장음표시 사용
271쪽
veniamus ad pulchritudinem, qua multi vulsarem linguam latinae excellere putarunt, neque iniuria: quoniam cuiuscumque linguae, &pnaesertim Graecae, tum Latinae pulchritudo primum ex numero,tum ex concentu ; qui harmonia dicitur, aestimatur: in ijsq. maxime conmstit . Namque tam Graxi,quam ipsi Latini dum
versas, vel solutam orationem, quam prosiam vocitamus, conficiunt: id praecipuum ante oculos habent, ut breues , aut longae syllabae sint sex quibus fit numerus. Postremo quodammodo per accidens, accentuum rationem expen
dunt: ex quibus harmonia conficitur. Sat enim Latinis est versus habere quandam numerorum moderationem, & pedum, pedes suas peculia , res syIlabas, syllabas mensuram, raro autem accentus. Atqui vulgaris linguae pulchritudo maxime in harmonia posita est, deinde in numero. Etenim vulgares dum carmina effundusivel soluta verba conscribunt, in primis acce
tuum grauitati inseruiunt,& longitudini studenunde nascitur numerus: quoniam id ratu dumtaxat, atque firmum habent, ut versus iustis,& debitis syllabis constent: di ut accentus opinportunis locis insiti sint. Nec an syllaba breuior, nec longior sit, nisi sorte per accidens, animaduertunt. Hinc si quis ex Graeco, & ex
Latino conuertet illam numerorum,& pcdum moderationem, quae temporibus,& interuaIlis, ac spatijs metienda est, permutet etiam ipsum versum,qui inanis idem de soluta orati ne dicere possumus deinde fiet: licet iidem
essent accentus: pari quidem ratione, sic in vulgaribus accentuum mutatio fieret, corrum- pcretur, S deprauareturvcrsus; licet aede tria.
sint lysIabae. bed ut comprehendam breui, harmonia videtur mihi, idq. nemo negare potest, pulchrior, luauior, & hominum auribus quid
magis edicere,quam numerus. At vulgaris lingua et it oe Graeca,& Latina pulchrior; cum haec magis harmonia,quam numero utatur: illa: numero potius inlcruiunt, & pariunt. quod vide. re est in fidibus. Fidicen enim manu sinistrata, , cuius ossicium cst interualla illa superiora attingere, conficit numerum;&dextra , cuius digiuris nerui in inferiori parte pulsantur, concentuseficit. Sic Latini, atque Graeci, qui potissimum syllabis ut iam diximus, student, numerum hubent Nos vero quam maxime accentibus comteriti acuta cum grauibus temperantes harmoniam iure merito nobis vendicamus. Verum si concentus est numero pulchrior, ut est, erit vulgaris lingua & Graeca,& Latina pulchrior.Tum Iulius, .id centes,inquit,Fabriti, Nisi harmoniam verum cum sine hac in linguis nihil quicquam egregium est , tum in caeteris quidem rebus,in quibus lisnus desidoratur. Neque enim & Ipsi erit sine aliquo chncetu incitari possunt Quam ob causam maximus ille stelliser cursus,
cuius conuersio est concitatior, acute excitato
mouetur sbno. Nam illi octo cursus, in quibus Mercuris, & Veneris eadem sere est natura, &potestas, cum Solem aequalibus spatiis comitatur, septem conficiunt distinctos interuallis si
nos:qui numerus rerum omnium quodammodo
nodus est, quod docti, uti Cicero docte, ac sapienter scripsit, homines neruis imitari, atque cantibus aperuerunt sibi reditum in hunc locu . Musas esse mundi cantum rustici etiam senserunt; qui eas Camoenas, quasi caneas a canem do appellarunt. Ideo canere calum antiqui cω probantes, concentus musicos sacrificiis, vidia
serte Macrobius docet, adhibuerunt: qui apud alios lyra, & othara, apud nonnullos fistulis, tibiis, alijsve musicis instrumentis decantari siniebant. Mortuos quoque ad sepulturam consequi oportere cum cantu multarum gentium,vel religionum mores, & instituta sanxisse accepimus: hac sorte persuasi ratione, quod discedetem animum a corpore,ad originem dulcedinis cantus, hoc est ad caelum facilius reuerti putarent . Dum enim natura hominis anima sustemtatur; musicis sonis ducitur ut non modo qui sunt bonis moribus,& optimo habitu ornati,sed
uniuersae etiam barbarae nationes, cantus, quibus vel incenduntur ad gloriae studia, vel ad
imbecillitatem, atque molliciem voluptatis incitantur, exerceant qui in fragili corpore memoriam retinet illius soni, cuius in caelo capax suit. Qua sene ratione motus Aristoxenus eruditus musicus, idemq. Philosopus,dicebat antimum esse intentionem ipsius corporis quadam: velut in cantu , de fidibus harmonia, quam ex interuallis sonorum nosse possumus,sic ex membrorum situ, & ex totius corporis natura, figuraq. varios motus cieri, tanquam in cantu stanos. Hie ab artificio suo non recedebat, cum musicus esset: cui alludens interdum Cicero, Canere, inquit,ipse doceat: bene enim illo prouerbio Graecorum praecipitur.
quisque norit ariem,m hac exerceat.
Et ad propositum redeundo, tanta est harmoniae vis, ut nullus, etsi agrestis,& immitis sit, qui non aliquo concentuum oblectamen to teneatur. Et quid mirum , si tanta est inter homines cantus delectatio;cum aues etiam, ut Philomela, acanthis, attagen , olor, aliae generis eiusdem cantum veluti instituto quodam, & artis disciplina excolunt. Aliae vero vel aues, vel terrenae, seu aquatiles bestiae, cantus dulcedine quodammodo inuitatae, in retia,&Iaqueos sponte se induunt. Pastor quoque fistula disparibus cicutis septem compacta, gregibus pastu digressis quietem imperat. Hinc nos
272쪽
tationis, de consili j compotes lingua 'sine quibus nec mentem, nec consilium ullum pate-ccere possumus, senum, vel potius harmoniam illam admirabilem, quae accentibus fit, cibo mus omni chnatu petiequi. Quam ob causam omnes iam prope cantibus, demnis repleti,tan. uam somnolenti extabant, & ne verbum quiem saciebant. Tum Fabritius, Ego ista quibdem, inquit, harmonia tenebar: sed dulci longe sum affectus, ct suaviori: de qua nunc. Multa vero ei lent prius a nobis disserenda, vel ad rem nostiam pertinentia: quae libenter omittamne diutius hac in parte elaboremus.Atque proximh ad vocis sonus accedamus; qui tres omnino sunt, inflexus, grauis, & acutus, qui vulgo dicuntur,accentus: quibus vulgares quidam locupletes magis, quam Latini, be Graecise esse aediderunt: in quo toto errant caelo. Naquod ad accentps pertinet, Graeci Latinis copiosiores fuerunt: qua in re hoc dis icon aliquando apud Aldum Manutium vidi:
Non vaset Merenis milles a clamore Graios Pagina: Minavis et , breuisq. pueri.
