Elementa philosophiae rationalis, sive Compendium logicae. In usum publicum Scholarum Wirtembergicarum adornatum

131쪽

Dὸ Definitionibus.

rebus, adpellatur De sinitio jusso

latior. Ex. gr. Stella est corpus , quod noctu lucet. Haec definitio continennotas etiam Lunae Communes. Luna autem non est stella. Est

ergo Definitio justo latior. Definitio, quae ejusmodi notas continet, quae non omnibus ad definitum pertinentibu8, compe

tunt , adpellatur Definitio justo amgustior.

EX. gr. Triangulum est spatium tria hus lineis rectis inclusim. Tres lineae rectae notam exhibent, quae Triangulis curvilineis non Compe tit. Est igitur Definitio justo a gustior.

Definitio autem, quae omnes illas continet notas, quae soli definito competunt, illudque ab omnibus aliis rebus distinguunt, adpellatur De sinitio adaequata.

EX. gr. Pietas est habitus, actionessitas ad divini numinis gloriam dirigendi.

132쪽

o Desinitionibus. II Prigendi. Tenaoitas est studium j sto minus expendendi.Ηae notae soli definito ac semper & ubique com-Petunt, ut adeo ab omnibus aliis discerni per eas queat. Defini- , tiones ergo sunt adaequatae.

Ex his sequentia demonstrari facile possunt;

I. Definitio nec latior sit, nec angustior; alias enim non estidea completa. . a. Definitio vero sit adaequata. S. I I. 3. Definitio non sit abundans. EX. gr. Horologium est machina, ab artiΠce e metallo vel ligno Consecta , quae Vel rotatione indicis vel campa nae pulsu horas indicat, ut tempus mensurare, nostrosque labores ad illud recte instituere queamus. Habes hic causam efficientem, finalem, materialem, formalem, quarum nonnullis egregie carere

potuisses

133쪽

lao . De Desinitionibus. . Definitio & Definitum reciprocantur. EX. gr. Idem erit

rustico , si illi dixeris: Dabo tibi bacum; vel: Dabo tibi partem decimam quintam florini; adeo vulgaris est haeci

s. Definitio & Definitum revera sunt idem. Qtiorum enim imum in alterius locum potest substitui, ilia sunt eademia 6. Cui competit definitio, illi etiam competit. definitum. . EX. gr. Cajus Titium adpellast

inimicum; nam, ait, OmneΚ tuae actiones tendunt ad meam perniciem. Ille autem/ meus est inimicus, cujus actiones ad meam tendunt perniciem. Non omnium rerum dantur de μnitiones. Non omnium rerum claras habere possumus ideas; g. 76. adeoqtie nec distinctas. g. 78. Definitiones autem sunt ideae distimetae; g. i 39. erg0 H0H omnium rerum dantur de itiones. Et

134쪽

De Desinitionibus. ' a' Et ita demonstratum est, quod supra S. 38. fuerat dictum. i

ram notarum contineat ideam ne-

Cesse est. S. 78. Cum jam illi termini , qui claram denotant ideam, adpellentur clari; g. I a1. De sinitiones concipiendaesint terminis claris. - Quoniam autem alteri terminus clarus esse potest , qui alteri est ob scurus; Ia . semper hoc sensu accipiendum est hocce theoremar' Desinitiones concipianda sunt terminis illi elaris , in cujus gratiam concipitur definitio. EX. gr. Parabola est linea curva, in qua quadratum semi ordinatae aequale' est Rectangulo ex abscissa in pa- Tametrum. Haec definitio terminis expressa est, qui clari stant M thematico. Matheseos ignaro di-Cere deberem : parabola est linea CurVa, quae in externa parte coni abscisi1 repraesentatur , quando Pars aliqua coni, parallele, cum latere coni, abscissa est. Forsan &hi termini multis sunt obscuri.

Definitumscincapta sint nis curis.

135쪽

ra et o Desinitiontibus. S. I S.

Ex his sequentia fluunt Theo

remata: I. Ex definitione exulent te mini obscuri. Inepta igitur est definitio Angeli,

quam Bonoventura dedit in Compend. Theol. Verit. Tit. II. C. II. quod sit sibstantia qualitercunque composita, scilicet ex eo, quod est, &quo est. Scotus, Diminu- tionem ita definit: Est modificatio termini repugnantis vel dis- Convenientis alteri extremo per oppositionem determinationis minuentis Vim repugnantiae vel dis-

Convenientiae. Saesel quis haec intelligat ξα. Τermini, , qui definitionem ingrediuntur, nisi per se clari

fuerint, priuS e licentur. , Alias enim essent Termini obscuri, qui ex definitione eXulent. Εx. gr. Dolor est solutio continui. Quid sit solutio t quid continuum Z prius explicandum est.

