장음표시 사용
241쪽
242쪽
PALATINO LANCI CI EN, CAPITANEO
Domino suo obseruandissimo: S. P.
Pu tibi librum de legato ου legatione meum, cuius tu quidem lineamenta ίquod tanto omnia, non vertu sed relin expresiniipsis, inq; ibo docuistite rit inutis quam ratis cursim es e celeriorem. aeuo nomine, mi deleo,gmtulor vel plurimum tibi, ου Arc quantulacunq; ingeni, mei moniment' diso consecros lubens, non tam ex aliorum eram libru, quam ex Ninu prompta obseruationes communi.etuo etiam magis utilitatem vel aliquam alicui, tibi certo uni, qui quinc, quomodo gesseris ipse in iis , tecum recognosces , legenti voluptatem stero auatum. Cui quiam pro tam praeclare nauata Reipublicae opem , nusta fere Hrna a nobis gmtia referri facile potes, nec vilis non debet. Multa ego multarum video ornamenta gentiam; diadunum vel maximum, legatorum N legationum, cum pultica totius regni dygnitate: alia enim aliorum in nostro corpore membroram ; soli illi legati in imperissimilitudinem referunt oculorum.Quibus cum non in aliquo alio Ueatros in octilis orbis terrae, er facino religionis Romae, in omni genere laudu, Ac principatu certa uili, oe ilia nimirum in torrentis . aliis consecutus G, t beatus uacynctus, a Clemense onmo, Pont: Opte axe diuorum in numerum referretur,summa cum tua λ-
Anici . nominu laude Ecclesiae Dei,religionis , Cauolicies tendore oe maieseate. Etenim nisil qua anciditis N Fonte Mam vem ilia oe legistima ab Apostolo principeprosinsuccesFo,N qu semper reulis oe ab omnibus uno ore Npectore culta est religio, emum vero re viculis in ea erim,ciristi OpDMax: Ecclesiam firmam oe insignem magis reia erint. Cui rei oe origodoxae doctrinae notarum claritati, quoniam ex soc nostro Aquilone tu quos vel albuid intulisti lucis linamus profecto soc nomine magnoperesum, omnias opum ου sonoris insignia G ornamenta dunitatis deberi tibi nos o, gmtulori ex animo, cum dubium fuerit nemini, quantum ini lenaedis enter obitis legationibus regnis reprouinci,spositu sit semper fuerit: cae quanta no adumbrum, Id expresse vestria Romae reliquem mirtutis ,pietatis, prudentie, Nus is tamanta
244쪽
vel has potistim sim duas, desiderari animaduerto, gentibus nationibusque gubernandis , unam quidem legum maximὸ vero municipalium scientiam, populorualteram quibus aliquis praefuerit, moru &ingeniorum cognitionem exactissima, ut demum necessaria illa tam nostris alio dimittendis,quam exteris ad nos legatis admittedis perspicax sequatur prudentia, qua belli pacisque negotia tractantur & continentur.Ac legum quidem statutorumq; ratio,itteris & codicibus com Irehensa, longe suerit facilior, quam ut de ea multa verba fieri de-ere videantur. Secus est ingeniis motibusque hominum cognoscendis. Nihil enim natura hominis est reconditius, nec quicquam aliud abstrusos magis habet recessus. Qua tamen ipsa in re, quadam ancipiti deliberatione, fide, consilio, & authoritate honorum multum subleuaturreges, & certis quibusdam obseruationibus, veluti radijs illustrantur solis; ut aut raro, aut nunquam,
aut saltem modice aberrent a scopo,si pnsertim consiliarij fuerint, ij, qui odii & gratiae,metus & cupiditatis expertes sint,& aut negligentiae habuerint nihil,aut temeritatis. Quod haud scio an rectius vlli quam quos vocamus muti,videntur mihi costiarii affecuti.Etenim perturbationibus animi coecis,& ipse oportet rex coecutiat,& ut plerumq; fit in diuersas partes distrahatur. Quo ipso paucorum causa, odio suturus est infinitis,& in eo cui praeerit regno, veluti in corpore sano, multos morbos pariet insanabiles ; qui nesciosi non augebuntur quotidie,cum magna infamia & exitio Reipublicae. Semel enim ortae raro mansuescunt aegritudines, &facilius reprehenduntur quam corriguntur erroreS. Una autem omnium legationum & legatorum, siue admittendorum , siue dimittendorum ratio , magis nodosam habet viam publicae expediundae dignitatis. Cum enim legatus dici is soleat, qui alicuius potestatis, aut personam sustinet magistratus: aut vero ille, qui able-
245쪽
gantis nutu, mittitur aliquid tractaturus: moltum prosecto in eo positum fuerit; ut ubi,quaue ratione, & tempore,legatos ad te venientes excipias :& quae eis responsa des, non lignores: Si uos rursuS,ac quales, quo,& quomodo dimittas, & quando: sunt namq; & debent esse legatorum corpora sancta: & legati,iam eius in quo nati sunt, populi, quam ipsiusmet, a quo mittuntur magistratus simulachra. Qui variis licet vocabulis,nunc Oratores, nuCInterpretes, nunc Nun iij appellentur: unam tamen,& eandem propemodum omnes, explicandarum & de nunciandarum rerum
sortiuntur facultatem;tantum quod legandi & ablegandi verbum, hoc priuata, illud negotia respiciat publica, principum aut magistratuum aliquorum. Multum proinde in humanitate regum de principum externis legatis excipiundis,situm esse , semperq; fuisse,
nemo dubitauerit. Nec tamen continuo, aut peraeque Omnia.