Item copiosiores sierunt vulgaribus,qui etiaparum ad dum curissi de iis vocibus iaetat, di sunt. Quod palam vir destissimus Benibus vester siletur: qui cum, inquit, de accentibus sm dictum non praeficior illa, quae Graeci lomsa oratione pertractant magis ad eorum limsuam , quam ad nostram pertinentia: idque omnes, quos viderim, qui de iis vocibus ali quid litteris mandatum, haud obscure signi Geant di & qui sensum oculorum habet, nullo negotio in eorum scit piis dignoscere poterit. Hinc Ludovicus quoque Dulcius iure merita quos
Ham mirabatur, tumq. audaciam comprimebat: qui dum nouis reguli , nouisFla bendi Iegibus, quas Graeci orthographiam appellant,
vulgarem termonem ornate putarunt, verius Ono alunt, quam ornarunt. Item in Latinis quidam in unaquaque voce accentus colloc
uit, cuius labor stustra omnis mihi videt ut suscipi. Qitis enim est ita latum, qui mediocriter in utraque lingua versatus sit, ut noti peripiciat maioris vocum partis, quae sibi vel legenti, vel Ioquenti occurrunt, penultimam tanga, aut breui constare Vetiam si Latini auctores, di praesertim Poetae ut idem Dulcius ait quibus p pter pedum varietatem,& dissimilitudinem, sine quorum beneficio versus non condirentur, accentus eram necessarii, noluerunt iis,ut Graeci, se onerare, sed paucis usi lunt, adeo'. pau- Usumis: quanto minus vobis vulgaribus i.ce-hit , qui non pedibus, sed quodam syllabarui . quantitatis ordine quamuis accentuum t in pus Obici uare necesse sit venus ad finena percucitis Nec video cur quoque Linus concem
clamisa. Pomeriae M1stum, quem harmoniam vocat, potius apud vul- es essi ,quam apud Latinos exilii mei. Nam eadem fere est harmonia, sed latinis potior: dc, ut de Poetis primum loquamur, qui, licet ver botuni licentia liberiores situ numeris,lamet paula sint asti letiores. Iis, inquam,potii sinum cura Dit,ut multa excogitarem, quae non tollim res, quarum est iudicium superbiis imum, o sentarent, sed, ut eis voluptatem adferrem maximam . Et quod natura fieri non potuit, instituto quodam, o longa conliuetudine ipsi approbarunt. Infinus enim dixerunt prima liti ra producta, iniquus breui: instelix longa, inhonestus breui . mater dicitur producte, pater contra. In quibusdam vel bis secundam litteram de breuem, de longam ponunt, ut volucres, se rebrumin alia generis eiusdem.Quod vero hoc elegantius e e medio verbo litteram auferunt,
utillud periclis pro periculis,ut apud irgilium
libro octauo rAccipite Aene-, arce mictu.
Quandoque etiam duas: nam, Proh Deum , atque hominum fidem,&virgilius:
iam, ut peculi, Terenti, pro peculii, Terenti . Addunt quoque si necesse eiu ut relligione, pro religione. Dicimus etiam nequire pro non quis re, malle pro magis velle, nolle pro non velle. Dein quoque saepe,&exin pro deinde,&pto
exinde d: cerunt ita . Quin etiam verba uepe contrahuntur,non usas caiisa, sed aurium .Qu modo enim Axilla, Ala fictus est , subtracta asperitate x. quam litteram etiam e Maxillo, de Taxillo & Vexillo, atque e Paxilla conluetudo elegans Latini se rmonis euellit. de Malam,I alum, Velum, Palum , facia esse. Contrahebant alia etiam noulina aut i qui, quo essent aptiora,
ut duellum, bellum, duis bis. Vnde hoc Θ cum
illis elegantius dicimus, cum autem nobis non dicitui, std nobiseurn. Ex eo est mecum, tecum, non cum me, di cum te rvtiesset si mirule illis vobiseum, atque nobii cum . quod sit Lia diderentur obstentus concurrerent litterae. Si quaeramus cui est a se iuuari adcuerant. V .luptati autem aurium morigerari debet ursus, de oratio . . Iulia etiam alia , quae ab ipsa tandem arie , de doctrina postulari videbantur, i uenire sint conati; de quibus non est in praese tia instituti noliti, Sccte . vocem tamen,&
numerorum aures tuaices simpo corallitu runt. At vi reamus de concentu. Conccntum
non existimamus ex syllabis, nec ex pedibus, quanquam sine syllabis, S pcdibus non existat ver luset: sicut citam vulgares ex syllabis suos versus iudicant , tum cx accentibus.
273쪽
Nam licci hexametrum carmen,quod sex comstat pedibus,omnes pedes,&pedes iustas,didebitas syllabas habeant, non tamervem ij spedibus relium, & optimum carmen dictemus; ohoc, quod nunc mihi in mentem venit iR-- mania termis ras Hambalbo . Quis non videt sex costare pedibust ecquinto loco, ut necesse est, da um habere, & vItimo spondeum Z qui pedes suas etiam lytbibas
habent . quas Mem auros nisi plane fatuas demulcet Non tantum lyllabas ,& pedes, a quin bus ne unguem quidem discedere sidet, spectari onortet: sed verbalegetida sunt, potissimum bene sonantia, & exquisita ad senum: tun splendidis nominibus versus est illuminandus. Collocabuntur deinde verba, ut inter se quam
aptissime cohaereant . di si polabile et Uecundu
primo annectetur verbum' secundo tertium, ,
tertio quartum, quarto quintum, quintostatu: ut apud Virgilium omnes sere sunt: ut illa. Vrbr avriquafuit, Tyri' rendiere c/ni, Velicani ago Italiam mura , Uberinaque An. O ita diues opis, Iudiis. vsperrima bini: vel,
Hα curras tr Me regnum Devenit 3 esse. Et, ut verbo dicam,in quorum lingulis opor ire, insint illae penthemimeres, siue heptemsemeres a Graecis ita nuncupatae: ab latinis autem Cinita dicuntur, quae calminibus non parum luminis afferre selent. Ex: ijs vobis satis appurere potest, nee ex syllabis. nec ex pedibus omnino haudari versum, sed ex . vel borum Crdine,& connexione ; quae tandem longitudinum, di
breuitatum atque acutarum, grauiumq. vocum seno plena 'concentum quemdam auribus nostris ei licit, ut nihil pulchrius, nihil iucundius,
nihilq. audiri possit suavius. Quae res Ctiam maioremn oluptatem adferre potest, quiun in terualiorum breuium,S longorum varietas,quiis bus latinum camien totum implicatum est, atque permixtum & quouianr animus tum stabilis est, tum volubilis, incesse est ejusmodi naturam varietate contineri. Alia est etiam in nostris distimilitudo, ac varietas, quae hominuanimos,aurem. mirabili terdemulcet, & iucum de Meurrit satietati, & haec vulgaribus nunquaeuenire solet. nec, quod nimis est, potest.VHEaris enim vel sus nunquam undecim egreditur1yllabas: & latinus veto decem, & septem, ut virgiliana illa r' in domo interior gemiιν, miseroq. tumultu Miscetur: peniti . caua plavorIbud ades mineis et talant . ferit aureas era clamor
