur 't id autem aliud esse non potest , nis quoὰ sit, ut dicebat Galenus , actio
deprauata iacultatis tegentis , seu principis. Seeundd 1 petet pete obiecta per species reseruataseolum, est naturale euicumque rotentiae . 8e ex illiseomponere , vel fingere aliud tertium , est non minus naturale. Constat clare : quia omnes istos actus elieit homo , quando b δ valet: non ergo pendent , morbo : ergo cum per morbum non variet ut speeterum et praesentatio , neque set actus, qui per bonam valetudinem fieri nequit, non errant potentiae , quia eomponant , vel dividant, quando morbo laborant; hoe enim habent ex se naturaliter. Ratio ergo deliiij stat solum in assensu intellectus , qui non Aiseetnen, fictum vero iudicat quod proponitur prasens per phanxasam solum , esse praesens reuer . Explieatur hae ratior Imaginatio seruat speeiem tauri inuadentis r ergo pro ponere per morbum taurum inuadentem non est laeso in imaginatione , sed naturalissimum : ergo in hae nul-
253쪽
Tractatus Unicus, Cap. II. 2 y I
Ius gatur error, neque deceptio in illa di ergo delitium
tantum est, quango intellectus non assequitur lauti
piaesentiam esse silum pet imaginationem propositam, de proptere, qudd imaginatio , praesens agno lettv t eognitum , putat intellectus pet falsum iudicium, esse reuela, de se fugam intendit. Vnde eonstat quδd sicut est intellectus ossietum discernere obiecta,
ut eo nil solum ab eis , quae cognoscuntur vi reue
ta existentia. & quia nescit distinguere unum ab alio, id , quod eognitum est tantum , de imaginatum , iudi eat esse praesens reuera, fle inde nascitui delitium a simando, Τaurus me invadit, Ze imperat fugam illius: unde tota delitandi sotmalitas in intellem, vertituti quia illud iudieium ,& prauus assensus illius soldm est, quia tenet ut distinguere reo gum , quo 'Obiectum poniturian, inquam, per imaginationem solum in absentia obiectit an veth quia obiectum propos tum sit exu
E 2 gicti, eonstat Aelle solutio argument tum. Primum enim iam est satis solutum. Secundum verδ ex aut horitate Galeni desumptum vim non habet : nam eam intellectus cognoseat obiecta eogem mod ae eois gnoscunt ut 1 sensbus, ut in sensibus datut actus determinatus , qui imaginationi soli tribuitur , de alius aesti matiuae , aut memoriae . se dantur similes a eius in in tellecto , Ee error citea illos , & in eis explieatur petaehus sensuum intetnorum ut enim datur memoria inia tellectiva , ita imaginatio intellectualis & aestimatio , &c. Illud autem, quog dieebat Magister , 'e est eommune in nostra se hola de optima ratiocinatione Theophi ii,sei licet quod quando iubebat, ut pellerent tibi ei nes, non erat delitium aestimatiuae , mihi non probatur; imo existimo tam delitium esse quod soras reiicerentur , im perate . seut erat de litium iudieare quod essent praesentes: est enim delitium illud per eonsensum primi . de sevi in naturalibus actionibus, quando proptet debilem retentricem sanguis expellitur . vel alia substan
tia conueniens , satentur Omnes eum Galeno deprauati expultricem, quia expellit rem conuenientem , etsi in eius intrinseea ratione a temperamento laeso non sit;
sed totum vitium sit in retentrice pii mari δ: ita eodem modo delitabat Theophilus in ratione , seut delirabat in apprehensone moles antium tibicinum. Ratio este mea v j ided delitabat in imaginatione , quia peret piebat elle tibieines , ubi te uer, non erant: sed ratio , aut aestimatiua peeeat eodem modor ergo eo flem modo gelirat. Probatut minor : impetat expulsionem rei, quae reuera non molestat , seg ut molestans salsδ perei pitur : ergo errat eodem peerato ae errabat imagina tio e ergo vete delirati patet consequentia , quia imperat reiici , quod nullo modo molestat, neque pote R ἔ Ae ita peteonsensum eum primo et rore delitat; de constat, quia naturalitet non imperatur expelli ,
quod solum per imaginationem ut molestum petet pl- tui : sed hie petet pitui obiectum molestans solum peti maginationem , de nihilominus impetatur expelli , vivere eo niti stans. Ergo est actus erioneus intellectus . vel rellimatiuae iudieantis ut molestum , quod esse non
Et ad hominem est argumentum eontra Magistrum ipse enim putauit disp. 41. de lacia it. p. I. in fame eant. tia laedi appetitum senstiuum , vereque symptoma pati in actione aucta , quod in sua doctrina non erat ad . mittendum : patet, quia si aestimatiua iudieat ut conuenieris tantam alimenti eo piam esse assumendam , noni ea itur appetitus, s illud , quod conueniens aestimatur , ille prosequatur , eum si munus appetitus prosequi id quod putatur conueniens : de nihilominus docet esse illius prosecutionem symptomatteam , quia laea itur per subordinationem eum aestimatiua ratione morbi r ergo eodem modo laeditur ratio, quando iudieat eonuenient expelli tibieines: & s ratio non potest laedi , nee potetit appetitus ob eandem rationem. Est
itaque verum delitium aestimatiuae . quia vi molestum iudieat , qtio a reuera tale non est, & Omnes actus hane aestimationen feeitii symptomatici etiam sunt propter eandem rationem et de constat, quia per illos omnes elate demonstratur status morbosus ; sunt ei. symptomatici. Sit ergo eertum quad intellectus omnem radicem gelitandi a sensbus aequirit i quomodo autera id eue niat, quaestione sequenti tradetur . sed nihilominus v e tum delirium in homine neque datur , nee potest , nisi in intellectu : quia cum sit superior potentia , de debeat eoi rigete quodcumqne vitium per sensus in ternos propcistum, nunquam dicitur homo delitans, quousque intellectus deeipit ut aliquo modo e 2 assig
De modo quo cati fator gelirium. VT haec ardua dissi e ullax dileuitatur , supponet ἀδum est, ad omnem cognitionem cone Uriere animam eum potentia re specie '. est enim omnis e gnitis actio vitalis , 3e inde sine actuali e neursu animae fieri repugnat. de cum omnis sensatio fit materialis . de dependens ab organo eoi poteo recte disposto, requiritur etiam tempe tamentum debitum , ut fiat naturali
modo : & quamvis certum si quamlibet potentiam esse determinatam ad percipiendum obiectum sitim formale , sub quo errare non potest , quia visus non potest percipere nisi eolorem , vel lumen , nee potest
aliquid e tuoseere , quod non sit sub ratione .isbili
tamen ut Aeterminatur ad videndum hoc. aut illud ob tectum , requirit etiam certum determinans: non enim videtur color in communi , sed determinatus per ima ginationem de tetminantem potentiam indifferentem
ex se ad peteipiendum hoe,vel illud objectum visibile ιde eodem modo philosophandum est in omni alia eo