Male quippe se habet, cum externis apud nos legatis, cuncta licuerint : nostris vero, apud eos, nec adeo vel tantillum : & c .nostri apud aliquos aliqua de causa punientur, illorum Vero, eo no mine apud nos ne appellabuntur quidem. Quod seras & barbaras gentes, aliquando fecisse legimus, & audimus: & si denique alio rum legatos, nos facile admiserimus audiendos ; ancipiti contentione nostri tenebuntur diu suspensi, & minus quam par fuerit via debuntur honorati, ut taceam, adhibitis etiam custodibus, in hospitio teneri legatos alicubi: quod speciem,nescio cuius praesesert seruitutis. uod tamen minime mirum videri debet, praesertim si belli,aut tumultuum acciderit tempore,aut legati illi in aliena Repub. nimium fuerint curiosi: inertes enim domi, &curiosi foris aegre seruntur. uanquam enim christianae Reipub. ciues omnes simus, & ad salutem dignitatemque publicam nostras actiones referre debegmus ; tutius tamen semper in illam peccabitur parte, ut passim & ubiq; pra ertim vero in alieno solo, moderate &scienter versemur,quam dissoluti ineptiq; habeamur: Alienu enim homines solum copescit & salum. Quantum vero ad principem qui admittendaru & dimittendarum legationum, habiturus est potestatem, pertinebit,vel inprimis curet,ut eu honorem habeat externis, que cupiet apud exteros haberi suis,citra tamen omne vel minimam
reprehensionem leuitatis. Nam & in hac quidem ipsa re delectas esto atque discrimen, & ut vitia & vitiosa imitanda non fuerint rsaltem quo modo alibi tractabuntur nostri, aliorum quoque legatos similem humanitatem , eiusque vicissitudinem par fuerit experiri: secus si fuerit factum , quidam non iudicio , aut magnanimitati, sed nunc metui, nunc desperatis rebus, nunc im- . becilli
246쪽
DE LEGATO ET LEGATIONE. 2 becillibus viribus,nunc intellectus nostri adscribent id infirmitati.