Saepius etiam tredecim syllabis,idq. freque ter apud ipsum Virgilium, ut illud:
Et a tredecim ad decem, & septem usque diuagari licet: qui tanquam fines, ct termini constituti sunt, extra quos egredi nobis inter dictum est: quanquam interdum Iiceat etiam
evagari ad decem, & octo syllabas; ut in illis qui Hypercatalectici versiis appellantur. ut illa ex Virgilior
Aut dulcis musti Vulcano decoquit humorem .& alio loco. Inferitur vero exsera n eis arbuttu horrida. Et licet haec non egrediantur decem de se,ptem, possum tamen eiusdem metri egredi. sed sicut in musicae disciplimi auribus nostris nulla insutur voluptas, nisi ex disparibus vocibus c tus fiat: nec in omnibus inusicis instrumentis, nisi liuequalibus neruis, &disparibus motibus perficitur comentus sita in versibus nulla erit desectatio, nulla voluptas, nulla laetitia, nesullus iucunditatis stinus nisi exasparibus pedibus ,& syllabarum varietate, atque aliqua verius fiat dissimilitudine. Illam itaque harilaoniam, quae ex latinis prolabitur,dum athainriemus. Nec mirum, si reriam varietas oblecta tionem animis nostris asserad: cum veteres etiaDeum varietate delectari putarint. Nam. αγlum signis,& luminibus distinctum,&om
tum, terras 'uoque varus montibus, planitie ,
yluis, arboribus, herbis, floribus, tympidi sibmis sentibus, ct pluribus aniataliam naturis
exornatas videbant. tum ignem, acrem, ter
ram , mariaq. incredibili artificio elaborata , ex quibus diuisun numen, cui haec omnia parent, concentum erueret tradideriine. v
de etiam elegantissitne vester Poeta Ludovicus
Alia etiam sunt, quae vel natura ipsa adscit, velars, homimimque diligentia, quae tandem consiletudo longaeuusque: usus approbauit:&haee in legendo aeculusinio dicendo animus prospicit, quae maritae desessas aures solent demulcere. Haec de Poetis. Nunc de Orator,bus dicemus: qui Isocratem omni conatu imitati student. Hic veitis: hitis, auctore Cic
rone , numeros primus adiunxit. Cum enim baudiret oratores cum scueritate loqui, Poeta
autem cum voluptace.,i sertur numeros sequutus, quibus magna cum iucunditate in oratione utuntur.Hoc vero genere antiquita ante Ilocia- cm.delectabamur: cuius rei. Gorgiam Leont,
uuin auctore laudamusded eo vlus est intempe xantius.Inueni cui quoque Princeps fuit divisimachus,cuius tame omnia nimis crat laripta numerose. Hua vero moderatione vicit Isocratex;
274쪽
quan obrem p rinnum prince idὐ utileges enim , quae ei nimis videt uitur dissiciles , de ar
duae, paululatiores, de ficiliores reddidit. Constat igitur numeris orationem esset debere, sed non ut verius: de sicut soluta orati ne, adeo suaui, de graui versus carere debet, it
oratinius numerus carebit versibus , ne vitios omnino reddatur oratio.Fit autem oratorius numerus splendore aliquorum verborum, & qu dam dicendi modo, qui a Cicerone concinnitas dicitur: quae quatuor modis esticitur. Cum or*tio casus habet in exitu similes , siue paria paribbus adiungantur, & similiter definita, itemq.
contrarios cum opponantur contraria,st suamςt
sponte, & si id non agatur, numerosa. Noricetiam pedes ; in ijs tamen veteres disces e video; sed Iam unquit, Cicero, fiequentiissimus est in ijs, quae demisic humili sermone dicum
tur: In amplioribus Poro uius via est ex tribus breuibus,ta longa, seu una longa, & tribus breuibus: in utroq. Dactylusi in varia, dc per 3
tua oratione hos tanquam purpuram interi
misceri, & temperari oportet Sed ego in ea sum sententia, in qua video Ciceronem fuisse. Ego autem, inquit, sentio omnes in oratione esse quasi permixtos, de confusos pedes. Aures vero,
vel animus aurium nuntio naturalem quandam in se continet vocum omnium dimensionem .
Itaq. di longiora,& breuiora iudicat, di periecta
di moderata expectat. Conamur erga uti in versu ta de in soluta oratione, ne fraudentur amres, di offendamur. talent sane plura hie diis, renta,quae cum sint ab ipsit Cis erone , Quin limo, de ab abj s etiam coiosius ,& elegantius exposita, quam nediutius quidem ipse potirin ,
ad eos libenter committo. Quod vero maiorem hauriam ex Latinis sentibus, quam ex Uubgat ibus voluptatem, legat, qui est l. Ciceroncm, & alios qui numerose scripse . Nec qui lyra pulsauerit, Line,&neruorum inseriorem
duntaxat partem teti trinon harmoniam con
ficietat imo vero, ut ita loquar neptilliniam diit, nantiam. Sonus enim sinc aliquo motu feci ivinpoteli, nec motus sine numero . Necesse igitur erit, ut ubicunq. est concentus, prius sit numerus, tum ex numero pi'ficiscatur comentus. At
si ita est, ut est, harmonia erit Latinis. Et nisi Latinis litteris inesset pulchritudo, & incredibilis voluptas,non tam late, longeq. diffusa esset, nec omnes prope Latina lingua loquerentur. Ne l. tam aut de Cumani, ut mi attine loqui
liceret a Romanis emagitassens Cuius sui, iei
T. Liuium auctorem liabemus: ut 3: ile' mi , eo anno petentibus permissum, ut pubi:ce Latine loquetentur,& praeconibus Latine vendendi ius esset. Tu Iulius,ino nquit,ut dicis, Fabi iii, doctos maiorem iucunditatis fiuctum ex Lati
nis litteris percipere , quam ex ulgaribus: namq. pulchrior mihi longe videtur: sed vereor ne tam dulcis se, ut est ipa Vulgaris. Cum enim Boccatium, α Petrarcham lego,vel potius cum ab aliquo triorentino legi sentionescio quid
iucundius, de dulcius audiri possit. tanta enim
dulcedo aures assicit, ut nihil gratius audiui posse putem. Haec clim dixisset Iulius, sane laetari visus est Linus, qui inquit, meta ule gaudeo, quod in hac opinione sis,in qua diu ero, nisi alibter mihi ostentum fuerit: quoniam Latino sermone Graecus quanto est dulcior, tanto Vulgaris Gra co. In qualibet lingua tribus modis inest
dulcedo,ut litteris, vocibus, verborum copia .
