장음표시 사용
531쪽
Vascones ; capti Felletonius, & ij quatuor quos dixi Proceres; ac post modii in Berge racuni deditioncm paciscitur. ita Rex Carolus victorias propagabat soris, dum limis vitae graitillimuin discrimen subiit. Rex Nauarrae aliquot ante annis pacem Vernoni iurauerat, & saepe in perfidia deprehensus ut fidem faceret, liberus duos in obsides dederat. Nihil tracteilus in faedus pcccauerat,ciun Icpcnte execrabili flagitio coali iam pacem diu cllit. Prospertiati Regis in Dialii limus, quam in dics stabiliri inspiceret, inuidia odium
ptimum e . naturae periacrlitatem vehementius inflammante , veneno tol-Lrc Rcgem aggreditur. Id ut perficiat, duos e domesticis donis illectos, in nefas immittit, persuadesque ut missi ad Regem specie famulandi liberis itiis, qui obsides in Francia erant, Regi toxicum praebcrciat ; cor uiri alter Sacerdos, alter Nobilis ; de ii adustria iccti, ut dignitas Originis &conditionis suspicionem omnem amotiere r. Is in consilio dc prchon si, &cquuleo torti, fatentur parricidium, authorem accusatri , ac testantur Naii arri in Regem odium nullo unquam pacto mitigari aut restingui polle. Poenis rei affecti, & in Nauartiam bellum extemplo tergeminum motum. Comestabili assigilata Normannia , Monspelium Duci Andegauciali, Nauarra ipsa Henrico Castellae Regi. Et quidem Comestabilis Ebroicensent Comitatum invadit socii citer , urbes omnes expugnat; praeter Ebroicas, quas postmodum Coucyus capit, Nauarrumque tota regione victor deturbat. Similiter Andegavensis Monspelium occupat, & ditionem urbi adiectam de depialsis Nauarri Magistratibus , vexillum Franciae crigit. Vcrsim aliquanto post cum a ciuibus pecuniam grandem cxigeret , ij seditione
commota, a Nauarris forsan inflammati, Magistratias a Duce constitii tos obtriuicant, ipsius Cancellarium , & Amanucia sena , Praefectum urbis, aliosque Regiarum partium octoginta, eorumque cadauera in puteos proiiciunt. Andegavensis alioquin ferocioris irae , atque imporciatis, tunc ad dirum facinus excandescens , reducto exercitu urbem sero poenitentem ingreditur, dignumque pro flagitio meditatur supplicium ; miserabili uiri spectaculo nusqtiam emollitus, nam Consules reste de collo pendente claues asscrebant, foeminae dc pueri lugubri habitu , ac voce supplici imisericordia in inclamabant in iubet singulos in palatium suum arma deferre. Id ubi est praestitum, imperat se in foro sistatu, in quo thcatrum erigitur, miles.
que dispositus, turbam ciuium accedentem , & terribili mortis facie trepidantem , ne quis effugiat circumambit,mox in theatrum Dux scandit,dixitque sententiam, qua urbs Mon spelium omnibus ornamentis & priiii legiis spoliatur, in aureorum centum & viginti millia , & stipendia militum damnatur, muri, turres &portae maiores euerti iami r ; sex celiti e ciuibus trucidantur, ducenti capite , totidem suspcndio , ignibus caeteri; omnium bona dimidia parte fisco addicuntur. Ad damnationem acerbam Cardinalis Luna opponebat preces ; is orabat, Clamentis nomine , qui post Gregorij mortem Pontificatu in partes distracto, agebar Auenione ; ut si reis minus ignoscere vellet, saltem viao die differret uapplicium , breui hac mora vires nec sibi deperituras, nec reis addendas, eo Pontificis precibus commodaret, ut nocte vita poenam prolataret. Rem tam letiem non ausi is denegare
532쪽
gare Princeps , reos in posterum diem dimittit, ambiguos an spem te- liuem in tempore tanto conciperent. Ipsa nocte , Principis ira dc ferbuit, primoque mane poenam commutauit, indicta leui pecunia , & seditioni, - - capitibus in mortem raptis, urbi caeterae indulsit. Ita generosis animis ira tempestas est , quam si mora excutiat, serenitas redit; gaudetque animus indemnis aliis , sibi restitui. Interim in Nauarra graue bellum exoriebatur. Henricus Castellae Rex κab Franco impulsus bellum indicit; nec causa deerat; quod Nauarrus exsuperiori foedere pecuniam pactus , Hispano adulteratam dederat, pro indole fraudulenta , & nunquam non fallente , etiam per ipsani pacem S
