장음표시 사용
501쪽
lium insta uiatiir denuo , Francis sub oculos Regis generosissim ξ dimicantibus. Et memorantur in primis Athenarum Dux Comestabilis, de Borbonius Dux , qui ad Regis latera sub extremum spiritum depusnarunt; in15spec stabatur ipse Rex tiliato paludamento refulgens , sertissimc omnium praedians, Philippusque filius, nouus Franciae Scipio , tenero corpusculo
quantum licebat obtegens patrem. Verum clim iniqua foret pugnae conditio , pedibus omnes Franci certarent, pateremque Anglis equitibus irrumpentibus, tandem agmen tertium victum ac fusiim est. De turbatum erat
vexillum Franciae, caesusqtie signifer Gotostediis Carnyus; ia inque hostis victor in Regem & filium irruebat. Vnus filius propugnabat patrem, ac tam eis gratii ter crucius , neglecta salute, de uno patre erat licitus, cum a Rege iubetur se dedere; coque facinore Audacis siue Imperterriti nomen adcptus est. Nihilominus Rex inuichiis animo confertam turbam disiciebat; audi bantur acclamantium voces , uti se dederet , i md comminantium moriciat, si cunctatur ; ille intrepidus versabat huc illuc gladium , seque admirabiliter tutabatur ; tandem accedenti propius Morcbequio equiti Atrebatensi , sinue Francum dicenti, caestu contradito , Rex d didit se ;nec sine periculo, irruente turba; detractusqtie est digito pretiosus carbunculus , quem gestabat, eo se iii uictum fore existimans ; male a lapillo securitate quaesita , quam a prudentia sua non praestaret. Post Regem captum , fuga Se caedes Francos obtriuit. In ipsa acie caesa sex millia, octingenti nobilitate praecipui , e proceribus multi, Dux Boibonius , COm cstabilis , Clermontius Maiestallus, Carnyus, Guillelmus Barrensis, Cauuaeus Epi L. copus pugnae tuba , Rupilis caldius, Sancerra , Lavallius ; ali ἱque plurimi. Nec ipse caedes campo stetit; victores insequuti fugientes ad portas Pictavii plures ceciderunt; occludentibus Picta hiiciasibus portas, ne simul victor admitteretur cum victis ; vidcntiitque qui scribunt occisa decem Francorum millia , numerum utriusque stragis meminisse. Captiuorum numerus propc immensus : in iis praeter Regem & filium emincbant, Ponti ui Comes, Comites Eusius & Longauilla fratres, Comites Tan caruillae, Daminartini, Vindocini, Iuliauillae, Androglienus Marescallus, & Sintraeus equos ccleberrimus ; caeteri tam stoquentes, ut Anglorum singulis quinque sexve fuerint ; pluresque dimissi sunt a victoribus, redemptionem pol liciti. Spoliorum opulentia supra fidum est ; cum Franci certatim quidquid domi pretiosum soret secum detulissent ; derelicta a victoribus multa ;vnae gemmae aurum & supellex argentea in praedam cesserunt. Estque illa clades post Cortracen scira Francis ignominiosissima , remeritatis . atque audaciae proles ; ut prodigio sit Francorum caecitas, & supra omnim fidem ; tam recenti cressiacae cladis memoria, nam decem anni duntaxat intcrcellerant in eodem modo , eadem amentia dimicauum, proiectam- qtie victoriam , quam unius dici cunctatio reportasset. At quam diuturna es lugenda serie calamitatum, suam proterviam atque in laniam luctati Rex ab Eduardo summa humanitate & rcuerentia exceptus, Burdegalam dii-ctus est , & aliquot post mense s Londimina ; Eduardo pariter humanissi inei amicissime Regem veluti hospitem accipiente ; sed ut est honestissima triumphi
502쪽
triumphi species victiuri Principem magna pompa deducere ; ita est victo IOANNas. luctuosum solatium praebere pompae materiam , & aliena gloria suam ornare milcriam. Verum hoc eucim par eximium fortuna composuit, Principes duos moderatione certantes; quippe Ioannes aduersitatem egregie tulit , altissimo animo , & ad calamitatis sensum impenetrabili; Anglis mirantibus vi istam in trophaeo suo fortunam : & Eduardus si pra votum felix , ita prosperitatem habuit in potestate , ut nec verbis nec factis elatior, ullatenus modestiam laeterit ; inio annitente Petrocorio Cardinale , in biennium concessit inducias, quasi nouae vi storiae semcntem sereret, ω prolapsium hostem nollet obruere. Praeterea Dauidem Scotia: Regem , iatri nono anno captiuum libertate donauit: an ratus supra