Josephi Mariani Parthenii De vita et studiis Hieronymi Lagomarsini e Societate Jesu commentarius a Francisco Carrara Bergomate enarrationibus auctus et illustratus et nunc primum novis additis adnotationibus editus a Vincentio Georgio ... Accessit ej

221쪽

Gratianum constabit; adeo in Historia conteribenda partium studia, a veritate desectere vel prudentissimos homi mes interdum impellunt. De hoe vero Commentario Per . honoriseum extae Card. Bentivolii testimonium c Memor. det C. Ben. L. T. e. p. quibus addenda, quae Lagomarcinus Tetulit in adnotationibus ad Lib. V. Gratiani de Ioiptis knvita Minerva' p. m. I62.9 Rarissimus eri his Liboγ, di fidimur . inventu , denur tamen , qui studiosorum, studio rum . aratio recudatur: quod ipse, ut saepius assarmantem audivi, praestitisset, si ciutius vivere contigisset; integram enim operum Gratiani editionem meditabatur , qua tuin .editos jam libros, Amanuensium Typographorumq. vitio corruptos tum reliqua ipsius scripta, quae nondum vulgata sue-kant, proferret in publicum, quo nibit profecto ad Latina- Tum litterarum studia, quae obsolet tota in dies fieri videmus fovenda. , accomodatiui poterat excogitari. Illud tamen praetermitti non debet , Aeserinam Syna, dum a Gratiano illius Urbis Episcopo habitam, editamq. Paucis is hine annis a Cl. ejusdem Urbis Episcopo. Fabio,vlegantiori ornatu fuisse Romae editam , laudando certe consilio , quo ille, non Dioeeeseos suae tantum utilitati , sed di aliis etiam consulere voluit, sanioris aQ. vere Catholicae doctrinae Codice vulgato; quo pestiferae Pistoriensis

damnatae perniciem , opportuniori adhibito pharmaco ab hominum animis averterςt. Verum minime a me omittenda hoc loco est scripti cu-. Jusdam a Gratiano exarati reeordatio, de tauo gravior oliti inter Historiae Litterariae Seriptores, di P. Casi mirum Tempesti, ex ordine Minorum Conventu lium S. Fraticisci , Sixtique V. P. M. Historiae Scriptorem ce te probandum, est instituta disputatio, quae doctorum judicia in contrarias Partes deduxit Humili , obscuroq. loco natum Felicem Peret tum, qui postea dictus est Sixtus U. aeterni nominis Pontifex, non ipse solum Gratianus , sed di Ioannes Petrus Nasse jus Soc. Jesu egregius ille Latinitatis cultor affirmaverat Libro primo mrro iapum ab excessu Gregorii XIII. F. M,

Feficem Perectum aeribens in Picentibus humili natum loco.

222쪽

Porro eum Maseius usque ad annum MDCIII. vixerit, vera de

dixto narrasse nemo ambiget, ea enim Maisejus aetate vixit, qua Sixtus Pontilleatum tenuit, neque diligentissimum cerse Scriptorem hae in re, vel errore dςceptum, vel turpis si me mentuum possumus suspicari, cum praesertim Clementis VIII. P.M. jussu ad Historiam, ab obitu Gregorii XIII,

usque ad ipsius Clementis VIII. tempora producendam aniamum appulisset. Via, Vitam Matali a Serassio editam an. 1747. Η raptum testimonio satis quidem probari possent, quae de genere Sixti V. passi in vulgata sunt. At v Iidius ex ipsius Gratiani scriptis extam argumentum vidit Laeomarsinus, autographo Commenta*io Gratiani ipsius,