Graecum vero idioni Latino esse dulcius, Quintilianus palam profitetur: Quare, inquit, qui a Latinis exiget illam gratiam sermonis Attici, det mihi in to luendo ea qm iucunditatem, ciparem copiam. Quod autem Vulgatis sit dulcior Graec' ; qui q. iudicare potest. Dulcedo
namq. de qua ha tur iermo, ex litteris oritur ;litterarum vero vocales dulciores sunt conis nantibus: atqui Ethruscoriam verba, exceptis ,
quae per in, dedet , de quibusdam alijs mon syl labis, per vocales finiuntur. Erit igitur Ethrubra Graeca dulcior, cium Graecorum, ut videre est , verba non in voc ea semper, sed uepius in con s ames desinant. Him Quintilianus cis vellet edocere Graecum sermonem dulcedine quadam Latinum exuberare, im i caeteras hac maxime v 03 est ratione, ut apud Graecos ne ver
bum quidem terminetur in M. quod Latini ple, tam itu,quasi mugiente littera absoluam. Uul. cior quoq, fit lingua acceptibus, & nostra Vulgail tempet cum ac Mibus profertur. Tu viti uia iiij a aliqu*ndo exsitatur acuta: Latina nec acuta, nec fiexa circvducitur , cd in grauem, vel in duas graue sp i per cadit. verboruin copia dulciosiςti in redditur sermo, sed ma- Sis per acciden . quale si haes verba dura, spoia, liuiaulia,usitat ,vel insultiatia videantur, a bitratu nostro in dulcia, sed , grauia, sol tua,
minus peruag ta,& noua, iq. tolerantia trans.serri poteri s. At Gun Vulgaris sermo sit omnium ultimus, & copiosior elit. Graeci Zephi.
bis autern Zephiro Graecod auonio Latino,& illo, qui vulgo per Italiam Ponente dicitur, uti licebit . Tunc Fabritius,Haec sere, inquit,cum de pulchritudine disputaretur, agitata sunt: sed, cimi ita vobis videtur, dispiciamus. quanquampas um , aut nillil admodum inter se differant. Omni ista di quana, modo intcrpretor: nam qua ratione pulchi itudo escitur, eadem prope dulcedo; si,dico, , arietate. At quae maior potest esse varictas , quam in Latino sermo- , in quo uciba dc vocalibus, de conlbnantibus X clau-
275쪽
clauduntur. Nam si semper per voeales finiremtur, non dulcedinem auribus nostris parerent, sed offensionem,at q. lastidium. Et veluti inco uiuiis ciborum similitudo solet hominibus incredibilem adserte latietatem i ita auditor defatigatur similium verborum satietate. Quamobrem a M. Tullio in primo de Inuentione diserte dictum est, omnibus in rebus similitudinem esse
satietatis matrem i & alio loco, varietatem ociscurrere satietati. Hinc credo Latinam non mindo hae vestra Vulgari, sed & Graeca esse dulci
rem e cum nostra terminetur in M. quod licet quibusdam videatur mugire, iucunditatem tamen propter dissimilitudinem habet: di si recte pronuncietur,ut ego , nonnullis disertissimis viris quandoq. audiui,mirum in modum aures demulcebit: quodq. a veteribus sic pronunciatum fuisse arbitror. Nee Qvintilianus si Ciceronis,& aliorum peritissimoruin virorum tempore fi ruisset, iucunditatem attici sermonis, nec sorte copiam desiderasseti nec Hrsan M. mugire di xiiset. Quod tamen non ei, ted temporum inimius imputandum est. De accentibus,paulo ante Ionsa habita est oratio, qua ostentum est inter Hares,de Latinos nullam prope esse differen tiam . Profertur Latina lingua, aut vox semper eum accentibus, & non solum Latina, verum etiam linguae omnes. Nec mirum si ultima syllaba non acuatur, quia pro acuta satis nobis 1 eiunt cons antes; neq. id penitus a Latinis desideratur οῦ quoniam benefit,& satisfit,& calefit, de calefis, atq. alia composita a iis,& fit, ut simplicia , acuunt ultimam. Apuli Latinos etian nonnunquam circumflectitur ulimia syllaba, ut alias, familias, & huiusmodi, cum Iunt aduer. bia. Sic ergo, circumflectitur, hoc est pro ca
Venimus edi magnos Erebi ιν-auimus amnes.
Sisenna quoque λκes,inquit, ut lex Calphur. nia concesserat uirtutis ergo ciuitate donati. idque frequentius apud recentiores. Verborum autem evia nos non uinci, sed Vulgaribus Ion. ge superiores esse, saepius commonstrauimus: &quamuis peri silan uobis silpro Zephiro, duo.
ita alijs nominibus uti, non licet tamen ad conmsequentiam protrahere; cum id vulgaribus spe. eialiter perniissum sit: di, ut supra dicebamus, ex Aristotele, una hirundo non facit uer . Quid illa tandem, num utiliora censes, quae omnibus sunt communia λ Quid Italus sermo Gallis, Hi spanis, Gemianis, Graecis, Omnibusq. alijs prodest Quid Itali scriptores habent, cum eorum
nomen, at q. fama tantum uicissim per Italiam, Gq. per totam uolitet Iacent tanquam in angulis,si non Ieguntur ab omnibus. Aegrotabunt si aeris mutationem non faciunt; peribit eorum nomen, si ad aliam dicendi sermam mentes, ac uoluntates non mutabunt. Latini uero quotidie magis, atq. magis uigent: eorum uirescunt scripta, commemoratio huius nominis fiasilis spa gitur. Graeci sua quodammodo spernunt,nostris
utuntur. Quid aquae Prouinciae Gallia quLdem barbaris antea sermonibus defesmata, &monstruosa, nunc hostium Latinae linguae corporibus inimica,Romanorum sermonem in tam tam familiaritatem recepit, ut mihi hoc lapius intuenti Gallia in Italiam conuersa uideatur. Hispani quantum huic fauent, minime ignoras, Lisis. In Germania quoque regione non modo
uiti sagacissimo ingenio praediti, sed & ipse m Iieres Latinis disciplinis excellunt. Apud doctos Chaldaeos,Ariuas, Syros, atq. Iudaeos L tina leguntur . Quid nam igitur est Latino uish ΘTum ille,Laudo inquit, id quidem,cum bene reprehendas r&se isto ulo res hac at. Et eum ultro progredi uellet. Sat, inquit Ceua est, Line i Nam ut ille Virgilianus Tityrus dicebat:
Tum Fabritius, Recte mones, mi Ceuae existi mabam,inquit, huic finem imponere disputatimes. Verum quidem haec hactenus r caetera quintiescunq. uolesti,&h loco, de aliis parata umbis erunt. Tum Iulius ruri inquit, cras redem
dum est. & cum ibi parata esset cymba, in camomnes se contulerunt.
