장음표시 사용
51쪽
existere potu runt tanta Sapientum virorum copia redundantes , quae tot doctores efferre potuerint, ut sinisguli prope singulis adolescentibus paulo honeis stiore loco natis sufficerentur λ Atqui Florentiae Urbe frequentissima , quadringenti, & eo amplius doctores requirebantur, ut totidem fieri discipulorum institutioni posset satis. Quare illud consequi necesse suit, plerosque in eorum
disciplinam tradi debuisse, qui nihil saperent ipsi, & quibus institutoribus desipere diseipuli,
atque ineptire condiscerent, praesertim Vero cum horum arrogantia eo usque processerit, ut qui puerum a crepundiis erudiendum acceperat, eum
dem insigni plane, & prorsus incredibili eonfidentia, & Rhetoricis, & Philosophicis, & Geometricis praeceptionibus formandum reciperet, quo nihil bonis artibus exitialius, atque adeo toti rei publicae, poterat esse perniciosius. XXX. Vidit hoc Aulus Licinius ille Crassus in suum de Oratore inductus a Cicerone dialo. gum , vidit, & praecavit. Cum enim in Urbe summo Romanae juventutis damno istiusmodi doctorum turba incredibiliter excrevisset, ominnium pene civium domOS occupasset, ne mainium latius serperet, omnimodis providendum duxit. Itaque, Censor cum esset, lege Iata horum impudentiam coercuit, publico bono conin
52쪽
suluit, & importunam turbam prorsus sustulit. atque exterminavit. Videbat enim vir sapientissimus, & probe norat, quantum oneris sibi doctor imponeret, nec cuiquam esse illud ferre, nec tantam personam pro dignitate sustinere. Sed praestat audire gravissimi consularis,& disertissimi Oratoris verba : Rerum , inquits de Orat. lib. 3, n. 24. ) est sintva magno , quam
cum Graeci jam non tenerent, ob eamque causam Iuventus nostra dedisceret pene discendo,
etiam Latini, si Diis placet, hoc biennio magistri dicendi extiterunt, quos ego Cenkor edicto meo sustuleram, non quo acui adolesce tium ingenia nollem, sed contra ingenia obtundi nollem, eorroborari imprudentiam. Nam apud Graecos qui cujusmodi essent videbam tamen esse, praeter exercitationem linguae, doctrinam aliquam ,& humanitate dignam scientiam . Hos uero noUOS magistros nihil intelligebam posse docere , nisi ut auderent, quod etiam cum bonis' rebus conis junctum per se ipsum est magnopere fugiendum Hoc unum cum traderetur, & cum impudentia ludus esset, putavi esse Censoris, ne longius id serperet, providere. XXXI. Neque vero aliter evenire poterat, ut in tanta doctorum multitudine in dies impudentiam invalesceret, cum auferri ignorantia omnino debebat, cum idoneorum summa paucitas Sit,
53쪽
semperque fuerit. Non enim eadem agri atque ingenii colendi ratio est. Ille quo plures, cuicuimodi sint, cultores habet, plus effert; hoc, nisi ab idoneis excolatur, prorsus are cit. Factistius est autem bonos agrorum sessores, quam ingeniorum cultores invenire. Illi in soris otiosi semper ad nutum praesto sunt, isti sere de longinquo arcessendi. De illis non admodum laborandum , nisi de habitu torosi corporis , &Iacertorum; de illis videndum, quid valeant animi viribus, quid profiteantur, quid recipiant. Quomodocumque illi ligonem tractent, modo necessent, modo fodiant, & terrae altius infigant, nihil est amplius requirendum. De istis nulla satis exquisita cautio, nulla satis accurata diliis gentia , nulla disquisitio Supervacanea. Ex cenis tum vix decem reperias idoneos , quos tanto muneri praeficias, reliquos si sapis, ad sessores,& messores amandes.