de vita Sixti V. P. M. diligentius inspecto, in quo eia

Gratiano scripta Iegebantur. Sixto V. γν/ntot probi bomia es, atque innocenter fuero, εed humiles agro atque Mopys , ωι vitam quotidianae operae laboro, S aBoni parviqvo agri νώhura tola arent. Hune ego ipse saepius inspexi Codicem , in. quo emis in loeis pecurrebant a 3. usque ad. 3o Signati . numeri, . quibus aliquas, vel laetendas, vel etiam factas significari adnotationes merito suspicabatur Lagomarsistis :cum illi demum omnia perscrutanti, immensamq. Script - .rum molem rimanti , chartula tandem occurrit, in qua totid- deseriptae I ebantur emendationes , iis prorsus T νpondentes numeris, quos in Gratiani Autographo obsςrva. erat, easque ab ipsomet Sixto V. additas infietari nemo Poterat, qui eas cum Autographis. Sixti U. Epistolis, quae apud Lagoniarsinum erant, contulisset. Iis prgo,. quae de parentibus ac genere bini Gratianum scripsisse paulo ante significavi, haec propria manu Sixtus 3ddiderat; quidipo pavisse puclum paterni Heri pectis, Picentes memoωνant , o ipse adeo non distris , ut etiam praereserat, satis intolligens, nobilitatem posterit dare, quam a majoribus a cipare magnificantius esse. n. I. & 2. Emendationes, adis. ditasq. enarrationes, alias, Historiae Literariae Seriptores

retulere. Tom. IX. Lib. II. . C. VIII. : Iam vero additae haec ab ipsomet Si to adnotationes aperistissime probant, oblatum tanto Pontifiei ab ipsomet Graistiano Commontarium Iuliae , quo Sixti φmendatur, pr.

223쪽

batusq. judicio, securius ab ipsomet Gratiano euo ait plis

set, salvis Historiae conscribenda flegibus, quarurn praecipuae sunt, ne quid falsi Fcriptor dicere audeat, neq. quid veri non aud at. Cicer. de Orat. Lib. II. C. XV. 3 Quae eum Lago marsinus Patri Casi miro Tempesti, datis ad eum humanitatis plenissimis litteris significanda censuisset, gratum sibi tanti viri studium ita opere illo suo augendo fuisse respondit, at plenam iis testimoniis haberi posse fidem denegavit ; ficta enim illa, vel iocerta admodum sibi visa esse, nee tanti ponderis .ut ab adserta Sixti V. auita nobilitate recederet,' cum contrario ipsius SUcti Autographo , quae Lagomarsinus inrotulerat,documenta refelli possent 'quae, quam vere ab TempeStio Scripta sint, meum hie non est, longa oratione dijudicare, cum praesertim ab Authori bus Historiae Litterariae , quus upra indicavi , uberiori sint haec disputatione tractata, dubiaq. omnia Patris 'Cari miri, objectaque ab ipso argumἔnta plene soluta. meorgius Ad Epiuotis Potiani die. Ex copiosa illa a Graiaanis Lagomarsino tradita Scriptorum supellectili ,.Pogiani EpisIolia prodierunt, quas ineredibili labore, studio, inrare naisque collegit, illustravit, ornavit ediditq. Sasomonianis Typis Romae Lagomarsinus. Atque hoc illud opus est, de quo Facciolatus, alii q. doctissimi aetatis nostrae viri y ea vera cum lauded scripserunt, quae Parthenius retulit in Commentario suo: quin illud quoque addi posse confirmo; ut omnia a Lagomarsino edita opera laudare quis velit ,

caeteris . tamen omnibus hoc unum esse praeserendum ud

cabit. Nam, ut omittam selectissima monumenta, quibua mirifice illustrari Concilii Trident inr Historia potest, nul- Iam sere laudatarum artium omnem Classem esse profiteor, cujus non se peritissimum ostenderit: Grammaticam; Dia lecticam, Physicam, morum Scientiam, Naturae historiam, politicam, locorum descriptionem, temporum Ordinandorum scientiam, Theologiam , Omnigenam denique t ut pau- .cis complectar omnia eruditioqem ita complexus est, ut si Lagomariani adnotationernseparatim a Pogiani Epistolis edere quis vellet, egregium sane opus eaestaret, quod eum

tariis Lectioni bus, Misce neis . Potitiam, Mureti , Uicto-

224쪽

22 Itii, Alaxandri ab Alexandro comparari nierito posset, &in aliquibus sortasse etiam anteferri. Commodum vero mihi

accidit ut in Romano Collegio, Philosophiae & Theologia

cursum arriperem , cum Lagomarsinus in tam eximio opere concinnando detinebatur; mea enim opera in levioribus quibusdam exquirendis parandisque rebus ita uti solebat , ut subsecivis horis, quasi librarium quemdam haberet ad manum i quo factum est, ut ejusdem non . solum domicilii convictusque foetus, sed suorum etiam studiorum operarius quidam adsiduus, ita illi probaverim diligentiam meam , ut quantum ipse possem & vellem de studiis suis, in meam utilitatem converterem. Georgiur9

