장음표시 사용
591쪽
L. ANNALI SENECAE humillimorum exstent, per dissicilis tamen et arduos tramites adeuntur. Confragosa in fastigium .dignitatis via est. At s L conscendere hunc verti m libet, cui se fortuna submisit; omnia quidem sub te, quae pro excelsissimis habentur, aspicies, sed tamen venies ad Summa per planum. a Vale
con rogosa. . . est. De via ad vir
tutem tu rupe Posita iii cogitavit Noster: inde ab Hesiodo toties a serἔiri .vibus Iaiidalis et explicata, ut plura addere putidirin es est. Ruhh. - Referre videtur Bi lik. Laee verba ad viam virtutis ; ned liquide patet ea referri debere ad viam digia ualum humanarum et fragilium : taliau auctor in a ponit nil virtutem per planum veniri; ergo eius via non ost eonfra taeea optimuit omnes disseulistates quibus houorum aditus prae-
clisditur, ei tranquillitati et seeuri rati interiori qua fruitur ille qui turba
remotus Pergit ad virtutem comparandam. Quod inniiii Noster sequen libi ist sed tamen venies ad summa Per planum. Ac si. .. hunc Merιicem. Illine scilicet in quo virtus posita est. Ops' nitur iis quae videntur in rebus hiι-niani eminere . dignitalibi S. lioiioribus, de quibus supra; quod satis
NE MODERATDs QUIDEM AFFECTUA IN MPIENTE TOLERANDO s.
Stoica dogmata, sapientem uacare affectibus, beatam vitam sibi si licero , et fortem quoque beatiιm esse, hac mistola contra Peripateticos, qui quum medietatem f. mediocritatem suam tutari Messent, associus deminutos non eυersos statu bant, vindicantur , non ita quidem, tit in hac defusione Omnino acquiescere PosSis, quandoquidem quum fundamentum , tum ratio , quibus hascaogmata innituntur , non satis acule in partes suas vocari ab auctore Nidemus: satis tamen esi et idonea defensio est rata refellendos ad ersarios, qui multo minus subtiliter rom aggressi stant. Quod quidem a multis recentioribus, qui Philoso his se inrati-meratos volunt, in principio ethices diiudicando omissum est, ita vero ab adrersariis Stoae fame neglectum esse amaret, in remm ιum hominem quemdam esse negantibus , in quem omnio illia Praeclara, quae de saρiente suo Stoici praedicarent, com ct ne atquc in eo reperiantur. In quo Dercor, ut Zenonis, Stoae con-
592쪽
ditoris, sententiam assequantur. Non enim tu egit, til hominem quemdam euismodi fisse conseret, ad qucm nos mPararemus, sed ut quasi exemPlum summum, saPicntem illum, ait imitandum rationi humarme ProρOneret: modo haud abhorrente ab illo, quo Christiani tituntur, dum rarum et Christum sibi ad imitandum Proρonunt. Crassa itaque Minerva yhilosophantur illi, qui nihil nisi uanis argumentationibas et inmitis, quinetiam mendaciis r Pletiam systema stoicum crePant: in quibus nescio quid magis mirer, inscitiamne tin confidentiam.
Popei ceram tibi. et quidquid nodosi adhue supcP
ernt, Practeri e Piam, contentus quasi gustum tibi dare eorum, quae a nostris dicuntur, ut probetur ci Virtus ad explendam beatam vitam sola satis emcax.n Iubes me, quidquid est interrogationum aut nostrarum, aut ad traductionem nostram excogitatarum , COIn PT n- dero: quod si sucere volucro, non erit epistola , sed liber. Illud toties testor. hoc me argum Pntorum Se nere non delectari. Pudet in aciem descendere, pro Diis hominibus quo susceptam, sublua ni matUm. . Qui prudens est, et temperans est; qui temperans a
Proiiter linerrogationes longius Petitas nuc satis bene Procu- deutes. CL e. g. ΕP. Lxxxii, 83. It Gustum tibi dare Grastum dare loquendi genus eorum proprium. qui quae esui ac bibliui sinit, vetitilia habetit: ea enim licitatori hus gu
sed nil mutaut quod seiam in libri.