Seeunda notandum est, quod species obie rum sunt naturales imagines repraesentantes Obiecta . a quibus d anarunt. & eo ipso quod sunt naturales imagines , repugnat speciem albi repraesentare nigredinem, neque palligi viridem. Ratio est perspicua 1 quia totum esse reale speeietum non est . nisi esse ut diximus . naturales imagines terum , a quibus producuntur: de cum entitas species albedinis in altiora entitatem mutati non possit, quia unum aecidens in alium non migrat ,
idἡδ speetes albi semper quod est in natura rerum , te- praesentat albedinem , & eolmmbae columbam , de sede reliquis: non enim species sunt subiecta transiuit lationis, neque possunt ploduel ptiimari δ nisi , sui, obiectis, de eum quodlibet obieetiam habeat naturaliter vim pro lueendi naturalem imaginem sui ex nullo subiecto , hine est quδd non permutet speetem albi in speeiem nigri r& elim omnes Philosophi bene sentien tes publiee sateantur . species sensibiles iniet se risu
opponi. etiamsi sint obiectorum contrariorum et hineptoeedit non eorrumpi speetem albeginis ab specie nigredinis , neque unam in aliam permutari posse , quod ratione esca ei suadet ut 1 sequeretur enim post varia delitia , etiamsi π orbus cessaret , rotam cognitionem rerum in illo homine Disse variatam . vi Oh litui iam antiquorum obiectorum , quotum habebat reseruatas species nouam scientiam haberet ratione morbi patet sequela 1 qui a s mutantur quaeaam species ratione morbi in alias, manebunt post morbum nouae speetes acquisitae , de se noua obaectotum cognitio. pet
254쪽
Ex quibus fit perspicuum , quod quamvis temperamentum sit requis tum ad Operandum , nunquam eius
variatio faciet quod speetes albedinis possit repraesentate nigredinem , et ii verum sit tempe tamenti variatio nem conducere nimis ad peteipiendum magis hoe, quam illud obiectum : quia est magis proportionatum
ad hune actum , quam ad illuvio loquot in selisitioni bus internis, in quibus satem ut philosophi requiri
certam temperiem ad bene memorandum , aliam ad
bene discurrendum, aliam ad bene apprehengendum, di Deile , es aliam ad phantasiandalia : quin de morum diuersitatem in nullam aliam causam reduxit Calenus
Vnde te te fieri potest, quδd snt in potentiis amet nisspecies testiuatae terum infinitatum , & non esse aecum mogatam tempetiem , ut omnibus utatur homo
ad libitum ; ex quibus innit ut aliud nimis notandum, quod temperies, quae est aceommodata actibus huius potentiae, imaginai:onii a cilicet, & non alterius, dicitur excitare speetes illius ad optat imaginationis ; quae exeii alio non est aliquid distinctum ab ipsa temper te ;sed dicitur excitate certas species: quia talis temperies est accommodata ad eliciendos actus memoriae : nam species sensibilis est . quae Leeundat ex propria natura polentiam , & illam ad opus determinat, si detur tem-
peties ac comi data in organo, ut actus memorandi
eliciatur j & quando talis datur, dieitur qudd speetes
Aeterminat, improprie tamen dicitur nam sicut repta
gnatis temperies ad imaginatidum auseti actum imagi-Dationis , quia non est idonea ad usum . ita quando est idonea ian. potentia propriis speciebus Meund ua , in actus proruiupit, ad quos non concurrit temperies vi agens,sed ut dispositio ex parte organi, e agentis ut de terminatio : ergo non est aliud , quam promptitudo huius tempetiei ad actus memoriae vel imaginationis, vel alterius cuiusvis potentiae.
His suppos iis, in praesenti quastione inuestigamus
rationem unde prouc niat, quod aucto caloie in cerebro ob solam temperiei mutationem tam potenter intellectus a lauet ut 3 , Ratio dubitandi sumitur ex di ctis j nam D species sensibiles nequeunt variari in terraesentatione , quomodocumque alteretur organum, de ex alia parte saeuitates de: erminantur ad opus certum per species, quibus sine undantur, 'c non possunt potentiae concipere aliud obiectum , nisi quod per species te praesentatur, seqDitur sensus internos errate non posse , & per consequens neque intellectum. Pa tet disiuisus quia si te moeramenti mutatio non per mutat repraesentationem specierum , neque pol tiae
aliud , repraesentato percipere possunt, non est aliqua cce aso et rotis in potentiis internis respectu obiecto rum . quae pereipiuntur. Notanter dixi . respectu obiectotum , quae percipiuntur: quia non potest negati ob intempetiem aliquam eliei actiones sensium te ni issas , aut n ii seri, eo quod sit in proportionatum temperamentum; tamen quόd species eolumbae taurum repra sentet, repugnat, ut dixi, de inde non videturpet mutationem temperiei possibilis error. quamuis videatur possibilis A minutio , aut cessatio alicuius actionis. Et hoe .idetur Aisellius agi ue in nostra opinione, editi delirium eonstituat solum in actu erroneri intellectus e nam qnomodolibet. sensus percipiant obiecta , aut imaginatio eomponat, s intellectus non peceat aut in uisensu salsae propositionis , aut in modo , vel ocea. sone , nunquam dicit ut homo delitus t intellectus .e
id non est , unde eadat in assensum salsum , si speeit, non repraesentant, nisi obiecta, quae vcte suerunt pereepta ι & eum id , quod proponitur per solos sensus in ternos , vere intellectus distinguat ab eis quae pet ex ternos proponuntiar , de isti non proponant nis quae
sunt reuera ; interni ve id quae solum sunt absentia.
quando motbus adest , de praesentia non sunt, non vlia detur , cur petet piat intellectus , quae proponuntur ut cognita , veluti si essent verissime , di a parte rei, ut inde cogatur dieete t ibi sunt tibieines. Et quod magis vrget est tespectu delitiorum tam estieaestet tepugnantium habitui eo nitatio, quem habet intellectus nil enim magis amplectitur intellectus , quam Petrum non esse Deum . neque esse posse; reo ibi tamen malignitate seipsum iuili eat Deum , & vi talis aliis imperat: quomodo namque proponitur imperium aliorum, quia habet scientiam quod Deus impetat, & non proponi intur actus contrarius , nimirum quia Deus esse non ponsi 8 eum non minus habeat habitum contrarium huius vetitatis, quam alterius.
Omissis plurimis opinionibus . quas fastidiosum solet tesellete , Ad ex notatis in hae prima parte quaestionis facile impugnabit quilibet. Sententia noli in eli in tam distielli quaestione totam radicem delitandi praeter eere ra intemperiem, esse in his constituetidam .
id est , qudd dissem peties illa st aecommodata di essi.
eaeissima ad certo, actus eliciendos . eo quod deierminatorum obiectorum species excitet ad operandum a
vel, ut antea dixi , species in potentiis risetuatae ipsas potentias instigent , & ad operandum determinent , & quod tems etles illa sit aecommodatissima ad illos actus , vel certos discursus elicien/Os , de inde anima instigatur.ad incess ntem Opetationem circa illa obiecta.