mortalitatis fastigium este, duos simul Reges habere in custodia. Delphinus & fratres erepti Pictaviensis cladis periculo , se receperant XX. Parisios regni caput, unde in corpus reliquum ordo & regimen propaga- Pars os rciatur. Porro Delphinus in procella faria illima clauo se admouens, rerum administrationem suscipit, titulo Gubernatoris regni assismpto ; nam Regentis nomen visum inuidiosius. Primum duo erant monaciati maximi procuranda , Regis capti libertas , de dissicillimi belli gerendi ratio. Earum Ierum quia pecunia instrumentum & machina erat, regni Comitia indicit Parisiis; ratus in tanta calamitate iacminem esse, quin priuatis incommodis sit bleuatam rempublicam & ruina vindicatam vellet. Vertim secus quam existimauerat contigit. Legati ex singulis urbibus lecti , postquam Parisios conuenerunt ; a seditiosis& turbulentissimis viris in contraria studia impelluntur. Duo praecipue flammam ventilabant, Robertus Coccius Epis- Le Coq.copus Laudunensis, de Stephanus Marcellus urbi Parisiensi Praefectus , quem dicunt Morcatorum Praepositum: ij siue a Nauarri allectis corrupti pecunia , siue ambitione & cupiditate regiminis, pertraxerunt Comitia ad quaedam postulata quae Delphino facerent; antequam de subsidiis in regnum & bellum agerent. Erant ea; primum ut Consiliarios omnes &ministros amoueret, ac vocatos in iudicium condemnaret; deinde ut Na- rrae Regem libertati assereret ,regii sanguinis Principem, apiissimumque, qui ut tempora perturbata erant, cura & indu stria regnum subleuaret; postremo ut abrogato proris concilio , substitueret triginta scx alios, quos ipsi ex singulis ordinibus dicerent, iique uni de rebus publicis consulerentur. Delphinus ad eam tempestatem clauum inflectendum ratus, moram flagitat ad respondendum ; variisque cunctationibus rem procrastinando Comitia si luit, responsis in commodius tempus dilato. At quia urgebat necessitas praesens , sibi fidos reique publicae peramantes in singulas prouincias mittit, qui opem flagitarent, & auxilium in praesente in miseriam. Qui gnaviter fuit isti ossicio , pecuniam impetrant, quae triginta hominum millibus stipendio eilet, dum de libertate Rcgis amplius consultaretur. Et occitaniae ea in re memorabile in Princi pzm studium, cuius o. ia MI riuatis Comitiis, Armaniaco Comite moderante , decretum est, xc ad bel- R. .m sta-um nouem Equitum millia publica Ordinum stipe alerentur ; nev c dum dium. Rex hi custodia ageret, vir ullus aut mulier , aurum , argzntum , mar
503쪽
garitas, aut gemmas vesti adhiberet,iisve se ornaret; neve laeto colore si se indueret, aut vestimenta ad ornatum incideret ; Comoedis praeterea Mtibicinibus interdictis , rati laetitiae sensum pro peccato elic, dum Rex suus lugeret in carcere ; nec adeo priuatam esse calamitatem Principis , quin ad bonos subditos derivaretur. Eam porro laudem sibi Campani etiam vindicant. Delphinus post eas res utcunque stabilitas , Metas profectus est, ad inuisendum Carolum Imperatorem, auunculum suum, ut a sapientissimo de amantissimo Principe admodum iuuenis consilium atque opem exposceret. Et quidem in spem certam subleuatus est; verum per absentiam eius inualescit Pariliis factio,cogiturque Dux Andegavensis Delphini frater edictum abrogare, quod de moneta noua propositum erat 3, 6c ipse Delphinus ad tumultum regrestus,adigitur a seditiosis ad instauranda Comitia. Quibus euocatis , cum eadem de Ministris Regiis flagitarentur, & in ipsum Delphini palatium seditiosi secissent impetum, iisdem Coccio S: Marccllo instigato- ibus, amouentur veteres Consiliari I,& de republica meritissimi 3Petrus FG-rcstius Cacellarius Archiepiscopiis Rothomagenus, Simon Bussius in Par lamento Praeses primarius ; aliique, quibus fides & in regnum amor, fuit noxae & poenae . Ex ipso etiam Partamento plerique eiecti, sis brogatis in eorum locum, qui maxime omnium nouis rebus & Nauarro stl:derent. Dum Francia laborabat in capite,sua etiam lues membra diuexabat. Nam in Normannia Philippus Nauarii frater, adiuncto Goto fredo Harcurio, proditore illo percelebri, agros incendebat; & in Britannia Lancastrius