monensem, Suavissimum hominem atq. doctissimum a plaeti erimine vindicaverit Lagomarsinus , summopere gaudeo : aς, utinam a M. Antonii Mureti immerita in eum incusatione vindieasset Is enim Variarum Leesionum Lib. XU, c. 37- Edit. Verom p. m. 4o2. haec de Faerno scripserat i Giab ioI Fae nur , bomo Latina linguae non ignaruς , Iris Graeca proprus Oxpeps ne . hoe dothrnendi studio dic. ii is esse sciunx , quibus ilio notus fuit , n . id ipse diu re baι- ω. Quod expertem morius Graeeae linguae Faernum dixeris, id tibio Murete, affirmanti, & Faerno ipsi hoc de se, ut i tu dicis, confitenti non invitus assentiar: quamquam, qui fieri potuit, ut Graecae linguae prorsur expers id opus aggre- .deretur, quod a pronus exporro lingua Gνacae, perfici numquam potuisset Illa enim de Eae mi Fabalis Silvius Antonianus in Epistola Nuneupatoria ad Catolum Cardinalem Borromaeum scripsit et D Faernus lx AEsom, egregio in antiquisfrimo Auriore plurimar fabulas , nonnialtis etiam ,x H- seriis Graecis sat Graecae linguae erat ille , Mureto leate ,

pro sur expers. 3 earmini t elegantis rimis 3 homo tamen Latinae linguae tantum, Mureto teste, non igna us 9 expIica . vis, non ut interpres verba , sed ut Poeta sententiar, . verum, acumen , leporem illum exprimens Sc. . quod a prorsus exper- τε lingua Graecae confici potuisse, mirum est.

Quod vero olerantirrimum Latinae linguae Scriptor*m i

225쪽

qualem & Silvius Antonianus, aliiq. aetatis illius dos issicimi viri, Faernuin praedicarunt, Latinae linguae tantum non ignarum quod minimum certe in Omni laude est dixeris, id tibi asserenti, Mure te doctissime; numquam concedam . Quin tu ipse, qui Latinae linguae non ignarum Faernum dixeras , eumdem quoque, Elegianzissimum Latinarum Fabii Iarum Scriptorem , alio in loco, Faernum praedicas. Nam in Oratione illa tua quam De vi ac statione tradendarum Romae habuisti, haec de eodem Faerno pronunciasti: nisi quis eat rim Fabular iEsopi ab optimo ου ditissimo FaernocGraecie tamen linguae prostsus experte discisinarum Larinis Demribus elegantissimis expressas; illi aetati praeferendar putet . U. Oper. Muret. T. I l. Orat. XXV.9 Potest ne, quaeso, lingua alicujus non ignarus tantum, videri, qui elegantissimorum ver- ιstium in eadem lingua Scriptor a doctissimis vitis habea- itur 3 Poterat ne sic appellari a te, homo doctissimus, qui a aetatem suam an Livii s Terentii , aliorumq. Latinorum a Seriptorum Codicibus examinandis, emendandisq. contrive- οtat, cum vel mediocribus etiam ingeniis contingere soleat, quod de se Graecos Scriptores legente apud Tullium con- hi firmavit Antonius, ut cum in Sole ambulem, etiamsi aliam vel causam ambulem, fieri hatura ram n ut colore , sic cum si Dror Libui Graecos scilicet studiorius legerim, semio ora- qtionem meam illorum quasi cantu colorari. de Orat. LibialΙ. e. XIV. At ii demum quibus , vel Faernus ipse, vel is ejus scripta cognita suere, non ita de illo, ac tu, Mure- ite, iudiearunt. Horum veto praeclara testimonia, protulit i lin nitidissima Fabularum uerni essitione, quam Patapii Co- lminianis Typis perfici curavit An. MDCCXXX Joannes iAntonius Vulpius, Philologorum aetatis suae merito Prin- ἰ ceps habitus, qui Litterariam rempublicam, tum suis, tum latiorum doctissimorum Auctorum scriptis mirifice Iocupleta- ivit. Quam vero paernus, tum propter suavissimos mores , tum ob praestantem in Iatinis explicandis scriptoribus facul-- tatem, fuerit Romae, alibique in omnium amore ae delinetis, intelli et lector ex Latini Latinii V terbiensis doctissimi Epistola ad Masiuin, quam protulit Lagomarsinus in adnotationibus ad Epistolam Poriani centesimam nonam Tom. II. p. m. I 8 p. Georgiur Diqitias oste