276쪽
AD ACADEMICOS P A P I N I A N AE O S.
minum ingenia , ac viseretes mirari soleo, tum
maxime in ijs studijs , quae multis iam seculis vel ob longam inter se
hominum disceptatione, vel ob ipsas temporum calamitates, aut sane fato ita serente in tenebris, & pulsa Ioco miserri, me iacebant. Nec enim ullum vel trum latere arbitror, quam rudis,quam. inops ab initio tota Latina res fuerit: deinde vero dominatu regio Republica liberata, quae tota erat praestanti
sapientia,& exquisiti ingenii viris plena,quanta progressio, tuam admirabilis, incredibili sq. cu sus ad omnem persectionem factus sit . Namq.
urbe moribus,& legibus diuinitus constituta , tum auspicijs,caeremoniis, comit ijs,prouocationibus, equitum, peditumq. distributione, ac tota militari re ordine quodam miro desciiptis,ad omne disciplinarum genus Latini homines se contulerunt. Et ita quidem se gesserunt, ut non statim omnis doctri ita latinis vectis illustrata sit, sed & iciomnibus orbis terrarum partibus latinE loqui necesse ex legibus suerit. Nec vero hic est locus, ut de ijs loquamur: alio haec abunde a Fabritio dicta sunt. Hic autem consi. deranti mihi haec studia, multa iane occurrunt,
cur ea,quae tantopere ab illis conseruat in cubra sunt, quaeq. ad omnem excellentiamperuenerunt, ita deinde inculta reddita sint, & veluti in aliquod pistrinum detrusa filisse videri pos.
sint. Florente enim Rom. Republica, florentibusq. Latinis disciplinis iterum coepit illa, quae
est omnium malorum radix, regnandi cupido uamobrem magna est inter ciues orta dissensio, & plures tum magistratuum, tum priuatorum hominum caedes factae sunt:quorum importuna clades, Latinum cursum retinuit, & incredibile posteris detrimentum peperit. Scd hanc certe rem longe deteriorem fecit multa barba
rics, quae noti modo in urbem Romam, Verum etiam in italiam totam undiq. confluxit: quae
multis post annis in ea suit,ac dominata est. At sis temporibus, uti ingens, optimusq. campus, qui cum duro anni tempure ob magnam Aquisionis , Austriq. vim instuctuosus est sectus, &omni sua pulchritudine destitutus, vere adu niente, Zephiroq. spirante, atq. mira agricolae sedulitate totus delectationis, &vbertatis plenus redditur: ita hunc Latinum agrum,qui propter saeuientes turbulentissimorum hominum flatus quodammodo sterilis, paucos, aut admodum nullos fiuctus edidit, excellenti multorum ingenio,& singulari industria cultum storere, ex omniq. parte fruges magna cum voluptate emittere perspicimus. Nec mihi ia prxientiα, opus est,nec dies suiliceret, vobis recensere eos,
quorum praesidio, quasi postliminio Latinus seramo redijsse visus est ; nec eos, quibus nihil chaistius, niLIq. illustrius est, quam eorum optimas opiniones et veterum scripta interpretari, corrigere,emendare,athQmnia Latini litteris colutus hare, di tanto quidem lepore, ut haec nostra aetas in illam veterem celeberrimam mirifice
commutata videatur . Foelix sane aetas,fusici res nos,qui tales auctores nacti sumus, maxime
in iuris prudentia: Budaeum,qui primus post Iustinianum, elegantiam ad ius ciuile applicare pccepit: tum Andream Alciatum, qui plurimum quo'. luminis, & facundiae non m 4 ciuili s pientiae, sed poeticae etiam, caeternum bonarum artiumst ijs attulit. Puere & pleriq. alij, ut Zasius, Viglius, Haloander, Duarenus, G ueanus, nanus, Antonius Augustinus, Cui eius,& multi alii,quos breuitatis causa omittemdos duxi ; qui libenter operam dederunt, ut ius ciuile iam diu inanibus, & barbaris verbis inu latum omni elegantia,& discerent,& docerent. Et de legum interpretibus quidem hactenus. Scripta autem eorum qui de bumanioribus litterix tractant, multa etiam colligi possimi . quibus Cicero ab inseri videatur reuocatus. Eius namq. praeclaras animi dotes, verborum purita. tem , dicendiq. copiam nobis tanquam expreseiam imaginem mirabiliter proponunr.Quid Angelus PoIitianus Quid P.Manutius id Μ retus uid Sigooius quid omnes demum recentiores Sic o caeteris artibus. Philosophiae studium
277쪽
studium vetus quidem in postris: sed tamen ante F. vi comercati, & Maligeri aetatem qui bene scriberet, paucos,ac propς nullos e perio, quos appellare possim nominatim. In re qum. M dica talis te habuit Fernelius, ut ne quidem M.Tulliu si de ea tractas ct , eleθantius scribere potuisset. Post Ferneli una multi eiusdem aemuli rationis multa polite,eleganterq. condita reliquerunt . Idem largitur ijs, qui de rebus a sensu penitus abditis,& fidei beneficio notis, quae Theologia dicitur,disputant: quorum omnium labores redolent antiquitatem. Sed multo sciliciter vobis accidit, Academici, qui tales,tantosq. an. tecessores habetis, Panci rotum dico,Manutium, Vaudum; qui ita cum natura, & ingenio mirabili,tum iuris scietitia,at q. eloquendi suavitate,& copia initituti, ac oi nati, uti qui eos superet in Italia, vix putem superesse quemquam . Caeterum est, ut de vobis dicam: qui uti horum doctissimoium virorum disciplinam, at q. instituta adlequi melius valeatis, hanc Academiam more maiorum constituistis,legibusq. confirmallis:
in qua sic vos geritis tam in proponendis,quam dis ceptandis perdissicilibus,& controuersis iuris quaestionibus, uti omnes viri docti, quasi obstupet acti in vos tanquam in speculum oculos con-ruciant. Et inter caetera laudatur maxime vestra
illa conititutio sanctius lata, & usu iam confise nata, quae habet ; Si quis in Academia temere aliter, quam LatinE sermonem habuerit, iure
statim reij cito. quod argumentum maximum
praebet, vos Latini sermonis gloriam,& dignitatem tueri, eamq. caeteris rebus praeserre: & mmrito, cum sine eo omnis ars, & omnis doruina
illiberalis sit. Clim vero hoc Latine loqui ad ciuilem disciplinam, caeterasq. artes comparandas & utile, & necessarium sit, non mihi hic arbitror pluribus explicandum. Nemo enim est, nisi plane rudis,& i inpetitus,quin sciat ad bene ciuiliter disserendum, at q. 1 cribendum, quam 'tum habeat virium , di ponderis Iatinus sermo. iare iam constanti animo pergite incumbere in iliam Acadciniam, in qua eliis, & ad iuris primi patum, thim ad obteruandas leges,praesertim hanc nostram toto animo, ut facitis, atque omni liudio contendite: & Fabritium Academiae vestrae Principem omni conatu imitari conamini . Nam cum ab Academia discederet, ad aliam disputationem, quae iam per tres continuos dies agitata erat, statim se contulit. At eum tardius propter vestram longam disceptationem ad praestitutum locum deuenisset, mirabantur omnes. Quapropter Ccua, qui contrae morem,& consuetudinem suam,relicto Fabritio,
non solum amicitia , sed etiam cognatione sibi coniuncto, una cum F. Lino, &Iulio Casare ad
praeteriti sermonis sedem deuepit, Vt citius, inquit , hoc, quod suscepimus non medioerem nus conficere possimus, vellem Fabritium adesse, Miror equidem: sed maiorem aliquam esse causam eius mom, & tarditatis suspicor. Quicum accessisset proxime, ille est, inquit Linus, ni fallor, qqem ad nos celeriter venientem vi deo. Quid tu tandem;nunquid nam noui Tum Fabricius, Nihil, inquit, sane. Tum Iulius Caesar, cur igitur, inquit, tardius, qu im postero die dicebas, iter ad nos consectiti ξ Iam per duas quidem horas modo ambulantes, modo apud istam aqvulam sedentes admirati omnes te magno desiderio expectabamus . Tum ille, maturius, inquit, aduenissem: sed heri vesperi simulat q. longam inter nos disputationem habitam interposuissemus, domum, ut scitis, me recepi: ubi mox redditae mihi Berni quaedam iuris propositiones, quas θεσας Graeci appellant, quibus hodie discutiendis quattuor quidem horas consumpsimus. quod si ego, tanquam Princeps tantae disputationi finem haud iussissem impo.