seeundum est , quod eo ipso quod illa intemperies
est aceommodata ad actus eertos, Decessat id repugnat
actibus contrariis, de inde intellectus non poti st per habitum eontrarium corrigere, quod sal ad prinponitura sed illi asseniit ut , de se praue iudieat. N in innumera delitia incidit, quae ex ptim , salso assentu inferuntur, de hoc tan id es socius contingere , quanto propterian dicta reddatur virtus senstiua debilior ob intem- pellem , de hoe vltimum est a vobis maxinre notan
Vt explieetur , 3e probetur assertio nostra , supponit tanquam certum sensus internos esse minis ros intellectus , de hoe fieti dupliciter. Prim1 quia omnia,
quae sensus percipiunt,necessat id ei iam percipiat intellectus eo modo , quo ab eis pereipiuntur : nam s Obiectum intellectu, se extendit ad plura quae sensus concipere nequeunt, ob maiorem percipiendi pei sectionem , necessatio percipiet quidquiὰ sensus assequantur , & eo modo quo ab eis. velum quia intellectus ut docent omnes eum s. Thoma , allioli inodo percipit res , ideo multa, quae sensus nostros effugiunt ob eorum materialitatem , agnoscuntur ab intellectu,& ex rebus perceptis varias species deducit abstrahen do , & eomponendo : de inserendo multa qua sensus
suppono seeunὰδ esse indubitatam sententiam ph
losophilis. . de Anima, omnem intelligentem speeolari phantasmata r quod, ut dili , non est , qudd in sensu interno anteeedenter non fuerit; seg quod nunquam intellectus quamdiu in corpore eontinet eur, aliquam intellectionem elleiat, nee possit absque concomitantia senis interni operantis, & inde respectu obiectotum, circa quae non possunt operari sensus interni, nulla datur actualis intellectio , quamuis eortim dentur speetes in intellectu reseruatae eis ea ei a possibili repraesentantes obiecta. in his duobus vigeo conuentio omnes philosophos bene sentientes. His suppostis se e , plieatur agettio. Semper quod a sensibus proponitur intellectui obiectum aliquod,
percipitur ab illo necessario , ut ab eis proponitur.r quia omnium phantasmatum , vel specierum expressarum progueitur statim ab intelictu agente species impressa in intellectu passibili; & quia sensus internus non solum percipit albedinem, sed ipsam etiam viso
255쪽
Et eius caussis, Cap. III. as 3
nem, semper imaginatio , vel phantasa proponit ob- Aiectum coin ipsa uisione a & quia non potest ptoponere ebiectum nisi ut praesens , hine est quod se inpetphantasia,etsi pereipiat obiecta in eorum absentia semper lavi en illa vi pidi sentia proponit,de tandem omnia, quasi viderentur intuitiuὸ , quia & praesentia , de eum ipsa visione intellectui repraesentat. Vt autein saltatur intellectus. neeesse est , ut per actum secundum aduer tat obiecta, quae actu visa proponuntur, non esse tune visa per uisum , sed imaginatione , aut phantasa, ut actu visa proponit quia imaginatio albedinem , de ipsam visionem repraesentat actuales quandra ergo intellectos ratione distem periei morbolae non potest at tetigere illud ob ei uin ut actu visum propositum, Donvideri per oeulos, sed imaginatione se concipi, facile illuditur, de dieiti ibi sunt libieines, ipsosque video sde sentio ; quia ips ratione aisteinperiei essicaciter te. praesentantur ut vis. ubi diligenter notabitis, quod
vi hoe delitium potest Ei ptismalia incipere . potest
etiam non inei pete, sed ab intellectu, eum tamen phantasa eomitabitur I s detur temperies accommovidata , ut concipiendo phantasia idem obiectuin operet ut simul eum intellectu 1 nam eum iste habeat spe. Eies te seruatas tibicinum , non indiget primatia pr
postione phantas ae ; sed per species resetuatas potest voluntati ε se ipsum mouere ad opus e stequentius tamen est op stum eontingete , nempe quod
incipiat phantasia, 8e illudat ut intellectus eo modo quo dixi. Hi ne intelligetis qua ratione ex actu non laeso phan, Ctasae sequatur errot in inici lictu, quo ρ sit me notabi tis contra opinantes omne delitium in sensu esse. Probatur esseaei iet , ne dicam euidenter : phantas ampercipere taurum , vel tibicines per species restaura ias tanquam visas, est naturalissimum phantasiae r quia habet speetes eorum obiectorum receptas a naturali visone , vel aliis sensationibus externis factis mogo naturali r perei pere autem ea, quotum habet speetes reseruatas, re vere suerunt percepta, de vi fuerunt, tam naturale est, quod esset potius contra naturam , Jesymptomati eum non petet pere illa eo modo , quo pet-eepta suerunt e ergo si propter hanc propostionem ab imaginatione , quae vetissima est , intellectos decipitur, de iudicat esse taurum reuera , Be illum et amando fugit, vel tibicines continuo sonantes, de ob ig esse Da lesios, Ae propterea iubet expelli , delitat plane intellectus, quando sensus nullus rostiuam actionem
deprauatam elieit nam quis error excogitabilis erit in repraesentatione . δe cognitione obiecti , eo modo quo naturaliter fuit perceptum : Ae constat, quia perhonam valetudinem eam actionem elicit phantasiae
ergo non proponitur ratione motbi ; quin imo tota ratio delitandi intellectus non pendet ex postiua propo-stione phantasiae , sed potius ex eius ablatione in otia dine ad actum eontratium , vel quia cum ea tempetie, cum qua pereipitur taurus inuadens , non potest phantasa eomitati intellectum , ut eliciat actum secundum, per quem tenetiit intellectus agnostere proponi solum taurum vi visum , Ac non esse visum re itera , neque pexistete tune a parte rei ι S ita actio oblata phantasiae est potius tota oeeaso et totis in intellectu. Hane illationem , vel salsum iudieium intellectu, iuuat nimis 3 ebilitas sensuum internorum , quod ante vobis proposui notandum esse nimis r nam actus primus, ad quem esseaciter mouet distem peries, rapit se cum totam animα esseaciam , quando debilis est sentiens saeuitas i nam eum non possit nis e natum ut
unum applieate , de hi ne imbibat iti se actus primus,
non relinquit vim cogitationis eapacem . vi cum inistellectis distultente petet piat obiectora illud imaginatione solum proponi,& non esse a parte rei. Vnde quia
ad illum assensum requirit r minor eone ursus animae,
de internus sensus , qu m ad diseu retendit m per actum contrarium , quod obiechum illud si solum imagin tum , semper enim debilis facultas trahitur stellias ab illo obiecto peteepto in aliud , quod est illi communius , de eonformius: nam piae ietquam quod per memoriam coniunctorum excitatur facilius , quoaeum primo obiecto habet assinitatem magnam , quam quando ei disparatὸ opponitur . vel nouum dileurias in requirit, ad quem non inclinat actus primus e constat minorem vim , de eone ut sum animae requiri alid . quod si plieiter insertur, de veluti naturali sequeiala , quam ad actum requirentem nouum dissetitsum , Aenon habentem cum primo connexionem , sed oppositionem potius, vel est diuersistitiam. Haee est causa, propter quam ex rebus externis conisee piis aliquo sensu salli solent aegroti, per memoriam scilieet eoni unctorum, ad qua concipienda uel tu natu tali sequela , ut dixi, eogiantur per primum actum. duxit exemplum elegans Aristoteles lib. de si is, p. 2.dieengo , ob quam rem febre laborantibus ex modi ea interdum simili iussi ne linearum compositarum anima lia in parietibus apparent, huiusn odique res inter dum ita eum reo ibis intenduntur, ut nis valde a morbo suetint oppressi, illos non lat 'at, quod salsum est quod eernunt: quod s valentior fuerit moibus, ad illa etiam mouentur. Regdens verδ rationem correctio Iala, quando malum non ita intenditur, dieit: causa ιιών. va hae accidans, hac est , qAia non feetinaum ea dempsi emiam inuic ι, qae ρνιηιeps est , ct in qua phamas .ara furi . Ex qua doctrina Aristoteli, duo eolligo r primum quod correctionis desectos naseitur ex mali grauitate . ratione euius non potest potentia cogitatiua
intellectum sequi ad contrarium δiscursum, ut cognoscat ex lineis in patiete e gotinantibus aliquod animal Armati , 5e inde ex ills visione exeitatur imaginatio animalis praesentis in phantasia . At quia virtus non eonstat ad pereipiendum quδd si illud animal imaginatum solum . 8e non esse reuera , illudit ut intellectus, de dieit ibi esse animal, quod per lineas signatur. Se cundum est , non dari delitium , quousque intelleis ctus assentiatur imaginationi ptopostae tune e quia dixit Aristoteles.quod si morbi apprehenso magna nonst. seipsos eorrigunt, Ae in salsum assensum non incidunt : s vero apprehenso sit magna , movemur ad apparitionem illam , di iudicant esse tenera . quod petimaginationem solum proponitur ; constat qtae ex adducta deceptionis causa elarius plaeuum nostrum : nam ut decipiantur,vel non, causa tinquit) est, quia non secundum eandem pinentiam isssicam, quae princeps est. 8e in qua phantasmata fiunt. S. Thomas se eomm raγia ita dieit : Catisrandiat, qtiare anima non diripitur , ct vi cis θυοὰ noci est eadem linias itide si intra , ct ορυ- dens pharita ara extra , or irio tisicium es coniram tim
men ratis tua eas ipsum esse mtilia maiorem. Augii simus
Nimphus super euntem loeum dixit: Iudicaι qua pν eji. .' id est) secundum intellectnm, &e .unae con stat Aelitium non gari , quousque intellemis assentia. tui propositae imaginationi; semel ver 3 delusus in eeriato obiecto , necesse est in varia deliramenta incidere per memoriam eoniunctorum , ut dixi , & natu tali le-quela. 8e ordine,& eonnexione specierum r se per me-
motiam Dei.& sui ipsius uniunt ut materialiter obiecta illa duo 1 de quia ratio non potest est distinguete Petrum , Deo , quia velut unum proponuntur, cagit in tam absortim propositionemr Ego sum Deus r hine infert delitii ratione in eoelo esse . non egere alimento.
aliquibus posse imperate , 34 sbi adorationem deb/ti, de eultum r se enim una speetes salsi iudieij semel eon-eepti alias vorat de excitat.