expugnabat Rhedones;atque prouincias caeteras praedones diripiebant arrociter. Vnus famosissimus Amulphus, Cernotus e Phocenti Prouincia in proximas teriaras irrumpens , ac praecipue in Cavares,quos populatus,Pontificem Innocentium Auenione obsidet, eoque audaciam vir nefarius promouet, ut receptis a Pontifice quadraginta nummorum millibus, Auenionem admitti voluerit,ad Innocenti j inen iam accumbere,atque instar Principis a ciue ex acipi; non tantum impunitate parta flagitio, sed pompa & plausu. Harcurius intcrea proditionis geminae poenas luit, qui praelio forte conserto,suis profligatis , cum nec fugcre vellet nec dedere se , post caesis plurimos, 1c euriquam sortissime dimicans , consessus lanceis, in trophaeum suum incubuit. Et Lancastrius obsidionem Rhedonum soluit, siue induciis , siue Bertrandi Guc selini praeclara fortitudine ; quem Delphino Deus pugnatorem egregium instruebat, gente Britonem, Roberti Gue selini filium, adhuc adoles ccntcm, prim Eque tirocinio cfformantem , in quem mox euasit, Imperatorem clari silinum. Eas inter turbas fictio si Parisienses nondum quieuerant; duo adhuc ipsis erant conficienda, libcrtas Nauarri, utque Cocius Antistes in consilium Regis adscisceretur. Primum staus perficit, Ioanne P equinio Gubernatore Artesiae in suas partes abducto,qui falsis indiciis ab arce Artesia Nauar-riim Regem eripuit, deduxitque Ambianum ; alterum audacia ipsius Antistitis, qui suffragante Marcello Delphinum adegit ad euocanda tertium regni comitia. In iis eum seditiose , scd ad sensum populi accommoda te,de regni miseriis peroras ut, conquerens eas omnes ab iis qui ad consilia regia - adhibe.
504쪽
adhiberentur fluxisse, prouinciarum Legatis poscelitibus, admissus est in Delphini consilium , ac statim pro audacia principem locum inuasit. Prouecta in cupitum verticem ambitione; eam vi stabiliret, agit de reuocando in Aulam Nauatro; obtinetque haud aegre Reginis deprecantibus,ut ipsi fide publica ad veniendum Parilios caueretur. Venit isitur magno fautorum atque Nobilium comitatu , &in sancti Germani diuersans, iuub erigi pegmate ; unde quondam Regibus erat consuetudo spectandi duella publica , euocat populum ad concionem. Erat ille natura ad dicendum factus, imbutusque a puero eloquentiae facultate, lubricam artem parauerat flectendi animos, Sc ad nutus suos conuertendi. Iis subsidiis,& miseratione ex calamitate carceris implente exordium , immensam quae couolauerat plebem ad sitam mentem pertraxit. Parisios summis commendauit encomtis,
miserias carceris exaggerauit, causam demonstrauit, quod publici boni studiosus, Ioannis Regis administrationi intercessisset; tum fuse Franciae calamitates , tributa , caeter que ex bellis infortunia ad molliendos animos enarrauit; contumeliose de Ioanne de Eduardo loqtiutus , quos asseruit iniuste inualille in regnum , quod suum foret, se tamen iure suo decedere, ne nouo bello populares obrueret , satis sibi elle, si cum ipsis una contenderer, ad instaurandam publicam felicitatem , calamitatum causas abigendas , &libcrandam Franciam tyrannis saeuissimis. Haec grata in vulgus,magno Omnium plausu excepta , nouum regnum Nauarro conficiunt, singuli in tute lana eius confugiunt,tur nique se in potestatem ipsius venturos. Nec mora, Marcellus conuenit Delphinum, exposcitque vi Nauarro Regi postulata concedat, atque illico Laudunensis Delphini responsum occupans, dicit, ipsum paratum ad excipiendum Nauarrum. Ita Delphinus, inops Opis atque consili j, intus prodentinus qui Nauarro fauebant,foris urgente Marcello,&tumultu Parisiensium, pluribusque iactatus iniuriis, inuitus postulatis Na-