Seh V. Traduetionem. Omnium sere codd. lectio praesetenda est ei, quam Erasin. aliaeque edd. habent, traditionem. Rtihk. Ad trad. nostr. excogitatarum. Ab adversariis Stoae ad stoicorum dogmata eum calumnia et contemptu
resilienda. ΕP. LxxXI. Ir: Desinantitoque infamiare nos , tanquam incre- hialia iactiantes etc. Cf. de Ira I. G. not. Ruhk. Subtilia armatum. Q in eum Epist. I. xxi . 25, hoc urg imentorum genus spinosum compar sit. Ruhk. Qui striadens est. Φρουιμος. Agitarautem de controversia, quae inter Stoleos caeterosque Idailosophos ervi: quum enim ira virtutes seiungerent, illi hoc sieti uullo modo posse e Π-sehant. Instiliam vel non appeIlatam tota arguineutorum series exhibet. Caeterum haue Stoicorum doctrina de nexu virtutum propriam Stoae esse
593쪽
L. Ad NASI SENECAE est, et constans; qui constans est, et imperturbatus est; qui imperturbatus est, sine tristitia est; qui sine tristitia est, beatus est: ergo prudens beatus est, et prudentia ad beatam vitam satis est. D Huic collectioni hoc modo Peripateticorum quidam respondent, ut imperturbatum , et constantem , et sine tristitia , sic interpretentur, tanquam dicatur, qui raro perturbatur et modice, non qui nunquam: item a sine tristisia eum dici aiunt, qui non est obnoxius tristitiae, nec frequens nimiusve in hoc vitio: illud enim
humanam naturam negare, alicuius animum immunem esse tristitia; Sapientem non vinci moerore, caeterum tangi: - et caetera in hunc modum, sectae Suae Te-
spondentia. Non hi tollunt allectus, sed temperant. Quantulum autem Sapienti damus, si imbecillissimis
IIuie eollectioni. I. syllogismo; iam
Theophrastus, Λristotelis successor , fregit quodammodo auctoritatem veteris doctrinae, et omnes eius auditore ae successores iis usi su ut, quaen superioribus acceperant Ci-Ae. qu. I, 9, tu . Etenim Pythagoras, Plato. Aristoteles consensu edixerunt, sapientem modice assectibus taugi, Stoicis dissentientibus, utino tro Ep. cxvi. CL Lipsit Manud. IlI. I. Tiedemann Syst. der stoisin.
Phil. lli, p. lGέ sqq. Ruhk. Istud collectionis genis proprie Soriles
vocatur. Verbum acriles dueitur e
Graeco σωρος quod ignem signifieatne acervus. Quum aliquid sinquit Cicero Acad. Quaest. lib. li, cap. I 6
minutalim et gradiatim additur aut demitur, soraea h MDeant, quia acer. ι tim eqsciunt uno addito grania. Exeiu
pli gratia sumebaut gratatim frumcuti. utque quum ex hae profecti suissent Propositione, tino Irra mendi grano non sti iacea Mus, sensim eum qui interrogahatur. ad id adducere cona-bautur, ut fateretur ex grano frumenti esset aeemum. No4 d et Ci-eero id olim xophistas contendisse, εοrιle sectos, hominem non Possedistinguere quo puncto eoutrariae
rerum qualitates separentur, et cu
iusque rei natura determinetur. Quue sunt, inquiebant . qualitates quibus dignoscere potes longum, largum, Parvum, magnum, breve ' Tribusne granis seu menti esseitur aeervvs P
non eisici respondendum erat. Qua tuoruet idem responsumi sic tute rogationes tino semper addito gravo indesinenter eontinuabaulur; et si tandem responderes: ecce aremus efficitiar , responsum tuum ahsurdum esse ditehant , quoniam inde colligebatur ex mio grano existere inter acer . um et id quod non est acervus, disterentiam.