nere, vi q. ad extremum diei facile peruenissemus. Fine tamen disserendi imposito nullam moram interponendam'putaui, quin ad vos c6. uolarem. Itaq. confestim, rclictis Academicis,&stud ijs iisdem, & vetustate amicitiae coniunctis huc perrexi. Tum Iulius,nunquam, inquit, de hac vestra Academia intellexi . sed quinam,
precor, sunt isti Academici Statim, inquit Fabritius, multi, & quidem docti : qui,ridicam ibbere, sunt, & tale est omnium iudicium, decus, atq. gloriae huius almae uniuersitatis. Ipse vero dignus, ut in eam acciperer, sui, non ingenii mei,aut ullius doctiinae viribus, quae imbecilles admodum sunt, sed ob eorum humanitatem, ac singularem erga me beneuolentiam Multi enim me doctiores, & acutiores tanquam minus id ne i ex Academicorum numero reiecti sunt. Nec ullus in ea describi potest, quin prius aliquas et gantes iuris adsertiones proposuerit, easq. ad
uersus omnes strenue tueatur. multaq. alia desiderantur: de quibus dicere haud est necesse.
Tum Linus,vehementer, inquit, cuperem te eos singulos nominare. Tunc Ceua, Ego,inquit,ni
hil charius. Verti in quia mihi latis cogniti suae mihi enim interdum ob suum in me studium,de amorem disserentes audire licuit, eosq. deinde
semper plurimi seci pro Fabritio tibi satisficiam. Et prosequar, cum ita mauis,omnes nominatim t sed ut credo, non omnes tibi cogniti sunt. Unus namq. est Gallus,qui Petrus hoc sta tus dicitur, in quo natura vires omnes suas vi. detur exercuisse: Iutis ciuilis intelligentia, atq- omni prudelitiae genere praestat:& inter caeter hoc saepe admiratos omnes solet reddere , quoalectiones doctissimorum Pancitoli, & Manuti, Latine, uti moris est, profitentium attente a dicas
278쪽
diem Graece scribit, &ne verbum quidem praeteri ructit. Duo etiam Allobroges sunt, di Latinis, &Giaecis litteris eruditiis nai . Eorum alterest Antotuus Faber ingenio, ac memoria plurimum valens, & is semper quare ita a leguml toribus reli' iutia iit, ct ab Imperatoribus sancitima,conatur rationcm reddete, di quidem, ut aiunt, palpabilem. tum suauis,& copiolus in dia cndo, docti illimus , omniumque in disputando acuti simus. Alter laudius Guichi ardus sui it mus orator, di rerum antiquarum pater. Hic quoq. paucis abhinc diebus de Sehulturis, sepelienai l. omnium nationum ritu libros aliquot prudentissime, at q. grauissime conscripsit: in quibus adolet centis ingenium , & eruditionem quis facile potest animaduertere. Eiusq. multi tam Graeci, quam Latini conditi versus circum-
Icruntur . eorum neminem puto te cognoscere:
ac d quemq. saepius vidit te. Alios sane Academicos & doctos, di prudentes saepe , nisi nae fallo, alloquutus cs . Vnus namque corum est hic I abritius noster, totius Academiae Princeps creatus, cuius ingenij superfluuin est indicem iasubtexere, cum eius virtutes luce lint clariores .
Vnus etiam est M. Antonius Iustilatanus; qui dubito an potius Vlpianus , quam lusi iiii anus almpellari debeat.clim sit peracutus ad excogitaim dum quid in iure aut in aequo aut est, aut non cit. tum verbis est ad rem summa cum breuit γte mirabiliter aptus, mirabilis q. in hoc inter printandi, explanandiq. didit serendi genere, sic ,ut sinule nil ni viderim . quantum vero Graecis Ui-1ciplinis excellat, taceo,cum in ijs natus sit,atq.
altus. Ioan tu quo l. Antoniatio neminem anteponere audeo. In eo enim industriam constat
luinnaam cile, maximamq. in disputando lubtilitatem, in dicendoq. grailitatem. In eodem ninmero , di eiusdem fere aetatis est Alexander M. bolus Latinis quoq. & Graecis litteris ornat issimus : praeterea acutior rebus in uelaiendis, nec minus verbis expeditus : qui licet per tres duntaxat annos legibus operam dederit,tantum tamen proiecit, ut decem mihi videatur contum
psiisse. Adest & Caesar Costaphortius, qui Latine
in primis eleganter loquitur : rem prudenter considerat, camq. maxima suauitate piolcri. rem quo l. studet uniuertam tribuere in partes, latentem explicare,obscuram explanare, ambiguam cum primum videte, tum distinguere, dolai q. habere regulam , qua vera& salia iudicarentur,&, quae andinomia videtur,tollere. Duodeniq. ingeniosis limi, & prope aequales M. Amtonius Si uotius, & Fabianus Mazonus. hic in omni disciplinarum genere vertatus, Graecis ii teris eruditus, Poeta egregius , Philolophiam q. Lutetiae Parinorum honorificentissime professus.
