장음표시 사용
321쪽
-ss RELIGIO. Cap. XV. quodque genus, non in Verbis modo . sed etiam in Factis spectari potest. Verbis autem laudamus celebramusque tun C, quando sit per propositionem , sive dogmaticὴ, hoc est, per attributa , sive nomina, quod enunciative & Categorycὲ laudare vel celebrare dici potest: ; ut cum dicimus illum quem honoramus esse liberalem, fortem, sapientem. Factis Vero, quando fit per consequens, sive per hypothesin , ut gratiarum actione, quae bonitatem ; obedientia, quae poten tiam ; congratulatione, Uaae Delicitatem Et esse
supponit. XI. Sive autem verbis, sive fa fin
aliquem celebrare velimus, inveniemus alia quae honorem apud omnes significant, qualia sunt inter attributa, nomina virtutum & potentiarum generalia, quae in malam partem accipi non possunt. Ut Bonus, Pulcher, Fortis, Iussus,& similia. Inter actiones autem Obedien-
tia, Gratiarum actio , preces, aliaque ejus generis, quibus agnitio potentiae &virtutis semper subintelligitur. Alia quae honorem apud quosdam significant , apud alios vero contumeliam, vel neu-rrum; qualia sunt in Attributis nomina quae ad virtutes vel vitia, honesta vel inhonesta, pro diversitate opinionum di-
322쪽
Cap. XV. RELIGIO. 2ς verse reseruntur; ut quod occiderit inimicum ; quod fugerit; quod sit Philosophus; quod Orator, & similia, quae apud
alios in honore, aliis contem tui habe tur : in factis, ea quae dependent a consuetudine loci , vel praescriptis legum civilium; ut inter salutandum caput nudare , calceos deponere, corpus inclinare, stantem, prostratum; vel genibus innixum aliquid petere , ceremoniarum sormulae, & similia. Cultus autem ille qui apud omnes & semper honorificus est, naturalis; alter vero qui
loca & mores sequitur , Arbitrarius dici potest. XII. Porro Cultus esse potest Im- i' peratus; scilicet jussu ejus qui colitur ;&' potest spontanem, nimirum taliSoonta- qualis videbitur colenti. si Imperatus , n μην. actiones quae adhibentur, non significant honorem ut tales, Ied ut imperata e significant enim obedientiam immediate , obedientia potentiam, ita ut cultus imperatus consistat obedientia; spontaneus sola natura actionum sit honorificus ;quae si honoris significativae sint apud
spectantes, cultus, aliter contumelia est.
Rursus cultus vel publicus, vel privatus esse potest ;publicus autem spontaneus esse respectu colentium singulorum non M a PO
323쪽
Cap.XV. RELIGIO. 16 modo sibi vel amore vel metu obedien- res reddat. XIV. Ut sciamus autem, quem cuiarum Dei assignet ratio naturalis,incipiamus ab attributis; ubi inprimis manifestum est attribuendam ei esse exsistem xiam. Voluntas enim honorandi eum, quem non putamus esse , nulla esse po
test. Deinde Philosophos qui ipsum mundum,vel mundi animam id est pa tem dixerunt esse Deum, idigne de Deo
loquutos esse ; non enim quicquam ei attribuunt, sed omnino esse negant rnam per nomen illud, Deus, intelligitur mundi causa; dicentes autem mundum esse Deum, dicunt nullam esse ejus causam , hoc est, Deum non esse. Similiter eos qui mundum non creatum, sed aete num esse asserunt quoniam aeterni Causa esse . non potest , causam mundi esse, id est, Deum esse negare. Indigne item de Deo sentire , qui otium ipsi attribuentes , mundi generisque humani
regimen eidem auferunt. Nam ut omnipotentem esse fateantur, si tamen inseriora haec non curet, locum habet apud eos tritum illud: quodsupra nos,nihi ad nos ; cumque non sit, propter quod eum ament, aut timeant, illis certe est in quam non exsisteret. Praeterea in stiri
324쪽