candoris commercium. Ille Petrum Mauricum Lugronij Praefectum inuitabat pretio, ut arcem proderet, finxitque permittente Henrico Martinus, ut Nauatrum se dantem in retia tandem apprehenderet ; sed cum is moemibus abstinuilliet, caeli quos imi riserat equites, ipse fuga elabitur; tunc promotum bellum; & Ioannes Henrici filius Pompeioncm cum exercitu venit, Guardia , Vcanaque arcibus captis. Illico ob udio Pompeloni admota , quae protracta longius bellum extinxit. Nam Nauarrus proscctus Bur- Ca .li I ..degalam,obtentisque subsidiis urbem communivit; praeterea Henricus Rex ra oris invitam amittit,reuocatusque Ioannes filius ad nouum regnum costitia cndum, pacem cum Nauarro sancit, reditque in Castellam. Eos inter motus turba - qiic Europae , Carolus Imperator in Franciam venit; id summopere ambiverat, siue conciliaturus inter Reges concordiam , sue Franciam sibi alteram patriam, nepotentaque charissimum inuisurus ; siue filio Venccnao cui unice studebat comparaturus Francorum beneuolentiam. Magnifice ac regie exceptus insccta pace in Germaniam rediit, memoraturqtie ipsius donum , quo duo in Delphinatibus castra Delphino concessit. Abrupta RG .a iaspe pacis, in bella grauius Reges incumbunt. An sium premebat Britanni ae su Britannia. Ducis ea lamitas, qui patria extorris, deiectuique imperio, in Flandria agebat; eum ut reduceret Lancastrius, cum valido exercitu , in Britanniam penetrat , senuinque sancti Maelo uti oppugnat. Ad urbem scrvandam , Comestabilis cum exercitu aduolat, & caltris locatis, ad ali cram Rencis ripam , conturbat hostem velitationibus, pugnae facultate semper intcr- dicta. Praeterea cum Mactouienses se egregie defenderent, hγόrusque instaret; Lancastrius soluit obsidium , copiasque multii in imminutas imponit nauibus, reuerisique in Angliam; Monsortio ad Flandrum vetcrem hospitem diuertente. Νlox Auraeum quod unum ex eius partibus stabat, ad Regem accessit.Ergo Rex totius Britanniae compos, ut victoriae fistigium addoret , rem instituit, quae 3c ipsam evellit victoriam , & euersiim Ducem Omplitudini primae resimiit; adeo fallax cst humanae mentis prudemtia. Nam Rex sentcntia Parium ob perduellionem Ducem damnat , Britanniamque Regno adiungit. Eo iudicio alienati Britonum animi, paucisque cxceptis quibus annuos sumptus Rex pendcbar, unanimi consensu Monsortius re- iocatur : cmni memoria prouinciam suam Duces habuisse , imo olim Regio titulo gubernatam ; non ferendum in alienum imperium traducatur , perstandtim ac moriendum in antlubimi utris ruitione , G ducenda ad nepotes ultimos per-V v v a fetustate
533쪽
petuit ite. Missias ad Monsortium Rohanius, datusque ab Anglo Hiici Cati-rclariis, veteranus nulcs, Icch.cque copiae, quarum ope momento in totam
Britanniam Dux adntilliis, praetor urbes paucas quas Franci tenebant, &copiosiim excrcitum instruebat in Angli a Bia quin gamius Regis paIruus, qvcm in Franciam duceret, auerteretque a Britannia vindicem. ille dum paratur ; Gud clinus aduolauerat in Britanniam , & Diu ano expugnato, contendebat bellum propagare, cum euocante Rege in Aquitaniam propcrat. Angli Duce Neouilla plures urbes receperant , & inualescebant in dies. Testandrius praedo famosus multas prouincias diripiebat, valida castra obtinc bat in singulis, in Aruernis , Ruthenis, Lemovicibus, Cadurcis, Gaballiis, Aginnatibus, & Bigerris ; Vent adoreum ceperat in Lena ovicum finibus cali ruin , & ab eo Bai degalam usque , sexaginta occupabat , tum arces, tum oppida, campos late opprimens , & pecuniarum pactionibus vexans, ut iam non praedo, sed tyrannus foret; Anglo fauente, atque subsidia minisi rante. Ad eum deturbandum urgente Andegavensi, designatus Guesclinus, qui iam multis castris inuasis, Castrum notium obsidebat , arcem Mimates inter atquc Anicium. iurauerat, se non discessurum quin castrum capcret; cum repentino morbo correptus, paucis diebus interit, eodemque die ob suis deditioncm pacti , claues in mortui feretrum deferunt , credo ut fides mortuo staret, quae vitio semper integra fuerat. In martis scitola natus propemodum atque crudi Ius , crat tamen prutantia ciuili & moderatione clarissim tis, ad nutum Principis altitudinem animi temperans ; a militaribus noxis alienus, saeuitiam & aualitiam ignorabat; imo & gloriam communicabat cum aliis, non tantum Principibus , sed &militibus, testatus eam seu caetera spolia in partes cedere ; at praeter eam,