Omnia enim sere in deteriorem, quam in meliorem partem, vulgus hominum interpretatur: cuius, ut minoris faciendum sit iudicium,approbatio non est negligenda. Ac princeps quide dispiciat omnia per se primum ipse necessaria,demum noli nisi prudentissita moru& fidelissimorum consilio,&authoritate nitatur.Nams non suo sed alieno costio semper utetur,hoc sicuti nihil melius,ita neque periculosius est aliqua lo,propterea quod multa sunt,quae percipiendis consiliarioru sententijs nobis imponunt,summa probabilitate dicendi. Nunqua enim aliquem reipsa sapiente aere,corrupas vero non nemine persuasione.Cura mittendorum & excipiendorule .gatoru,senatus olim Romς datam fuisse,grauissimus author testis est Polybius:quod & ipsiusLiiiij tota testatur historia.Nec obstat,quod
alicubi dixerit Tacitus:Magnam agitatam in senatu controuersiam fuisse,si electione, aut sortitione sumi legati debuissent. Certum enim fuerit, nec in T. Liuio copiosissimo rerum Romanarum scriptore, neque adeo in ipso Tacito, alio aliquo loco, & vel in aliquiabus alijs id authoribus deprehendi. Exaduersus autem, maiores natu viros nobilissimos esse missos,decretos, lectos, aptos prae caeteris rei gerendae, proditum est memoriae. Quemadmodum & illud alterum , satis superque ex eodem constiterit Liuio, quo loco, quo tempore, quo modo excepti, aut vero dimissi fuerint testati externi; & legationes,nempe in Comitio,& Graecostasio,vbi sedere solitos legatos externos, & Varro, & alij literis consignarunt. Excipere quidem hostium legatos, intra urbis moenia non erat in more positum, & consuetudine Romanorum: ac nec adeb ipsos legatos gentium & nationum exterarum, tametsi illa de re varient iureconsulti inter se, nec non & alij rerum vel annalium scriptores. De tempore illud liquet, qubd non nisi mense Februario, modo & more pene,qui & nostris est, audiebatur legationes,initis statim magistratibus,& rebus Omnibus,pro usu communi,dignitateq; costitutis.In quibus quidem ali),quonia no persquh tantum, quantu in electione ipsorum legatorum est situ, accedemus vel ad illam alteram paulatim partem,& pro nostra tenuitate opportuna his rebus, & obeundis legationibus adiumenta disquiremus.Factuest incredibile, nisi prius multa sciantur, legantur, & videantur,
omnes omnium rerum cum dimittuntur, posse legatos admoneri.
Quorum, quam rarum & dissicile sit munus, vel inde est cognoscere, quod Cyrus, inter primos legatum sibi educandum, instruendumque proposuerit. Magna nati ue & magnifica aggressurum,
inde a teneris quod aiunt) unguiculis diligentissime expedit erudiri; neq;
247쪽
2 8 CHRIsaeo PHORI VAR SE VICII diri;neque tamen Sc immensa illa fuerint,aut prorsus factu incredubilia,quae in legato requiruntur. Etenim,quod quidam omniu linguarum, nec scio, si non dc scientiarum, peritum esse legatum exbstimant oportere, nae haud intelligunt, quid hac in parte sibi velle videantur: immensae enim cupiditates sunt nostrae, aetates Ve'iro angustissimis terminis circumlcriptae. Illius quidem gentis, aut etiam principis linguam legato esse sciendam, non dubitanter dixerim, apud quem legatione defungetur. Hoc amovet incomΟ-da legato grauia dc magna,affert vero tum ma dc plurima contraria et nemo enim communicandis alicui secretis, adhibet plures, cum
praestare id possit ipse, aut per pauciores. Barbarus denique vid tur semper is, qui eum, apud quem verba facit, sermonis sui non habuerit intelligentem, &omnes surdi, M. Tullio teste, sumus,
cum eas linguas, quas non intelligimus, quasi occultum aliquid, arrigendo aures, taciti vestigamus. Historiarum certe, quam linguarum plurium cognitionem, multo magis dixerim legato nece sariam, quanquam dc illarum non omnino posthabendam. Est enim historia dux actionum, consiliorum in uentrix, comes itin ris , pronuba instituti salutaris; quam quo magis variam, dc e
actius aliquis legerit, de legendo rebus de temporibus praesentibus adaptauerit ; eo dc plures legationes obijse, 6c in portum quem quaerit, facilius inuehere videbitur didicisse. Sed ad eius historiae
cognitionem, diuinarum humanarumque rerum, accedat oportet scientia. Parum namque utilis librorum est lectio,nisi humano ingenio vires, aut caelitus insundantur, aut longo usu acuantur.
Quam ad rem Deo Opt. Max. inprimis duce dc authore, dc per i lustri natura legatus opus habet, ac demum studio dc exercitatione assidua Sc peculiari. Est enim persequisque nedum videtur tardior , celeri illo animi motu, & sagacitate destitutus. Sed idem itile se dognouerit, frenati eritque semper, non minus alacri animo, quam etiam studioso. Sicut enim cultri, ita dc acuta ingenia ut facile findunt, sic Sc hebescunto Iam de naturae ornamenta, idem legatus habeat, ic aliquando fortunarum: sestiuum enim est, quod de secretario naturae,ic ingenij magistro sertur Aristotele, quodcualiquando,quamobrem illa quae pulchra sunt, in amorem sui homunes raperent interrogaretur, coeci esse hac interrogatione responderit: Pulchra enim omnia suapte ad se nos alliciunt, Sc magna per se tacita licet,comendatio pulchrae est faciei.Duplex tamen vulgo, virilis de muliebris habetur pulchritudo: quarum altera in venustate: altera quae legatorum est propria, in oris dc totius corpo-
248쪽
DE LEGATO ET LEGATIONE. 249ris ponitur dignitate: gibbosi ut mox plura ijs de rebus instadiacemus ) claudi item, &vel aliquibus membris distorti, aut mutilati legati, magis comouent risum, quam aliquam tam sibi, quam
principi suo vel minimam conciliauerint authoritatem , nisi forthaliqua re aut arte sintexcellentissim L Quod etiam ipsum apud in- cultas , dc barbaras gentes parum valuerit Vel nonnunquam: barbari enim ad irridendos, morati ver, homines ad honorifice tractandbs exteros, sunt promptiores. . Sic olim a regina Amazonum, Macedo contemptui est habitus Alexander, quod non perinde pulcher, quam rerum gestarum fama celeberet videbatur.
