장음표시 사용
41쪽
as CHRISTOPII ORI VAR SE VICII Ium in Prussia gerenti, Sigismundus Augustus unigena natus filius& mox rusticani tumultus per Germaniam sunt excitatisqui, Vix cO-gitari potest, quantum calamitatum per Germaniam pepererunt. Cum namque omnibus bellis, tum nulla salus est intestinis. Taceo
Romam a e sarianis militibus duce Borbonio direptam , & paulo. post Viennam a Solymano Turca fuisse oppugnatam, qui ingenti
adducto barbararum gentium exercitu eo audaciae venerat; ut qusdam ipsius copiae longids in Germaniam progressae apud Vathoste superioris Austriae oppidum, profligatae fuerint.Cogitemus interina quid ia denuo facturi Turcs sint, si vires recollegerint; cu vel antea 'tot ac tanta in Christianos moliri, & caput Austriae Uiennam, duobus orbis terrae luminibus, Carolo U. Caesare, & Ferdinando eius
fratre rege florentibus,acerrime oppugnare, minime dubitauersnt.
Dies quippe succedit diei & crudelitas succrescit crudelitati. Nihil dico eodem sere illo aut proximo statim tempore, motus su isse in Italia grauissimos, & memorabilem illam Caesaris Bononiam prosectionem subsequutam, quam incredibili pompa a Clemente
VII Pontifice,diademate imperiali accipiendo,in tot tantorumque Principum, & eorundem Oratorum frequentia celebrauit. Mox Florentia capta,eiusdem Caesaris beneficio Mediceorum in Hetru- . ria incepit principatus; qui virtutum omnium & humanitatis ac magnificentiae gloria,non modo suae patriae, sed vel cunctae adeo Italiae antea etiam praelucebant praetereo Christianorum Danorum .& Suecorum regem, ob insignem crudelitatem regnis excidisse triabus suectar, Daniae,& Noru egiae, simul ac nuntium remittere religioni coeperat orthodoxq. Nolo commemorare Henricii UIlI. Anglorum regem, secus quam paulo ante quodam libro contra Lu-
therum edito,defensoris fidei appellationem retulerat, Catholichreligionis hostem se turpium connubiorum & spoliandorum ergo subito declarasse,&multos praestantes eius religionis assertores&patriae suae decora,crudelissime sustulisse. Secuta est demum Caroli U. Caesaris in Italiam prosectio, qua per utriusque Siciliae regna,& Albae Graeciae agros,duxit ipse Tunetum versus exercitum in expeditionem. Nec mora,Guleta,&Tunetano potitus est regno, &permulta Christianorum millia, quae captiua tenebantur, pristinae restituit libertati. Sed paulo post Franciscus Galliarum rex, infesta arma rursus in eum cepit, & ab instituto eum reuocauit. Quod Romae apud Pont. Max. Paulum III. in reditu quaestus suisse,& Galliarum regem ad singulare certamen prouocasse memoratur. Non deerat autem vel tum quoque belli contra Turcas susci
42쪽
piendi& gerendi peropportuna Christianiis occasio: Persa enim
urbe vulgo Tauris dicta,Turcis rursius eripuerat: & Imbraimu Solimam Turcae gratiosissimum purpuratum, ad Euphratem maximis copiis pronigauerat; & ipfi denique Solimano,cum filiis atrox certamen intercesserat,quod haud dubie Turcico dominatui, si tempore & viribus nostris uti sciuissemus, ruina minabatur. Sed neglecta, ut dixi, suerut tu teporis onia: Ita demu & naualis cotra Haria- dena parandae victoriae excidit occasio, dissidentibus inter se clasi sis Christianae ducibus, Andrea Auria, Caroli V. Caesaris, & nescio quibus alus Venetorum. Qua ipsa re in spem rerum suarum meliorem Turcae erecti sunt, & vires consiliaque nostra eluserunt. Omnia enim quae inter homines fiunt, facilius sciuntur, quam semel facta corriguntur. Nec multo post nobilissimi totius Italiae principes tres, infelici & immatura quadam morte, exiguo unus post alterum, spatio extincti sunt, Franciscus Forria, ultimus Mediolanensium dux, & Alexander indices Florentinorum &postremo etiam tandem Noysius Farnesius, Parmensium & Plac