Non hi seil. Petipatetici tollat to ecitas. Adde similem locum ex libro de Ira cap. 7 et 8.
594쪽
sortior est, et moessissimis laetior, et essi aenatissirnis moderatior, Pt humillimis maior 3 Quid 2 si miretur. velocitatem suam laudans, ad claudos debilesque respiciens ZIlia Mel intactae segetis per lumma Dolaret Gramina, nec curata teneras laesisset aristas; Vel mare per medium , fluctu sua ensa tumenti, Foerret iter, celeres nec tingeret aequore Planta .
Haec est pernicitas per se aestimata; non quae tardissimorum collatione laudatur. Quid, si sanum voces leuiter febricitantem 2 non est bona valetudo mediocrἱtas morbi.
Sic, inquit, Sapiens i erturbatus dicitur, quomodo su ina dicuntur, non quibus nulla inest duritia gra
norum, sed quibus minor. - Falsum est. Non enim deminutionem malorum in bono viro intelligo, sed vacationem: nulla debent esse, non parva: nam si ulla sunt, Crescent, et interim impedient. Quomodo oculos maior et perfecta sulfusio excaecat, sic modica
turbat. Si das aliquos affectus Sapienti, impar illis a
Latidans. Hane scripturam, in qua omnes sere edd. et codd. mire cov- spirant, Lipsius primus respuit in Eleci. r, 16, restituens ex ingenio Ladas. Muretus. Griiter. Grouoτ. secuti sunt. Enim vero si e superi ribus sapiens resumatur ad haec ver. . ensus hene procedit: quid si miretur sapiens velocitatem suam cum laude Z Iiaqua ille cursor . satis cele
probe nosinnus, in stadium suum redeati Riahk. Illa... plantas. Versus sunt Virg. Aeta. VII, 8O8 sqq. de CamilIa. Ruh . Sis inquiti M. Peripateticus. rrina. Rectius suisset on ena, peuult. longat sed et a Trina penuit. brevi olim in usu fuisse, ex Martiali doevit Harduin. ad PIin. lib. XIII, ecl. 34. S.-γεο ina, ἀπυρηνοι ροαὶ sunt mala puniea, quibus lianosus nucleus abest, et candidior natura, et blandiores sunt aetni Plin. XlII, is . Hae similitudine saepius usos esse adversarios discimus E. g. ex Telete, philosopho pythagoreo, qui secundum Stob. serm. 38, Ol. x 25 seripsit. apud Stobaei sor. serm. G, quem laudat Lipsius. Ruhk. 2ssurio. Sustasio sanguinis et indoenata cuticula. qua oculus velatnr.