nullas opes accumulabat , solitus dona , & beneficia Regia partiri in socios; idebassim cunctis charissimus, in summo gratiae & potentiae apice ,
quod rarissimum , sic inuidiam restinxerat, ut amori vivus , mortuus luctui sngulis fuerit. Rex acerbo dolore mortem prosequutus, illi indixit lemne funus, ae Regium , in sancti Dionysi j inter Regum Maillis Lea , ad tumulum quem sibi ipse erexerat. Nec Procerum ullus Comestabilis digni-ratcm admisit, quanquam a Rege appellati elsent,& Coucyus stirpi Regiae
amnis, de Sancerra Marescallus; affirmantibus cunctis, tam Iecenti Gues clini memoria , extinctum iri gesta caeterorum , & plus gloriae fore in eo admirando , quam in aemulando. Interea exercitus a Bia quin gamio scriptus Caletum aduenerat, & ducebant signa , veterani Duces Knollius , Persus, & Cauretaeus tot victoriis inclyti. Destinauerat Buquingam ius, in Britanniam applicare , ut Francorum reliquias, ab ea prouincia prorsus depelleret ; tum in Franciae caput victoi inuaderet. Sed magna clalle, quam Ioannes Castellae Rex miserat, a Britannia prohibitus , tuto & angusto freto Caletum transiuerat. Inde constituit in Britanniam trin rodi, pugnam conserere si se occasiodarct, late grallivit, prouinciasque totas deurere. Carolus primi conli-lis tenax , co maxime quod rapto Gue siclino mancus cssct propemodum, truncusque dextora, iubet Duces continere in urbibus millic ira, viam decurrenti
534쪽
curi emi hosti permittere, ac demum tergo instare , lentos carpere, & cibaria intercipere. Aderimat in exercitu Regio Duces, Burgundus , Borbonius, Barrensis, Lotharingus , & Viennii is Admiratius ; & ex iussu Regis tecti erant muris. Angli postqi iam Artesios , & Campanos vastavexant, Icauna transito pen trant in Coenomanos, vii de in Britanniam facile transgrederentur. Sartiri amnis transcurrit Coenomanos , ripamque
alteram Clitibnius munierat, ad hostem arcendum qua vadum fluuius patitur , palos infixerat, vallo & solla ripam absciderat, & ipse cum nobilibus e prouinciis proximis munitiones ductas propugnabat. Qila iter erat Angli ad vadum accedunt, mediique inter hostium copias , nam a fronte Clissonius , a tergo Principes cum excrcitu sequebantur , consilium a Drtitudine ineunt. Quippe in amnis alueum ultro praecipites , palos qua uncis refigunt, qua brachiis, & sagittas inter, quas balistaris Franci offundcbant, intrepidi ad munimenta decurrunt. Ea audacia Francis stuporem primum , dein trepidationem , mox fugam iniecit ; ipsisque transitum tutum per relicta vada consecit: Accessit ad corum salutem consti- ruendam , quod Principes, proceresque deserentes exercitum, celeriter Parisios conuolarunt, ad Regem inutiendum , qui grauissimo morbo decumbebat. Etenim is postquam e filuuium brachii sponte exaruit, memor fati proximi, quod olim eo signo Germanus medicus praesagierat, se ad mortem serio comparat, & sebri correptus, ad regnum , de se quae spectarent, diligenter componir, fratres arcessit, Duces Biturigum & Burgundiae, atque Borbonium Ducem sororium, Andegavensi omisib , quod praeseruidam indolem non amaret, rebusque Neapolitanis implicito haud fidendum crederet; arcessitis dat mandata consiliaque egregia , duo praesertim
accurate commendans, primum ut Delphino in Germania coniugem quaererent, ne Rex Analus praeriperet, eamque nationem adscisceret ri alterum