tinorum. Gaudanum vero, apud se nato Carolo V. rebellauit Caesari, cuius ille motus, clim non alia facile ratione, quam praesentia tua compescere pota se iudicasset, contra omnem omnium eorum,qui ab ipsius consiliis erant sententiam,per dispositos ad celeritate equos, paucissimis comitatus, GalliaS traiecit, & nec Uascones, per quorum Prouinciam iter faciendum ei fuerat, &quos superioribus sellis maxime vexaverat, neque ipsum Franciscum regem, quem carituum tenuerat ;& non nisi magno auri pondere redemptum libertati restituerat, subueritus, in Belgiam celeritervenit, & rebelles suos castigauit. Vidisses autem quanta summi tri usque principis fuerit constantia, & fidei hospitiidue iuris obseruantia. Nam tametsi externis quibusdam rebus & si ni ficationibus, Franciscus Galliarum rex & meminisse omnia, &multam regno suo posse se innueret, & ingredienti Luterana Demae 'ri, Madydi carceri inclusum se in arcu triumphali manu ostenderet, nihil tamen promus contra fidem datam in eum est molitus: Maior enim quam priuatae alicuius iniuriae habenda ratio in dictis factisque omnibus regalis est firmitatis. Nec t men multu postea eiu uxit temporis, ex quo inter eosdem illos tam arista necessitudine deuin stos sibi Principes, bellum atrox exarsit,& in aliis orbis partibus varia & multiplicia certamina coepta sunt insipectari, utpote inter Turcas & Germanos ad Essecum inter Polonos & Ualachos ad Obertinum & Seretum: inter deni-
43쪽
o CHRISTOPII ORI VAR SE VICII. due Hungaros& Turcas ipsos in Hungariae auxilium impruden- tissime euocatos, occiso praesertim Turcarum duce Gritto, Principis Venetiarum filio,& Hieronymo Lasko Syradis Palatino Bu- dete detento. Diceres malorum iam finem fuisse omnium,nihil prosecto minus. Imo vero quid hic a quingentesimo ad sexcentelimuCentenarius monstri adhuc magis aluerit, & quid adeo prodigiorum allaturus in fine sit,tecum ipse recognosce. OmneS enim venenatorum animantium caudae venenatae magis sunt, &in anniscentenarioru periodi plura mostra alunt. Iam quide cottat,loanne Sepusio Hungari e rege mortuo, quam a Solimano Turca repente obsessa fuerit Buda,& ingens Germanorum caesus ad Pestum exercitus, & quam cruentum inter Caelaris & Gallorum copias ad Ce-' risola extiterit certame, in quo,licet utrinque magna,maior tamen
Caesarianorum militum cecidit multitudo, Ioannes porro Comes Tarnouius, Sigismundi regis Poloniae exercituum dux, quam sortiter, bc gloriose Starodubum N Homeliam, Mosco tum etiam ademerit non commemoro; neque illud dico, quam alieno anni tempore, & infeliciter Alligerium Caesar ipse adierit, unde postea
reuersus Cliuensem Ducem ad arma a Gallo exercitum compescuit,& Uirtebergenses motus pariter sedauit. Infinitum deniq; per sequi esset omnia aut saltem narrare ea, quae bello Turcico inter- misso necesse habuerit: hic Caesar celebrare comitia, non tam quidem, licet hoc unum expetebat maxime,belli in Turcam mouendi
gratia, quam dissidii religionis ergo excitati causa tranquillandi: . Verum qui auita religione prophanata diuinam contempserant, Caesaris etiam ipsi his spreuerunt facile maiestatem. Itaque S malcaidico foedere in Caesarem percusso,exortum est bellum illud, quod vulao appellabant Saxonicum; fama magnum, exitu pro Caesare gloriosum,duorum insignium Germaniae principum, Saxosiae ele- . ctoris & Land grauit detentione, inprimis memorandum. Quod enim vel Romanis olim ipsis rerum dominis denegatum, hoc Carolo U. religionis Catholicae vindici suit concessum, ut de Germania triumpharet. Quod paulo ante quam fieret mirabile praestantium regum atque Principum floruit passim seculum, ut . tanto maiores rerum ase gestarum testeS & spectatores, non sine aliquorum inuidia,sua quidem animi cum voluptate maxima, hic tam perinsignis habuisset Imperator. Sicuti enim suos parentes filiis, sic regibus aemulos iucundum virtutis & selicitatis suae habere
est spectatores. Habuit ergo cum alios, tum PaululII. Pont. Max.