Sic Agesilaus Magnus, ab AEgyptiis, minori fuit in veneratione, quod staturae esset breuioris: sic alij alijs quidem minus; sed fuerunt tamen omnes despicatui semper, qui aut naturae, aut fortunarum adiumenta, non habuissent. .uot enim, & quanti legati, in medio seu quodam cursu, saepe subsistunt, nec aliorum erga se humanitati,& ossicijs respondent, nec nisi aere alieno obruti, ab aula proficiscinatur: partim ob profusionem aliquando nimiam: partim ob aeris & facultatum inopiam. Quid Θ quam multi, petenda identidem pecunia,principibus suis molesti sunt,& tandem iuuandi necessario veniunt ; quod non fieret si aut opibus per se semel instructi pri us essent, aut obeundis legationibus, idoneos iudicatos, qua mineptos alios, rerum gerendarum instrumentis, pri cipes ipsi potius augeret.Melius enim ad negotia apti pauperes licet,subleuantur aere, quam ceu quaedam mutae personae opulenti, sed inertes in rerum versantur tractatione. Quo magis viderint reges, quibus faciem suam dandam potissimum arbitrentur: si enim musico inepto, quanto minus Iegato utendum est inconsider to. Utrum certe ignobilem, rudem & egentem, principis personam decore praestare minus posse, nemo dubitauerit. Uerum nec in diuitijs adeo etiam posita sunt, aut erunt omnia. Ac multo minus in pompa, &ossentatione diuitiarum: sapienter namque sensisse,&pulchre mihi videtur dixisse, qui non tam pompa, quam rebus instructum legatum aiebat dimitti oportere et neque tam eum, qui ipsum se ultro & curiose ingereret, quam qui refugeret quodammodo legationem obeundam. Etenim turpius nihil ambitur, nihil inuidiosius suscipitur , nihil difficilius peragitur , nihil
varie & multipliciter magis interpretatur, quam legatio. Unus vel minimus commissus aliquando error turpat legationis omnia : M propter pauca legati vitia , saepe evanuerunt plurima & maxima,
quae erat vel inprimis dilaudanda.Est enim legatus persona publi-
249쪽
2So. CHRISTOPHORI VARSEVI Claca, & vel nonnunquam noua , proposita omnibus ad spectandum, paucissimis peculiariter commendata ad prsdicandum. Qui tanto quidem maiorem etiam saepius sortitur inuidiam, quanto quod sibi visum fuerit agere, datur tandem sibi a principe plus potest lis. Nam non usque eo raro, res temporaque, ne quid certi legato praescribatur, requirunt; sed facultas conceditur , quod e re, & di, gnitate principis magis fuerit, libere quandoque, de omnibus legato statuendi. Saepe enim occurrunt, de quibus nihil in mandato praestitui potest, & rursus multa praecise, & diligenter legatis committantur necesse est, in quibus praesens rerum tractatio, subijcit
consilia certiora. In his autem omnibus, perspicaci maxime opus est prudentia, longo rerum usu, S tractatione comparata: non enim semel & iterum, sed vix etiam infinitis modis,& vicibus, suffecerit aliquid tractauissem ec tam prosperis successibus partis,quam
nausea js factis, res rerumque euentus meminisse: premunt enim grauia, laeta vero Sc leuia exolescunt. Quo etiam pauciores idoneos, his& tantis legationibus reperias: nihil enim facilius iungi volenti, & nihil difficilius videtur experienti legationem;nisi quod