ut O litterium Clistonium Comestabilem dicerent, quem ipse exploraue rar, dignumque censebat tanto fastigio. Haec Rex prudentissimus, nescius Per eas portas prorupturam calamitatem in Franciam ; quas felicitati patefaciebat. Tum ducto Regni Regente Philippo Burgundo, Regis Borbonio, datisque in stipem pauperum ccntum siexaginta millibus florenorum ; anno aeratis quadragesimo quarto, pie & Christiane animam posuit; eodem anno quo Gue selinus obierat; ut simili Francia columnis ficinissimis destituta, propius ad praecipitium vergeret. Ille cst Carolus merito Sapiens nuncupatus , tantumque nomen impleuit meritis, consilio optimus, quod exigebat frequenter ab aliis , nulli mancipatus, quam rationi atque iustitiae. Habebat equites quos togatos & legum vocabat, quibus non pauciora quam armatis debere Regnum affirmabat. Praeclaras leges condidit; quarum una intemerata luit ad posteros, ut Reges anno decimo quarto, dic crentur maiores, de regnum ipsi administrarent; existimans Regi & Regno perniciosissimam luem esse, tutelam alterius. Idem appellatus est Diues, quod prudenti parsimonia , tot inter bellorum sumptus, aedificia priuata,& publica, quae multa erexit ; praeter erogatas liberaliter pecunias, in Nobiles, milites, atque egenos, dii odeuicies centum millia aureorum,
535쪽
in aerario reliquerit, nulla Regni. vexatione collecta. Erat illi mira affabilitas, qua conciliabat omnium animos, sagacitas in penetrandis aliorum consiliis, suis obtegendis, litterarum amans & studiosus, ad eloquentiam a natura factus, redigionis cultor atque pietatis ; ut nullum tot inter virtutes naeuum deprehendas. Elugenda vitae breuitas , quae fclicitatem Franciae tam citd rapuit : & obseruandum quam aequa sorte cum utroque Regno a Deo actum sit; nam Eduardus in Anglia rapto primo filio, puero regnum dimiserat, tribus patruis clauum occupantibus in Francia similitet Carolus , Guesclino praemortuo , quem Eduardo principi opponcbat, filio annorum duodecim, sub trium patruorum tiricla , an praeda, sceptrum committebat, aequa sanc lance, quam illic O calamitates Franciae depriment. In uestigabat Nobiles studiose , quos inopia premerct, iisque clam pecuniam largam submittebat, qua aes alienum persoluerent, suasque filias collocarent ; ne nobilitatis stirps illa deficeret, quam ornamcntum de
Recte a Sapiente Carolo constituta, Ludovici Andegavensis praeceps
ambitio conturbauit. Etenim & non vocatus adsuit morienti, & mortuisti premum reuellens arbitrium, Carolum Salio istum aerario praesec tum corripuit , coegitque pecuniam Resiam sibi tradere , tum palam in regi meliregni aspirauit ; sibi debitum affirmans, quod e Regis patruis natu maximus foret. Contra Burgundus atquc Borbo ilius obiiciebant tabulas Regis, quibus ipsi designabatitur tum Regis tum Regni tutores; amque contentio ad armat pectabat, euocato utrinque milite , cum Ioannes Maresius Aduocatus Regius rem proponit ad sepieiadam litem percommodam. Est auctor, ut qliando Rex ab decimo quarto anno distarct propius, regiii administrationem ipse susciperet; nullo Regente , ac ipsius nomine & sigillo
tabulae regiae munirentur. Contra vir grauis , magnaeqtie in Partamento aut horitatis, voluntatem mortui Regis opponit , sapientiam viri exaggerat, qui iram repente vicietur quod Zrudentiasumma constitvis istandum scriptis tabulis, operiendum designatum tempuι , rebusque praeponendos quos Rex aptesiasset. Cum dissensio iam inter togatos propagaretur , immineretque ciuile bellum grauissimum; tandem Burgi indo & Borbonio in publicum bonum de iure suo patientibus detrahi; Andegavensi Regni, armorum, atque aerari, administratio cessit , Regis institutio Burgundo & Borbonio ; Duci Biturigum Occitania & Aquitania traditae. Tum Oliverius ClitIbnus Come- stabilis dicitis. Ita turbae consopitae, & Rex ductus Rhemos. Nec obita sine motu inauguratio ; Duce Andegavens principem inter Pares locum ambiente , quem tanton ipse Rex Burgundo assignauit, quia Princeps inter Pares e sici, & id munus Parium ellet, non Ducum. Imo in conuiuio cum Andegavensis aliquo interuallo a Rege proximus consideret, Burgundus in interuallo sedile apposuit, ut undecumqtie staret integra dignitas Fcstam ceremoniam gratissima populis res excepit ; cdm Regis libcralitate ab omni tributo vectigali atque subsidio plebs liberata est , Reique omnes laeta Maiestatis donati venia. Eam ob rem Rex Dilectus vulgo nuncupatus , & studia plebis vehementer incensa, ad priuatum commodum resipicientis;
