장음표시 사용
141쪽
ce figurata loquit Boe. in primo de cosolatione metro primo. Sed haec transeant , qm non sunt digna philosopho. Quid autem sit apud p bos aduerte atias opiones , Una quidem est Boetii in lib. s. de coiciatione .psa pina. Ipsa tener/nec fortuna nec casus sint ca P accides nec ca per se, sed enectus per accides. i. qui .puenit pter inretionem, catIsarum operantium pst aliquod intentum. V. g. Sortes tendit in forum Vr ludat, vadens inuenit denarium inopinate. Inuetio denarii est sortuna apud Boetium , Vnde sic ea dissinit, sortuna siue casus est inopinatus ex fluentibus causis in his quae ob aliud geruntur euentus haec illae, di quide haec opto clarior est di magis consueta apud coiter loquentes. Altera opinio est Aris qui fortunam non eflectum sed causam dicit. Quid igitur fit sin ipsium sic accipe, sortuna est idem realiter cum agente per intellectunt, sed distinguitur rosae. Et casus est idem realiter cum age te naturali sed distinguitiar rone di declaratur sic. Sortes qui est operans per intellectum de voluntatem intendit ex tua actione aliquem effectum puta explanatione vitis intendit facerevineam, di respectit huius effectus dicitur ca per se di agensa Pposito, si aut huic plantationi adiungitur aliquid plerintentionem sortis, pura plantationi adiungitur inuenti serpentis mordentis pedem plantantis, respectu huius effectus inopinati dicit ur causa per accidens, δέ sic Sortes ut coparatur ad id quod pter intentiam effectum euenit dicitur fortuna,ex quo patet i sortes di est agens a a posito di est fortuna sed distincta ratione, ut agit intendens dicitur agens a pposito di est causa per se ut autem agit non intendens dicitur fortuna di causa per accides idem intellige de casu. Nam idem agens naturale putavirtus formativa spermatis, ut agit ad grionem hominis dicitur agens per se,ue autem Uiucit sextum digitum in manu quem non intemdebat nec ad . ipsium a ducendum ordinabatur dr causa Raccidens di est casus. Haec es mens pni di Commen. peripateticorum. Platonicj aut non conueniunt in hoc. Nain licet ponant fortunam esse causam non tamen causam P accidens sed superiorem di diuinam unde Proclus Platoni-
142쪽
cus sic eam dissinit fortuna est demoniaca potestas cautas in ordinatas adinvicem connectens. Sed contra id quod dictum est. sq, sortiana sim Arist. enca agens per inrclim ut comparatur ad etactum non interum, videtur esse ipsemet Aril. mlib de bona fortuna. Nasi sortuna est ipsum agens per intelim , ergo.bona fortuna est ipsu in agens per intellectum cum libi aduenit ali quod bonum non intentum, fortuna enim plur de bono a fortuna sicut colus de minus coi. Et tamen hoc est contrapbum in I b de bona fortuna. Nam illi vult bonam fortunam esse natem impetum factum in anima nostra a deo ut est motor totius naturae. Constat at tem impetus non est causa inutio potius effectus si igitur bona fortuna est effectus quo modo veru ira est sortunam esse causam.
Ad intelligentiam huius aduerte τ pbs in libris physicis
loquitur de rebus sin nam rerum di suas .pprias rones in libris aut moralibus loquitur aliqn i)m famositatem eo rones di lciae morales non tantam lisit certitudinem ex . i.
et hi. qua tam lint sciae speculatiue, di qm liber de bona fortuna ad materiam moraliu spectar. Et famosum est apud coiter loquentes bonam fortunam esse talem impetum,i., nio quasi imp ssionem in ala sine pcognitione ideo psis codescendens coi holum extimationi sic dissiniuit bona sor. tunam, si dissinisset hic in physicis non effectum ted camin.eius dissone posuisset. Nam si fortuna est ca per accides, o is sipes sortunae est causa per accidens. Species autem sunt bona di mala sortuna Et quod dictum est, confirmatur pipsim plbum in politicis qui dicit fortunam esse ultimam distinctivam in litibus. Nam qu duo holes hiat litem , neerone possunt terminare,determinat eRm per sortem v appellat fortunam. Id quidem dixit in moralibus quod quidem nodixisset in physicis. Nam esse distincti uti ur argue re quadam certitudinem di m sortiana ex siua rone est incerta,υt dicit plis in hoc. a.lib.lia se X.s s . Non igitur magnum funda metum costituendum est in dictis psi de fortat una in libris moralib' in quibus se accomodat coi holum extimationi. Et si Petr. Popo. inlcctura sua in. a.lib. physi. .