Ex eodem principio naseitui gelii te saei litis inspientes I quia non habent contrarios habitus quibus seu corticant,
256쪽
corrigant, eo quod ignorent rerum naturas ; sapientes veto semel deopti indieibilia deliria proserunt quia
ex salso eonceptu statim innumera inserunt , nunquam in coneeptione rerum quiescentes. Sed dices t Intellectus non tantum eognoscit obie
ctum , quod proponitur , sed etiam cognoscit quod
per imaginationem proponatur e nam & actus imaginationis est ab eo cognoscibilis 2 ergo repugnat quod quando proponitur obiectum, non cognoscat este per imaginationem propositum , de per consequens non mouebitui. ad iudieandum quod sit reuera a sed solum
quδd sibi proponatur. Respondeo prim 1 e Eeaeius
Ino uete intellectore quod per imaginationem ut uisum proponitur : quia est naturalius , de magis comis mune obiecta eognosti vi visa , quam quod sqnt per
imaginationem proposita a & id ed effracius sertur imtellectus in illud. Dieo seeundo , quoil aliud est cones pete obiectum propolitum ab imaginatione , ut ab ea proponitur ;aliud vero concipere , quM id, quod proponitur, sit propositum pet imaginationem : illud enim primum trahit ad se statim intellectum , quia proponitur phantasma rei existentis visae t agnoscere veth quda
id , quod ut pia sens proponitur , non si in rerum Baiatura tune , sed soldm imaginatum , est eognitio altio
tis naturae , de inde maiorem animae attentionem reri
quirit , quam primum : hane vero persectionem ma iotem non habet intellectus ob vitiosam temperiem. quia eum illa nequeunt illum comitati phantasa, aut eogitatiua , de se eessat ab hoe secundo disiuisti,& assentitui primo iudieando rem imaginatam esse
Notabitis tamen in ealee quaestionis , quod Aristoteles vlit ut nomine saeuitatis principis loco citato de insomniis , ad signis eandum intellectum , Ee eodem n
mine usus suit Galenus, ut constat ex transsatione Coispis e neque minus proprie dicit ut intellectus tegens facultas , cum ille si qui omnia tenetur regere , de eorrigere , de iuxta leges rationis operari, de per eonsequens summa ratione in et torem illius transfundunt uerilitia, eis negati non possit et torem nasei . quia in modo operandi se e si alligatos sens bus , vi s ne eomi
FAEc praesens quaestio proponitur , ut cum proprietate loquatur Medi eus cirra laesonem potentiarum, quando aegre delirat: quo tilam delitia quaedam
soli imagitiationi dieauit Galenus , ut fuit delirium Theophili ; alia veth cogitatiuae, quam Galenus appeliat lationem, ut suit delirium Lanifiei. Est autem ex Philosophia accipiendum, sensum in
tet num non dici, quia si intus: tum quia sensus ta. ctus intus existit, de internus non est: tum quia Aristoteles doetiit tactum esse fundamentum omnium siti. suum, ita ut nullus esse possit, ubi tactus non est, de per
consequens non sunt sensus inteini in alio subiecto vel organo , in quo tactus non sit. Appellatur ergo sensus internus . quia immediat A non concipit, nec potest . obiecta externa , sed praesupposta semper coisgnitione externorum; est enim iam tereptissima opinio apud philosophos, speciei implessas sensuum interno. rum produci ab expressis sensuum externotum, α inde necissati: pix supponitur externa sensatio . tanquam effetens specierum implessarum sensuum internornm :& quia sne istis neqseunt concipere aliquod , ideδ dicuntur interni.
Hi, internis sensibus septem actus dirarunt Phi.
losophi , vi tradit S. Thomas l. tuisti a st. s. arti cui. 4. Primus actus est , quando nomo agnoscit ob tecta sensuum externotum , de inter illa distinguit . ut suando cognosti reus sonum Ec albedinem , aliquem aporem, vel odorem , vel tangibiles qualitate, , de vere cognoscimus saporem non esse albedinein , ne que stitus odotem: visus enim solos colores, de lumen agnoseit . 8e inde colorem , sapore distinguere non potest: sensus ergo haee obiecta externa pereupiens dieit ut sensus communis , de actus eius est illa cognostere, de distinguere , de praeter hoe habet etiam vim reteipiendi sensationes sensuum externorum: habet tamen hoe peculiare , quod solum possit pec- ei pete obiecta, quando actu immutant sensus eaterianos r quia sensus eommunis non 'habet vim conia uanai speetes in absentia obiectorum . in quo conueis nil eum sens bus externis : de propterea hie eommunia sensus non putatur' auctor delitandi: quia eian noti se tu et speetes sensibilium absentium, neque intellectum
comitatur , neque instigat ad operandum erronee , magis quam editerni sensus , quod nullus dixit esse possa causam delitii. Secundus actus est . quo obiecta per sensus ex te
nos , de communem percepta cognoscuntur , quando non sunt, eo quM manent speetes eorum reseruatae
in sensu interno ut a piaedictis sensibus fuerunt per cepta di de se per hune actum solum pereipiuntur ran quam praesentia , quamvis non sint: nam seu i cmsus externi , Ee eommunis nequeunt percipere nisii obiecta actu existentia , fle scut praesentia neeessali 1 e' ita actus iste seeundus ereedit primum in hoc solum quod agnoseat obiecta , quando noti sunt; cognostictainen illa , quasi prasentia solent; Ae potentia se e gnostens obiecta appellatur phantasa in hoe distincta, sensii eommuni, quia elieit actum proprium in a
sentia obiectorum , eo quod habet vim conseruandi eoia tuis species. Tertius actus est, quanao ex rebus giuersis iam eoncepi is , quarum seruantur species , unam componun sinui, velut materialiter utilendo obiecta δispatara , ut in communi exemplo de monte aureo explicatui . uniendo simul montem de aurum & potentia hoe essii ciens dicitur imaginatio , in quo a phantasia gistinguitur: hos vero Auos actus putant aut botes esse eiusdenipotentiae. & appellari phantasam, in quantum c
gnoscit sens bilia, ut sunt in se . imaginationem verἡ .
in quantum componit chimaeram, ex tibus ἁiueis svnam effetendo , 8e eoneipiendo diuersas entitates
quasi uni eam , ob quod passim a s. Thoma . Maliis aut horibus haee potentia mo4o appellatur phant sa. re ogo imaginatio : in quem sensum dixit Doctor Angelieus lib. d. Anima, tict. . tot. 3 1. Passis phama est in nobis, cum moltima i quia in maestate nora est se
mare aliquid quasi apponens anta Malos nos ras , τι manet statinos , vel ειέ alia vols r.