: o RELIGIO. Cap. XV. butis quae significant magnitudinem lepotentiam: ea quae finitum, seu dete minatum aliquod significant, minimesgna esse animi honorantis ; non enim Deum digne honoramus, si minus ei
potentia aut magnitudinis attribuimus quam possiimus. Finitum autem omne
minus est quam possumus; finito enim majus semper assignariti attribui facillime potest. Non igitur Deo tribuetur figura , omnis enim figura finita ; neque
dicetur concipi, sive comprehendi imaginatione , vel quacunque facultate animae nostrae; quicquid enim concipimus, finitum est. Et quamquam vox haec im itum significet conceptum animi , non tamen sequitur conceptum nobis aliquem esse rei infinita quando enim dicimus aliquid esse infinitum , non aliquid in re significamus, sed impotentiam
in animo nostro; tanquam si diceremus nescire nos, an 8c ubi terminetur. Neque dici de Deo honorifice , quod idea
ejus animo nostro insit, idea enim conceptus noster est, conceptus autem nisi
finiti non est. Neque quod habeat parres , aut quod sit totum aliquid , quae attributa quoque sinitorum sunt. Neque quod in loco aliquo sit. io loco enim
non est, nisi quod undiquaque fines He
325쪽
Cap. xv. RELIGIO. 27 et terminos habeat magnitudinis. neque quod moveatur aut quiescat, utrumque
enim supponit esse in loco. Neque plures esse Deos, quia nec plura infinita. Porro circa attributa Felicitatis , indi-gaa Deo ea esse quae significant dolorem nisi intelligantur, non pro affectu , sed per metonymiam pro effectu qualia
sunt poenitentia, ira,misericordia: vel egestatem, ut appetitus, spes, concupiscentia: dc amor ille , qui-cupido dicitur; signa enim indigentia sunt, cum intelligi non possit, ut quis appetat, speret, cupiatve, nisi ea quibus caret, indigetque. velfacultatem passivam; pati enim potentiae
limitatae est, &quae dependet ab alio. Quando igitur attribuimus Deo volvu-tatem , non est intelligenda similis nostra: qui appetitus rationalis dicitur. Deus enim si appetat,indiget; quod comtumelia est dicere; sed supponendum est aliquid analogum quod concipere non possumus. Similiter quando attribuimus ei visionem de caeteros sensuum actus,vel mentiam & intellectum,quae in nobis nihil aliud sunt, quam suscitatus a rebus
externis organa prementibus animi tumultus , non est putandum aliquid tale accidere Deo; signum enim est poten'
326쪽
- beatissimum. Illum igitur qui nolit attribuere Deo alia nomina, quam jubet ratio , oportet uti nominibus, quae vel negativa sunt, ut infinitus, Aternus, imcomprehensi ibis, vel su perlati va, ut optis mus , moximus , fortissimus , &e. vel indefinita, ut bonms, justus, fori is, crea- r , rex He similia; eo sentu , ut non
velimus , quid sit dicere, quod esset
eum limitibus nostrae pharItasiae circumscribere ; sed propriam admirationem,& obedientiam confiteri, quod limmilitatis est, & proprium animi honinuantis , quandum podest. Uni m enim
ratio diitat natura significativum minomen, exsistens, sive simpliciter, quod
es , unumque relationis ad nos, nempe Deus, quo continetur de Rex, o Dominus, Sc Pater XV. Circa actiones externas quibi η'mot Deus colendus est quemadmodum Sc uiuest, circa attributu) generali tu mum rationis praeceptum est, ut sint signa animi honorantis; iub quo continentur, Primo , preces. Ωγι fingit secros auro υet marmore vultu , Non facit iee Deos; qui Rogat, ide facit. Sunt enim preces signa spei; spes vero potentu id bonitatis diWLuae agnitio est.
Secundo, Gratiarum actio,quae ejus-
dem cultus exhibetur naturali. era
327쪽
dem affectus signum est , nisi quod beneficium antecedant preces , gratia consequinutur.