143쪽
id considerasset non dixisset quasi inuolutus. Et sic sortuna est certa di incerta, quare ne c o quid dicam haec illae. Quantum ad secundum. s. quae nam sit illaca per accidens quae est idem cum sortuna, adu: r.e P noticia huius mca per accidens est duplex. Quaedam ex parte causae eo Q vnitur causae per se. Sicut musca in edificatore est ca per accidens domus in hoc sensu, quia unitur arti edificatorie
in eodem supposito sed nihil agit ad effectum. Nam posito v edificator non sit musicus adhuc pol di aeque bene a artem edificatoriam construere domum .Quaedam ex parte effectus di aliquid operatur ad effectum. Et haec iterum est duplex. Nam quaedam ex frequenter Iducens effectum , di est illius ca pκ ima sicut nauta quotiens mouet nauim a se totiens mouet seipsum per accidens, di quotiens homo nudis pedibus vadit per viam luctuosam totiens deturpat edes. Quaedam aute raro .pducit esse tum di est illius ve- uti ca remota,eo talis effectus no habet conexionem ad' ipsam cain per accidens. Sicut licet sortes freque ter sodiat sepulchrum tamen rarissime inuenit Thesaurum eo Q inuentio Thesauri non habet conexionem cum fodiente sepulchrum. In .pposito dico primo fortuna non est ca staccidens ex parte causae sed ex parte esse tus. Nani ut dictum est ca per accidens ex parte causae nihil operatur ad effectum, sed fortuita causa aliquid operatur ad effectum fortuitum. Nam causa fortuita agit aliquid, sed non
agit per se illud reiectu euius est ea fortuita. Sed agit ali quid per se quo facio fit aliud non intentum & quo n6 Ω-cto non fieret aliud respectu cuius di causa fortuita, ut gasortes per se. i. ex in letione vadit in forum, pter intentio nem inuenit debitorem qui si non suisset in forum non in Denisset debitorem. Patet erso l cum fortuna sit ca P accidens di operas, et non est ca pei accidens ex parte caae sede X parte effectus. Dico secundo non est ca st accidens ex parte effectusqn frequenter vel semper sequitur effectus sed qn raro. Nam si sequitur freque liter vel semper no potest dici quin sit virtualiter intentus, vanum n. est dicere Tintendit Socra. aperire senestram, di et non intendit tum
144쪽
Ingredi in cameram. Cum igii de rone effectus fortuiti siet fiat pter intelionem op antri aliquid pse, sequitur sortianam esse cain P accidens ex parte effectus raro cotingetis, patet ergo ex dictis ir ca per accides quae ponitur ab Aris. in dissone sortune non sumit in tota sua latitudine sedc ori tracte modo quo expositum est. Quod etiam innuit pi sdum subsequit in diflone, in his quae in minori sunt. Nam haec particula est quasi dria contractiva caulae per accides .
Quatum ad tertium. s. quo sit verum v ea quae fiunt asortunassant raro: Aduertem id ia declarauimus in . q. a r.