536쪽
cientis; nec cogitantis bonum publicum sine priuato incommodo stare non posse. Et euentus docuit praepostera liberalitate datum , quod extemplo reposcendum fuit. Laeta primordia Britanniae Ducem ad sinceram concordiam impulerunt : sit ad ebant Britones nobiles , in primis Rohanius, Rieusius & Rupe sortius, bello tandem delineret, & pacem subditis optatissimani daret; Regis adolescentis obtineri gratiam posse I sepulta odia'sm-
'nicitias cum Rege Carolo ; rationem habendam Britanniae , qua tot miseriis vexata 2 discerpta , e gitaret pacem Ur quietem; chariorem patriam esse quam Eduardi memoriam ; sat Anglorium beneficiis haslen s datum ; det catera sibi,fui1 ct patria , feratque posteros , quibus beneficiorum memoriam hereditariam linquat. Ad eas voces legati ab Rege missi accedunt, Episcopus Carnutensis, Chev re tisius, & praeses Cabiensis , foedusque obtinent; quo Dux Regem conueniret, flagitaret veniam, client clam profiteretur , amicitiam Anglicam eiuraret, ac pecuniam indictam solueret.Tum Rex ipsi urbes in Britannia restitueret , & Monfortiam ditionem , aliasque terras quas Regio fisco pater addixiliat , Mox Aligit nouo cum Britone foedere abscessierunt; Duxque Monsertius pacata Britannia tandem potitus est ; reuocara post annos plurimos tranquillitate atque concordia. Dein ad cumulandam
laetitiam , Anglus in siennium inducias pactus est , cum seditione domestica laboraret ; filiae statim contagio quodam porrecta in Franciam , primum calamitati sentem aperuit.Andegavensis cum in regni regimine unum intenderet, immensam undique pecuniam cumulare , unde cxpeditioni
Italicae seret satis, post ex liaustum aerarium, prima vectigalia restituebar, nouaque adiunxerat. Ea res clim acerbissima populo seret; recens beneficium tantae sentem laetitiae, obliterari illico atque expungi; ostensam spem quasi infantibus , atque illusis ficto splendore , imponi vera onera, pristinasque miserias. Haec cogitantibus Gandauensium occurrit exemplum, qui felici rebellione Comitem expulerant, seque ipsi magna criminum impunitate regebant. Parisiis primum a vilissimis capitum orta seditio. Veteramentarius in sorum prodit & facta concione plebem inflammat in vectiga. lium redemptores , agitque in ipsos , quorum aedcs aliquot direptae sunt, atque incensae. Accedit tumultui Muliercula propola olerum ; quae Urgente publicano ut duodecim' denarios in tributum solueret; sibi vim fieri exclamat , excitatque turbam Operariorum atque baiulorum, a quibus miser ille occiditur. Et ij statim delibato sanguine furorem concipiunt; aliumque mancipem in aede Sancti Iacobi obtruncant; tum Hugonem Aubrietum reum carcere effracto liberant, Duccmque ad insaniam regendam constituunt. Cum ad alias urbes iam propagaretur amentia I Rex Coucyuin
prudentia & authoritate insignem clam mittat Parisios; qui tertia sua plebem ab insania ad obsequium reuocet : Ille sagaciter in plebis consilia
atque coetus, sese insinuans, poenitentiam impetrat , promistaque vectigalium liberatione , Regem urbi restituit. Nocte proxima quatuordecim esseditiosis in amnem proiecti poena ultra inhibita ne malum recrudo iaceret; maxime cum urgeret Rhotomagensium seditio, qui mercatorem vi Regem dixerant & coronauerant; eiusque nomine edicta sci ipserant qui-
537쪽
CAxo bus tributa ormia extiirguebantur. At Rege accedente , seditiosis animusi v s VI. , rogata Venia & conccita, aliquot reorum in exemplum iusto suppi: cio datis. Ita praelusum domesticis malis, tirocinium miscriatum sequenti iam Francis ponentibus.