595쪽
erit ratio, et velut torrente quodam auferetur; Praesertim quum illi non unum assectum, sed universum assectuum coetum relinquis, cum quo Colluctetur. Sed
omnis plus potest quamvis mediocrium turba, quam Posset unius magni violentia. Habet pecuniae cupiditatem, sed modicam; habet ambitionem, sed non concitatam; habet iracundiam, sed placabilem; habet inconstantiam, sed minus vagam ac mobilem : habet, libidinen, sed non insanam. Melius cum illo ageretur, qui unum vitium integrum haberet, quam cum eo , qui leviora quidem, sed omnia. Deinde nihil interest,
quam magnus sit assectus; quantuscumque est, Parere nescit, consilium non accipit. Quemadmodum rationi nullum animal obtemperat. non serum, non domesticum et mite natura enim illorum est surda suadenti): sic non sequuntur, non audiunt affectus, quantulia cumque Sint. Tigres , leonesque nunquam seri uitem exuunt, illi quando submittunt; et, quum minime exspectaveris, exasperatur torvitas mitigata: nunquam
bona sido vitia mansuescunt. Deinde, si ratio prosiqit, ne incipient quidem uisectus : si invita ratione Coeperint, invita perseverabunt. Facilius est enim iuitia illorum prohibere, quam impetum regE . , Falsa est itaque ista mediocritas ct inutilis, eodem loco habenda, quo, si quis diceret, modice instante δε- dum , modice aegrotandum. Sola Virtus habet, non recipiunt unimi mala, temperamentum: sacilius sustu-
Sed Omnia plias Potest. vulgo, Pluβ
596쪽
leris illa , quam rexeris. Numquid dubium est, quin
vitia mentis humanae inveterata et dura, quae morbos vocamus, immodevota sint; ut avaritia, ut crude
litas, ut impotentia, impietas 2 Ergo immoderati sunt et assectus; ab his enim ad illa transitur. Deinde, si 0das aliquid iuris tristitiae, timori, cupiditati, caete
risque motibus pravis, non erunt in nostra potestate. Quare7 quia extra nos sunt, quibus irritantur. Itaquo. crescent, prout magnas liabuerint minoresve causas, quibus concitentur. Maior erit timor, si plus, quo eX terreatur, aut propius aspexerit; acrior cupiditas, quo illam amplioris rei spes evocaverit. Si in nostra potestate non.est an sint asscctus, ne illud quidem est, quanti sint: si ipsis permisisti incipere , cum causis Suis crescent, tantique erunt, quanti sient. Adii conunc, quod ista, quamvis exigua sint, in maius excedunt : nunquam perniciosa servant modum. Quamvis levia initia morborum serpunt; et negra corpora minima interdum mergit accessio. Illud vero cuius dementiae QSt, Credere, quarum rerum extra nostrum arbitrium posita principia sunt, earum nostri esse ar
bitrii terminosy Quomodo ad id liniendum satis valeo, Gad quod prohibendum parum valui 3 quum sacilius
sit excludere, quam admissa Comprimere.
Quidam ita distinxerunt, ut dicerent: et Temperans ac prudens positione quidem mentis et habitu tran-
Motibus maseis. Bene edd. iude a Lipsio. Olim moribus straMis edd. et misti. Schw. Crescent scripsi eum ed. A. et ms. e. Vulgo crescunt. Sest . Tianti. . . anti sient. luatim legere quatuue suPPle eatisiae . Si tamen vulg. servaveris, tutan : Ass. tanti erunt aestimatidi sitia uti seri poterunt: non ex initiis, sed ex suturis incremetitis eruut Restimandi. 4QuamMis exigua R. Λ. c. Vulgo
quamum Mis exig. ab Erasmo. Sin M. Cuius dementiae eia, et Eder . . . . terminos. I. e. credeti nos posse terminum imponere iis qtiormn Priu- ei piutu avertere non Potuimus.
