장음표시 사용
431쪽
philolophi di veritatem in. i. c*li, primum mobile est in- alterabile ergo ab eo non potes remoueri unum contrarium di introduci alterum, nec purus motor coicat in materia cum primo mobili cum iit immaterialis ex. ra. in taph.tex so istae aut sunt conditioncs agentis primo modo dicti, ut declara iunius supra, ergo dic.
Qd aut sit ages secundo modo Pbatur. si h Ccut luminosum p pntiam isam reducit diaph nu illuminabile de potetia ad actum & fit actu illuminatum sine abiectioiaeverae contrarii sic primus motor reducit de potentia ad actum primum mobile per applicationem virtutis suae activae, ut si actu submotu aeterno, quod ex sua natura. i inquatum mobile est in potentia passiua ad illum. ergo P c. Quatum ad tertium aduerte tu Irma obiectio nullam ha bet apparentiam nisi de eo quod agitur aut efficitur ab agete primo modo dicto eo τ od tale potest esse , non e se echaec repugnant rei aeternae. Si auis ira res agitur ab agente secundo modo dicto, verum est φ potest esse,& exit de potentia ad actum P virtutem activam agentis, quia ex se nost actu,non tamen es necesse cr omne tale positi esse di ii5 esse ex parte sui, di a principio intrinsecq sicut id quod eiscitur ab agente primo modo dicto. Sed si dicatiar posse noesse hoc erit respectu principii extrinseci, puta si agens secundo modo dictum subtraheret virtutem acti uani. Ad argumentum ergo conceditur iv id quod eiscitur ab agente iecundo modo dicto, est in potentia ad esse, quia sibi non repugnat esse & ex se non habet esse, di conceditur et exit de potentia ad actum. quia ex se non sit actu, sed virtute agentis. Et nego ir ista repugnent rei a ternae , di qn probatur. quia res aeret na sem Per est actu .coccdo sed non eκ se, di quando dicitur u non potest non esse, concedo ex principio intrinseco, potest tame desinere esse subtractioiaevirtutis agentis secundo ni odo dicti sieut d cficit lume in aere subtractione luminosi, di ideo negatur vltima consequentia. l. ergo sibi repugnat habere agens aut effciens qdutim esset verum de agente primo modo dicto. Nos autem ii tendimus de agente secundo modo dicto.
432쪽
Ad secunda dico phs in primo de generatione in tex. 4 1'. declarat seipsum. Nam pos quam dixit. Non. n. pote demouens omne agere di facere, subiungit, si facere opponitur patienti. Hoc autem in omnibus in quibus est mot 'passo passio aut sin τ alteratur solum v.g. calidii di album Sed mouere amplius quam agere est. Haec inrisio. ex quibus patet qn dicit mouens esse in plusquam agens, no accipit agen, in sua uniuersalitate ut se extendit ad ages primo di secundo modo dictum. sed ut contrahitur ad agens primo modo dictum. di non ultra. O dicitur agens alterativit passi. Vnde exemplificat de calido di de albo. ec ideo secunda obiectio nihil concludit contra determinationem factam. Haec de praetenti quaesito dicta sint. Quaestio. 6.si augmentum quod fit in ruviuente sit motus continuus.
