Elementa philosophiae rationalis, sive Compendium logicae. In usum publicum Scholarum Wirtembergicarum adornatum

71쪽

Dὸ Di erantia lTum. Demonstr. Idea Obscura est talis repraesentatio, qVae non sufficit ad rem aliquam ab omnibus aliis distinguendam, g. 67. noli ergo sussicientes adsunt notae, quibUS reS

aliqua ab omnibus aliis discerni potest. g. 68. Ergo Idea obscura pendet ab insincientia notarum seu

charadierum.

Ita ex. gr. habeo quidem aliqualem ideam istius monetae, noVi unam alteramve notam, quod ex. gr. capitis figura ipsi sit impressa, &c. Sed id nondum sussicit ad monetam istam ab omnibus aliis discer' nendam ; est igitur idea obscura.

g. 7Ο. Patet igitur ex his, quod, I. Quo plures in repraesentatione aliqua adsint notae, eo clarior sit idea. a. Quo pauciores Vero adsint notae, eo obscurior sit idea; ut adeo gradus claritatis & obscuritatis idearum a notarum multitudine vel paucitate Pendeant. Ex. gr.

72쪽

EX. gr. quo pauciores adsunt in mente inea notae floris alicujus, eo o scurior est idea mea, e contrario, 'quo plures habeo notas, ex. gr. formae , coloris , foliorum &C. istius floris, eo clarior est: idea

maa.

g. II. Quidquid ergo est Medium obti- Thurinendi notas rerum, est etiam mearum obtinendi ideas claras. De- sura

monstr. Nam si notas acquiro, ea acqUiro, per quae res aliqua ab aliis potest: discerni. g. 68. Haec autem si acquiro , ideam claram obtineo.

S. 67.

Ducit autem nos ad cognitionem

notarum:

i 1. Ipsus Objem praesentia. En . gr. Quando castellum aliquod ipse intueor, facile possum

animadvertere ea, quibus ca-

i stellum ab urbe, Oppido, pagoque discernitur ; facile igi

tur est ita acquirere notas. a. Typus corporeus alicujiis rei, qui proportiouem partiUm, Sym-

73쪽

tas exhibet notaS, Utut non

omneS, quemadmodum ipsum castellum. 3. Detineatio coloribus inducta, quae proportionem partium in stuperficie repraesentat, & qUidem in eo colore, qui cuivis parti proprius est. EX. gr. Herbarium coloribus illumi

natum.

. Desineatio mida. Ex. gr. De- lineatio castelli. Etiam haec nobis exhibere potest notaS, licet non tot, quot ex ipso Objecti aspectu, aut e typo ipsius corporeo colligere licet. s. Similitudo ; quando nimirum res alias, objecto nostro sita miles in quibusdam determinationibus , intuemur Ex. lgr. Piscis Hippurus similis est Caudae equinae. Quoniam enim similia in notis conVeniunt, e simili imo possunt alterius quoque notae cognosci. 6.

74쪽

Idearum Formali.

6. Descriptio rei alicujus pariter

nos ad cognitionem notarum

ducere potest ; est enim Deseriptio nihil aliud, quam re

censio notarum eXternarum

rei alicui competentium. En M. Roma antiqua est septi- collis illa totius Italiae Μetropolis. Quo prolixior autem est descriptio, eo plures illa suppeditat notas; quo plures autem suppeditantUr notae, eo clarior redditur Idea g. 7O. 6. 72. Ex his facile intelligitur usus lu- Scho

culentus typorum Omnis generis, Geographicorum, Urbium, Castellorum, Portuum, armorum, vestium, pontium, castrorum,na,vium, molarum, fodinarum, templorum, theatrorum &c. Egregie scilicet faciunt ad acquirendam notarum cognitionem, ut adeo praestantia idearum clararum sint adminicula.

s. 73. Lea clara obtinetur sensibus N

75쪽

ώtentione. Theor. plures sensus a Lbentur , eo

6 Di erantia attentione. Demonstr. EXperientia docet , quod adminiculo semsuum & per attentam rerum comsiderationem, rem a re discernere discamus. Ergo sensibus & attentione ejusmodi repraesentationem acquirere possumus, quaesus ficit ad rem aliquam ab aliis rebus discernendam. Sessibus italueattentione obtinetur idea clara. g. 6

6. 7 suo plures adhibentur in re aliqua tonsideranda serius , eo clarior st

laea. Demonstr.' Clarior fit Idea, squando in repraesentatione plures adsunt notae. Quo plures itaque adhibentur sensuS , eo plureS aC-quirimus notas; idea igitur hoc in casu fit clarior.

EX. gr. Isaacus auditu & olfactu ute-hatur ad discernendum Jacobum. Quodsi & oculos adhibere potuis set, clarior ipsius fuisset repraesentatio, nec Εsavum fictum ha- buisset pro vero Favo. Ita & ad discernendas plantas necesse imterdum est, ut & visius, & M-- stus & olfactus adhibeatur. .