597쪽
L. ANNAEI SENECAEquillus est, eventu non est. Nam, quantum ad habi
tum mentis suae, non perturbatur, nee contristatur, nec timet; sed multae extrii, secus causae incidunt
i, quae illi perturbationem asserant. M Talo est quod
volunt dicere: iracundum quidem illum non esse, irasci tamen aliquando; et timidum quidem non esse, timere tamen aliquando; id est, vitio timoris Carere, risectu non carere. Quod si recipitur, usu frequenti timor transibit in vitium; et ira in animum admissa habitum illum ira carentis animi retexet. Praeterea, si non contemnit venientes extrinsecus causas, et aliquid timet; quum sortiter eundum erit adversus tela, ignes, pro patria, legibus, libertate, cu lanter exibit, et animo recedente. Non cadit aulein in Sapientem haec diversitas menti S. Illud praete Pea iudico observandum, ne duo, quae Separatim probanda sunt, misceamus. Per se enim colligitur, unum Bonum esse, quod honestum; per
se rursus, ad vitam beatam satis esse Virtutem. Si unum Bonum est, quod honestum, omnes concedunt ad beate vivendum sussicere virtutem: E Contrario non
remittetur, si beatum sola virtus iacit, unum bonum,1 esse quod honestum est. Xenocrates et Speusippus putant re beatum vel sola virtute sieri posse ; non lamen unum bonum esse, quod honestum est. ra Epicu-
Beatum Hl sola Viricita fieri mare. Noli tamen beatissimum, et in eo a Sioa dissidetit, ut mox observes. L. CL Ep. xxxi, 6 not. Cic. Tusc. qu. V . 7 sq. Rulta. Di rus. Memineris Epievrum eiusque asseelas Alattii se et virtvlem eo contineri, si qtiis eonsilii sui ad selicitatem dueentis sibi sit conseius Stoicos contra, selieitatem . si quis virtutis suae sibi sit eooseius. Hi sta
tuebant, virtutem esse summum bo-
Ilum τΩος , et felicitatem vil nisi consciuutiam, te illam leutro, siue
598쪽
viis quoque iudicat, tiquum virtute iii trabeat, beatu inesse; sed ipsam virtutem non satis esse ad beatum vi tam , quia beatum e iliciat voluptas , quae eX xi PlutoeSt, non ipsa virtus. M Inepta distinctioi Idem enim negat, unquam. virtutem esse Sine voluptate. ra Ila , si ei iuncta semper est utque inseparabilis, et sola satis est: habet eni in secum voluptatem, Sine qua non est, etiam quum sola eSt. Illud autem abSurdum est, in
quod dicitur, quidem suturum vel sola virtulo, non futurum autem per cle beatum: quod quemadmodum seri possit, non reperio. Beata enim vitanum in se persectum habet, inexsuperabile: ciuod si CSt, Persecte beata est. Si Deorum vita nihil habet maius aut melius; beata sutum vita divina est; nihilhubet, in quod amplius possit ut tolli. Praeterea, si beata visa nullius est indigens , omnis betata vita per- sucia est, eademque est et beata, et beatissim v. Nuin - , quid dubitas, quin beata vita summum bolium pit ergo, si summum bonum habet, Summe beatu est.
Quemadmodum summum fbonum J ndiectionem non recipit quid enim supra summum erily) ita ne beata
icta esse nequcas: Epicurei e eonta a- qiinlitialis ποιοτητος , Dulla magnitio , Micii uicin , ηοοvnu . cense traiit se tituluis intelisionis, dicimus vulgo, bum intina esse bonum , ut virtutems arma ui consilii aut, qua selieitatem tibi conii, i ires. dummodo rationis ope praesidiis ad illam parandam uturis. Itah . Illud autem absurdum. . . . licitur. Ah Academicis. Agitur autem de Pa. radoxo illo famigetatissimo Stove, virtutes luter se parua esse, quod si uitex illo decreto, linum lacini me&se, quod honestum . i. e. eongruens cum Datura ideo lite et cum ratione et virtute sit. Beata vita igitur ima est: qui PDe qn. tantum sapienti competit, et illi alent Pur se it siderιitur : uulla
uon extens onas ratione liabita. Iie- demanni limicio nimis ciuiido et severo non Lithseri ha n. Cl . I P. Lxxl , 8 sq. Lipsit Matiud. t II, 3. Ita , . Si Deorum. . . melius. In l. si nihil maius esL aut melius quam vita De ritin, si autem beata vita divitiae vitae , aequiparatur . et C. Summum bonum. Posterius voeab. quum vulgo dees,set, adieci ei na ed. R. et nass. Pal. sec. et Col. Nec vero, ut quidem nune puto, OPus erat uncis includere; nam recte adiectum videtur. Schw.