226쪽

νἐa AI Couetis Romano . Annal. Lete. d' stat. vol. II. Lib. III. e. VI. Quid veto, re sic cum Ponte4trae transacta 'actum sit, me plane latet. s Georgiur1 . ' ac Exorta 1um Floremia turba M. Imci bellum plus quam ι;υiti cum Lucano dicerem, quo datum innydia jur in probatissimos quosque convicia jaculandi, doctorumq. calamo

in saxa conversor ovis ra vidimus, eo contentionis generre, in quo, cum non veritas disputando quaeratur, sed in- Midia, aliorum laudis inimita contumeliosa obtrectation demgnet , nihil est literatiae Societari pernieiosius, nihil abiossicio alienum magis, nihil quod majori studio, quo possunt , vitare Iulerati homines debeant ; si salvam litteram . viam remp. velint. In perpetua vero hujus certaminis naserati e , nihil non veri a Parthunio scriptum est, ae me . dacia non pauca, duobus illis inserta voluminibus ψ qu

ignotis lapis i sortasse Laeensibun atino MDCCLXI. vu

gata sunt: Raccesta di eompositios dipore ivra alaune Con'τroversia Let te a te inpone uelia Tos cana uel presente se to

Nam cum prima tot malorum Iabes ex mala intellecta Pra fati ne quadam a P. Zelia miga S. L novae Editioni P. Iaromiae Novo - Antiqua P. Trima Cedia ex eadem Societu praefixa exorta sit, qua se ilicet immerito graviter Iaesos Academiae Pisanae Doctores quidam questi sunt; hi db-ctissimus Pater Λbbas Grandi ab A nymo horum voluminum editore, auctor seripti illius essingitur, quod ρο mum belli hujusce signum elatum dixerim, editumet. hostitulo suit : Alphaei Diainisti m secundam edisianam Hilai sopbia Novo - Antiqua P. Nora a Cesa, eum Notis Ioni lepiI ransiit At Diaerisecis istius Autorem Grandium

227쪽

suisse, plane non eonstat, immo di ab hoe seriptionis genere alienissimum fuisse constabit, si quae ab Aultoribus Historiae Litterariae adnotata sunt, vacuo a praejudieiis animo perlegantur U. Histor. Litta Tom. I. Lib. III. c. U. . Tune prodiere celeberrimi illi ,, L. Secta. Filii ad Gaia jum Salmorium Sermones quatuoν eum M. Philocardii quibusdam adnotationibur, quibus Litterarium hoe bellum se Toeius exarsit, gum in eorum sermonum Authorem, quem P. Pompeium Uenturi , falso tamen , pleriq. Opinabantur fuerat vero Iulius Cordara S. I. Florentia tamen eo tempore absens & in Adnotationum scriptorem, qui vere Lagomarsinus sue at atque utinam non suisse l) Iiteratoruna Florentinorum bilis excanduit, tamquam in audacissimos, clarissimorum hominum, qui tum Florentiae, tum Pisis eruditionis fama sorebant obtrectatores, qui sub fictis a Iecta-no nominibus, eosdem clarissimos' viros vaticinando id potius , quam probando, dictitantes contumeliis incessera ausi essent ue atque hinc impudentissima illa obscoenaq. Poeia mala is Pi eri di montagna ,, II Fari; OVModerno , aliaque

id genus, ex omnium convicioruor, scurrilium q. iocorum faece ces lecta, quibus, cum non tantum suam, sed & totius Societatis lacerari famam, tum Cordara, tum Lagomarsinus agnoscerent, haud sibi ultra silendum, in communi di-Serimine rati sunt, novissimusq. a Cordara Sermo editus, cujus initium ,, Mens erat Arcadio suspendeνδ rpicula trunco Oe. quem novis enarratiQnibus Lagomarsinus, sub ejudem Philaeardii nomine auxit , quibus adversariorum audacia