Non enim augeri . nem diminui possibile
IN hae quaestione sic procedendum est. Primo ponetur
quaedam distinctio quam communiter ponunt omnes qui considerant di tractant hoc quaesitum. Secundo ponentur quaedam conclusiones responsiue . inter quas viti-nina tenenda est di desentanda in via nostra. Tertio soluentur quaedam dubia. Quantum ad primum aduerte et ista propositio Augmentum in re vivςnte est motus continuus pol habere triplicem sensium primo. . sit continuus.i.Vnus numero perpetuus. di sin hunc sentiam pus insta in tex. .accipit inotum continuum cum dici considerandunt.n. est utru continuum contingit esse aliquςm motum. i. Vnu numero per
tuum .di concludet in fine solum motum localem circu rem esse in hoc sensu continuum secudo Q sit continuus .i. non interruptus quiete media a primo instanti in quo incipit uiuens augeri usi ad ultimum insans in quo totalicdesinit augeri verbi gratia. Si Sortes pure incipit augeri in prisipio huius anni. ta desinit omnino augeri in fine anni. di per totum annum sine interpolatione acquisiuit maiorem di maiorem qualitatem dicetur motus augmenti c-
433쪽
ita est deuenire ab aliquam parte ni quae tota simul acquiritur, di non Una eius pars prius tempore quam alia, di post illud instans in quo acquisita est tota illa pars illitatis, inci pit augmentabile per aliquod spacium temporis sequentis
Visponi ad aliam totalem partem utitatis acquiredam di assimilat augmentum excavationi lapidis Ut videre poteris, di ideo concludit philosophus misi vitiens in uno anno augetur digito, noncst necesse quantitatem digitalem diuidi proportionan per omnes partes anni. Et haec cocto est finmentem B. Tho. δέ Comen. Nam in . . physi. in commen. S. sic inquit, viden ' τ motus augmetita alterationis sunt
plures motus. Non. n. possumus dicere τ augmenta tu est
motum uno motu de initio augmenti vim in finem, apparet. n. motus eius in tempore sensibili, di lilr est dispositio in pluribus alterationibus. Et impote est ut in toto tempore augmenti augmentatum sit motum, di no copraehendatur sensu. Motus igitur augmeti de initio motus ad finem componitur ere pluribus motibus di pluribus quietibus, in uno aut motu translati. i. moti localiter qui est de principio ad finem no interponitur quies di ideo continuatio est manifestior in eo, di credimus hoc in augmento di alteratione quia videmus aliqua augeri per annum Uno digito. Et remotum est. i. non est verisimile ut ille digitus diuidatur no es partes illius temporis anni qm minimum tempus sensibile non het ex eo. i. ex illo digito partem sensibilem. Haec
Commen. N in hac coclusione comuniter concordant contentistae , Thomissae. Tu tamen aduertet Marsilius in . r. de generatione in .ro tenet contra hanc coclusione, di negat Commen. in icto allegat o di in. 8. phy si. in comen. a s. di dicit τ no est
impolet continue per unum annum integrum acquiratur digitalis quantitas dii cuilibet parti illius anni correspondeat aliqua pars limoi quatitatis, cu quodlibet continuum sit ita diuisibile in infinitum sicut ips quatucianis sit
magnum, Ut patet e X. 6. physi. Contra igitur hanc coneli
sonem secundam ponit iplae talem conclusionem, si viuum maneat semper sanum di nutrimetum fiasticiens ap-
434쪽
pareat debitum approximatu pote est et sine interrupti ne temporis a principio augmenti usu ad finem quo non Pot ulterius augeri augeatur continue, di hanc sic probat. Causis sui entibus continue positis in agentibus naturalibus continue dc sine interpositione ponetur effectus. Sed in hoc ca su sunt suffcientes causae augmenti posite continue di sine inter positione ergo dic. Maior nota, quia agentia naturalia tm dc talu agunt quatum di qua diu possunt. Minor patet quia ca suffciens augmenti principio usque ad fine in quo est aptum a geri vivens est corpus ianu quia tunc est ala in suifcienti dispone cli suifcienti calore naturali di sic e posita sufficies ca eiscies, di nutrimetu iussicies debite approximatu est ca materialis ergo minor e vera. Ad hoc pro nunc dicitur in via nostrat Ultra Oes causas suifcientes numeratas requiritur ad auctionem contianuam ro continue producibilitatis ex parte forniae, ita lipsa forma sit apta continue produci,sicut spacium est aptum ptinue transiri a motu locale. Hoc aut non est ve* desilitate continua quia sicut repugnat in via nostra qualitatem continue intendi ,sic quatitari continuae extendi. Cum