Quartus actus est . medio quo obiecta per laniati a sensus proposita iu/ieantur eonuenientia, vel gi On- nientia nostrae naturaeis, quod iudieium fugimus quaedam. &alia prosequimur i Ae ad hune actum mouetur appetitus e haee ergo potentia excedit antecedenter inlicie . quod ratio eonuenientiae, vel giseonuenientiae . quae impereeptibilis elat ab antecedentibus potentiis. pereipitur ab ea , fle sie appellatur aestimativa. Quintos actus est , medio quo eoneipimus temnon absol te , sed ut pias cognitam . de ut M. cent authores , eram dissetentia temporis . loci . de praesentiae r de est actus potentiae , quae appellat memoria . & omnes illos quinque actus iam enuia metatos dieunt Philosophi esse communes brutis nobiseum. Sextus actus est eognitio plurium sἰngularium per connexionem , vel similitudinem , qua indagatione, de
257쪽
εe discursu quodam procedit, Be iged ilicitur actus bus quaesiit, solius intellectus est: quia nee est actus
solius hominis , appellaturque ratio particularis , eo quod rationem uniuersalem, intellectum scilicet dilaut-rentem comitatur operando eirca eadem obiecta, circa
quae intellectus discurrit, eo modo quo potest disturci materiali illum comitati: nam eum non semper possit concipere sensus omnia ea , quae intellectus discutit, de sit necessatium aliquo modo illum comitati, si non discuttit sensus eitea sol malitates abi tactas, giscurrit
saltem ei res aliqua sensibilia , quae cum eis rebus habent connexionem maiorem , de possunt a potentia sen-stiua concipi , quae appellatur cogitatiua , & ratio
partieulatis 1 & ideδ communitet dicunt philosophi
sensum internum hominis cuiusdam rationis participem esse circa obiecta patii latia per eoniunctionem
eum intellectu ; & taiis persectio solum diei tui asti--tiua humanae.
Septimus actus est , quo sensus internus reeordatur. rerum praeteritarum, non simplici cognitione , ut quando memoramur alicuius obiecti simplieiter ; sed indagatione & discursu quodam eontemplando praeis
te ita , ut inueniamus obiectum , cuius cupimus reto
dari r hie actus appellatur remini seentia, ut nihil aliud sit, quam memoria hominis intellectu discutientis, &ratione quadam memorantis pratetitorum , vi inueniat, quod requirit. In his duobus actibus vlliret, Ais serunt homines a reliquis animantibus r quia elim se quant ut intellectum discurrentem, de actum illius praesupponant, tum possunt dati cogitatio, S ieini nil cen.
tia in rationali natura. imaginationis, nee phantasiae , vel me Moriae, vel eogi taliuae, cum non sterror in praua concepti ne alicuius
obiecti ; sed in solo actu appetitus , vel voluntatis ex conuenientia proposita respondendi irae undἡ , quam vis vera respondeat o quae contiententia scilius intelle ctus est , AE ad nullum sensum pertinet. Et quantum ad victus phantasiae , eonstat: quia ut antea dixi, non potest errare in obiecti propositione . quando taurum praesentem proponit , eum habeatlpeeiem illius te seruatam . de repraeservantem illum cum illius visione r si ergo hac ratione proposito tauro non possit intellectus ais qui eiIe solum imaginatio nem , & reuera non existete , decipietur Delth, de Ai cet: ibi est taurus, et Itque iudieium erroneum circa
B simplex obiectum , ut pet solam phantasiam proponitur di se si species soli, illuminantis mundum pro ponatur , 3e se concipiatur emeaei ier quod sol sit praesens, de per consequens quod sit dies , deeipie
tur in nocte ei tea solis existentiam , de solam et it de- litium ad actum phantas ae pertinens s ne composiatione aliqua, ad quam imaginatio requitatur. Quinimo censeo nullam potentiam esse esseaeiorem ad de ei piendum intellectum . qu,m phantas am. Ratio est rquia nulla potentia in amentia obiectorum pio potite ipsa praesentia, nisi phantasia: ergo nulla est i mea cior ad delitandum. patet consequentia r quia adhue in ipso naturali modo proponendi obiecta in eludit iaceetia deceptio e proponit enim ut praesentia . quae vere non existunt, Ac per consequens statim ae per His suppositis est nimis controuersum in nostra morbum non assequitur intellectus illam pro postici,
schola , vitum ex actu cuiuilibet polentia internae posisit iti tellectu, in delicium ineidere ρ Est autem supponen Aum dari solum quatuor potentias internas , sensum scilicit eommunem , pliam asiam , quam cum ire ais enatione identi seant omnes ἡ aestimatiuam , qudi cum cogitatiua identificatur etiam , Ac memoriam identiis si tam eum teministentia. Si veth aliquis opineturgari solom .nteum sensum internum, se diu etss nominibis, iam dictis appellari propter actus inadaequatos. quos elieit, nihil interest ad propos tam veritatem in gandam 1 nam similis eontrouersa est de actibus , aede potentiis. Est in nostia sehola communis opinio , quod si de- tui delirium in intellectu , eausetur solum ex laesonenem esse solum phantasticam , deeipitur, qitia iudicat esse reuera , quod per solam cognitionem proponitur
Sed de omnibus sensbus seri tantibus speetes in ab
semia obiectorum probatur eonducere ad fleceptionen
intellectus tu, intellectus potest ex duobris disiuniactis obiectis unum coneipere t ergo per species suppoditatas a quacumque potentia potest varia ei lingere ι sed potent i a quae .is interna potest elicere actu . quibus intellectui obiecta te praesentet Lerso ex actibiis cuisiusque potentiae potest varia componere , 3d diuersi tu
dicta , et roneaque elicite. Maior e D stat ex doctrinas. Thomae i. p. quae . s. arti . dicentis . Avicens avιν; νομι quiκtam psien iam mediant ini/ν altima iis, em emimaginationis, pro vi distinguitur contra phantasiam; D ima miliaim, qua componit, o diu dii firmaude causetur etiam pet actum cogitativae : per actus vexδ phantasiae , 3e memoriae nunquam deprauari intellectuns . neque in errorem incidere. Ratio fundam e talis est , quia eum potentiae simplicitet apprehenis dentes nunquam componant. nee dividant, di spe ciea earum semper repraesentent obiecta , a quibus
manarum , ut sunt, vel fuerunt percepta, neque nuto asionem errandi intellectui praebete : non quidem erronee . quia nullo modo componunt, de se nee possunt chimaeram fingere e neque in simplici obiecto. quia nunquam variat ut repraesentatio illius in speciebus resetuatis: non ergo datur modus possibilis, qua incitetit intellectum ad elicitem. Et propriam opinionem consimant ab authoritate Galeni, qui nim et paret, ekm ex farma imagi a aννι, ct forma , fia
nasa monsis componim . Uuam formam montis aurei, otiem
ahim ins ab homine . in quo ad hoe fifficit viritis imaginiri . Expendo verba illa ; sed ista operatio non appa- rei in aliis animal, sera ah lamine r ergo haee Operatio
non pendet primarid a sensu , sed ab intellectu unien
te diuersi , & pet actum chimaerieum eoncipiente illa vi unum : unde insero, quoa sevi reminisci. & giscut-rere per sngulatia sunt actus intellectus , quos comi
tantur memoria , de eogitatiua: ita componere unum
ex duobus, vel diuidete unum in plura, est actus solius intellectus , quem seqiii tui phantas a necessitate natutae comprehendendo montem & aurum, de igeo per hune
quam mentionem seeit , nisi delitii imaginationis , vel E actum appellat ut imaginatio : quia chimaticum est .