larri annuit. Primum ut sociorum cadauera quae etiamnum pendebant Rho- Omasi, refigerentur patibulo , & honeste tumularentur, restitutis bonis quae fiscus rapuerat, tum ut urbes dc castra quae in Normannia obtinuerat sibi redderentur, tertium ut pro iactura & incommodis grauibus numeraretur ingens pecunia, postremum ut quidquid egillet litteris publicis aboleretur. Iis impetratis, Rhotomagum Nauarrus contendit,ut urbes recipiret, ac patibulatos sepulchro conderet. Et quidem postremum id celebritate magna exequitur, habita oratione ad populum, qua proditores nefarios dicebat Martyres, qui mortem boni publici causa obiissent: verum alteru haud perficiebat, Praefectis urbium recusantibus eum admittere, dum Rex apud hostes captiuus ageret. Ea Praefectorum seu fides , seu contumacia necem propemodum Delphino consciuit, quippe Nauartus Praesectorum duritiam Delphini voluntatem interpretatus, eum veneno aggreditur,c quo vita quidem incolumis, sed diu perstitit in ualetudo, pilis & vnguibus decidentibus,
de toto corpore adeo imacrescente, ut sceleto propius videretur. Submitsus a Carolo aut inculo Medicus natione Germanus, inusto in brachium cau-rerio sanauit Principem, monuitque ubi fluere dc sineret, mortem affuturam. Nauarrus postquam animaduertit conualescere Principem , prohibitumque
505쪽
tumque succcllii in criminis, ad primam artem versus; Parisienses flabellis. incitat, do violata fide conqueritur , Norinannicas urbes nullas restitui;
palamqtie Delphinum lignat , qui promissis haud staret. Iam Parisiis gliscebat eam ob rem seditio , quam Marc llus ut incenderet, iubet omncm populum insignia noua induere ; ut capitia colore caeruleo rubroque distin silerent ; nam caeruleus Franciae , ruber Nauarrae conueniebat , hoc quasi vexillo furorem ad caedes proximas instruente. Nec unam plebem
agcbat in ania, Uniuersitatem ipsam invadit, coetum illum doctrina de de pietate percelebrcm ; a quae legati ad Delphinum missi, qui procaciter
Nauarro pro milia repraescia lari exposcerent, additaeque minae , si cunctaretur. Mox conceptam vesaniam vilius hominis caedes luci dudit. Quidam Macaeus Ioaruiem Baille tum Quaestorem Franciae cum necasset palatia , in aedem sancti Iacobi confugerat. Delphinus ratus originem mali comprimendam , mandat Roberto Clatomontano Marcscallo Normanniae , &Ioanni Catalaunensi Senescallo Campaniae, ut noctu sicarium c templo rapiant, poenaque iusta asticiant, illi Oblequuti ipsa nocte homi ncm ad patibulum adigunt. Postero die. visb cadauere, increscit vesania : exclamat populus, violatam immunitatem Ecclesiae , mortem insonti oblatam , vindicandam in auctores, qui Nauatri petitis iustissimis refragarentur. Marcellus arrepta occasione ,se ducem praestar, agitq; populum in Delphini palatium. Prima plebis victima Petrus Dacyus Ad uocatus Regius,qui in via occurrens discerpitur; tum furiissi in Palatium Regis inuad tint. Conuenerat Delphinus cum plerisque Procesibus in conclaue quod sancti Ludovici dicitur, agebatque de rebus ad Patrem in praesentia conscribendis, cum Marcellita selecta ii cariorum turba in conclaue penetrat, & Marescallos duos Cler- montium de Catalaunensem ad Delphini pedes obtruncat; cruore Cler- montii in Delphini os redundante. Quo surore Princeps perterritus; Ecquid, ait, Sanguinem Francia vultis lundere ' negauit Marcellus iussitque securo animo este ; tum caputium bicolor capiti suo dc tractum Delphino tradit ; quodque Delphinum tegebar, cinctum in roicum oblo letum , Ecauro distinctum , capiti suo imponit, totumlle diem in trophaeum violatae maiestatis gestat. Caesoriim cadauera triduum plebi fuerunt Iudibrio ; fidesque in Principem eum exitum nacta est ; adeo calus humanitatis incerti, ut virtuti asylum vel in amplexu amantis Principis non sit. Delphinus pauld post negotia praetexens, Compendium venit, seque tantisper furentiabus rapuit; incredibili altitudine animi , qui ad clauum staret tot inice
procellas; nec abiiceret se , quem eiicerent tui. Porro agitantem poenas in rebelles nouus tumultus distinuit, sua lue campos devastante , ne calamitate rura urbibus ecderem. Ad urbent Belloia
uacum , die festo aliquot rustici post quam incaluerant mero , de publicis rebus colloquentes, ut vulgo alibi et, dc plorata miscita Franciae , accersunt infortuni j causas a Nobilitate , qua insignes Regem suum in pugna Pict oiensi turpi ibcordia prodidi siem, & adhuc voluptatibus domi indulgerciar, in addictos rusticos exercerent saeua imperia , dum Ioannes in custodia esset; expertes publicae calamitatis; nisi quod siuguli Interreges serent, .