. ' Habuit Solimanum Turcarum, Franciscum Gallorum, Henricum, VIII.
44쪽
ra felicitate, sic & admirabili imperii sui maiestate superauit. Ac ne sui suaruq; bellicam artiu oblitus forte videretur, statim, ac Heric
FrancoruRex quibusda Germaniae regulis denuo in eucocitandis ad bellu ipsum prouocauerat,Mettesis urbis caetate licet & valetudine subassecta ) ingeti coadunato exercitu tetauit oppugnatione Cui demu dux Guisitis, qui ea fortissime defenderat, inaurato eiaculato ex maiori quada bobarda globo, cui, ut Mettim metueret, quae meta ipsius felicitatis esset inscriptu erat, insultauit. Nec morata me & Senensem rursus urbe, memorabili parta de Gallis victoria, suae essecit potestatis. Quo eode fere aut modico post tepore inter Mauriti u Saxoniae Duce,& Albertu Marchione Brandeburgensem,& rursus in ter hunc & Duce Henricu Brunsviciensem, vario &ancipiti marte in Germania praeliis aliquot est decertatu. Uidit vero Caesariartim oppugnatione Mettens,partim Oenipontana nec opinata persequente eu Duce Mauritio fuga, senescere in se omnia, . & vaga illa volubileq; falso appellata veteribus Dea, orbe suu quodammodo versare saltatori v. Deserere igitur ludibria mundi,quam abiis desertus voluit potius videri: quod nimiru opus, qua tota vita non obscure prae se tulit, prudentiae fuerat perspicacis, & paucis
annis in Belgio moratus,articulariq; morbo cosectuS,Οctennio ante in Augustanis Comiciis, cu graui quoda oppressus esset morbo, prudentissimo &piissimo condito testamento, & Philippo Hispaniaru regi Brixellis, omnium regnorum suoru iure & possessioneno sine lachrymis tradita, eode anno, quo & regina Bona ex Polonia in Italia, & eius filia Zophia ad maritu in Germania discessit, in Hispanias nauigauit. Qui demum Philippus, pernobili deGallis ad Sanctum Quintinum victoria parta, imperium suum est auspicatus. Qua Carolus intellecta,visisque felicissimis filii sui gubernaculoru initiis, cu reliquu illu vitae suae actu summa cu religione exegisset, fereq; cunctoru hostiu suoru iutuitus esset interitu,in monasterio Iusti, statis suae octauo & quinquagesimo,Vitam cum morte co- mutauit. Quo post Carolum magnu nemo potentior, felicior, amplior, & rebus gerendis clarior extitit Imperator. nempe qui Soly- manum Turcam, tanti imperii, & felicitatis magnitudine sibi praefidentem, solo pene castrorum suorum fremitu, a moentis Uiennae diu multumque oppugnatis, & dirutis in fugam egit. Qui Andria- 'denum, Barbarossam vulgo dictum, acie superatum, & Tuneti
regno exutum, Africa depulit: qui superiorum Caesarum partim F ignauia,
45쪽
a CHRISTOPHORI VAR SE VICII ignauia, partim vero imbecillitate virium, & consilii, depressani imperii maiestatem, pristinae restituit dignitati: qui Germaniam compescuit, Hispanias absens gubernaui : & Francisco in Galaloru regem, & duos potentissimos totius imperii regulos captiuos diu apud se tenuit ; & multo ante etiam prius ad religionem
Catholicam tuendam animatus, in nouum, quem vocant orbem,
eiusdem lucem intulit: templa, coenobia, Xenodochia, Episcopatus in ea crexit; & denique Caesarum omnium primus, ob religiosqvitae institutum,ultro ipsum se imperio abdicauit. Raro namq; summae opes,& summa religio sociantur. Uenio iam ad eius filiu Hispaniarum regem Catholicum, qui anno supra sesqui millesimum, vigesimo & septimo natus, sexto vero & quinquagesimo a patre traditam omnium regnorum possessionem integram sortitus, illa qua dixi ad S. Quintinum memorabili victoria, & mox ad Theomullum& Greuelingam aliis de Henrico Gallorum rege est potitus.Quanquam idem ille, sub Philippo