continuo imploraueris, numen affulgeat diuinitatis. Itaq; eos potissimum ad haec, similiaque munera obeunda,deligant sibi princiapes, in quibus catholicae religionis, & boni publici, maxime spectetur studium: cum pietatis concepta de aliquibus opinio, venerabiles faciat, etiam expertes aliquando pietatis. Quanquam ego non modo cum Deo, sed nec cum hominibus quidem, fallaciter aliquid agere, author alicui fueror multi enim simulantes pietatem , vel ipsam reddiderunt suspectam in alijs probitatem; & Deus ipse Opt. Max. cum diu multumq; tulerit, eo tandem seueritis c stigat falsitatem.Religionis porro Catholicae sincerum ubicunque studium, sequatur necessario in legato fides, sequatur prudentia, sequatur temperantia, & ipsa denique, quae murus adamantini est instar, nunquam satis laudata sequatur sortitudo: reliqua enim in legato omnia, videntur esse ceu cuiusdam urbanitatis. Hae certὸ quas enumeravi virtutes , soliditatis sunt singularis: nam sicuti ad pulchritudinem corpus, ad fortitudinem veluti ad robur, ad tem perantiam perinde ac ad sanitatem, ad prudentiam quasi ad subtilitatem sensuum,legatus est conformandus: fide in eo nihil est pri-
clarius, & commendatius memoriae hominum sempiternae. Etenim ut illud taceam, quod habita veteri prouerbio fides, obligat ipsam fidem, & erit qui proditionis crimine foedius aliquid dicat, vel lentiat, & cuius vitium virtuti oppositum , a virtute magis de-
250쪽
DE LEGATO ET LEGATIONE. 2SIclinauerit λ Ferunt Borbonium illum, qui ad Romam occubuit, vel tam praeclarὸ de Hispanis meritum,cum in Hispaniam appulisset, ne hospitio quidem exceptum a quodam fuisse, quod domo tua indignus diceretur, nescio ob quam suspicionem perueris in
principem suum fidei, aut commutationem voluntatis. Quo tamen loco, nunquam ego proditorem appellauero eum , qui quod a virtute discedere noluisset,proditionis insimulatur alicuius. Est enim constans & perpetuum quid,quod iustitia appellatur,&quod peruetiis, &deprauatis hominum moribus, &consuetudinibus, nec potest,nec debet unquam mutari. Ac ut plurimum ijs,quorum beneficijs affecti sumus debeamus; multo tame plus nobis ipsis, &honestati debemus,quae moribus lice temporibust praesentibus,
no quadrauerit ratio aut oratio,nec & ego eum legatum oratione
finxero, qui certo aliquo loco, & tempore, seu per Bna definitur; 1ed qui rectae rationis normae iustitiaeque,quam maxime suerit proximus & accommodatus. Quare, quid praeter fidem in legato praeterea requiratur, & quam necessaria ipsi sortitudo prudentia que fuerit, videamus. Summa quide certe habeat oportet omnia. Etenim, ut a sortitudine ordiar,cum timidus aliquando habitus sit Cicero,& Pompeius ei dixerit: Trans, inquit, M. Tulli in castra Caesaris,& me timebis: prudenter videtur fecisse, cum seipsum nosset, quod ad Antonium legationem fuerit deprecatus. Ut ex aduersus,
male audivit Demosthenes, quod in legatione, nescio ad quem 'publico nomine destinatus, S usque in aliquam viae partem progressiis, dum subinde impotentiam animi,& iracundiam illius, ad quem mittebatur, secum ipse cogitasset, missam fecit legationem;
quo nomine non apud suos peraeque omnes, ut dixi, fuit laudatus: declinanda enim sunt mature,quorum nos aliquando deberet poenitere. Quo loco recentius adhuc, di facetum proferam exemplum, cuiusdam principis Italici legati, qui ad Sigismundum Augustum Poloniae regem, pro nuptijs eum inuitaturus Grodnam prosectus, cum in quandam paulo longiorem sylvam apud Kni- schinum incidisset, & num multum eius superesset forte quaesiuisset, responso quod dimidio adhuc maior pars eius restabat accepto, per familiarem suum, ad regem principis literis missis, nescio quid causatus, & ipse quidem mox reuertit. Itaq; prudentia, sortitudoque pariter legato est necessaria; ut suscepta demum legatione dispiciat, quatenus progredi possit & debeat, & quibus in rebus, ac quomodo sortitudine uti, & quando. Nonnunquam enim
cauta consilia, quam elata sequi praestiterit: & parere potita ne-Ii a cesiitati,