506쪽
& v stirparet sita qius hie in ditione tyrannidem. Ad has voces subita correpti insania , exclamant , delendam esse Nobili ratis illam progenicin , averruncandam luem a Francia , hominesque perdendos , qui nemini commodi , cunctis essent perniciosi & detestabilis. Nulla dictis mora , quae ad
manum erant arma corripiunt, fustes, furcas, falces; atque in Nobilis domum , quae serte occurrit, impetum faciunt, Franci Nobiles rure in casullis habitant, herum , coniugem, de libet os mactant. Confluunt rustici e proximo pago, & in aliud castrum irrumpunt similiter; statimque instar niuium accumulata praedantium mi ilitudine, terribilis factio in omnia castra ptrua dit. Ea dicta laque ria , ab eo quem sibi imposuerant ducem, cui Iacobus Bon homius erat Domen ; unde & Iacobi de Boni homines appellati; ac breui furor adeo inualuit, ut iam in Picardia , Artesia, de Bria; Nobiles omnes castellis pulsi sint, castella incensa , facultates dircptae , necati quamplitii mi, ingenti laeuitia de immanitate. Memoratur abominanda crudelitas ; com semel castro expugnato , captum Dominum induerunt in veru, ad ignc mallarunt, spectant v coniuge,quae post stupruivillatum, adacta est cocti mariti degustare carnes; tum in frusta concisi, proiecta est canibus pabulum. Atrocissima eius iodi tacta Nobiles omnes atque adto Pr
Ceres ad exscindendam reterrimam vomicam concitarant ; prima Mcidis strages praelusit caeteris. Eam in urbetra Dux Aurelianensis RPgis frater cum uxore secellerat, cuineam confugerant aliae matrona nobile S, circiter quadringentae, tutae ut rebamur munimentis urbis, de Principis dignitate. Dii
decim lacoboruin millia circa Parisios praedabantuξ, seque iis multi e plebe eupiditate praedae adiunxcrant, cum audito Meldis Nobilcs feminas agerc, continuo ad urbem spolia rapturi aduolant. Pleraeque urbium magno in Nobiles odio fauebant Rusticis; Meldcnses accedentibus portas apcriunt , excipiuntque aedibus turbam irruent cm : forum ibidem vibe in media est
admodum tutum, aedificia Matrona amne circiam ambiente ; eum in locum
1 e abdunt seminae, propugnantibus Fuxio Comite, de Boatum Principe , quae regio est in Aquitania. Commodum ij reuertebantur e Prussia, equitibus sexaginta stipantibus , compertoqite in via Nobilium feminarum periculo , digressi Meldas, se suamque operam ad vim repellendam obtulerant. Nec pal a vilissima turba forum oppugnari, per apertas portas crumpunt ; & armorum fulgore primum perculsos, mox sertitudine militari fractos, mactant, proterunt, fundunt, caesisque aut fluuio mersis plus septem millibus , caeteros in fugam agunt; ipsiqite urbi flammas subiiciunt , quaeram diros hospites excepillet. Aded suam cuique Natura artem ingenuit rbellum Nobilibus atque imperium, agriculturam Rusticis atque obsequium. I ii Picar3ia Delphinus eosdcm greges facinorosorum ni actabat, caesis viginti millibus , viro die secro Ioanni Baptistae ; Dominiis ille Cou-cyus instit tria per ditionem si iam venatione, belluas t terrimas ferio& sit Dpendio perimebat. Tandem eodem ania o quo exorta lues comprest, est , postquam Deo Ob Nobilium noxas sat poeta ae darum est, & noua tortorum crimina suis etiam poenis sunt obruta. Delphinus interea Regentem
se dixerat, suomie sigillo litteras publieas muniebat, hac inscriptione x
507쪽
Caroliis Primogenitus Regis Francoram , regni Regens ; Eiusque custodia in Ioarani Dorinalitio dederat; quanquam adhuc penes Laudimensem tota auctoritas foret. Oppressis Rusticis, plurimos Nobiles qui ad se confugerant sub fgnis retinens , adiunctoque ex Germania milite , validum constat exercitum , in quo triginta hominum millia recensita ; & ad delendam Parisiensem inistriam,ac Nauarrum sede imperii deturbandum, copias Omnes versus Pari si os ducit. Nauarrus per Delphini ab lentiam urbem ampli Dumam , Marcello fautore , ad nutum flectebat; dictus erat populi comitiis totius Regni Dux , machinis muros urbis instruxerat; Anglos euocauerat, quos commodis urbis locis imposuit; eductisque quatuor militum millibus, in Campaniam bellum intulerat. Delphino