antecessore olim suo, Caletum ab Anglis occupatu, sub hoc eode Philippo tum Anglorum re re, suisse Gallis recuperasse etia gloriabatur. Quo quidem Philippo Hispaniarum rege Catholico praedicando, cui deesse posset oratioὸ Sed ne id hoc loco faciam, tenent me quamplurima. Ac inprimis vita regis ipsa, ne quod virtuti debetur, auribus tributu esse videatur. Qui enim virtutem colunt, livori&inuidiae semper expositi sunt: sed interim tamen eorum finis vitae, principium laudis & gloriae est' sempiternae. Tot tantaq; quide optimi & Catholici ipsius regis nomini, correspondentia sunt opera; Vt in multis, magnisque aliis, quibus maximam magnitudinem animi declarauit suam, vel tantuin ipso Belgio, quibusdam auctoribus, quorum consilium malum iis demum factum est pessimum, non dicam profuderit, sedinuita in religione, & haereditate sua tuenda immensos thesauros collocarit. Quibus, si praepotentis Dei gloria salua, uti commodὰ alibi potuisset, iam haud dubie Bizantii cosedisset. Sed reliqua persequamur,& quid ta a regis ex Belgio discessu istius,qua ab Henrici
Gallorum morte alterius, quod pauco a se differenti acciderat tepore, gestum& obseruatu dignum fuerit, memoria repetamus.
Ferunt quidem Carolum V. sapientissimum Caesarem si variis invita principum auditionibus fidem habere semper par fuerit) serunt inquam, ut, si suum dominatum auctum in Italia, si conseruatum in Belgio, si difficultatibus implicatum vellet,in Hispaniis maneret, filiu aliquando monuisse. Qua recte nescio. Lusitania quide Philippum in Hispania manentem auctum cerno: sed quanti in te-
46쪽
TvR CICArim etiam illud, quod a Belgio abfuerit eI constiterit, non memorabo. Consiliis quippe Principum notandis, causae etiam consiliorum ipsorum exploratae oportet habeantur. Quod facilus dicta quam prςstitu fuerit. Quare ut ea, quae supra nos, nihil ad nos pertinere ostendamus,quq tantu ex eo tepore, partim in ipso Bel gio, partim in vicinis acciderint oris, si corporis no possumus, metis oculis cotemplemur.Etenim primu omniu in Galliis,& Allobrogibus contra diuinas leges, & reges excitato motu, tantus in occi duis prouinciis prosusus est sanguis, quatus ab ulla hominu memoria, profusus suisse nunqua auditur;adeo ut in Francisci, hoc nomine Aterius Galliaru regis, nece ab Ugoniis fuerit conspiratu.Primuenim sectarii Deo, mox& ipsius unctis fiunt rebelles. Itaque primo quidem bello ciuili Gallico, Rothomagum obsidens, occiditur vulgo dictus Nauarreus, paulo post Santandriae Marsallus,princeps item Gondarus, & Annas Momerantius, partim interficiuntur, partim vero capiuntur. Cadit & Dux ipse Guisus, proditoridoccisus, de quo grauissimum supticium sumptum est a Pultroto. Et omnia toto Galliarum regno fiunt funesta, & bello, fame, peste miseranda. Iam & Angli adiungunt se Gallis Ugoniis, &Normannia peruastata maritimum quendam portum, vulgo Garriae aps pellatum capiunt, nec nisi vehementissima eiecti peste, Galliis e
cedunt. Non tam enim cito ad domestica venitur praelia, quam ad praedam direptionemque patriae accurrunt conuicini. Eadem vero ob vicinum malum invadit contagio Belgium, fiunt atrocissima utrinque certamina, urbium direptiones, agrorum vastitates, &multa magnaq; alia funesta & exitialia, subsequuntur. Neque vero talis, ac tantus intestinus motus,lubrica quorundam ambitione,& naufragio patrimonii excitatus, cuius religionis integumento