XIII. seditio potissimum ab exemplo Flandriae grassabatiar, ad quam suble-3 flum in irandam Rex se armis cinxit. Dum bella Carolum inter & Eduardum Fian Flandris. ciam atque Angliam acerbissimc diuelle baiit, pacata Flandria , atque omni bonorum copia diffluens, in voluptatum vi fit voraginem caecam imme gitur. Ludovicus Comes praeit exemplo caeteris , luxu , conuiuiis & liasti
ludiis otium terit; adeoque Flandri ad Principis instar sc fingunt , ut paucis annis intra ganeas & lupanaria, priuatis iurgiis, caesa numerentur Flandrorum quatuordecim millia, adeo voluptatum perniciosus est usus; per ea qua placent interimentium, & eunientium quae iubent scelera. Deinceps in corruptos flagitiis animos in iit rebellio , apex criminum atque insania popularis. Non est animus hic uniuersiam striem mali perscribere ;quomodo origo a Gandauentibus coepta; primum quatuor viris , seditionis Tribunis, Boii haeo, Boisio, Clerico, & Nuitaeo , tum Philippo Arte itella Iacobi illius ab Eduardo celeberrimi filio in Praesecium electo, atque
immanitatem Patris suscitante, malum inualuerit ; donec tandem victo Comite, atque profligato, Brugenses corripuerit, totam propemod&Didandriam hausirit. Ludovicus Comes in Franciam profugus, Sapicntem appellauerat, ope implorata , ad rebelles domandos ; scd frustra, cum Sapiens causattis bellum Anglicum, gauderet calamitate Comitis, quom ha- Duillet infensum viciatem prosperis, quique nuper vetante se Monsortitura profugum excepit Iet. Post obitum Sapientis Artauella conscii piis centum hominum millibus Alde nardam munitissimam urbem obsidcbat, cumque tiro tracta obsidione , rc bellos in proximos agros excurrerent, & Nobitum castra euerterent, aliquot imprudenter in agrum Tornacensem , qui erat Franciae, inuadunt, praedamque hinc agitiar. Philippus Flandri gener, Occasionem diu captatam arripiens , audacia rubcilium exaggerata , Rc si autor est & vehementer suadet, ut facinorosura amentiam picetat. Perducto in sententiam suam Bituricense, nam abcrat Alidegauciass , haud aegie Regem in bellum impellit. Erat adoli scelui iam a teneris martia indoles , Ollio a patre tentata iam atque demonstrata ; quippe infans; obiectis simul corona S galea, illa neglecta hanc ardenter rapuerat, & arma ad corpusculi modum fabrefacta triduebat libenter. inare peisuasus Partamentum Compendium vocat, & cum dissicilius Procures assciuircntiir , atque incommoda multa obiicerent; refutabat obiecta Rex ipse, repolrebatque haec verba; ita ita, eriti audet nihil,comparat nihil. Sic bcllum decretum cst , Abub t,gi. Regemque incendit, Oblatus in iis nis Ceruus alatus , quo 'ipse vectus , praeclariam in acre exerceret aucupium , unde Ceruus volans linic in tesseram suit, scutoque Franciae Ceruos alatos in sules a adiunxit; appictis tribuq duntaxat liliis , cum anica plura incerto numero sparsa esset. t. Venam etiam cerinam ingentcm ceperat, magna bruti admiratione, cuius collum vinciebat torquis ex inaura.O aere,cum hac epigraphe i Hoc me Cesar donatiis Ad
538쪽
Ad fama exercitus Artauella haudquaquam tertitus, Lisa amne se muniens, coelique atque sisti intemperie ; iam enim Nouember mensis incoeperat; abrumpi pontes Praeter duos iubet, ad oppida Cominium atque Variae stonum , quibus validum immittit praesidium ; & mox eosdem aduentanti biis Francis effringi imperat. Regius exercitus in paludosum solum luctatus , tandem ad custoditos pontes euasit, quos Comestabilis cum abruptos videt, tumidumque amnem intercipere transitum, haeret ambiguus, in quam partem se vertat, tam intercluso aditu , quam probroso reditu. Versantem in ancipiti Procerum quorundam expedivit temeritas. Sancyus , Ioannes Royus, & Henricus Maunius, dimidia infra pontem Cominaeum leuca, sua quisque cymbula in oppositam ripam occulti transmittunt, seque abdunt in aliae tum proximum , opportunitatem operientes ; iamque sexaginta nobilitate illustres transierant, cum Comestabilis de re admonitus , mittit Rieusium amnem suum exploratum , quidnam audaces illi cogitarent. At Rieusius militari gloria rapiente consilium, eadem cynabula amnem transit, eiusque exemplo clarissimi proceres, Rhoanius, Lavallius Longa uilla, To-uartius, Bel manerius, aliique , &ipse Sancerra Marescallus, praepollente impetu, Fraucis adeo proprio atque innato. Comestabilis renuntiato Procerum transitu , ut promoueret audaciam, quam vetare non integrum erat,
iubct ad pomis exitum distrahi hostem, telis, saxis, globisque igneis, dum
cymbis quibus arbitrium esset transimittereiar. Petrus Boisius Arta uellae Praesectus, pontem & Cominaeum defendebat, nec eum transitus Francorum latuit; sed cum immineret nox , praestolatus est lucem , qua Francos
nocturno frigore adstrictos facile profligaret. Et vero ipsam noctem Franci magnis incommodis peregerunt, luto & aquis magnam partem immersi , nullo cibo recreati aut semno, aura noctis frigidiore vexati, perstiterunt vigiles , & sub primam lucem Boisium notis viarum compendiis decurrentem inspiciunt. Committitur praelium , Flandrique quanquam e cohortibus lem vincuntur, Boisius salicius aegre a suis pugnae eripitur,& Brugas desertum, caesa quatuor hostium millia , via Francis permisia , ac refecto ponte, Rex