retusa, di qua, iisdem etiam temporibus , non Florentiae modo, sed in tota Europa, depressa ab invidis Societas, doctrinae ac probitatis laude floreret, per honorificis Academiarum , clarissimorumq. Principum testimoniis evincere Studuerunt ς quo in certamine, si quid asperius ab utroque Autore in Societatis obtrectatores scriptum est, justo id do Iori ignoscendum'aequi Lectores judicabunt , cum Praese, tim ab adversariis lacessiti, quae ab iis in Sociatatem iacta suerant spicula, e sinu Matris evellere, di in adversarios Tetorquere coacti sint. Geoetius

Noctium Sarmaticarum Vigiliis &e. Harum Auctor fuit

228쪽

suit P. Ubaldus Mignonius Clerieus Regularis Scholarum Piarum , idem ipse, qui ut Parthenius refert, luculentissimum testimonium de Historiae Societatis & sextae Partis Tomo priori a Cortara edito dederat, quo magnificentius ab ullo Iesu ita expectari non poterat: nam ut omittam , quae de ipso Historiae Scriptore vera cum laude praedicavit , haec illa de tota Societate pronuntiavit is Hanc vero Soe. Hutoriam si quis virorum Apostolicorum aE magna quaeque is arduas o Dei gloria adspirantium Theatrum amplirrimum , ae Triumpbum dicat , quam minui dixerit, detrahet Veritati : oc.

V. His. Soe. I. Par. V I. Tom. Prior. Non ergo .ab homine Jesultis in senso prodierant Vigiliae illa; neque per- 'petuo in opere ulla in Societatem occurrent injem crimina: totus enim illarum VigξBaνum Scriptor est in laudan. dis suae Sodalitatis Scriptoribus, quos de Latina Lingua egregie meritos, tot, sive Lexicis, fave Grammaticis Institutionibus editis judicavit , eo studio incensus , quo ferri in rebus suis tuendis fovendisq. homines solent i quoque Lagomarsinus ipse, in tuenda ornandaq. Societate sua, mirifice incendebatur. At eum illo in Libro Drago. Det tum quemdam, quem suis etiam Sodalibus adscriptum putavit Mignonius, quemq. Emmanuelis Alvari Magistrum se jactantem Petrus de Ualle, qui eum Romae Grammaticam docentem devexa jain aetate cognoverat, Mignonius effusisse laudasset , minimel hoc serendam duxit Lago- marsinus, qui Alvari sui famam obscurari ex iis, quae narrabantur merito coniiciebat, sutiq. haec praecipua ratio, qua illum ad eam Epistolam sane lepidam conseribendam impulit , in qua, Iudicium fortuν de aliquot Deir Oporir inscripti: Noctium Sarmaticarum vigiliis, Anno MDCCLI odisi. Edit. Bonon. post Polonicam, di Germanicam tertia, An. 37 3). Hae ergo in Epistola, non fuit eo contentus, quod alΑlvari famam tuendam satis esse videbatur, ut Mignonii nempe in commentitia fabolla, de Dragonet to Sodali, deq. Alvaro Dragonetti discipulo reserenda, errorem potius ,

quam mendacium ostenderet, sed in re per quam tenui, adeo ultra modum concitato studio abreptus est, ut operi