Mantum vero iii iuris icientia emicet, puto tibi satis It quere, cum id omnibus perspicuum sit. Paucis enim abhinc diebus multa iuris axiom
ta publice disputanda proposuit quod omnes
fere Academici sacient, & secerunt quae vel cum omni admiratione aduersus expertos, &fortissimos athletas strenue defendit, maximamq. gloriam reportauit. ille praestantissimo ingenio, di flagranti studio, ct doctus a puero. Noli enim putare quemquam promptior cm ad cognoscendam argumentorum vim , & ad re-h olidendum elle faciliorem. hic etiam iam ab initio suorum studiorum relictis, ne dicam , neglectis Doctorum commentariis,totus Iuriscon-1ultorum responsis, hoc est, textui se studiosissime praebuit,ltrenuus q. hostis Vulgaris sermonis,& Latini optimus tutor: quod idem si int caeteri.
Eit etiam , nus tui amicissimus, & Fabritio, du-li . magna iaccessitudine, & mihi cognatione contulicius, at l. huius Academiae maximus aucior, Ariastasius Gei monus. Sed, ut ne longius progrediar, ij omnes ita prudentes sunt tam na-lusa , at l. arte, ut, quemadmodum ex illo ficto 4 roiano cquo multi illustres proceres exierunt, sic ex hac Acadciuia quotidie nouo quodam spledore aliquis prodeat. Haec cum dixistet. C gnoico eos certe, inquit Linus,& eos ita cogno-ico prudentes,& doctos, ut quampi imum, mi Fabrici, haec Academia videatur mihi dis Iolutum iii. Tum ille, imo,inquit nunquam deficiet: quoniam cum quis ad doctoratiis iii signia ascubuit,tenetur prius pro te alterum scientia,& m ribus , & ab omnibus Academicis diligenter inquisitum, atque adprobatum iubstituere . Tum cua, De iis, inquit, satis. vellem ad institutum opus iam accedere . Namque dici non polosi, quam sim hoste ina, di aliis disputationibus u litis delectatus, vel potius adiutus: et si mihic ictus sum,nunquam me nimis cupidum fuisse disputationis. Tum Fabritius, Sane, inquit, gauoco, quod nos interpellas: inclinat iam longe po li incridianum tempus dies. Sed vos pergite, ut coepelatis , ct singillatim respondebo .
Tunc Iulius, Cum vulgatis, inquit, lingua sit perceptu facilior, quam Latina, semper c xiliiiii aut rure villius, ii iam Inde ab ine lintea tale docere, atque pucios ulgaribus lutcris crudire iud creinus. Etenim non mediociem in Latiuis litteris ediscendis Operam, di diuturnam curam ponunt , sed omncm propenaculum conlu-munt aetatem : ut priusquam veram Latinarum litterat uin cognitionem adeant, e Philolbph rum, Medicorum, Poetarum, luriSq. peritorum, ac I hcologorum scholis tales evaderent, ut decorum virtute minus dubitare liceret. Quae cis maudiuisset Fabritius, is est, inquit,tam licbes, tua pace dixerim, ut ista n oucat e Nam quo
quid didicilius, hoc praeclarius, & quod praecla
279쪽
tum est,idem arduum,&quatuδ magis arduum, tanto iucundius hominibus videri istet. E spinis colliguntur rosiae. Agricola quoque post multos labores uberrimos Iegit fructus.Nec merca.tor vehementissimam Aquilonis, Austriq. vim, nec saeuientes, de ruentes nimborum procellas, nec ingentes calores iacile patietur, nisi prius Iucri spe concepta: neque miles militiam exercebit, neq. seret ut corpus omne vulneribus, &cruore dissuat, nisi victoriae spe, & quaestus proposita. Nec porro scio,quae sit ilia tanta difficultas,quae in ea versatur: maiorem sane in Vulgati ediscenda intueor: si,inquam,veram, grauem, politam. amemus,& illam,incultam,horridam, veI, ut ita dicam, maternam, de qua prorsus te nihil die tutum opinor,tanquam rem omnino futilem, nulliusq. pretii relinquamus. Vos Omnes testes estis, testis longa vestra defati gatio, testis etiam diuturna vestra in Vulgaribus litteris exercitatio. Quod vero putas,mi Iuli,de pueris, ridiculum penitus videtur. Namque virtutes il-Ias a te enumeratas magnorum virorum mens ,
de intelligentia sere capere potest . Et, ut primum de Philosophia loquamur, nulli dubium est,quin ipsa magnis studiis, summisq. lucubrationibus indigeat, si ad summum eius fastigium ascendere nitamur . Nonne & illa nos Ciceronis sententia docere debet Philosephia, inquit, virtutis continet, de osticii,de bene vivendi disci-inam, quam qui profitetur,grauissimam mihi stinere per nam videtur. Et de ea duntaxat intelligit, quae ad vitam, & ad mores pertinet: quod si ad illam, quae naturalis vulgo dicitur, te verta Maiorem prosecto capies admirationem: non de Iustitia, non de I emperantia, de Fortitudine, &alijs id genus: quamuis libenter fatear quid graue esse,&quid magni ponderis habere. Sed de ijs, quae aliquando Riaomons Germ . nus, Philosephiae Medicinaeque doctor, litteris
mandauit:quae hic propter breuitatem recitabo; In primis rerum species, arcanaq. tali, causarumq. docent series cognostere certaε:. Si at rimur, tetFaessunditur aer. Si grauia ima petunt, proficiscitur ignis ad
Luirisa quare imbres telluri alimenta ministrat.
thera si venit, rursus umina pascunt.
Inde docent miro scνusari an acumine mentis Sit plex in mundo aer erra,ignis, er unda Anis elementorum Deis Me discordia concors, Et cum G ills consent, tandem immutantur ab usdem is
Et se inrer certaint bi me aduersa vici m.
Vnde nec aeternum possimi durare per aeuum,
As. moxens pariter eum moIu detur inesse . Vnde ans nubes, pluuiae,fulmenq. creentur Astrorum iaspiam, occasu, nomma, FonM Nee non ά nimbis mulame eatiere futuris e Nuntia Iunonis vario iacianti olores Imbibit Iris aqu*,aliment'. nubibus asser
Dum fumiferie ex uiseq. paludibus vias
Attollans etiam a irorum vir te caloris.