huius libri secudi ubi dixina que fieri raro di esse a sortunano sunt conuertibilia vi patet de ecliosi quae raro fit, di in non dr a fortuna. Sed ea sola raro facta ad quae fienda ca pse non ordinat sed pter intelionem agetis eueni ut sicut fodiens sepulchrum no ordinat p se ad inuentionem Thesauri, sed ad sepeliendum mortuum . di qm inuetio illa est raro nec p se in teta. ideo di esse a fortuna dico nec a se intenta qm si fodies sepulchrum sempintederet haec duo, sepelire mortuum di inuenire Thelaurum posito τ illa inuentio raro cotingeret non esset sortuita sicut nec eclipsis nee comata stella licet raro fiantVt diximus supra in . q. a r. Quantum ad quartum aduerte τ nulla est repugnantia si partes dissonis bene intelligantur. Tu igittar aduerte ad sortunam duo requiruntur. Primo a' sit agens per intellectum di ex sua operatione intendens aliquem finem, sicut fodietis septilchrum ideo fodit quia intendit sepelire
mortuum. Secudo requiritur τ ad talem operationem pse ordinatam ad talem effectum p se, sequatur aliquis effectus no inteius ab agente p intelim nec habens connexionem ad operationem intentam ab agente.V. g. Ad fossionem sepulchri ordinatam a idiente ad sepeliendum mortuum sequatur inuentio Thesauri quae non habet conexioneni ad fossionem sepulchri. Si enimiconnexionem haberet id frequenter contingeret. Dico igitur τ fortuna est in
his otiae fiunt pa aliud i. pp finem, di exponatur sic, sortuna taeo contingit quia effectus qui raro euenit sequitur p-t r irarentionem ae et is adorationem factam PE aliquem
145쪽
finem intentum. Et sic nulla est repugnantia, eo et intelio. agentis cadit super effectum .ppositum ex voluntate agentis. Non intentio autem cadit super effectum secundat turri non P positum nee intentum ex voluntate agentis di ex essectu intento agens dragens per intelim vel a I posito. En effectu autem non intento idimet agens di fortuna. Quantum ad ultimum aduerte . Petrus Pompona. in sua lectura in. 2.lib. physi. format duo argumenta,ex quorum Uno arguit cr sortuna potest esse in per se intentis,ex altero autem v potest eme ut in pluribus. Primo igitur sic arguit sortes ex a posito vadit ad lude dum. Tunc sic sortes per se intendit lucrari, di tamen si lucratur est a casu ergo in per se intentis potest esse casus. Ad hoc negatur minor . Nam si lucratur dato etiam id
rarissitne lucraretur. lucratur e X I posito, ergo no a casu.
Sicut qui sodit sepulchrum, di quotiens sedit intedit di sperat inuenire Thesaurum, ali rer nunquam sederet, dato raro vel semel tantum inueniret, non effera casu se in aγ-
posito, qm sortes quotiens ludit intendit Sc sperat lucrum, aliter non luderet, ideo etiam si semel in mille vicibus lucra
retur. Lucrum non esset a casu.
Secundo si arguit. Dentur duo lusores,quorum unusve in pluribus lucratur, alter ut in pluribu 3 perdit. Qui ut in pluribus perdit:perdit a casu, nunquam enim intendit perdere qm est contra bonum tuum ergo casus potest esse in his quae eueniunt ut in pluribus.
Ad hoc dr τ qui ut in pluribus perdit pol considerari indup .ici statu. Primo F incepit artem ludedi nudum expertus se frequenter pdere. Secundo postsi assuetus est huic aeti di expertus sie quasi semD pdere, in pnao quide statu poedici τ perdit a casu a duabus aut tribus vicibus in se cudo autem statu non pol dici a casu perdere. Nani quoties aliquis effectus secundarius ut lia pluribus sequitur ad pinu ni per se intentum censendus est iub eadem intentione com praehendi Nam ut inquit B Tho. expones textuna. so. stultum est dicere et aliquis intendat aliquid di non intendat illud quod ut in pluribus adiungitur illi,sic in .pposito, si aliis
146쪽
duis vult se equenter ludere di adu tit se si equenter perdere hoc censendum est non esse Oino pter intentionem suam sic enim se a ludo abstineret. Nec Valet dicere τ nu-nuarii intendit perdere cum sit contra bonum suum, qm licet aduertat id cise contra bonum suum,tamen non refigit ipsunt sub spe aliqn lucrandi sicut qui non refugit frigiditatem aquae tae hiemis sub spe capiendi pilces. Haec argumenta reputat Petrus Pompo. difficillima, dicit te iecisse ea viro docto di ne sciuisse soluere. Nec ipse soluit reputans in lubilia. Quod tamen non est Uerum ut patuit. Eodem modo indendum est argumento facio in .q ar. quo ibatur casum posse esse in his quae ut in pluribus, ta exemplificatur de eo qui frequenter tendit in agrum , frequenter inuenit serpentem di nunquam intendit inuenire. Nam licet non intendat inuenire tamen polia bis aut ter inuenit eum aduertit di nollet inuenire, di si postea iri uenit ipsum illa inuentio non est inopinata. De ratione autem enectus fortuiti est i sit penitus extra opinione operantis. Haec depraesenti quaesito dicia sint. . .. Quaestio. a 4 .si pt s in textu si . sibi contradicit Quare manifestum est et in his quae simpliciter pro- , pter aliquid fiunt,cum non accidentis causa fiunt quorum extra est caula tunc