secundo populo tabulas se sperabat collecturos, quatuor clarissumis regis Hispaniarum exercituum ducibus potuit in Belgio tranquillari. Albano Duce primo, mox Aloysio Requesano, &Ioanne Austrio, ac Duce Parmensi postremo. Uno namque aut altero seditionis authore fatuo, complures etiam non sedauerint seditionem sapientes. Utinam quidem &in ipsis quae tam diu ciuili bello flagrarunt Galliis,suprema haec essent vulnera, & Franci maiorum suorum more olim victricia in Turcas arma a domesticoseunt,quamprimum laniatu.Phoebum discutere nubes,& post comunis impietatis poenas ciuiles motus, istiores posse sequi dies nemo ambigeret sanus. Nam vix no eode illo, quo haec in occiden
47쪽
CHRISTOPHORI VAR SE VICII poenas dedit etiam in Aquilone Livonia, & ab anno supra sesquia
millesimo quinquagesimo octavo, que ad octogesimum secundia, nunc suorum seditionibus & proditionibus, nunc externorum Regum &Principum armis perpetuo est conquassata; quoad tandem Stephanus Poloniae Rex, Princeps immortali laude dignus, Moschouitica seruitute fortissime ea no liberauit. uo magis rebus tota Europa ob religionem perturbatis, & nunc hic, nunc ibi tanti aedificii concidentibus angulis, generale gentium nationumque omnium indicere oportuit concilium, quod aliquandiu quidem interruptum, tandem praesidentibus quatuor sedis Apostolicae legatis, duobusque item Cardinalibus, praesentibus Patriarchis tri bus, uno & viginti Archiepiscopis, centum & sexaginta Episcopis, auctore Pio IIII. Pont. Max. Tridenti biennio est celebratum. Quid vero nauale ad Zelbas ITurcis victoribus praelium ὸ quid inter Eri
cum . Sueciae, & Fridericum Daniae reges nouennale terra mariq;
bellum P quid Maximiliani Caesaris, Lararo Suendio Duce contra Ioannem Transylvaniae Principem, & Turcas praeesare gestas res,& ad Sabbaticam victoriam partam commemorem Θquid Moscho- uiam longissimis itineribus emensis, a Selimo Turca armis tentatam quid Gottam ab Augusto duce Saxoniae captam, deque imperii rebellibus sumptum supplicium reseram Θ quid de Iuta,&Segetho,duobus maximis Hungariae propugnaculis a Turcis occupatis,& pariter de Maximiliani Caesaris memorabili ad Iaurinum contra ipsos expeditione loquar P quam utinam quo seruore coeperat, pari constantia continuatam vidissemus. Pluribus, quae inde secuta sunt maliS, non modo mea, quae manca & debilis est, sed vel eloquentissimi cuiusque non respondebit oratio. Numerosos namque in expeditionem ducere exercitus, & nihil memorabile iis praestare, hostem animo & potentia est auxisse. Taceo eodem fere propemodum etiam tempore, Sigismundi Augusti Poloniae regis ingenti cum exercitu, sed vix non pari cum Caesareo exitu, ad Radas1kouicium Lituaniae oppidum in Moschum prosecitionem: mitto christianae classis, post homines natos maximum ad Naupactum cum Turca praelium: praetereo regnum Cyprium, cum graui Nycosiae & Famagustae excidio, in barbarorum redactum potestatem: minora alia, ut Insulam Chio, post ducentorum annorum spatium, ex quo Ianuensium fuerat, Olchinum Guletamque a Turcis ocςupatam,tc Caspari Behessii cum Stephano rege conflictum non enumero. Festinat tandem animus ad infausta Poloniae interre gna tria. 'Quae quanto quibusdam optatiora, tanto postea omni
48쪽