hoc tamen stat m diuisibiliter acquiritur ut declarabitur infra. Aliter non esset motus sed mutatio ad qualitate ut docuimus in lib. s .in q. I. ubi potuimus differentias inter in lationem dc motum proprie dictum. iTertia conclusio sit ista. Augmentum no est motus continuus iuxta tertium sensum, haec conclusio in via nia reputatur esse de mente philosophi δέ Conamen. N B Tho. philosophi quide quia in. 8 . physi. in teX. a 3 .alsimilai m tu augmenti motui gularum stilantium di excavatium lapidem,que constat non esse continuum ita . quaelibet guta aliquid lapidis extrahat dic. dc Commen. in come. a 3 . videtur esse eiusde intentionis na sic inquit. illud quod audimentat v. g. digitaliter in uno anno,non possumus, dicere Q in qualibet parte temporis demonstrata inueniamus fieri partem magnitudinis sicut accidit in motu in ubi, dicain hoc est quia minima partium magnit udinis Actav est determinata in actu, di quaelibet ea fit in instanti cum sit ii
435쪽
divisibilis in factione. Vnde necesse est ut iste partes no co-tinuentur in motu nisi continuetur in instanti ad inuicem, alia litera het sic, nisi continuentur instantia adinvicem . Et id clarius est. Quod autem id sit de mente B. Tho. patet in 3 physi. in expositione rex. a 3 .vbi dicit. Non est pote aliquid augeri cotinue ita. s. q, qualitas aucti diuidatur stra te pus ita cr in qualibet parte epis aliquid eius augeat, sed interponitur medium ips post augmentum unius partis in iquo nihil auge sed fit di positio ad augmentum sequentis partis haec B. Tho. Et qm aliqui exponunt p5m di Come.&B. Tho. solum ad intelligentiam secundae conclusionis, probandum est ronet augmentum Dec sin totum iuxta lectandam conclusionem nec secti dia parte iuxta tertia co- ciuilone pol esse motus continuus di arguitur sic.De mente philosophi ut declaratum est i lib. 6 physi. cuiuslibet rei permanentis ex parte productionis est dare primu ce , sed qualitas fim qua fit augmentum rei viventis est res pmaricias ut patet. ergo in tui productione est dare primum esse. Sed si producitur motu continuo sumendo continuitate ex producibilitate formae non est in ea dare primu esse ergo non pol produci nec acquiri motu continuo. Qd aut si producitur motu ptinuo non sit in ea dare.primum esse. probatur. quia in omni motu cotinuo ut probatu est i lib. 6 .ante quodlibet moueri est motu esse & econuer is, ergo est impote in motu cotinuo dari primu ergo nec in re a quisita per motu ptinuu,qm si continue acquiritur, partit sicut motus di tempus. ergo sicut nec in motu nec in tepore e dare primu sic nec in re acasta P motu ptinuu. Sed contra hac coclusionem est Iandunus 'in ii. 8. physi. in. q. . ubi tenet pro sua tertia coclusione augmentu potest esse continuum iuxta tertium sensum quia .sper at
quod tempus durat puta per mesem sine quiete media , di . probat sic Si augmentum per aliquod tempus no esset cotinuum,non esset verae motus prout motus distinguit con tr. mutationem instantaneam,qd est contra philolophum in lib. bidistinguit motu proprie dictu in augmentum di decrementum di alterationem di motum locale. Cotra
436쪽
mus partes teporis mensurantis. Contra aut Comine. probat quia si augmentum partiale esticontinuum sicut tota tu .uitas puta digitalis sit in toto tempore puta in me se . sic medietas fit in medietate mensis.& medietas medietatis in medietate medietatis mensis S sic successitae. Hoc aut non constat sensui. ergo irrationabile es augmentum esse cotinuum ex parte acquisitionis quatitatis.
Quantum ad tertium soluenda essent quaedam dubia,
quae contingunt circa negatam continuitatem augmenti.
Sed quia eadem dubia mouentur circa cotinuitatem alte. rationis di intensionis oualitatum ad quas est alteratio . di quae sunt intensibiles ideo relinquuntur mouenda di sol . Denda in . q. q. Nam pds in tex. 2 t. idem extimat tenendum de alteratione quo ad continuitate di diuisibilitatem. di de augmento. Unde & Comen in . physi. comen. in . R. ph Vsi comen. a 3. loquit simulti uniformiter de augmento A alteratione. Et aduerte T quado negamus continuitatem ab augmento intelligimus rone augmenti di noro ne motus alterius requisiit ad augmentu rei vivetis qualis est motus localis, nam ex j. de generatione te X. a r. licet quod generatur aut alteratur no necesse sit moueri Fin locum,tia quod augetur necesse est mutari localitet. Ratione igitur motus localis concomitantis augmentum qui est verae continuus pol dici augmentum ptinuum sed non essentialiter. Haec de psenti quaesto dicta sint. Quaestio . . si alteratio est continua & diuisibilis in infinitum. Similiter autem & in alteratione qualibet. No. n.s partibile est in infinitum quod alteratur propter hoc & alteratio. Sed velox fit multotiens siicut congelatio. Te X. 2 φ.
IN hac qone sic procedendum est. Primo ponetur quaedam distinctio de continuitate. Secundo conclusiones resiponsiue .:Tertio soluentur quaedam argumenta quae fiunt contra determinationem ci facturi sumus. Multi . n.tenent contra viam nostram.