Quin etiam madidis Notus Ocyus euolat alis, Humida dia densis redimisus tempora nimbis. Ultro bominum, pecudum. genus, pariter
sea ratione queant tandem sentire, moueri, Olfacere,audire,o gustare,ct tangere mulia rsia i ebmini ensis, Phamassica virtus, At vis memorandi, quo . Apprehensio
sui intellectus agens , an sit Ptanta apimetsRerum obiectarumcerta ratione docetunt, . Ipsa est etiam,quae in hac elegantissima rerunia uniuersitate,in hoc maximo, di potentissimo naturae imperio, in hoc amoenissimo diuinarum, &humanarum mentium domicilio mentem aliquam primam, aeternamq. esse naturam ab omni mortali concrctione seiunctam, eamq. huius
magnificentissimi,& nobilissimi aedifich, quem a
mundum rite appellamus, architectum, mort lium, immortaliumq. rerum parentem, ac effectricem esse ostentauit. Cuius beneficio steli rum qum. globos terrae magnitudinem scelle vincere; tum nouem Orbes, vel potius globos, quibus connexa sunt omnia, illustrat,& complet, lem,inferioremq. locum obtinere Lunam, quae luce lucet aliena. Hac sola instituti sapientiae maiores nostri animum immortalem esse dixerunt . quanquam quid sit animus, vel anima,&quo in loco sita iit, nondum inter Philosephos convcnit. Quidam enim ignem , quidam ventum quidam sanguinem, esie dicunt. Alij sedem in corde, quasi Principem in medio principatu habere: alii in capite, tynquam in arce positam: alii ubiq. & in qualibet corporis parte. & qummodocunq. sit,licet veram,&periectam Dpi cognitioncm non haberent, immortalitatem t naen antinae constituerunt. Haec, pluraq. alia
continet Philosophia. Hinc merito eximius ille noster Platonis imitator putauit Philosophiam non esse vulgarem, quod eam non nisi docti h mines assequi possent: Est, inquit, Philosephia paucis contenta iudicibus, multitudinem consulto ipsa fugiens. Geometriam, Mathematicam, & Astrologiam, quae clim habeant cum idisa Philosophia aliquam secietatem, atq. assini
talem,non temere Omittendas esse duxi. Ad ea vero, qvie medicina ratione persulgent, coo- uersus,
280쪽
uersus, qua in praeci ara, & illustri contemplati
ne rerum plurimarum naturas persequatur,atq.
pervelliget,breui cognoscetis. id enim ea potest hominum generi charius , aut optabilius es.se,quae infestissimos humani generis hostes,mOγbos, inquam, & aduertam valetudinem repellit quae vitam incolumem, S ab omni languore liberam, qiuam diutissime tueturὸ Et sicut corporis firma dispositione nullae opes, nullae sortunae ampliores, sic nulla valetudine, aut sane infirma fila nihil tristius, nihilq. calamitosius . qu propter recte, & ornate ab Horatio dictum est ;
Diuime poterunt regales addere maius.
Ipsa igitur est ad hominum commoda, societ
temq. tuendam comparata. Eius namq. adminiculo ijs corporis inclusi compagibus vitam transigere possumus beatam, atq. tranquillam. quin tamen ii ,qui eam profitentur, in multa, ac
varia rerum cognitione versentur, nemini d hium est. Primum enim totam hanc hominis fabricationem , omnemq. humanae naturae figmram,atque perfectionem intuentur & excutiunt. Et cum homo pluribus constet partibus, omnia Minutatim discernunt,&scrutantur: os, den- res tam acutos quam intimos, qui genuini adipellantur, linguam, tonsillas, palatum,& alia , quorum beneficio extenuatur,& mollitur cibus;
depulsum , ct quasi detrusum cibum accipere stomachum: sed quomodo, & effectus, causasq.
Perquirunt. in alvo multa quoque incredibiliter cffecta, quae constant sere neruis, diligenter cinimaduertunt. Esse autem multiplicem, & tometuosam, arcere q. dc continere, siue illud aridumst, siue humidum, quod recepit, ut id mutari, o concoqui facile possit: tum eam astringi, tum relaxari, atque Omne quod accipit, cogere, &confiindere, ut facile di calore, quem plurimum possidet, & conterendo cibo, &insuper spiritu omnia cocta, alq. consecta in reliquum corpus diuidi, at l. diffundi . Exintestinis autem,&al-Mo secretum a reliquo cibo succum eum, quo alimur, permanare ad iecur per quasdam a me- ldio intestino, quod mesenterium medici appeIIant, usque ad portas iecoris ductas, & directas vias, quae pertinent ad iecur, eique adhaerent; atque inde alias, per quas cadis cibus a liecore deflectens. Ex eo cibo,vel ut Anatomici lli uuntur sanguinificatione, cum utraque se- lcreta est bilis, secretiq. humores, qui ex reni- ibus proueniunt, reliqua se in sanguinem conuertunt: qui tandem in eam venam, quae caua dicitur, profunditur: pem. eam ad cor persectus iam, coactusq. calore diffinditur. A corde a tem , quod etiam arteriarum radixi sons, & oticismon. Pomerid. Semgo est, in totum corpus distribuitur per venas admodum multas,licet aliter Galeno,& pluribus alijs Medicis vllum sit : qui eam abiecore in Omnes corporis partes piolabi crediderunt . quam disputationem huius artis peritioribus ibbenter Omittam . Illa potius admirabilis vis artificiosi operis, diuini l. describetur. Qui enim calore in pulmones spiritus ducitur nam q. in
pulmonibus inesse raritatem quandam, & asimilem spongijs mollitudinem ad hauriendum spiritum aptissimam, quos tuin se contrahere aspirantes, tum respirantes dilatare,vt freque ter ducatur cibus animalis, quo maximc aluntur animantes is primum ex naribus in fauces trahitur, non nihil a gargario obtemperatus statim in laryngem, deinde per totam asperam arteriam, & ipsorum pulmonum substantiam sertur. Hinc vero spiritus iam agitatione pulti monum calefactus, di cordi quodammodo praeparatus; cuius pars, tanquam fuliginosa, cordi, que minus utilis respirando redditur: pars es tera in sinistrum cordis sinum , qui ventriculus
cordis nuncupatur, per arteriam venalem delata, tenui, scrutiloq. Sanguini, quem cor parte sinistra continet, ita commiscetur, ut vitalis spiritus conficiatur: qui postea ex hoc ventric lo per magnam arteriam una cum sanguine impetu ruente, ac fervido disseminatus in omne corpus disti ibuit undi calorem singillis membris priuatis innatum reficit, atque temperat. Sed ne longius ducatur oratio ι Haec cibi, pintionisq. organa corporis nostri, quae admirabblis architectus cxtiuxit quemque ipsorum usus, & actionis gratia, numerum, situm, sor
mam, connexi m , substantiam vasorum, neminrum, ossium, commissurarum, tum auditum, via sum,tacium,omneSq. cqrporis sensus perscrut,
tur Medicus, & explicat Et, ut miram hominis
siluitationem, naturam q. demoratirat, & euoluit, haud secus cunctarum Ortus, ct Occal us, ipsamq. omnium ex clementis compositioncm animalium, stirpiumque proprias vires percu rit, atque commonstrat. Altius qilo l. cuOIans quaecunq. ex patefactis terrae voraginibus, ct faucibus eruuntur, excutit , inde q. s. blatae coelorum, & bderum conuersiones, &quae inde profluunt, manant q. Virtutes orbis inferioris moderatrices scruat, dc pertractat. Tanta, ut paucis comprehendam, rerum cognitione excellit Medicina, ut Omnium, quae mundus complexu suo continet,naturam,at q. vires sagaciter
adipiscatur, quas demu ad unius hominis unius pracipua illi cura est commoda, silutemq. reserat , ut illorum viii integram corporis valetudinem observet, aduersam propulset; licet non semper hunc ipsum finc attingat. Quaecunq. tamen Medicina ratione perlustrat , ad hominum