bus fuerunt grauiora. Quae enim nimiu appetuntur, constant magno aliquando. In his quidem regum electionibus, identidem oemipandis,quantum non illud regnum tantum, sed vicinae etiam petes & prouinciae tulerint incommodi, nemo non intelligit propterea quod nihil Reipub. est infestu magis, quam immoderatus sus&usurpatio libertatis. Secuxa sunt ergo ut dixi Polonaea in te regna duo, & tertiu pnecessit Sebastiani Portugaliae regis in Africa clade cum multorum Christianorum millium interitu. Sequutum in Hispaniis Beticum, & Lusitanum, in Polonia Dantiscanum, in Moschouia Polocense, Velcolucense, Plescouiense bellum ab ipso Stephano rege ubique & strenue administratum. Sequuta in Pesside sexaginta Turcarum millium post urbem Seruan captam, memorabilis caedes, ut alia huic aut paria, aut paulo minora Turcis infelicia praelia taceantur. Secuta denique & praecesserunt alia quamplurima in multis Christianis regnis & prouinciis cum perinsigni eorum nomitiis& seminis detrimento. Nam quis &in Galliis ad S. Dionysium, ad Moncolorum, ad Druidas, ad Caruacum: in Belgio vero ad Ros becum: in Frisia, &semel ac iterum Aniuei pi*: in Polonia contra Moschos ad Hulam & Uendenam, contra Gedanenses ad Libischeuium lacum poterit praelia non
modo complecti orando, Verum etiam percensere numerandopUt interim graues aliquot his viginti annis Tartarorum in Polon iaincursiones sileam, ut Moschouiam urbem direptam & incensam regionemque ipsam longe, & late peruastatam ab iisdem, praeteream. Ut nihil de Valachiae, nihil de Bessarabiae, nihil de Transylvaniae motubus nunc harum nunc illarum rerum studio, & nunc his euocandis,illis conservandis Palatinis loquar. Ventum quidem est tandem ad annum octauum &Octogesimum, de quo multa multoru extant vaticinia, siue hoc ille siue futuro Centenario vatuoraculis praedictus videamsi tametsi vel istius Centenarii menses singuli octogesimi octaui semp una aliqua memorabili re insigniti sunt, & fuerunt. Etenim N Ianuarius mensis Bicetinensi in Silesia conflictu: & Februarius Belgarum motu: & Martius Turcarum in Perside clade:& Aprilis Friderici regis Damae morte est perinsignis. Maius porro Lutetiae Parisiorum tumultu . Iunius classis Hispanices ab ultimis Lusitaniae oris nauigatione: Iulsus Arabit in Turcas seditione:Augustus nauali pugna: Septeber deditione Bonnenseoctober Hungarica ad Sixu de Turcis victoria memoratur. November
denique armorum in Sabaudia strepitu: & December obsidione Bergensi, & Antistitum atque Ducum in Galliis nece est nobilita-F 3 tus.
49쪽
tus. sic ut tot tantisque rebus rerumque spectandis conuelsonibus non poeniteat me dixisse, hoc sexcentesimum post mille quingetos decurres saeculu, cuius ut memoraui, ann' primus Carolo U. magno Imperatori fuit natalis, prae multis aliis esse admirabile. Sive enim bello, siue pace gestas in eo res aliquis consideret, siue, clarissimorum ingeniorum celebritatem,& copiam videat,sive nouas& admirandas inuentiones, artes, opificia, oppidorum structuras, arciumq; moenia, & prorsus incognitas regiones non tam passibus, quam victoriis Christianorum perlustratas animaduertat, non dicam in una & altera urbe, sed in toto terrarum orbe
non tam rara, sed plane etiam stupenda procul dubio plura deprς-
hendet : ut sileam ex orbe, quem appellamus nouli, tantam & tam variam inuectam esse rerum omnium & pecuniarum copiam, quatam ab ulla hominum memoria constat non fuisse. Cedant huic centenario superiora omnia saecula. Non ut dixi aedificiorum, non munitionum, non ducendorum sub iis cuniculorum, non sagacissime bellorum gerendorum scientiam cuiquam alteri concedat.' ' Ecquando quam hoc centenario primum sub Iulio lΙ. Pont. Max. ad imitationem olim Romanae coeptum est aedificari maiestatis, quando moenibus & propugnaculis hostium quatiendis & diruendis, & magna celeritate conficiendis campestribus naualibusque praeliis, maiorum & minorum bombardarum usus: quando Typographica ars ad suam veluti quandam perfectionem exacti iis tandeperuenitὸ Ferunt quidem horum unum atque alterum inuentum etiam superioribus saeculis viguisse: & in orientis obeuntisque so-.lis Indiis, quin & in regno Chinae, aliquid simile multo ante quam