Quantum ad primu aduerte ir alteratio potest dici co-tinua rribus mossis,primo ex parte durationis ut dicat co-
437쪽
tinua sicut renebat Heraclitus, que reprobat philosophus in hoc.8.lib. intex. at di intex. r in hoc sensu eet id edicere alterationem esse continuam Nesie perpetuam . secundo ex parte subiecti alterabilis di erit in hoc sensu continua si quaelibet pars subo alterabilis quatacu 33 sit, successue di oi dinare recipit formam ad qua est alteratio, ita lsicut in motu locali mobile nullam partem spacii acquirit totam simul sed successive acquirit partem post partem, di prius partem minorem q maiorem dic. sic successive alteretur alterabile ita τ nulla eius pars tota simul alteretur sed prius pars partis si tota pars. N eo modo quo alterabile est diuisibile in infinitum, sic eodem mo seruet ordo in alteratione.tertio ex parte sormae ad q est alteratio, di hoc erit si in eadem parte subiecti quae tota simul alteratur puta tu uno ciato aquae debite approximato igni acquirit cotinue calor sm magis-magis v a ad ultimia terminia calefactionis, ita τ non sit assignare ips in quo alterabile eo- de mo se habeat respectu formae acquisite sicut in motu locati no est assignare ipsin q mobile si mouet motu ptinuo
eode mo se heat respectu spacii pertra siti, di in hoc sensu
alteratio esset proprie ptinua,quia sumeret continuatio ex
parte producibilitatis sormae ad si est,sicut sumit vera co-tinuatio in motu locali ex parte trasitionis spacii a qd est.
Quatum ad secundum no est immorandum ad probandum alterationem no est e continuam in primo sensu pira Heracli. hoc. n. sussicienter impugnat philosophus in tex. dc praecipuum inco ueniens contra opin. dicentem Oia coni nuae moueri est ut egritudo sicut dicit Comen. in comen. a 3 . transmutet in sanitate in ille egritudinis, ita et, in eo de existat piraria simul. Oe n. transmutatum tra simulatur iniae & no in instati ut probatu est in lib. s. Si igit ips in quo
eger transinutatur ad sanitatem non est aliud a tae in quo tra simulat de sanitate in egritudine continget ut trasmutetur ad sanitate di infirmitatem simul, quae sunt manifestae importa. Immorandum est igitur circa scam di tertiu sensum, di i via nra pono duas cociones negati uas. Prima est. Alteratio non est continua in secundo sensu. Probat sup-
438쪽
ponendo O sorma seu qualitas ad qua est alteratio no poeseruari in materia qua tu cuiam minima. Nam in im posset diuidi qualitas ad qua est alteratio non posset in ea seruari di huius m est quia quaelibet serma naturalis determinata est ad minimum divisim di seorsuna in quo, ex quo sequitur oportet tantam parte simul alterari in qua seruari possit qualitas per altei ationem inducta. Quod autem forma naturalis sit determinata ad minimum divisim diseorsum ostensum est in. I . lib. in . q. I 2.
Hoc supposito sic arguitur. Tota illa pars debet simul alterari supra qua totam simul obtinet alterans, di sub qua minori non pol saluari qualitas sensibilis divisim di seorsum. Sed aliqua pars tota est lupra qua simul obtinent alterans di sub qua minori dic. ergo alteratio non est cotinua in lecundo sensu piitia patet ex declaratione facta in secim do membro distinctionis positae. Prima aut propo euides est. Secunda vero ad prinia parte est philosophi in tex. 8 3. di clarius in lib. de sensu di sensato i tex. o. ubi inquit. Primu aut ab ipso faciente transtitutari necesse est simul alte-' rari & ro huius est quia tota illa pars quae simul attingitura virtute alterantis habet se sicut quoddam indivisibile quatum ad hoc τ simul alterat. Et ideo no est necesse Q tota illa pars partialr alteret secunda aut pars secundae propositionis patet ex supposito facto de determinatione formae naturalis ad minimia seorsum. Et sic patet w no est necesse
alteratione esse prinua ex parte alterabilis. Sed debes imaginari lcia alteratio fat p virtute alterantis, cuius virtussito maior fuerit tanto maiorem parte alterabilis simul alterare pol di qm est finitae virtutis v sim ad latam quatitatem corpus alterabile subditur eius virtuti, di totum illud super quod obtinet virtus alterantis simul recipit impraessione eius di totu simul alteratur pro aliquo gradu qualitatis hiatis latitudinem,& no alteratur pars post partem, sed totam illud alteratum alterat aliud sibi piunctum. di sic successiuae quous a desciat virtus alterativa. Sicut ignis calefacit unam partem aeris tota simul. s propinquiorem sibi di