toti ejusq. Autori implaeabili bello indim , ita eum exa

229쪽

gitarit, ut nullam in illo partem, a lepidissima quidem

se simul acerrima censura immunem esse pateretur λ qua

in re , cum alia ob merita laudandum Lagomarsinum censeam , in hac e re non Laudo. Georgius 16 Editorem Epistolarum S. Teresiae oee. Designari hiepulo R. P. Frideritum a S. Antonio Carmeli tam Excalceatum, qui pleniorem Vitae atq. Operum S. Teresiae Editionem Tribus Voluminibus comprehensam vulgavit Anno MDCCLV Venetiis, eam q. Benedicto XIV. P. M. nuncupavit. Epistolam vero, de qua Parthenius memorat, Ieges,, noli' aggiunta di alaune nuove lettere di S. Teresa Tom. III. P. m. 223. eaq. est, quam ad Canonicum Reinosum dederat Sanctissima Virgo , cujus Authographum in Palentina Cathedrali Ecelesia summa religione adservatum testatur idem P. Fridericus editor, quam q. proli Xis, nec Societati certe injuriosis adnotationibus locupletavit ἱ ratus enim de Societate Jesu, Sanctissimam Virginem ea in Epistola vere conquestam , quod ipsius aliquos alumnos sibi adversari comperisset, non esse idcirco in universae Societatis squam tot exornarat Iaudibus piissima Virgo , culpam reserendum, quod vel temeritate, vel imprudentia paucorum gestum esset, prudentissime judicavit . At neque ad paucos licet Soeietatis alumnos, illatas Sanctissime Vix gini injurias pertinere apertissimis edocuit testimoniis argumentisq. Lago marsinus, quae a Parthenio indicata, recentissimo in Libro ab doctissimo Auctore conscripto, Parmensibusq. Typis edito , magnam partem evulgata Sunt. Neque hic omittam quae ab ipso Lago marsino audivi, dum in Epistola hac perpendenda illustrandaque laborabat, tantum scilicet ad Societatis famam obseurandam, ejusque excidium maturandum praesidii Societatis inimicos illa in Epistola posuisse, ut omni studio contenderint Autographum ipsum Romam traduci, quo de iudicio Sanctissimae Virginis, in maximum Societatis dedecus , plane constaret. Num vero id la tum sit, plane ignoro. Nec tamen miruin hoc videri debet: ut enim labentem jam Sodalitatem ,' tamquam parietem inclinatum, maceriamoripui Psal. 6 i. g. validiori impuIsu illi proruerent,

230쪽

Sanctissimorum hominum votis suas respondere machinaistiones gloriabantur. Atque ut Omittam innumera pene crimina, quae ex aliis clarorum hominum libris, Epistolisque I sultis objecta sunt, quis est qui nesciat, quo studio ii . causae hujusce praesidium sint ab Societatis hostibus, non

solum S. Teresiae , sed & Cardinalis Sanctissimi Caroli Borromaei sinistra ut iis videbantur in judicia vulgata, quo

Societati adversum egregium illum Praesulem adstruerent, qui suerat semper Societati addictissimus; neque veto esse non poterat, cum ipsius alumno Ioanni Baptistae Riberae , quem Romae familiarissimum habuit, initum a se consilium deberet, Romanae Aulae relinquendae, Mediolanumq. transmigrandi, quo tot solutus impedimentis, divinis se totum manciparet obsequiis commissiq. sibi gregis bono consule rei ; quod etsi Pio In P. M. ejus Patruo , si non plana invito , certe tamen minus probante ita contigit, ut alienior idcirco, Aulicorum Iesu itas in santium sermonibus incitatus, a Soeietatis hominibus aliquandiu fuerit, re tamen pacatiori perpensa iudicio , excitatus ille in Riberam Iesu itasq. turbo ita disjectus est, ut placato Pontificis animo, & ad pristinam benevolentiam converso, omnia ad plenam tranquillitatem reducta sint V. Lagomarsinum in Not. ad regian. Ep. LXI. Vol. III. p. m. 365. At non hoc tantum societatis hostes suere contenti, ut Sanctissimos homines Iesultis infensos iactarent, eo est obtrectatorum provecta audacia ut Sanctissimis etiam h minibus in sensos Iesultas traducerent , cum turbarum omnium, quae in SS. Iosephum Calasanctium Clericorum Regularium Piarum scholarum Parentem, Romae excitatae sunt, praecipuum Authorem Patrem Petrasancta Iesu itam confingerent, atque inde, nova oblata Lagomarsino , S cietatis a tam indigna criminatione vindieandae occasio, de qua nihil commemorasse Parthenium miror, cum copi sam, paucisque diebus ab illo exaratam Disquisitionem legerim , qua illatam PGrasanctae Societatiq. universae calumniam non solum validissime propulsavit, sed di ineertos quosdam homines, qui Sanmssimum Patrem, Prae m