Elementa philosophiae rationalis, sive Compendium logicae. In usum publicum Scholarum Wirtembergicarum adornatum

91쪽

8 Disserentia

I. obliUione, a. neglecta repetitione. 3. rer-I nimis multarum multanea tractatione.

II. Quo pauciores sunt notae, quarum claras habemus ideas, eo magis incompleta est idea nostra. g. 9a. -2r,... Abundans , quando plures continet notas, quam qUi- demsdrem discernendam sussicientes sunt. ΕX. gr. Idea Trianguli, quod sit spa-i . tium tribus lineis tribusque angu- . . liS inclusum, est idea abundans, quoniam ad discernendum Triangulum sussicit, quando dicimus . esse spatium tribus lineis inclu

sam.

Quemadmodum experientia do, cet, quod detur disserentia idea- .d.ajum rum djstinctarum, S. 8s. ita ea docet experientia, quod etiam detur disserentia idearum completa

rum.

92쪽

uearum Formali. 7s 'rum. Qui dicit:. globum esse cor- pus, cujus superficieS ubique ae- . . qualiter distet a centro: ille com

pletam globi habet ideam; habet

enim claras sussicientium notarum .ideas, quibus globus ab omni alio corpore discerni potest. 5. 86. Notae globi sunt I. corPUS, a. superficies, 3. aequalis distantia, ψ. centrum. Quod si quis harum rerum omnium distinctas tradere potestideas , merito illius idea distinguenda est ab idea alterius cujuSdam, qui distinctas istarum notarum ideas

Idea dicitur Adaequatis, quando nonsolum totius rei, sed & notarum plane omnium distinctas habe mus ideas. E contrario idea dicitur Inadaequata, quando quidem totius rei distinctam, sed notarum illius tantummodo claras habemus ,

93쪽

o Disserentia 6- 9S Ax. Ergo Idea adaequata pendet ahidea distincta partialis idea autem 'inadaequata pendet ab idea indi

stincta partiali.

EX. gr. Notae, quibus ratio ab aliis animae facultatibus discernitur, in ' eo consistunt, ut sit perspicientia nexus veritatum. Quod si quis distinctas habet ideas perspicie tiae, ne uS, Veritatum, eo ipis totalis idea fit adaquata ; si distinctas istarum notarum ideas non habet, idea ipsius totalis

e. . optum adsunt notae, quarum distinctas habemus ideas, eo magis adaequata fit idea totalis ; quo pau- , ei0m autem adsunt notae, quarum . distinctas habemus ideas, eo magis nadaequata est idea totalis.

Ex. Π noninium noVit I. globum esse corpus, cuius superficies ubique aequaliter distet a centro I a. Corpus esse extensiam vi activa atque vi inertiae praeditum;

sed & distinctas porro habe tideas Extensi & virium inertiae, illius idea totalis est adaequata, ε quo

94쪽

Neaietam Formali. 8 Iouoniam &Rotarum notas distin-

quata habet ideas distinctas nota- π ,. ,./

rum, g. 9 . Ideae distinctae ac- Mimionis. quiruntur Ope attentionis, g. ergo & idea adaequata acquiritur ope attentionis.

g. 98. Ideae ad natae de omibus rebus homini non sunt hostibiles. Demonstr.

s. 76. ergo nec distinctas, g 78. - adaequatae Vero ideae. absolvimi distinctis notarum ideiS, 6. 94. ergo homini possibile non est, de /Omnibus rebus adaequatas acqui

Quoniam itaque non omnium Corast. rerum adaequatas acquirere li

cet ideas, subsisendum es in ideis

milibet elaris. Quapropter Gelides non definiebat , quid sit majus quid mi- F nus t

95쪽

Datur differentiardearum Materiasis.

nus 3 praesiipponebat cuivis claras istorum esse ideas. Ex his omnishus itaque confirmatur, quod si1- pra S. S. II. 1 3 . demonstratum est, quod stilicet omnis no ra cognitioine iat ab Experientia. Experia entiae autem mi ideae clarae.

Sectio Secunda.

Differentia Idearum

Materiali.