a casu dicimus. Textu. cI . . i
lN HAC quaestione aduerte q' stat difficultas in hoc. Di
cit pibus te ζ.6 1 .cr eorum quae fiunt a casu causa est extra Dicit autem infra i ra tex. 64 . Est autem di hoc alterum huius quidem. n. exterius est causa, illius vero interius Ouod sic ab omnibus exponitur. Di fieri autem fortuna a calu in hoc γ eorum quae sunt a sortiana ca est extri nseca eorum autem quae sunt a casta,causa est intrinseca . Haec autem duo videntur manifeste repugnare eoru quae sunt a casu causa est extra , eorum quae lunt a cali causa Tu istis aduerte oe circa concordantiam horum textula multiplex est opinio Fm q, multiplr e X ponitur te X. 61. Nam Commen .in commen. 6 I . videtur innuere talem
147쪽
expolitionem,quorum ca est extra. i. qui effectus casualesiicet fiant a tali causia n6 intendente eos , di v resipectu ad illa dicantur casuales, in possunt Oduci ab altera causa intendente eos,quae causa ca siit altera ab illa pol dici extra illa vel extrinleca ab illa iam extrinsecum ponitur seves altero. Sicut qn disero albi E extrinseca. i. altera a rone nigri. Verum qa non ola casu alia sunt per sepducibilia ad altera causa nati particulari sicut mostra non possunt esse intenta ab aliquo agete naturali particulari, aliter n5 esset in onstrum ideo haec expositio non multum approbatur. B. Tho sic exponit, quorum caest extra. i. ea dicuntur
fieri a casu qn in his quae simplr fiunt a pler aliquod intentum no gipter illud quod accidit fiunt, ied eoru ca est extra. i sed fiui gratia alicuius extrinseci. i. gratia alterius esse .us puta in fossione sepulchri fit aliquid a casu ni accidit aliquid gratia cuius non fiebat se sis io sed gratia extrinse-ci. i. gratia alterius effectus per se intenti, sicut quando accidit inuentio Thesauri gratia cuius no fiebat fossio sed gratia sepeliendi mortuum. Haec expositio subtilis est. nec ad eam aliquod inconueniens sequitur, sicut videbatur sequi ad expositionem praecedentem. illius quid di Bur. di Gratiadeus sic exponunt. O uorum causa est ex ra. . quorum causa no intendit illu effectum,ira. ly exrra refertur ad intentione di ex hac expone austert ois corradictio in dictis plii. Pro quo aduertev causa esse eκrra causetu dupli pol intelligi. Priino fini intentionem. Secundo Fmesct, sui intentionem quide deca esse extra. Alique estrictum qin no claudit ipsi v intra suam intentione, bc hoc modo intelligit plis index .s r. casualium effectuu causa esse extra δc si effectu si sortuito-rv. In hoc. n. non distinguuntur casus & fortuna. Secundo
intruiseca effectui imo extrinseca, & hoc modo intelligi epi s inteκ. 64In dicir huius Dem i. casus caest intrint caqm cassis est in natu libus in quibus natura est principi u intrinsecu eX di ne sua, huius autῆ. i. mrtunae est caextrinscca eo . sertuna est in agetibus a Pposito quae nom
148쪽
sunt intrinseca suis effectibus imo extrinseca, nam todiens sepulchru non est intrinsecum Thesauro inusntossic pate ex dictiso in pso nulla est contradictio,qm in teX.6 I lo- cuitur de extrinseco fim intentionem intex autem.ς 4 loquitur de intrinseco fio esse, haec concordi avidetur manifestior. Haec depraesenti quaesito dicta sitim. Quaestio. a r. Si cassis di sertuna reducuntur tan-
Sed modorum causaruna in quibus En Vprincipia N Ei mne A d rex at dinui as in hoc, fini coem
ta' a si setcie intendit incidere vestem di muen at pari: It si atauc fracto fune Egiat ut vad i ad puteum, tas e leti, cata euasit manus hostium. Quar O in Senere caumis ut si quis vadit Romam ut vendat merces Scinis factus est Epit opus. Non enim hunc honorem sed lucatu tactu casus di sertian pos
Ut ergo scias quomodo potest sustineri dictunt philo Prim sequeremur mentem Boetii in. y lib. 4e Consolatione de quo mentionem fecimus in.q. a . concedenduesset in omni genere causerum possς Npς Φ r G. Hi s