Mihi videtur ex actibus omnium quatuor potentia tum posse delitate intellectum. Ratio in hostia opi Bione est elata. Ptim 1 t quia ad delirium non requiri-x t semper compositio vel et ror in eo quod concipitur a sed bene operando intellectus e Irea materiam subis Iectam delitat in tempore , & Oeeasone Aisputangi de rebus. Tum ulterius : error quotidie eontingit solum elaea simplieia . de pet eonsequens circa actum solum phantata. vlterius r delirium in modo ex nullo sensa in rigore depenget: nam iracundie respongere omnia
D.-rν ri Heradi , L Nasura Delisi . de per solam imaginationem est dabile illud obiectum: qua ratione omnia impossibilia . xt possibilia concepta vulgari sermone dicuntur imaginatio x r nulla itaque dat ut potentia senstiua , quae propriis viribusvniat separata , seut non datur, quae . Mita separet : est enim altior modus Opetan/i , qti m sensui materialieompetere possit e quid enim intellectui relinqoetiit. ficomponete , 5e abstrahere posset sensu, internu. 3 Et ratio priori est i quia sensus non habet ali uil rape tanὁi prinei plure nis pet reseruata species, 3t elim illae sint naturales imagines, non reptae sentant sua oblecta Y , a lict
258쪽
aliter quim sunt eognoseibilia 1 sensibus externia:
sunt autem cognoscibilia , ut sunt reuerar sunt autem
diuersa , leueta distincta . Ae υ talia tepraesetitant spe .cies , quia se suetunt percepta: unde nunquam seruus aliquis pet modum vnius concipiet pluta: neque inis diuisum diuidet, sed hoc totum ab intellectu pendet, qui de componere. & abstrahere potest : de ut dieiturae ilimatiua latio particulatis, seu sogitativa a S. Thoma , quando aestimatiua sequendo intellectum ei rea singularia discurrit , de memoria dieitur teministentia,
quando sequendo intellectum sillogistiee inquitit
transata memoria de uno obieci ci in a suis, ut si e reminiteatut Obiecti inquisiti: si e phantasia hominis appellatur imasinatio . quando intellectum componentem , vel gitii dentem eomitatur , in quibus actibus traiahunt ut potius sensus ab intellectu , quam eeomta. Ob quod dixit s. Thomas , quod latio uniuersalis, hoe est intellectus , dirigit eo et latiuam , quando ettea sinistulatia discurrit, Ee eodem mota dirigit memoriam, quando leni inise itur, & phantas m , quando intellectus ecim ponit . vel diuidit , Re .ippellatur ima uatici : ιie Philosophus docuit lib. do memoria , ese eo n- raria memorari , & reminisei quia me molati est paristia sensititiae. te ministi vete liuellectitiae. Et Luuus
et humas sis eanarata aris docet reminiscentiam an solis
hominibus dari. Et hine probatum manet, nullum sensum alio modo ad delirandum conducere, quam protonendo phan
tali nati, vel obiecta, quorum habet reletu aras species :& ut non i otest aliter proponete , quam sui runt co . nita , neque species repraesentationem notum Obiecto tum permittate pollunt, nullus sensus errat, nee
potest ; sed .ut antea insinuaui, tota deceptio in intelle-eso est , qui eum plura agnoseat in obiectis propositis, quam sensus, Leite lecipitur, quando sensus ob malam temperiem non polsoni intellectum eum itati, & pro pterea a quolibet sensu interno proponente phantasmata illuditui & smiliter ex sensibus exterioribus aeeiapit aliquango Oeeasionein errandi , ut doeuit Aristote les tib da ι sommiis , lato illisio , qua do ex similitudine lineatum patietis animal, cuius imaginem aemulantur, putat aeger esse reuela . se ex sono in auribus pereepto iacile deeipitur quod sunt tibi eines sonantes, &ex se-btis ustione iudieat instantem ignem in cubieulo este di assuti , ut hine etiam constet ad deceptionem non 'eone urrere aliter sensus omnes, quam percipiendo obiecta , quorum habent speetes , in quibus quantum ad epraesentationem . neque in sensibus aliqua deceptio
esse potest, sed in intellectu solo non altequente illa ob tecta esse pet sensus proposta, & nihil existere tune 1
parte rei eorum, quae proponuntur, de sic decipitur,vel tentans distultere circa propositas imagines , ut sunt, deprauate discurriti quia sne delectu inseri, qnae non sunt consentanea, eo quod ex propos to obiecto exei
tantur specios aliorum, ut est eommunissimum, de pr pterea cognito uno et tonee loquitur mutato sermone
de uno obiecto ad aliud : vel quia temperies morbosa non est conueuiens M proponenda phantasmata, ei rea quae diseurrere incipit, Ze se relicto argumento , de lquo disputare eoepit, aut obiecto . circa quod loque .hatur , petra utatur subith ad aliud ii rationabilitet , de se miro modo fle vatio decipitur. Ex dictis eonstat eui sensus eommunis ad delirandum non conserta nam si non reseruat species in absentia Obiectorum nequit in eorum absentia aliquid proponere ei rea quod intellectus aiscurrat & decipiatur a quando vel 1 actii est obiectum prae sens, eum snailis sensatio sat per sensus externos, de isti essicaei Isime obiecta pio
pria . vel eommnia a percipiant , est impet tinens actio communis sensus , ni existimes esse necessarium ut medium , a quo producantur species impressae, in absentia tamen obiecto tum certum est nullo modo ad delitium conserte ἔ quamvis negati non possit eondueere posse aliquo modo , quando sunt otiiecta prasentia , inquantum cognoscit obiecta non solum exteriora , sed etiam sensationes sensuum ex temorum , quas
putant Philosophi propriis sensibus externis esse imperceptibiles.
Huius dubii diluet dat lo erit satia utilis ad inueniendam lationem /ereptionis in delirantibus: I nam eodem modo deeipi homi ea sanos in in mutis. ae vigilantes , quando delirant ratione morbi, ipsum experimentum praeeipue eonfirmat i neque eget pro b
Mur , somhi ι empore e redem effeta posson- : quo loea elate docti idem este et incipium deceptionis in delia Iantibus, Ac dormientibua ; quod facile veth deeipiantur dormientes,& quanta vatietate insomniorum, unus.
quisque in se ipso expertus est i neque minorem fidem, certitudinem praehet apparitionibus illis , quam svere in vigilia similia obiecta coneis etet, nec minus satigatur, tristatur, vel gauilet. , Ex quibus mihi est euidens , talione morbo sae diis' nemperiei non mutati species in propria & natu tali
repraesentatione ut antea probaui,nee sensus proponera alia obiecta , quam quae per speetes reseruatas agnos cunt, At talem pro postionem esse naturalissininis, vi est natu tale euieumque sensui percipere obiecta , quorum habet specie a : de constat , quia in somno naturali non est, a quo talis vatiatio contingat,& deeipiuntur nihilominus dormientes, non minus quina delirantes. Quomogo autem deeeptiones contingant in somno,
iam sere ex dictis eonstat, pro quo notabitis quδd insomnium teste philosopho tilro as iis Mu , cap. r. nihil aliud est , quam phantasma, vel apparitio , quae inter dormiendum fit, quando sensibilia sunt absentia : nam in sgtiiseatione rigotosa non dicitur so mis niare , qui acu compunctus molestiam illam sentit dormiendo. Notabitis tuisus somnum adaquatum debere esse vineulum omnium sensuum internorum , dc
per consequens qui dormit perfecte , nullo modo imiomnio molestatur , quia ligati sunt omnes sensus avnde qui somniat. seeundum partem illam , vel potentiam , qua scireniat, vigilat sine dubio 1 quia sentit,& coneipit obiectum , Ee aliquando persectius, quams vigilatet, ut docuit Philosophus. Est autem inte dum tam libet sensus internus,dum dormit homo,quddet si proponantur obiecta , veluti s essent reuera , non deeipitur , sed vere eo gnoseii somnium esse , de appariationem rantummodo : quod expresse doeuit Aristor. c. .eit. dieendo in e iam tria redam spirio, q- tisa
sus repetit cap. 3. dicendo r. n spe ecenis, vi q.s ῶν-miendo in animos o dieisi, somni1, 6se, quaa viari: ueniasi dormi,. se h/stat , nisii imagian ioni cenι radicit, Eee. Vnde veth ploeedat ligari omnino sensus internos, ut nullum phantasma Aormiendo appareat , aliquandoveth non ligati omnino , ex dupli et rapite pendet. Hi