76쪽

laea obscura ope attentionis D elara. Demonstr. Idea Obscura propter insufficientiam notarum est-m Obscura. q. 69. Attentio autem es ea operatio mentis, sua mi rei at, cujus bene conseia seri nititur. Εrgo qui attentus est, sussicientium notarum sibi conscius fieri, adeoque claram ideam acquirere potest. 'Obscura igitur notio ope attentionis fit clara.

rationem istius moniti pervulgati et Arrige aurest Ex hocce theo- . Temate etiam ratio reddi potest , cur attenti discipuli doctrinas citius capiant, quam illi, qui sen

sibus atque mente suae 'Circum- Vagantur.

Experientia docet, quod saepius . ' , de re quapiam Idem claram, ad sunaeiara, eqque sufficientes habeamus tas, quibus rem istam ab aliis omnibus discernamus, nihilominus autem notarum istarum, per quas rem discernimus , nobis conscii non simus. Has itaque nobis re-

77쪽

66 De Di erentia praesentare, atque a se invicem dignoscete non possumus. EX. gr. rubrum colorem dignoscere pomImus & discernere ab omnibus aliis coloribus, habemus itaque ideam Claram, S. 67. adeoque sufficiem tes notas. Nihilominus notarum . istarum nobis conscii non sumus, nec nobis istas ita repnesentare possumus, ut alteram ab altera discernamus. quam consideramus, adpelletur totalis , &ideae notarum dicantur ideae partities. Patet itaque , quod sepius accidat, ut Idea totalis si quidem clara, partiales autem non nis ob

Dantur autem & alii casus, ubi mala, eia- non solum objecti nostri, sed & δ, qμ '' notarum illius claras habemus id-

eis μην. esse , illasque a se invicem disce

nere queamuS. EX. gr. Horologii non selum elaramideam habeo, quando istud ab omnibus aliis rebus distinguere possum ; sed & notarum ipsius clara

78쪽

Idearum Formali. 67 claras habeo ideas , quando novi horologium esse machinam sonitu campana vel rotatione indicis horas diei indicantem.

6. 78. - Quando nonsolum objecti ipsus, sed & notarum ejus claras ha- .hemus ideas , idea nostra dicitur distincte clari, s. distincta.

Ex. gr. Si linguae latinae tiro nonQ-lum infinitivum primae conjugationis a reliquis infinitiVis discer- ...' nere potest ; sed & notam illiuS, , . . nimirum, a, longum ante' sylla. bRm, re, sibi repraesentare valet, atque istud longum a , disce nit a longo e , tanquam nota se-Cundae conjugationis, idea ipsius est disincta. S. 79- i

Quando autem objecti. quidem D fipsius claram, sed notarum illius nonnisi obscuras habemus ideas, idea nostra dicitur confuse Clara,

seu Confusa.

EX. gr. quando odorem rosae ab odo-V. . Te Caryophylli reliquisque bene OlentibuS rebus discernere possum,. habeo ideam ros clarum. QVO-Ε a niam

79쪽

68 S. Disserentia

niam autem notam, per quam odorem rota cognosco, mihi r praestentare, eamque notam a nota caryophylli discernere nonpos sum, idea nota tantummodo est' obscura. Ita etiam in coloribus

plurimisque sonis, res se habet. g. 8o.

Distincta igitur Idea pendet a clarritate partialis confusa autem idea ab obscuritate partiali.

EX. gr. ob causam habeo. distinctam circuli ideam, quoniam claras notarum ipsius habeo ideas, , quod scilicet sit linea curva, cujus omnia puncta aqualiter distant a centro. Eapropter autem confusa mihi est idea sioni, quem cithara' edit, quoniam quidem sonum Citharae a sono aliorum instrumentorum mussicorum dignoscere possum, adeoque claram ideam msius soni habeo, sed nota, qua lanust iste ab omnibus aliis discerni potest, obscuram tantummodo ha-heo ideam.

Qui distinctam habet Ideam, de

80쪽

Idearum Formali. Guit, ille etiam has rei notas verbis verbis ex-

exprimere potest. Demonstri Quidistinctam habet Ideam, ille clarasu Notarum habet ideas. S. 78. Potest itaque notas ab omnibus aliis rebus discernere. g. 67. Quodsi itaque

terminos seu nomina notarum ΠΟ-vit, istas etiam verbis exprimere potes. ὰ Ex. gr. bi distinctam Nicotianae

habet ideam, nonssilum istam ab omnibus aliis plantis disternere, sed & notas illius distinguere potest. Quodsi & terminos nota rum nomi , potest illas etiam

verbis exprimere & alteri recem lsere. . Si autem terminos potest quidem claras habere nota rum ideas, sed alteri istas recen- stre non potest.

Idea Distincta non obtinetur nisi πικει objecitis, quorum notae discerni possunt. Demonstri Idea Distincta habet claras ideas notarum, s. 78. Si autem notae discerni non pos- zzzz fiant, claras istarum ideas acquirere non possimus, s. 67. adeoque nec

distinctam. E 3 S. 83.