tunam eo in circa omne genus causarum potest a lxignari
'opinatus euentus qui sia, Boetium dicitur casus veI somtuna di hoc declarant instantiae praemissae. . Socundo dico Q cum casus di fortuna computentur inter ea quae sunt per accidens, δέ cum haec sin merta non sunt multum cognoscibilia ex lib. 6 .meta .lusscit pBo dare de eis noticiam non olbus modis led modo manifestio
Ii.Manifestius asit di friquentius reducuntur ad cauuna ef
149쪽
ficientem 5 ad alia genera carum ut patet de sodiente sepulchruna ct inueniente thesaurum. De eunte in forum ut
emat panem di inuenit debitorem &ppea philosophus sequens manifestioremviam reduxit caluita di fortunam adcam inicientem Ex hoc tamen non negauit quin possit inueniri in aliis causis. Unde dico nstantiae factae non probant quin reducantur ad causam efficientem sed in non solum ad illa dicet manifestius di famosius inueniant in illa. Tertio dico oe sustinere possumus ad metem pbi casum, fortunam reduci solum ad cana effcietem,eo'casus disertuna dictit cana opal tuam licet per accias nec in aliis generibus carum cocededum est esse casum di fortunam nisi quia cocurrunt cum efficiente ad eflectum casualem unde
sic rudendum est ad instantias factas in principio quaesitiuAd primam dicituru' pannos non potest dici sortuitu corrosus nisi ut respicit incidentem vinem unde stando βcise in panno ut est materia vestis ibi non est casius,qm stequenter corroditur di ex natura sua corrosibilis est: iste conditiones repugnant casui di fortunae ut dictuna est supra, Ut autem comparatur ad agens qui est sutor potest dici a casu corrosus,qm sutor intendebat incidere vestem in panno integro di modo in corroso, di fuit pler intenti nem eius Q corrosus inueniretur di ex tali relatione ad agens dicitur casus esse in panno corroso. Diximus enim supra fortuna di casum esse respectiva di non absoluta. Ad secundam dicitur oe forma anseris depicta non est a fortuna nisi ut respicit piciorem qui inrendens effectum pse .l sormam ciconiae pier intentionem depinxit anterere. Ad tertiam non est radendum qin concludit pro intentione philolophi, di eodem exemplo viii ipse in tex. 6o. Ad quartam di m ille finis pler interionem veniens non habet ronem casus oc fortunae nisivi respicit agens qui in tendebat ire Romam ut venderet merces,& rion intendebat aliud. Patet igitur quo in aliis generibus carum non est casus nec fortuna nisi per respectum ad cam agentem. Et aduerte cr Petrus Pomponatius propter instantias
praedictas,quas reputat veras limpliciter cocedit casum di
150쪽
fortunam in omni genere causarum. Nec aliter defendit philosophum unde in toto tractatu de catu di sortuna stat ambiguus. Haec de praesenti quaesito dicta sint.' Quaestio. a 6. Si causa agens est idem specie cum suo evictu. Quod vero unde principium motus specie eadem est in his. Textu. TO.
lN H A C quaestione. Aduerte et sub multis titulis so
let formari,aliqn sub titulo praemisso, aliquando sub tali utrum unumquodq3 fiat a sibi simili aliquado sub tali
virum unumquodi fiat a suo viai uoco verum quia hanc .q iam resolutinus in lib. 7. metaph .in.q. I a. ideo hic noest immorandum vide tu illic. Quaestio. a 7ssi primus inolor est de consideratione physici. Duplicia autem sunt principia mouentia quorum alterum physicum non est. Te X. 7δ.
IN HAC qone aduerte τ eam iam determinavimus
in lib. I δ meta. in. q. 3 . considerando entia abstractai n genere di in spe , ct quo ad existemiam di quo ad pia intrinseca di quid itativa, videtu illic di iussiciet tibi verum quia plbs in te X.pposito dicit absolute τ non est physico considerare quaecul non mota mouent, di id ma ni festus dixit in tex. 7i . Vbi inquit,di tenetur physicus considerare omnino quaecunq3 mota mouent. Quae cuni autem non, non amplius physticae sunt. videtur hoc elle falsum. Nam constat . in . 8. lib. physi abavit dari unum priuaum motorem omnino immobilem,eX motu aeterno si ergo physicus Obat primum motorem immobilem esse , physici est considerare de entibus abstractis di de primomo Iore. Praeterea,ratio quam adducit pbs in tex. praeposito non videtur vera. Dicit enim. Non enim habet motus principium in teipso, hoc autem est falsum. Nam habet in te potentiam motivam aliter non mouerct, potentia aut motiua est principium motus ergo dic. Ad primum respondet Comment. in commen .7 3. Ubi
inquit , intendebat ebs per hoc τ consideratio de quid - ditatu