XXXII. Et sane ab relicta publica, & vero etiam absit verbo invidia, Iesultarum disciplina, litteratorum hominum Florentiae sensim d secit, & valde imminutus est numerus. Desid rantur nunc Salvinii, Fagiolii, Riccii, aliique bene multi, qui his postremis temporibus litteras
insigniter honestarunte, atqui a Iesultarum ludo Omnes prodierunt. Hoc vero, ne quis a me asstris mari temere putet . hujusce rei habeo testem
54쪽
omnium gravissimum, di certissimum. Ioannes Lamius Iesultarum auditor extitit, & certe sautor non suit. Is cum sorte obvium habuisset iavia N. N. quem possem appellare si velim , quem natum secum habebat adoleseentem, indisciplinam tradidit Iesultarum . Recte , in-.quit Lamius, addiditque: se, qui aliquid se
rer, caeterosque, qui aliqua doctrina eommenis
darentur fuisse a I vitis instίtutos. Sed haec hactenus, non malo quidem animo, .sed quod nihil malim quam nobilissimam . urbem ominnium bonarum artium altricem , & quasi parentem avitam dignitatem tueri , & non tam sibi quam toti Italiae ut quondam, splenis '
XXXIII. Sed revertar eo, unde digressus sum. His de causis longe gravissimis publiearum Scholarum patrocinium suscipiendum duxit. Argumentum luculenter admodum tractat, ut in hoc ejus generis, de quo dixi, Lagomarsinia maxima efflorescat eloquentia. Μateriam totam apte dispertit in partes tres, quas singulas singulis orationibus assignat. Totus est in docendo, a gumentandoque, & sie, ut quod doeendum suscepit, plane demonstret, ac persuadeat. Rem mire variat. & oratoriis luminibus illustrat atque distinguit. Hujus porro oratoriae saeuitatis qua praestitit, ut specimen aliquod lectorio
55쪽
St,vis exhibeam , unum locum excipiam, ex qu . possit conjectura capi de reliquis . Post deseriaptam domesticae, ac mutae institutionis obscuri. tatem , latebras , solitudinem eam cum publi. carum Scholarum Splendore, celebritate, frequentia confert, ut utra de duabus alteri praseren. da sit, dijudicetur. Sed praestat ipsum loque tem audire -- Oratione II ex tribus, quas ha,
buit, 'ac Romae edidit anno MDCCLIII pro Publicis Scholis .
- XXXIV. Sed nos, inquit, Iam ex hoc priυati Laris, tamquam earceris, horrore ac solitudias ad publicarum Scholarum iucgm , ac frequentiam conferamus. Nitent hic mihi omnia, rident, gestiunt . Nihil bli squalidum , nihil triste, nisi obsoletum. Placent mihi subsellioνum illi ipsἱ gradus atque ordines, ut me ingredi quoddam
theatrum existimem . Placent pendentes parietiabus coronae, tubae, vexilla. Placent tam multa
illa ιitterariae ', tamquam bellicae, vistutis iasia 3nia . Poenorum Leones illi, Romanorumque iliae Aquilae placent, tantaque magnarum rerum, ut in scenai Usa imitatio Hacet. Consessus vero ille , tam frequens , tam bones=us , tam splendi dus tot ingenuorum , mundities , cultus , vultus illi feroculi , magnum quiddam, ac praeclatum minitantes , cui tandem poterunt displicere' suan,
56쪽
ι 1 3 suae spes s quἰ timori quae curas Ingens
enim mox est, memoriae, doctris , disciplinae , diligentiae, faciendum tanto in celebritate pepieulum . Procedit Goe publicus doctor omnasi; limen ingredirur. Omne murmur, Strepitus, 13 quis erat, illies eonquieuit. Adsurgitur e se honestissima persalutatis , eonfiditur I nihil ees Saturis Iubentur prodire ex adversis par ibus aliώqβος , tamquam pugilum paria , oe' in mediam
arenam , eertamen luctamque descendere , o memoriter insigniorem aliquem veterum , sive Oratorum siυe Poetarum locum alternis visibus reueitare . Consistunt in medio ram sis duae utrim4que adolescentulorum aetes, magnorum exercitutius instar, animos gerentes . Datur pugnae signum : consigitur e repitatur. Qui cursas verbo
rum, immortalis 3 quae linguae celeritas Inulla haesitatist ut imminent adsersariis ueinstants ut ingenis ut moram adferre aliquam studenti ut ossendicula injiciunt 3 uν dejicere , a
deturbare stantes omnἰ ope vique conantur J Nec si non potuerunt , tamen animos demittunt δ quese vicissim restituros , neque loco movendos, ac pervertendos consoni' , ri non vicerint k nomene tamen vincendos sperant. Instauratur de inutegro certamen: atrocior pugna committitura Hor
Successus ferociores, illos anceps praelii eventus ex omni parte cautiores fa it. Fit elamor, impe
57쪽
tus, iscur pentisnex pνopemodum gladiutoriae Uieiuntur' a1iquo riclinantur, non omnes. Ωἀδenim in tanto anisorum ardore, ac pertinacia possis Hie lapsus alistiis inneidit. Clamorem victores tollunt, gestiunt, exsiliun , gratulan rur, supplica ionem prope sibι rice ni, ae trium pbum postulan . Silent contra victi, dolent, λω ignantur , IIIaer'aut . Excedant tamquam sa-cii ex acie; integri repentesque succedunt, gia hostium es arct impetus atque insolentiam framgant , ac comprimant. Pugnatast νursus infestio Amis animis e Stat aut gloriose vincere. aut honeste eadere : haeret vir viro, pes e manus manu conseritur: vs geritur res . PuIver, adeo
nubes, pedum supplosione, o corporum agitatione , tolluntur. Quia ubi doctor animadvertit , rem plus nimio calere, ρο- ad internepio nem , atque exitium adduci, furentes aud or4a te tua nutuqus cohibet, nν Virgiιianus ille
' IEHut aenei . I , π. 17. Motiisque animos, temperat Das PCollaudatisque vrctoruus, praemisque renatis, o
ramquam bonus imperator suorum virtute retarinque gestis vekemeni r Iaeratus receptui canἰ δε-bet ' 3ed ita, ut faciat tamen victis certamianis in alio quodam genero potestarem. Ira
58쪽
gna desistisur , sed locus, atque arma mutanismν. Scribendo , interpretandoque, aecertant. Pugnantuν eminus nibila segnius, pugnatum est cominus. Idem animus, eadem vis, eaedem rerum, fori aeque vicissitudines. Ita post
mustas in acerrima contentione consumptas boras, -n se propteν ardorem animi tamdiu contendion vis sentiant, in eastra praeeiarae cohortes diamistuntur ' domum disceditur, vurantur corpora is.