Tertio, Dona, id est oblationes &μ-
erificia, sunt enim Gratiarum actiones. Quarto , Nou jurare per alium. Est enim juramentum hominis contra seipsum, si fallat, irae imprecati ejus , qui& scire, utrum fefelleria necne ; d. punire quamvis potentem potest. Id quod solius Dei est. Siquidem enim Homo aliquis esset, cui neque abscondi subditorum suorum malitia, neque resistere potentia humana posset , sussiceret fides data, sine juramento quae violata pose set ab Homine vindicari neque igitur j
Quinto , De Deo considerate loqui
Signum enim TFmoris est; Timor autem Potentia consessio est. Sequitur ex pradicepto hoc non esse utendum Dei nomine temere, aut frustra; utrumque enim inconsideratum est. Non esse iurandum ubi non es opus; est enim frustra. Opus a tem non est nisi inter civitates ad vitandum , vel tollendum certamen per Vim,
quod oriri necesse est, ubi promissis fides deest, vel in civitate ad judiciorum certitudinem. Item non esse disputandum de divina natura. Suppositum enim
328쪽
est, in regno Dei naturali seu ratione o-knnia inquiri, hoc est , ex principiis
scientiae naturalis .His autem tantum abest, ut sciamus naturam Dei, ut ne quidem nostri corporis , aut cujusq; creatu
rae proprietates satis assequi possimus. Ex hujusmodi igitur disputationibus nihil provenit, praeterquam quod ad modulum conceptionum nostrarum nomina divinae majestati temere imponamus. Sequitur quoque squod attinet aiujus Regni Dei inconsideratam & teme- . rariam loquutionem esse eorum qui dicunt, Hoc vel iPud non consistere cumjustitiἀ divina. Nam & homines contu- meliae ducunt si filii sui jus eorum disputent, aut justitiam aliter quam imperatis suis metiantur.
Sexto, in Precibus, Gratiarum actionibus, crificiisque quidquid exhibetur, oportere esse in seuo genere optimum, o honoris significativum; nimirum orationem esse non subitam , aut levem , aut plebejam , sed pulchram & bene compositam. nam etsi absurdum erat, quod Ethnici Deum sub imagine colerent,non tamen a ratione alienum erat, quod carminibus , & musica in sacris uterentur- Item rictimas pulchras, & Douaria m
IV ς', di quae aguntur, vel submissionis
329쪽
vel gratitudinis significativa, vel beneficiorum acceptorum memorativa esse; proficiscuntur enim haec omnia a studio honorandi.
Septimo, Deum non solum secreto,sed palam ct publice in conspectis hominum
coli oportere. Etenim Cultus eo maxime
placet, ut dictum est supra, articulo I 3. quod gignat honorem in aliis. Nisi ergo alii videant, quod in cultu gratissimum
est perit. Postremo , summo conatu observandas esse leges naturales. Etenim Domini imperium parvi pendere, superat omnes alias contumelias; sicut&ὰ contrario, omnibus sacrificiis acceptior est obedientia. Atque hae sunt legum n turalium circa cultum Dei praecipue , earum inquam) quas dictat ratio hominibus singulis. Totis autem civitatibus ,.quarum unaquaeque una est Per na,eadem Ratio naturalis praeterea imperat Cultus Publici uniformitatem. Nam quae actiones fiunt a singulis secundum rationem privatam , eae civitatis actiones non sunt, neque ergo civitatis cultus,
quod autem fit a civitate fieri intelligitur ejus, vel eorum qui summum habent imperium, ideoque consensu civium mmul omnium, id est, uniformiter. X VI, Leges naturales circa cultum In reginaa 6 divi- Σιi --
330쪽
RELIGIO. Cap.M. νβ'ti, divinum , quae praecedente articulo nu- Vi μ merantur , signa honoris naturalia ran' Puse ekhiberi praecipiunt. Consideran Dbitu dum autem est , duo esse genera n gno-ituere rum οῦ alterum Naturalium, alterumrbitri.' Pactitiorum, sive ex constituto expres
so, vel tacito. Quoniam jam in omni lingua , Nominum sive A estationum
usus ex constituto oritur , etiam ex Con
stituto poterit mutari. Quod enim dependet & vim suam derivat a voluntate hominum, eorundem consenrientium voluntate mutari, vel aboleri potest. Nomina ergo quae ex constituto hominum obtinuerunt Deo attribui, eorundem constituto cessarepossunt: quod autem Constituto hominum potest fieri id constituere civitati licet. Jure ergo civicas 'aoc est ii, qui rotius civitatis potestatem habento quae nomina sive appellationes Deo honorifica sint, quae non sint, hoc est, quae doctrinae de natura ia operationibus Dei publi- ce tenendae, vel profitendae sunt judieabit. Actiones autem significant non ex constituto hominum, sed naturali ter , sicut effectus sunt signa suarum causerum , quarum quaedam semper signa
sunt contemtus eorum , coram quibus fiunt,nimirum quibus ostentatur-corpo