hoc ipso centenario fuisse cognitum, aut saltem quodammodo adumbratum: praestantiam quidem eius talem,qualem Europa habet, & hoc saeculu vel inprimis tulit, nusquam depraehendas. Quin adeo proximo saeculo, quoties maiores bombardae debebant in hoste explodi,voce praeconis obsessos monitos dicunt fuisse, sibi ut cauere maturaret:& nescio cui Ducit, quod maioribus bombardis in pernicie humani generis uteretur, munus abrogare Venetos voluisse incerto proditu est auctore. Qua in re Romanoru sertasse secuti sunt exemptu, qui a Pyrrhi medico oblatu respuerant dolu, cunec etia hostes ipsos fraude & insidiis volebant circu uentos. Quarum rerum fides penes auctores esto: me quidem non modo vox& memoria, sed aetas etiam deficeret ipsa, huius saeculi nouis artibus, inuentionibusque enumerandis. Cui enim cuniculorum duia, cendorum rationem, puluerς tormentario munitionibus ab imis
50쪽
disiciendis landamentis solerter subdendo a Petro Nauarro ad inuentam P Cui nauigandi omnium subtilissimam scientiam, qua Hispani orientis & obeuntis solis ultima, Angli perlustrarunt Aquilonem totum, quam huic iaculo seramus acceptam PAc quod primo&prscipuo loco debebam posuisse, religionem auitam in extremas oras numinis prouidentia propagatam. Est enim res mira, eo maxime tempore,quo refrixit charitas, augenda in aliis pietate, se
uente spectari charitate. Quis deniq; disciplina militare, in Germania maxime obsoleta, quam Maximilianus Caesar primus correxit; quis doriphoros, aut eoru cuspides adinvenit Θ quis quam Carolus V. inuictas Hispanoru peditu legiones,ut quada firma,&perpetuae militiae haberet officinam, per varia regna & prouincias distribuitὸ
ut veteranis noui succedentes milites ex praesidiorum statione, cum necessitas postularet, prodirent in aciem exercitatiores. Ut enim eiusdem matris duo canes, capiendis pari usu seris, sic nec ipsi quidem sine armoru tractatione, vel eiusdem gentis nationisue milites peraeque semper expectationi responderint. Leuiora alia praetereo, cum nemini sit dubiu, minora horologia,varias & affabre factas selope toru rotas, pulueris tormentarii magis exquisitu usum, & castroru metandoru exactiore ratione, qua vn' Albanus Dux mire prscelluit: excubiasq; ipsas mediis castris locatas, & ordinu deniq; ductandoru modu rectius intellectum, inter huius iaculi inuenta no iniuria numerari, nec unquam torculatoria instrumenta, nunci dealbandscers, ignotaru notarum, Venationu &aucupioru
nouos modos &artificiu,nu nil tibialia stricea,& id genus alia, qua hoc ipso seculo aut esse in ueta,aut certe haberi coepta praestatiora Ut enim equi pernicitas alterius pernicitate, sic ingeniorum sag citas excitatur sagacitate. Quorum celeritatem & acumen, & disciplinarum nunc inuentarum, nunc correctarum si spectes ab iis excellentiam; quis post veteres illos motum caeli & astrorum Co- pernico rectius intellexit P quae unquam aetas tam bello,quam pace viros praestantiores tulit Θ quae omnium temporum difficillimas quaestiones tandem felicius explicauit Θ Ac ut vivis relictis, in multis paucos, quorum mors extinxit inuidiam memoremus, &singularum nationum armis & literis proferamus lumina; quis Ferdi- . nando Consaluo Cordubensi, quae eade urbs tot illustrium viroruLucani, Martialis, Senecae suit mater; Cordonio, Leva Alarcone,
Albano Duce, Ioanne Austrio, Aloysio Requeiano, clarior in Hispaniis Dux belli suit, aut esse potuitὸ quis in literis Uega, Paina, Aloysio Granatense, Didaco Conaruina, Nauarro, Osorio, inter Hispa