6. Ioo.DIfferunt ideae nostrae in modo repraesentandi, g. 66. differunt autem etiam in re ipsa reprae,

sentata. Ex. gr. unus idemque homo habere potest ideam trianguli, & ideam circuli ; utraque idea potest eo distincta, nihilominus utraque diis versia, dum utraque alia quadam re est occupata. Aliud enim est , repraesentare sibi figuram tribus lineis inclusam ; aliud autem, repraesentare sibi figuram, cuius omnia puncta ab uno aliquo aequaliter

96쪽

liter distant. FIaec dimerentia, qua deprehenditur in re reprasentata, dicitur D erantia idearum Mate-

6. Io I. omnes res, quas audimus, vi- demus, Verbo, quas sentimus, ita Individu- comparatae sunt, ut illarum notae

simω sunnae nulli alii competere '. queant rei Et ita habemus imiduum. EX. gr. Pentagonum . quod quinque latera aequalia ha- het, sex disitos longa, creta ci ca horam diei nonam in hac tabu-Ia delinearum, hujusmodi notas habet, quas simul 1umtas nullum

aliud Pentagonum per . omnem' '. terrarum orbem habere potest. Repraesentatio autem Omnium ha- tum notarum, quae simul sumtae

non nisi uni rei competunt, dicitur Idea isdividualis. Cum jam .

omnes in universo res, quas audimuS, Videmus, Verbo: Quas semtimus , innumerae sint, etiam ideas individuales innumeras esse Oportet. F a s. Ioa

97쪽

De Dinerentia

Sunt autem nonnulli characteres s notae ita comparatas in e emplo modo allato, ut earum praesentia ad constituendum pentagonum non sit necessaria. A qualitas laterum, longitudo per sex digitos indicata, creta, tempuS, locus &c. nihil faciunt ad constituendum pentagonum. E comtrario statium quinque inclusum lineis sistit ideam pentagoes, facitque ut pentagonum fit pentago num. Istae notae, quae constam ter in re aliqua sunt & esse debent, ut res id sit, quod est, dicuntur . notae Internae s. Essentiales. E contrario illae notae, quae non comstanter in re aliqua deprehendumtur, & sine quibus res aliqua id esse potest, quod est , dicuntur

Externaes. Accidentales. 6. IO3. Necesse igitur est, ut omne individuum nonsolum per sisentiales sed & per accidentales notas de te minetur, quae notae simul sumtae

nulli alii rei competunt. ΕΣ.

98쪽

Idearum Materiali.

Ex. gr. QuiIibet discipulus habet prumo notas essentiales, ut sit homo erudiendus I hae notae faciunt, ut sit discipulus. Deinde autem dc accidentales habet notaS, ex. gr. magnitudem suam, statum, C Pacitatem , aetatem &c. quae quidem determinationes non faciunt, ut sit discipulus, faciunt autem ut sit hic praecise discipulus, non alius, adeoque individuum.

g. I . Expedientia docet, quod tria Ia- D .eera aequalia Trianguli mihi repraesentare queam abstrahendo st res quis notis omnibus. Jam vero nota haecce trium laterum aequastium in omnibus triangulis aequilateris deprehenditur; possum itaque notas quasdam, quae multis Triangulis competunt, separatim mihi re- Praesentare. Notae multis individuis communes, dicunture contrario notae, quas individuum

aliquod, vel species sibi soli vindi-

Cat, nec cum aliis communes ha

bet, dicuntur Disserentia Specifica.

99쪽

o Dimerentia

n. f. In idea Trianguli rectilinei atqui-ορη-ior Iateri deprehendo aliquas notas, ωersalis. quas & in aliis Triangulis deprehendere licet, sed & aliquas deprehendo, quas in aliis deprehemdere non licet. Ex. gr. Omne Triangulum rectilineum includit spatium lineis rectis; sed non omnem Triangulum habet latera aequalia. Omissa igitur aequalitate laterum si

Priorem tantummodo notam retineo , includere spatium lineis rectis; habeo notas pluribus speciebus commu Ps. Illae dicuntur Genus. Re- Praesentatio notarum pluribus individuis pluribusque speciebus communium dicitur Idea Universalis.' Quodsi & notam rectarum linearum Omittis, retenta tantummodo

nota de includendo spatio tribus lineis , habes notam, quae omnibus' triangulis & rectilineis & curvilii neis communis est , adeoque Genus superius , dc Ideam Universalem.

100쪽

Idearum Materiali.

6. IOCIdea igitur universalis pendet ab extensione characterum ad plura. 'Quo pauetores idea aliqua notas Continet , eo plures dantur res, quibus illae notae competunt. Unica haecce nota, spatium lineis Ἀμ- sum, ad omnes omnino figuras extenditur. Hinc intelligitur veritas Axi Matis et Quo minor es Comprehe o , eo major est Extenso. Comprebensio autem ideae est complexus notarum ad ideam aliquam constituendam simul Q- mendarum. Exten o autem est Complexus obiecturum, quibus illa idea competit.

ne. Ideae universales sunt repraesentationes quarundam notarum Pluribus competentium. Reprae- μ βερνα tentare sibi unam alteramve notam 'absque reliquis, cum quibus alias iunitae sunt, est abstrahere. Ergo ideae univeuales sunt abstractione. ' ls. IO8. iIdeae universales ergo quidem cis.1. j- utiles sed paulo discissiore