admoto , arcessitura Parisiensibus , quorum villae conflagrabant incendiis , instabatque iam fames propior, pago Carentonio ab Regiis capto , & imposito ponte quo gemini amnes fienarentur : ideo celeriter cum suis aduolat, turbamque pauidam studiose confirmat. Verum cum aliquoties erumpendo, per suorum stragem repelleretur,aduerteretque iam beneuolentiam vulgi senescere, seque ob illata incommoda iam odiosum, Sandionysitim recessit; urbi pacem aut auxilia valida curaturus. Illam nolens perfecit, modo quem minime omnium intendebat. Nam praeter infortunium prius, nouo facto Parisiensium odium concitat. Cum Delphino foedus tandem contraxerat, suis quidem rebus percommodum, pollicente multa Delphino , sed euentu difficile, cum recepisset cffecturum se, ut Parisienses trecenta nummorum millia ad rede nanionem Regis conferrent. Eam pecuniam ubi a ciuibus flagitat, vulgo fremere atque indignari; Eam esse Regis Nauarra in bonum publicum folicitudinem : ilium patrem patria , Parisiensium defensorem ; eo caras , studia , ct praeclara m missa vertere ; ut ipsesibi pararet conditiones pivgνα atque opulent in , at permo-
testas Parisiensibus, quoim facultatum sos diriperet;r , hana placere pacem beri trimorem; nec captis euenire posse acerbius , quam bonis spoliari. Ita Nauarri postillata reiecta, & ipse plenus taedii praesidium Anglicum Sandionysium
euocat. Eorum trecenti in urbe substiterant , chira rixa orta inuaduntur 1 populo, caedunturque multitudini impares ; iamque sexaginta necatis, propagabatur caedes in reliquos , nisi Marcellus aduolans ad tumultum sedandum , caeteros Anglos plebi obsequuturus condidi flet in carcerem. At nocte proxima ab eodem emissi, arcessitis Sandionysio s iis, Parisinos, quam multi extra muros occurrunt , obtruncat in viii dictae solatium. Excandescunt eis es, instantque Marcello vi se ducat in grallatores, cunctanti minantur, & nolentem in Anglos propellunt. Ille tandem prodit, ac lerter ducit in locum diuersum, reducitque nullo hostium viso. Agmen regrediebatur perturbatum nulloque ordine ; eum Angli , Marcell3 ad moniti aggrediuntur extremos , vincuntque haud aegre, nccatis sexcentis. Ideo in urbe tumultus incrcscit; Marcellum ciues proditionis insimulant; iamque palam ad reuocandii in Delphinum conspirant ,: accedunt viri probi, ac boni publici studiosi , proscindunt Nauarium : quantum in periculum urbem coniiceret, caetei que damna exaggerant; suntque auctores,
508쪽
ut appellent Delphini Elementiam, et iisque obseqilio se addic ut . Placet Io, istis, consilium , & deprecantibus Ioanna Regina , Legato Pontificis , atque Episcopo Parisienii, impetratur venia a Delphino , & praeter duodenos qui poscerentur ad poenam , urbi toti condonatum flagitium. Marcellus interea haud ignarus suo capite sancitum iri cum Delphino foedus , agit cum Nauarro, prodendae ac perdendae urbis hoc consilium init; ut nocte de tignata , portas sancti Antoni, & sancti Honorati ipse recluderet; An- .glos Nauarrosque admitteret ; tum simul in inimicorum caedes decurrerent , obtruncarent incautos, de nemine iam repugnante , Nauarruna Re
sena Franciae dicerent. Conspiratio com emanaret ad plures, quibusdam bonarum partium viris innotuit. Ili iis tres sempiterna digni memoria, Ioannes Mail lardus & Simon frater,ac Pepinus Ellartius, vindicauerunt urbem Des Estaris. Pernicie, magnamque gloriam magno periculo compararunt. Ip, a flagitij nocte, Ioannes Maillardus , comperto Marcellum hora duodecima iturum ad portam sancti Antonii, qua Nauarros admitteret, is sciccta amicorum
turba venturum occupat, & postmodum in accedensem rixa commota,
securi obtruncat; iuste dissilib capite quod tam praua consilia parui riebat; dein consertes disicit ; de continuo equo inscensis vexillum explicat liliarum ; signum si ustum Francis inclamans, quo sancti Dionysis nomine in Mom-jore