mum est: quia cerebrum non obstruit ut seeunἡum emianes partes eius , & inde obiectum percipit per partem non obstriictam , quia non est impedita . secundum est, quod quamvis secundum omnes partes obstruatiar, non manet impcitens ratione obstructionis ad conet pleniadum quodlibet obiectum: sunt enim species quas am
259쪽
tam sortitet Reevngantes potentias internas, quod non . quaelibet obstructio in somno naturali impediat perceptionem obiectorum , ariorum sunt imas nes reseruatae ; vi enim dormientes secun sum Omnes sensus perfecte, si alte voeentur , experge fiunt, vel leuiter ian. santur , tib essicaeitatem spe et ei impressae de nouo : sie 1aepe species reseruatae tam eis eaees sunt ob intensionem . quod obsituctio impediens, ne multae eatum moueant potentias , non obstat, quod moueantur ab emeaeioribus speciebus. Si e multae curae patiunt insomnia,quia ellicacissime mouent ut potentiae ab specie. bus obiectorum, circa quae anxietas illini a.di cura prae
cessit, qud a sim intensilinae , de alias conditiones sortiantur ad excitationere potentiatum . niagis autem vel minus ligati sensus iniet nos peia dct ex crassi: te varo. tum de multitudine : sic enim docuit D. Tho . . i. . S . n. s. quod quando nimius est motus vaporum ad cetebrum , nullum fit insomnium. : quia non solium ligatur
sensus communis , sed ei n AEagmatti quando veto moderatus est motus vaporum lion solum manet libera imaginatio , sea etiam tensus communis ex parte , itavi dicat. vel iudieet itit et doliniendum insomnium elle. quod videt, ut antea ex i)hilosopho tetulimus. Eli autem di Meuitas , unde proueniat, quod aliquando Aeeeptio fiat in somno . aliquando minimδ. ut hinc deducamus rationem deceptionis in vigilantibus, quando opprimunt ut delirio. Aristoteles libr. a. iris iis, cap. i. nullam aliam rationem adducit nisi ignorantiam quδd dormiat, re quia ignotat se dormite . simulac tum alicuius iei putat ellerem ipsim lepraesentatam . & ita iudicat este reuera quod totum per phantasiam proponitur , verba sunt :Ita ct in somno si quis se dormite mi est 1aι , astici onem eam sentiri , cti, sensus sensoria partis audiitis es, appareola in ei , quou somniat ; sed secura uti A , tr .a 3 3ti. mappam hae G scum esse . non tamen est Coristis: nam fripe euenit , ut 'tiis an tenus an anima suo dacat somnium
tiana e tradicit. Adduxetat enim l Itilosoplius ante telata vetba aliud exemplum ad confirmandam causam deeeptionis in somno : Experi mo, inquit,constat,quous auiis fv. pom. ocissis a fria scae oculus separetur,quoa Mer . si eJum a. parer utiplex : tinae si in hoe casu ignoru-
ruenire t Si verb eonii et algitum esse sul erpolitum , quamvis obiectum semper duplex appaheat , corrigit ratio hane visionem et traneam , dicendo e Quamvis duci appareat obiectum illud 'visibile singulare , non est duo reuela : sed unum i quia causa salsae apparitionis
est superpositio digiti . si e si agnoseat . qui dormit, se
dormite reuer, . & in somno repraesentetur Coriscus ut praesens , & visus , dicet : Videtur quidem ut C riscus , non est autem Cotiseus , i hoe ost) Coriseum concipio ut visum per suam imaginationem et non tamen illum video reuela ; sed sollim per imaginationem proponitur. Si vero ignoret se iv somno este , ut praeis lentatur Cotiseus ut praesens . se ab intes lecti a per ei pitui . de nihil eontradieit phantasiae : 3e D. Thomas in
lacistim rei, O tori rem : si vero lareat se dormire, crediresse verum quoa a par t. si ergo tota ratio Aecepit nisest non posse alle qui intellectuiti , quod illud obiectum
proponatur solum per species reseruata x in absentia obiecti, & se quamvis proponatur ut visum , non videri reuera i de eadem eausa est . teste Aristotele , qua vigilantes deeipa uiator per morbos, erit per consequens causa decepticinis in delitio . quo per morbum, de inatam intemperiem non possit intellectus conet pete ob lectu ira propositum , esse tantummode, imaginatum ;D. Prim M. a. Herae tua, de Nararis Deliri .
de quia ut praesens proponitur , fertur statim ratio incommunissimum , de natu talissimiim modum , quo obiecta sentimus , nempe quod moveam sua reali praesen tia potentias externas, de se quod repraesentatur ut vasum , iudieat videte te ueta, cle inde inseri Cori se umelle praesentem . quo iudieio ettoneo traditur per D tu talem sequelam , quod eum eo loquatur , de loqui incipit . de alia vatia deliramenta machinatur a
constat veth aliquem non assequi se in somno esse. pendere ex multa obstructione eerebri , qua diminuitur in suxus aὰ sentiendum , de id ed non potest intellectus discutiete . quod sit in somno , veroque dormiat, de si e deeipit ut , eodemque modo ad delitan. dum non sussieit proponi phantasma , vel timulachrumali euius tei , ted neeeile est ut ita sit vitiatum tempera-inentum celebri, vel alia sit occasio motbosa , quae impediat intellectum distur rete , de eognoste te quod
obiectum propositum proponatur mothi oceasione, de non existere reuela . iace videli, quamvis ut prae
sens , de visum ponatur. hi sevi ex ignorantia qu)d per imaginationem , de morbi oecasionem propon tui illud obiectum , sequitur salsus cillenius, de erroianeum iudicium ; sic ex ignotantia , quod in tali occasione de tempote si dis utandum , ve, loquendum de eel tis rebus , de in alio tempore de aliis , ni-que esse permitiam homini eonstanti talione ubique. eum omnibus , & quolibet terr pote cuiusque obiecti argumentum in medium pici ponere , delirat in tempore ex ignorantia tompotis Uel occasion scuique disputando dicatae : N eodem modo errabit
in modo loquendi , qui semper iracunde euicumque quaesto respondet, vel quod precibus, de submisse petere debet, petit supelbe r quia omnes isti sunt praui motus iacultatis tegentis , de delitia per
Repetamus igitur per eompendium hactenus dicta
nam quae saeilia non sunt, fle totius doctrinae alga mentum continent . est permissum repetete. Delitia et
go ex sola distem petie oti ginata se explieantur. Est in ptimis supponendum,qubd intellectus de se nunquam cessat ab Opete , quamdiu sensus vel ministiant illiphantasmata , vel illum pomini eo mitati, quando
operatur, eo qu3d varie circa Obiecta propolita dis currit et quia pluta , quam sensus , in obiectis agnoscit, y de uarie de illis iudieat. Est turias supponendum . quod intere peties motbosa duo saeit, δe est e conuenientem ad exeitationem quarumdam specierum e quia ut diximus , est proportionata chibus imaginationis, uel eo-gitatiuae , vel memoriae , de propterea habet quδd tatione illius ita tollatur concursus intellectus . de potentiarum internarum ad cognoscendum, quod obiecta proponantur ratione morbi , ut ignoret se in morbo
esse , de non possit assequi solum proponi obiectum per
phantasma , vel aliam internam potentiam , se nulla tenus existere a parte rei,quando per dictas sensus pro poni, tur tibiecta velut actu visa,aut alio sensu pereeptae de ita quia proponuntur,quasi actu perei perentur,iudieat reuera videli de inde inseri multa tali visioni consentanea , 5c salso iudieio. Ubi notabit se diligenter, quia
ad geli tangum absolute non est neeessarium qu Ag ditie peries exeit et vehementer speetes: est enim satis q1,λὰ aufert disiuisum quo intellectus distinguit,an quod ptois ponitur. sit apparens sol in phantasma,vel obiectum vere existens de hoe elare colligitur ex ipss insomniis tnam uapotes obstruentes, si totum cerebrum non O
sttuant, etiamsi non excitent magis has species . qu,millas. eausabunt insomnia , quia aufertur conem sus te-
quis tua ad percipiendum qu bd dormiat , de quod id .