illa calefacta calefacit aliam alia aliam, disic procede do
439쪽
V APS TI o. Vo. acigeat in aqua in instati terminante illud ipsesse magis calidiita sub illo quiesicit donec ite* Sc. Δ sic deinceps qua diu alterans N alterabile erunt debite appi oximata, vel donec alteranς secerit alteratu ita intesta tale cr non potet it in magis, di sic patet iv alterans piaultu ips es psens alterabili qnagat in ipsum vel se dispone ad forma, vel se impraessione formae post debita dispone, quiς no semp agat 5ccotinuae
producendo forma. Et io alteratio no est plinua ex presormae di in hoc stat determinatio pientis quaesiti in viania. Quatum ad tertium aduerte i ptra cocionem secuda iudi determinationem factam in declarando quali 4 alteratio
no est continua ex parte formae, insurgunt tenentes viam oppositam, di inter caetera aduerte duo argumcnta
Primum est,si nulla alteratio esset cotinua ex parte forrnae sequitur tu per aliquod ips agens naturale potens agere in aliquod subira alterabile esset sussicienter approximatum illi poteti pati ab eo di in Oi dispone necessaria ad agedu& patiendum .d nullii esset impediens actione agentis in panum & in non ageret qd est cotra nam agentis naturalis ut patet e X. j. degraone, di ex si metaphy. Cotra probatur sit calefacti uti approxima tu corpori aliqua ir calido,
di potenti ab illo magis calefieri, di sint in Oi dispone reqsita ex parte viri ulas ad actionem di nullsi sit impedies. tuc quaero aut hoc calefactivia in qualibet parte ipis suae pntiae agit in parte calefactibili sibi a xima aut no si sic, ergo i Iud calefactibile sita illa parte se totii tys pntiae calefactivi fit magis calidum, di magis calidum continuae, di p pias alteratio est continua ex parte sormae, cuius oppositu sumit in ante,si non, ergo in qualibet parte istis 1 sentiae suae non agit in passum.&sic patet consequentia. IT
Ad hoc patet quid responde du sit ex determinatione facta. Negat igitur cosequetia ad probationem admisso casu dico τ calefacti vii in quaIibet parte illis suae psentiae agit in calefactibile, di nego τ cotinuae fiat magis di magis calidu. Na ut diximus supra alterans sema agit in alterabile sibi psens aut disponendo ad forma aut imprimedo sermam
post debita disponem. Sed non semper di ptinuae agit im-
440쪽
primendo formam qm non semperta continuae adest debita dispo et oe alterans sit approximatum. Sed contra hanc responsione sic instat, sciat calefactivosi sente in quocsim instanti subiecti inest suffcieter dispositum di nullum est impedirnetu ipsum subni fit calidum ex non calido sic calefactitio eodem modo plente in quocum instati subna est magis dispositum eode inu instati subna fit magis calidum qua prius. N p piis no solum in disponibus sed et in ipso calefiet i alteratio intensiva est plinua. Ad hoc dicitur et, similitudo non tenet, quia licci submcontinuae disponatur puta P rarefactionem vel pdensatione vel alio mo ad calorem. N in quolibet instanti sit maior dispositio qua prius non insuffciens ad calore intesiorem qua prius Q ideo licet dispo fiat ptinuae non in introductio caloris maioris nisi qn peruentii fuerit ad suffciente dispone pro serma intensiori introducenda. Secundo arguitur sic. Alteratio est motus , di motus de necessitate est cotinuus,quia est quacitas di non discreta ut patet ergo continua ergo est impote alterationem ee motum di non esse c5tinuam,di co firmatiar, quia eri. s. phy. Tps het continuitate ex motu di motus ex magnitudiue.
Sed magnitudo alterabilis est quid continuum. ergo di a
Ad hoc dr ut supra hanc propone de necessitate motus est continuus, non esse simplr vera nisi in motu locali eo mspacium est vere pii nuum. & ptinuae acquiritur quia prius pars minor q maior. Applic ndo igitur ad alteratione dico non est vera. Ad probationem dico τ motus non est ex se illitas continua. sed cotinuitatem trahit ex mobili di ex magnitudine sicut diuisibilitate ut declaratum est i lib. 6. di ideo si mobile esset non quatum di si res ad quam est
motus non sit acquisibilis continuae no est necesse motum esse cotinuum. Aa firmationem dico τ licet alterabile inquatum esteorpus sit pliniau, non in inquatum alterabile, qnia ut determinatum est p prima cocione non est necesse
Q, alterabile alteret modo quo est diuisibile, qm contingit totam unam partem notabilis quatitatis simul alterari, α