pugnam aguntur. Ciues eo chamore exciti, arma corripiunt, se duci adia DςM iungitiat, nullaque mora Mail lardo praeeunte ad portam sancti Honorati conuolant; alteram turmam a Marcello designatam ut Anglos exciperet timiliter inuadunt , necant aliquos, caeteros capiunt, urbique salutem de securitatem praestant. Prima luce Mail lardus conuocatos ciues docet quid proxima nocte actum sit, omniumque consensu qui capti erant damnatos,
Variis per urbem suppliciis necat.Tum bini Senatores ad Delphinum missi, qui orarent urbi ut parceret, expiatae proditorum caede , atque ipsi flagitanti plurimum se restitueret. Eoque die ingenti Omnium gratulatione urbe' M 'exceptus est , dc in Luparae castro diuersatus, mutatis animis, ad sanam mentem conuertis ; aded plebi nihil certum est, sed voluntas mutabilis, nulla boni malive con uitia. At Nauarrus spe regni deposita, in vindictam exarsit, auctisque per fautores copiis, postquam agros vallavit crudeliter;
castra atque urbes quae Matronam, Sequanam atque oesiam amnes co Ercebant, vi occupat aut proditione, strinsitque Parisios lento obsidio. Et furorem auxit, quod aliquanto pbst Parisienses Thomam Laditum ipsius Cancellarium , dum ab viro carcere in alium traducitur , humi protritum, nudum per taenosos vicos extrax crint , & in amnem proiecerant. Sed dum Nauarrus saeuam perniciem regno infert, mox nouo repcnte consilio , atque iniecto prope diuinitus cum Delphino rcconciliatur. Appetebat induciarum cum Anglo exitus , paxque bello deterior immi- XXIV nebar. Siquidem Ioannes Rex postquam Eduardo flagitanti in Franciam B Σώm ei: summum imperium obstitit diu : dixitque Caepius, non tanti esse libertatem An 'lo. Regis t Regni sernit in elui preιium foret, ratumque se meri in vinculis, ut in
Iibertate Dareia ageret, tandem diutinae captiuitati S pertae ius,in nouas con
509쪽
Glet ; sed ipsi tot pioviliciae detraherentur , ut in membra discerptae tenuis admoduni spes salutis sciret. Nam cum summo imperio tradebantur No manni, Coeno maria, Andeo aut , Turonenses , Pictones, Santones, Aquitani , & Vaseones; in Picardia praeter Calethim, Pontinium , Bononia, &Guinae , ut reliqua Francia interdicta Oceano , ceu ab ubere infans raptus, expirata ira breui videretur. Delphinus conuocatis comitiis eas foederis leges perlegit, & in exordio foederis obseruatum, indignari omnes maxime. quod Eduardus Francoriura te Regem appellaret, Ioannem vero Resem Franctim ; reicctumque omnium calculis instrum eiu una turpissimum ; bellum praeoptatum , atque ultro oblatae omnium facultates , ad allerendam Regni maiestatem. Ea Francorum constitati a sortissim simque consilium im-
Inutauit Nauarrum ; i ii e prosellus est ad procurandam patriae gloriam se commoda sua abiicere ; atque adeo pacem cum Delphino ferit ; iustis conditionibus ; ut sibi urbes quas ante bellum obtinuit let restituerentur , admirantibus multis peruerutatem animi repente conuersam , & diuino con- silio rem assignantibus ; aliis timori, cum Anglo se haud vellet permittere ,& Melodunum Regens obsideret, in quo tres Reginae , Ioanna Nauarrimatertera , Blanca soror , & Ioanna coniux, captiuitate haud - procul aberant: imo haud paucis existimantibus bonam mentem a pessimo Principe simulatam , animumque vitiis tam sic imbutum , halidquaquam pos. se virtuti patere. Eduardus postquam a Francis repudiatum est foedus,
constituit in eos deportare exercitum, tam numerosum , ut Regnum quod infringere pace non poterat, Marte obtineret. Ingentes eum in euentum instruxerat copias, excitaque omni Anglica nobilitate, ut quod obseruat
Froisi ardus, mulieres duntaxat & senes dimitterentur in Insula, paucique milites quibus arcium portuumque custodia riaderetur, ipse mille supra centum nauibus Dubri soluit, & Caletum appcllit integris copiis ; scribitque Villanius recensita in exercitu centum millia militum. Atque is adulto iam Autumno , sub hyemem imminentem , non Franciam modo sed ipsum coelum expugnaturus atque elementa , Caleto educit excrcitum ,& versus Campaniam mouet. In tria agmina dii pertiuerat copias ;primum agebat Comestabilis Marchiae Dominus , medium ipse Rex ; ρο- stremum Princeps Valliae , cum tribus fratribus , de selecto iuuentutis flore ;medium inter & postremum i meedimenta & commeatus sex mille