599쪽
quidem vita, quae sine summo bono non est. Quod si aliquem magis heatum induxeris, induces et multo magis innumerabilia discrimina summi boni; quum Summum Bonum intelligam , quod Sultra se gradum .s non habet. Si est aliquis minus beatus, quam alius, sequitur, ut hic alterius vitam beatioris magis concupiscat, quum suam. Beatus autem nihil suae praeseri. Vtrumlibet ex his incredibile est: aut aliquid . heato restare, quod esse, quum quod est, malit; aut id ilIum non malle, quod illo melius est. Utique enim. qim prudentior est, hoc magis se .ad id, quod est optimum, extendet. et id omni modo consequi cupiet. Quomodo autem. beatus est, qui cupere otiamnunc
Dieam quid sit, ex quo veniat hic evror. Nesciunt, beatam vitam unam esse. In optimo illam statu ponit qualitas suti, non magnitudo. Itaque in aequo est longa, et brevis; dissu sa, et angustior; in multa Ioca o multasque partes distributa, et in unum coacta. Qui illam numem uestimat, et mensura, et partibus ; id
illi quod habet eximium , eripit. Quid autem est in beata vita eximium 3 quod plena est. Finis, ut i ino, edendi ,ibendique salictas est. Hic plus edit, ille minus; D quid refert 7 uterque tum satur est: hic plus bibit, ille minus; quid refert 7 uterque non sitit: hic pluribus annis vixit, hic paucioribus; nihil interest, si tam illum multi anni beatum secerunt, quam hunc pauci. Ille,
quem tu minus beatum vocas, non est beatus: non
potest nomen is iminui. re Qui sortis est, sine timore est; qui sine timore est,
Iud ea et mulis etc. Sie hum induces. sed adest in sine facies. vett. libri omnes; quot uita tamen Id uti dedere edd. vett. Uulgo i,lerique dein i,ost suti,nia Boni auii- iam illi : nudo illi rus. e. Schw.ei utit uel bum facies , quod rectius Inruere vulgo sci a itur talomitiuut alii. Vulgo abest tuitio Rer. mis. Stare.
600쪽
sine tristitia est; qDi sine tristitia est, beatus os t. DNosti in iram haec interrogatio est. Adversus harie sic respondete Conantur: Falsam nos rem et controversi OSam pro Consessa vindicare; eum, qui sortis est, sine limore os Se.
Quid 'hrgo inquit, sortis imminentia mala Ron lini - χιbit 7 istud dementis alienatique, non sortis est. Ille
Vero, inquit, moderatissime limel; sed in lotum extra metum non est. - Qui haec dicunt, rursus iii idem revolvuntur, ut illis virtutum loqo sint minora vitia. Nam qui tit et quidem , sed rarius et minNS, Don Cn-ret malitia, sed leviore vexatur, c At enim dementem puto, qui mala imminentia non eX timescit. o Verum est, quod dicis, si mala snnt; sed si scit, mala illa non CSSe, et unam tantum turpitudinem malum indicat: dobebit secure pericula aspicere, et aliis. timenda contemnere: aut , m Stulti et nmentis est, mala non timero,
quo quis prudentior est, hoc timebit magis ci Vt vobis, inquit, videtur, praebebit se. periculis sortis. v II in imo lnon timebit illa, sed vitabit: cautio illum decet, timor non decet. e Quid ergoy inquit: mortem, vincula, a 3 ignes, alia tela fortunae, non timebit ID Non: scit , enim , illa non esse mala, sed videri; Omnia istu hu-
itum ineu tibiis petieulis obiicere, Deilla timere videatur ptimebit illa , se Cui bit. Est Mitio, εὐλα6Ha , quam intui 'PPI ne baut Stoici, et sapietili concede- haut qtium metum m garent. CL Diog. Luxit. Il , iis . Us. I stloii. ad Arriata. II, 1 p. 3bo ed. Scliweigh. R. Quid ergo' inquit. Perliciam