quod apparet est phantasma Corisei, 8e no eius realitas ἰvertim si distem peties excitet vehementer speetes tanto egeaeius conducet et ad deceptionem : quia minus liberi itis relinquit ad eliciendos actus erantiatios,he per-
260쪽
sectum iussicium quδd si imaginatum obiectum, δε A ra, non delitat, nee deeipitur , etiamsi eo gatur ob spe-
non Teuera. cietum esseacitatem , vel aliam Oeeationem ineessanter Vnde insertur . quod non est necessarius aliquis eris operati eitea illa obiecta similitet qui assimat setor in sensibus antecedenter ad actum intellectus te- Deum esse habet eontrarium habitum .di esse itatem. qui satus, ut neque in somno naturali datut vitium aliquod erroneum antecedenter , ut dormiens decipiatur; sed species naturales , fle modo naturalissimo propria obiecta reptae sentando id effetunt, quia per obstructionem impeditur sensus internus , ne concurrat cum
intellectu ad eognoscendum quod sit obiectum illud phantasticum, de ita neeessitatur intellectus ad assensum illiust ob quod multa in iis somniis conueniunt absque eulpa aliqua, quae in vigilia glauissima forent
peeeata: impedimentum igitui, quo ὁ somnus ponit obstruendo celebrum , vi intellectus , seu ratio non constent, eo quδd tollit eoneursum phantasiae , vi ne- Bqueat intellectus bene discutiere citea obiecta propoma r idem , inquam , impedimentum ponit morbo temperies, ut non possit intellectus opetari decente teirca Obiecta , ad quae phantasia inelinat quia tollit dispostionem eonvenientem ad actus contrarios , de smul ut eo gnoseat phantasiam in absentia obiectorum illa proponete, quasi perciperentur reuera pet sensus extetmot: se enim dixit Philosophus lib. de insm-
is, eap. itii a r Dormiens peν-, qtia a visti defer-ris , O ab atidiati , ct ab aliis Iosariis , ptitas viaere , ct sentιυ, 5ee. Sanehus Thomas in eomm/ntaria se seripsit: Quando virtus stipeνιον, siue rario nis detineι- a phanistasemate , sea mouetur motu proprio , itinc cant deis morai sim tueri . er itidieat alifer us quam apparet I tamen si Cmirtus illa non eοκινώ tat, s. mpo dicat omnia esse , meus apparet. Expendo verba illa : Quanao ώνια, βρια iis , sea ratio non dNine υν a phans mare , sea moueιών -οιώ Hoprio. Quas diceret: quando phantas a non detinet intellectum , ut non moueatur motu proprio ἔsed aiseursu agnoscit, quod id, quod visum proponit ut , non videtur reuera ; sed ut visum apparet , tune homo , aut dormiens non assentit ut imaginationi, sed vere agnoscit somnium esse , de apparitionem phantasticam , ut quamuis appareat videli, non tamen viae tur reuera. Ergo e contra, vi ego opinor, deducendum est, quod quando virtus superior, seu ratio detinet ut aphantasmate, ut non moueatur motu proprio , id est,
quando intemperies per moibos,vel obiit actio pernaturalem somnum tollit.quod phantasa intellectum disi Dcurrentem comitati non possit, coercetur, vel detinetur intellectus , ut disturte te nequeat r* se quia in tellectu, non contradieit phantas a primo proposio. iudieat anima necessatiδ quoὁ st, ut apparet . hoe est quod videatur reuera , quod repraesentatur solum ut i sum.
Eae dictis eolligitur , quM ad deceptionem, de delirandum non sumeti proponi phantasmata.sed requirit ut etiam actio diminuta, vel ablata in ordine ad eertas actiones sensus interni, quibus egebat intellectus antecegenter, aut consequenter ad bene discurrendum, de ad eo gnostendum, num quod proponitur, propi natorpet solam phantasiam , vel verὸ petet piat ut per sensus externos, ex cuius ignoratione pendet omnis deceptio, Ede gelitium quodlibet : estque tam necessarium , quod ita impegiatur phantasa, quo/ putem sne illa ablatione, vel diminutione errorem, vel delirium euenire non posse 1 non enim sume it ad delitandum, quod escaei ter proponantur phantasmata aliqua , ni tollatur smuleon eursus ad elieiendos actus contrarios , vel alios reis quislox ad recte operandum , de eorrigendum, quod per sensus proponitur quod indicat vigilia contra naturam , in qua saph eogitur aeger multa eviraeiter, de velut ingesectibiliter eoneipere. Et quia non aufertur concursus phantas ae requis tus ad comitandum in tellectum percipientem vere omnia ea obiecta esse solum proposita per imaginationem,& non existere reueis
quod ipse Deus esse non possit, quia nihil magis intellectui humano repugnans. de nihilominus non contra dieit tam falso , de erioneo assensui , etsi nil aliud petrationem de fidem firmius aecepetit, quam hominem Deum esse non posse 1 se veto noti eo trigere ex nullo alio capite prouenit, quam quod phantasiae organumst taliter distemperatum, quod intellectum comitari non possit ad contrarium dileuisum i de inde velut eae cus intellectus assentitur piauae eompositioni, de iudi
Sl ratio inesset brutis, delirare etiam posse , non ea de tei sub dubio : est veto probabilissimum non ea-xere omnino latione : unde fit quod 3: posse delirata non si minus plobabile r de quo argumento legatur nostet Vallelius lib. de Sacra phιlosophia cap. 3 s. Je Plu tarchus lib. de animalium indoria i quod etiam tenet nostet Galenus in ptinet pio libelli, euius titulus est, Oratio ex hollatoria ad bonas attes giscendas i in quorum doctrina te pugnat sensum flati absque aliqua menter quia si qui sentium, ut homines non sentiunt, quando mens aestolat,teste Hippocrate E. M'. μι.c. repugnabit mulid magis sentire qui omni mente priuantur , ae proinde em omnino frustra sentiendi potentia, ubi repugnat mensi quia sne mente 3c eontemplatione aliqua . obiectorum sensatio , de perceptio nequit celebrati: qui nim3 tam admiranda D prudenti iasina opera expetimur in brutis, ut in multis longe homines exeedant, qui ex imitatione potius quorumdam operum brutorum laudantur ,& dieunt ut industiij, flesagaces . sed de bruta posse delirare expetimento probatur : quia per morbos de mutant mores de sugiunt)uae sibi eonueniunt. Constat in hydrophobia , quaepe ei aliter mentem eorum deprauati fletegit 1 blandi. t ut domino eanis , quem hydiophobia detentus ignotat in illum dilacitat gentibus, 3d velut inimicum persequitur : quo pernitioso morbo in extinguibili siti eruaeiat ut , & nil magis quὶm aquam Praesentem abominat ut , ita ut sit eant Deilius vitam deperdere , quam pertransite flumen ob aquae timorem. Sie animantia, quibus inclinatio ad mordendum natura non inest, hoc morbo semel oppressa tam deprauate morsu dilacerant, ut non solum setas a natura inimieas, sed etiam animalia, eum quibus erat summa naturalis societas, dilacerent, Ac perdant. Si itaque si e delirare petes-piuntur . Ee est delirium laeso talionis, erit in brutis ratio aliqua , ob euius deprauationem delirant. Iudicate verό per insomnia , qudd snt praesentes res, quae a phistas a sola proponuntur , ipse latratus eanum, dum dormiunt, demonstrat . Ee alia multa inter gotiam tendum facta, quae absque iudieio aliquo fieri ire. queunt i quis enim credet bruta praeeauere perieula imminentia , nis suturorum eertam eognitionem haberent, quorum cognitio, Ad dispositio mediorum , ad fugiendum pericula, de appetitorum assecutionem , rationem aliquam eis eo inpete te ostengunt pet spicu3. Confugiunt ad instinctum Philosophi, quas exea natura , de absque ulla apprehensione . 3d iugi eio fietent omnia dicta , vel instinctos naturalis aliud esset, quam eorum, quae fiunt. eognitio verissima 3e eerta Ex dictis eonstat, per somno, non minus deeipi bruta , quam homines : iudieant enim tanquam vere existentia,quae pet phantasam solacii ut visa proponuntur: ec