curribus vehebantur ; obtinente immenium spatium tanto apparatu , & ante praedilium iam agente pompam victoriae . . Etenim Delphinus , cum ad eas vires repellendas deficeret miles , quidquid armatorum erat in munitas urbes coniecerat ; imitat iisque Fabium seruatorem patriae post Cannerassem pu- gnatu, calamitates Cressiacam Pictauicnsem prudenti sermidine persa- nabat: nec fuit agris inferenda vastatio, ita direptis supcriore bello per Naiiarrum, ut ad iumentorum pabulum ne herbula quidem superesset. Eduardus institutum iter Rhenios vertit, eo consilio ut capta urbe inauguraretur coelesti chri sinate , mincupatusquc Rex Franciae , i. am venerandiis in caeteras urbes admitteretur. Rhemos obtinebant Ioannes Cranus Archie
piscopias, Comes Porcianus, eius stat ex Hogo, aliique Nobiles, cum prae- ' 1idio
510쪽
1idio valido ; quorum Brtitudine post repressum primum Anglorum imperiim , caetcra hyems confecit, atque acerbitas tempestatis. Nam sub initium imbres assidui; tum niues frigidae, mox pruinar, gelu, & caeterae hyemis asperitates , sic adstrinxerant milites , continebantque in tabernaculis, nullis campis alimenta praebentibus, ut post alterum mensem Eduardus , obseslb quam obsidenti propior e post temporis & umentorum iacturam luetit castra. Tum lustrauit Campaniam , si quam urbem inde sensam corriperet : ita Catalaunum , Darum , Trecas, Sc Antis odorum praetergrellius, nulli bi ausus intentare obsidium , Temodurum expugnat, deflectitque ad Burgundiam, praedas quaesiturus ; quas postquam Burgundiae Dux redemit ducentis librarum millibus, versus Parisios retro iter flectit. Iam Nauarrae Rex nulla causa quam improbitatis infracto foedere bellum agitabat , opprimensque Normanniam , Delphinum & Parisienses premebat admodum ; chira Eduardus exercitum ad urbem admouet, lacessito ad pugnam Delphino. Ille se continens munimentis, nec quid Martis aleae permittens , retundebat hostem immotus; iam Francis suo magno malo prudentibus. Quamobrem Eduardus, cum eum nec ad pugnam cogere, nec urbem expugnare imminuto exercitu polici, recessit in Britanniam , militem instauraturiis; initoque nouo belli consilio, ut quando totam Franciam praeter urbes aliquot obtineret, iisdem alimenta eriperet, constituto ad singulas milite, qui obstructas agris excluderet , tam que vincerct , quae
Verum postquam abscessit Parisiis , Delphinus praesenti defunctus periculo,past us est Legatos Pontificios, quorum princeps Andromus Roquius Abbas Cluniacensis, ipsiim Eduardum de concilianda pace comi enire. Et primum repulsi asperrime, mox Lancastrio Duce in sententiam stram perducto , iptius sermone induratam Regis mentem emolliunt. Quippe Lan castrius aetate, affinitate , & sapientia ex rubus gcstis collecta, apud Principem potens , incertos belli insinuabat citentus. Nihil periculosius quam hostem victum ad extrema impellere ; seipse doceret, quis ad Cresiacum Pi- tauiumque vicisset I ingentes exercitus ab exiguis profligatos;quod istos temeritas, arrogantia or praesumptio ager mistos calamitas prudentiaque mater necessitas continerent sub signis ; iam re a Fra is victrices illas virtutes, transiuisse ad Anglos vitia ; visi contumacia accedat, in easdem clades haud di ulter inc-rant. At qua spes , cinam incerta , qua,n supra modum imme a , expugnandi
singulas toι munitas urbest cumque recens validusque exercitus , una Rhemorum urbes stra tentata , pene conciaerit i quantum temporis, quantum copiarum opus
ad cateras perdomandas erit Z Iam gloria satis tot victoriu partum , recederet dum tot adhuc laudes integra starent , nec se amplius inridenti for uua committeret I secura pace stabiliret parta , tumnioqite iam propior futtiria heredibus, certam ct iustam hereditatem pararet. Eius gen cris prudentissimis monitis Lancastrius Regis animum sensim inflectcbat, repugnantem tamen, ambitione perstante, quae Franciae regnum voto iam hauserat. Sed Deus consiliorum auctor , motorque mentium, nouo prodigio cumstantem Eduar- dum impellit in pacem. Agebat tunc in agro Carnutensi, diripiente cir-R r r 3 cum