3. Termini in definitionibus se- Cundum ussim loquendi ashibeantur. S. 13 -

136쪽

. T. mini Synonymi, VRgi rii definitionem non

antur. EX. gr. Infinitum est, quod nullos habet limites. Infinitum esse , &nullos habere limites, sunt termini Synonymi, ade0que indeterminati. I. I 3I. Christianus est, qui veram fidem habet. Fides , est terminus Vagus δ nunc enim denotat fidem, quae creditur, nunc autem fidem, qua Creditur. I tellectus est lux animae, perquam res sole meridiano clarius Concipiuntur. Hi termini sunt metaphorici. Termini autem vagi &metaphorici sine explicatione i telligi nequeunt. I. Ias. I 3O.

definiatur. EX. gr. Sapientia est in homine id, per quod sapiens est. Definitio

continere debet notaSI I O. I. hae notae diversia sint necesse est a definito.

definiendo admittendus non

est. Ex. gr. Doctus est, qui litteris operam dedit. Litteris operam dant homi

137쪽

justasit, nec

εαι De Definitionibus.

homines, quando laborant ut fiant docti. Cum enim Circultas committatur in definiendo, quando definitionem unius ingreditur definitum alterius ; circulo nihil aliud fit, quam ut idem per idem explicatur, contra Nr. s.

g. I 6. Quod si Definitio Substantiae, quam SpinoZa dedit, & cui totum suum Systema superinstruxit, esset indaganda & examinanda, illud examen secundum saniora Logicae principia ita esset instituendum. Ipsa Definitio Spinoetae ita se habet: Subst antia est id. quouin se est & per se concipitur; hoc est id, cujus conceptus non indi et alterius rei, a qua formari debeat. In Ethic. P. I. Def. 3. Dispiciendum in hac definitione esset: I. Ratione Notarum juxta 6. I O.

I. Utrum sussicientes adsint notae Z a. Utrum notae aliis quoque rebus competant, nec ne Z . 3. Utrum

138쪽

De Definitioninu. ' Ias3. Utrum in definitione nullae adsint notae externae Zq. Utrum tantummodo essentiales adsint notae ZS. Utrum genus & differentia specifica exhibeatur 6. Utrum definitio tantummodo dicat, quid res non sit 'II. Ratione De siniti, juxta S. I a.

nec angustior φ 2. Utrum sit adaequata Z3. Utrum definitum & definitio possint reciprocari Z4. Utrum definitio definitum sint idem S. Utrum non sit abundans Z6. Utrum illi competat definitio, cui definitum competit

ΙΙΙ. Ratione Terminorum, juxta f. -ς. I. Utrum definitio nullos habeat

terminos obscuros a. Utrum consistat terminis prius explicatis Z3. Utrum termini ex usu loquen

di sint desumti e . 4.Utrum

139쪽

.ias De Desinitionibus.

. Utrum nulli adsint termini Synonymi , vagi & metaphorici ps. Utrum non idem per idem e plicetur '6. Utrum circulus sit admissus indefiniendo pQuando igitur Spinoetae Definitionem eXamino:

I. Ratione ς video, quod contra primum & secundum theorema I o. Peccaveriti ΝΟ- tete enim illius non tum Enti per se , sed & Enti a se existenti Com- petunt. Ens a se ita comparatum est, ut ad illius ideam concipiendamnon opus habeam idea quadam altera, a qua dependeat. apropter SpinOZa Unicam tantummodo statuebat substantiam, eamque adpellabat Deum; reliqua autem Entia Omnino omnia A materialia & immaterialia aC-cidentibus annumerat.

II. Ratione De siniti deprehendo, quod definitio, contra f. IV. r. I. nimis sit angusta ; extendi-

- tur

140쪽

D. Dinnitionibus. Ia tur enim tantummodo ad unicum ens a se ; adeoqUe contra Nr. a. non est adaequata, nec cum

definito idem, contra NT , III. Ratione Terminorum deprehendo, quod in hac definitiο- ne Termini obscuri adhibeantur

contra g. I . Nri l. nam verba illa : conceptus a quo formatur alterius rei conceptus i sunt obscura; minimum Vaga, contra Nr. q. Porro contra Nr. 3. Terminus, substantia, secundum loquendi usum sumtus non est pro Ente, quod rationem eO-

rum, quae de illo praedicari possunt, in se continet. EX. gr. Anima est Substantia, quia ratio, cur cogitat & appetit, in ipsa deprehenditur. s. 'Si cui dico: Pulvis temperans est pulvis, qui ebullitiones sanguinis ledat ; ita terminum definio. Quodsi vero dico: Pulvis temperans paratur, quando sicium Tartari vitriolati & tantundem nitri depu-