cum toto exercitu amnem transmittit. Mox captum Cominaeum, & praeda miles oppletus. Caeterae urbes , Ypra, Callictum, Furnae, Donquerca, Gra- uelinga, Regi ultro delatis in castra clauibus patuerunt. Artauella hoc exemplo nusquam pcrterritus confirmat audaciam, palamque exultans, quod Nobiles cunctos E tota Francia Optata sors in sua retia induisset, indicto per omnes urbes delectu , Harsellam legatum cum parte copiarum ad Aldenardam dimittit; ipse cum sexaginta hominum millibus, ad Francos properat ad Rosebeccam oppidum , dimidia Brugis leuci, inter aquas,imbres & frigora, castris positis incommodissime assi xos. Franci in spem pugnae erecti, solutis castris hosti occurrunt, pugnaque ad
Aureum- montem conseritur, inflammatis utrinque animis. Petrus Villerius
Ori flammam ferebat; primam aciem ex Britonibus, de Normannis conflatam ducebat Comestabilis;aderantque Marcscalli duo Sancerra & Blainuit la ; regebatque alas Comes Flandriae cum sexdecim homininn millibus ;agebat agmen medium Rex ipse , anno decimoquarto nondum impleto , Tom. I. X x x comi
539쪽
-- coinitantibus patruis Burgundo & Biturige,& Borbonio aliunctulo, Coucyo, CARQ Albretio carcerisq; Procciibus in agmine postremo Comites Blesensis, Sancti, V VI Pauli,Harcurius, Castilionius,& Fura; ij ςquum imperi u obtinebat,milit uinque Oi tu numerum implebant sexagit ita equitum millia, praeter pedirem. Et constitutum ut cum primum agmen inueheretur, ad latera secundum &teritu imiolarent simul,ut obrutum hostem omni ex parte concideret. Fuit-rue bono omini acceptum; primum quod ubi ad pugnam explicata est Ori-amma,disiectae suiu nebulae, & aeri parta mira serenitas ; tum quod albus columbus postquam diutius super agmina imperterritus volitauit, alteri evexillis regiis insedit, tumultu tanto nusquam efferatus. Contra Artauella, memor palmae Brugensis, pari modo aciem in unicum agmen instruit; milit que allocutus, spe ingenti facta victoriae, iubet Nobiles omnes pro- Auno 1, 8 i. cercique interimi, salute nemini praeter Regem permissa, cui ob iuniorem aetatem parcitum vellet, quemque Gandaui suo more post institueret. Haec stulta audacia postquam effudit, ita Flandros componit, ut densis ordinibus pugnam inirent, altero brachio adstricti inuicem , altero expediti ad praelium. Ita dispositi e Monte-aureo se in plana demittunt, graui errore, cum tuto loco expectare hostem possent atque depellere. Primo impetu
acerrime dimicatur, statimque ad lanceas atque enses ventum, Francis
sagittarios Genuenses amouentibus ,& tela inter hostilia procurrentibus. N cc diu Flandrorum audacia fortitudini Francorum par fuit ; a fronte Mad latera ferro decerpti; cum primi ordines regrederentur in posteriores; sic tota acies in arctum redacta est, ut omnes immoti in eodem vestigio,
manibus pedibusque propemodum alligatis , hostium ferro duntaxat patuerint ; imo sibi prae angustia spatij perniciosi , se aggesti in cumulos
suffocabant, & spiritum illibati ferro praecludebant. Ita pugna breui tempore in cladem versa, maxime ubi postremi ordines se in fugam dederunt, tune caeteri Franco pedite nullo negotio , vel obtriti clauis , vel ferro deleti. Caesia scribuntur quadraginta Flandrorum millia , in quibus nouem Gandauensium millia.Ipse Artauella suorum turba oppressus interiit, & in fossa repertus est, accumulata super cohorte Gandauensium ; ut Gigantiuninstar pugnantium in Deos , qua scandebat mole, ea oppressus sit. Rex quaestum cadauer arbori assisi iussit. E Francis quadraginta desiderati sent; ut profectos in lanienam potius quam praelium dicas. Postero die Cortra- cum inuasit victor exercitus ; capitimque extemplo oppidum , atque dire
plum ; imo incensum, praeclaraeque aedes verse in cineres. Rex audito aia seruari in maiori aede calcaria aurea , Cortracensis cladis monumenta, de
4uot annis magno plausuli ciuibus memoriam celebrari , iussit ciuitatem ammis aboleri, ne suae gentis in posteris extaret opprobrium ; quanquam inutiliter saxa inflammantur , clim memoria perstat, & post erutas moles in mentibus hominum trophaeum superest. Alde nardae illico luta obsidio ; Boisius & perduelles qui superfuerant Gandauum se receperunt, Brugae urbesque aliae in deditionem acceptae , in quod perseuerauit in scelere , nec a Rege expugnari iam adulta hyeme potuit , praeterquam quod auocabatur Parisios Francus,nata domi peste,dum aliena exscinderet. Restituta by , Ira
540쪽
Restituta eram in Francia vectigalia,& exigebantur paulo acerbius , Nobilibus profectis cum Rege in Flandricum bellum , plebs dun axat ci- i , vivesque in urbibus agrisque haeserant , qui maxime , nobilitate immuni,
tributorum onere premebantur. Ii memores calamitatum quas sub Phi- . . ..
lippo & Ioanne Regibus exhauserant, & reuocato in NobIles odio , quo- Pa,isii ιημ. mrum auaritiam & stuperbiam inculabant, statuunt ii lgum excutere, amoliri seditio. atque extinguere infensas illas nobilium stirpes , atque inducere nouum regiminis genus, quo Optimates administrarent respublicas, suisque fortunas procurarent ipsi atque promouerent. Id consilium Parisiis natum, subito in proximas Vrbes propagatum est, Rhotomagum , Rhemos, Aureliam , Trecas, Senones , Antisiodorum , serpebitque ulterius , magno publici boni illicio ; i mque Parisienses in communem , ut dicebant, libertatem intenti, palam omnia comparabant ad rebellionem. Primum omne armorum genus redimunt atque accumulant, loricas,lanceas,enses,saris Ias; ac praecipue ingentem malleorum ex ferro numerum, squadraginta millia scribunt fabricata,) quibus equitum galeas perfringerent ac comminuerent; cumque iis armis gloriarentur potissimum, hinc nuncupati sunt Malleato Ies. Dcin arces regias euertere statuunt, Pulchritudinem in saltu Vicenna M llo rum , Luparam & Bastillam, quae suae urbi compedes poneren ; Et Ca- ci uese . stelleio in ipsa urbe diruto , festinabant ad alia, nisi a ciue , cui Flamandus nomen, pressius Riror esset , dum certiora de Flandrensi bello renuntiarentur. Nam cum Gan. auentibus communicabant consilia , natiuamque insaniam spe alebant, foueb ntque literis. Iamque ut prodiret malum , praeter unum ducem nihil deerat , ad eb vel in anarchia monarchia regnat, &pluribus regnum abolentibus semper Rege opus est. Ea post deuictos Flandros Regem in Franciam reuocant ; ideo parte copiarum relicti in Belgio, partem adducit , & in magno comitatu Procerum Compendium venit. Dum Parisios accedit propius, ciues ut metum aduentanti incuterent, prodeunt armati triginta millia , in speciem pompae , atque honoris, reuera terribiles Sc minarum pleni. At Rex Burgeti substitit, nec eos passus in conspectum venire, quatuor Proceres mittit, qui rogarent quam ob causam armati prodirent, iuberentque in siua quemque tecta abscedere. Obtemperant cives , nemine turbam inconditam ad perducendum sceliis regente, de maiestate Regia iam frangente audaciam ; postquam repressi sunt, & conceptum metum intulerunt urbi; Rex cum Ducibus, Patruis, Proceribus, cataphractis equitibus urbi silccedit incedebant equites pedibus , pars Regem antecedebat , pars subsequcbatur, incoepitque poena ad S. Dionysii portam , quam Rex subiens iubet tolli cardinibus, euelli septa, idemque effici in portis caeteris; ut spoliata ciuitas portarum claustris , pateret omnibus, iamqtie esset pagi instar ignobilis. Pergenti Rcgi mercatorum Praepositus, Consulesque occurrunt, gratulaturi victoriam; iis inauditis, & contemptim repulsis , ad Dei para: aedem Carolus tendit, supplexque gratiis ob victoriam actis,uexillum regium Virgini donat,quod ad pugnam explicauerat. Dein se Luparam recipit. Patrui interea DuxqueBOrbonius, vicos singulos decurrunt , catenas ferreas quibus claudebantur X x x a vicozum