aciem , ad Solem, ad pulverem haud ἡta maiato post reditur: toro anno perpetua HMsuere ens exercitatio in Sebosis publicis, conten-
, XXXV. Hic ego quemvis provoco, qui sibi de latini sermonis elegantia, & de eloquentiae laude blandiatur, ut quidquam simile mihi es.serat, tam graphice exponat, ita oculis subjiciat . ut res non tam describi quam geri videatur Quam aut Zeuxis, aut Thymantis, ae, ne domesticos praetereamus, Raphaelis, aut Titiani , qui proxime ad Graecorum excellentiam ac cesserunt, elaboratissimam proferre tabulam pos-mmus , quae cum hac oratoria quasi tabula, &,arietate colorum , & habitudine personarum,& expressione artuum, membrorumque, .& tota totius operis conformatione conserri queat
Et sane quid dici potuit elegantius λ quid distinctius efferri i quid mirabilius deseribi'. Inis ψ .
59쪽
tenui labor '' at tenuis eerte non gloria. Rem porse humilem, atque abjectam humo tollere; illustrare, ornare, ut compta, nitens, polita, dare se in conspectum eruditae concionis cum dignitate possit, cujus tandem facultatis esse arbitrahimur, nisi summae, ac plane oratoriae λ Hunc locum legere, & mirari, & laudare satis non poterat, me praesente, Hieronymus Torniellius, Soc. Iesu vir apprime disertus, & concionibus editis celeberrimus . Atque hic ego dubitem Lago- marsini orationes, cum Sigonii, & Μuretiorationibus conferre, quae merito elegantes & habentur, & praedicantur λ Quid ni etiam anteferreὸ nullus certe ex illis proserri tam eloquens potest locus , qui cum hoc nostro componi
- XXXVI. Atque hic ego quidem, nec Vero quisquam alius hujus artificii intelligens. aestimator facile definiet, utrum dissicilius sit in illo primo genere, grandi ac magnifico praesta re , an in hoc medio, ac temperato excellere. Facilius alterum prima specie videtur, sed coinnanti, multo est quam credi possit multo difficilius. Tenuitas quaedam , inquit Cicero, s
ellis videtur esse existimanti, sed nihil experie ri minus. Hoc animadvertere est in narrationibus , in quibus non tam Ciceronem admiramur, quam suspicimus in amplificationibus, & conci-
60쪽
tatione . animorum populares quaedam exuendae . ac repudiandae opiniones sunt, si recte de reabus ferre judicium volumus . . Μulta prius in quaque arte experiri quis debet, multa ante periclitari , quam quidquam, tamquam e tripodeprclnunciet. Quotus enim quisque est, qui quod cis quaque re loquitur, loquatur expertus, &longa ejusdem pertractatione edoctus ῆ Μulta a vulgo arrepta temere fundimus, nec satis, quid in buccam veniat, advertimus. Non suerit igitur Lagomarsinus grandis, splendidus., magnissucus, non repugno' modo Sit cultus, elegans, venustus , di in contracta tenuitate excellat,
quae quavis laxa , & affluenti oratione multis dissicilior est, atque Operosior. XXXVII. Verum si quis adhuc existeret, qui obstinatius pergeret ab Lagomarsino requirero magnificum quoddam dicendi genus commistum , ac Vehemens, in quo fere homines exaClamant . atque obstupescunt; primum cedo mi hi, ut ex recentioribus latinis scriptoribus, qui cultiores habentur , proferatur aliquis , qui Oratoria illa, quas tantopere expetitur, magnificem tia, & commotione excelluerit. Ego sane cum a C erone discedo, neminem certe reperio,
qui mihi plane satisfaciat. Excipio Petrum Perinpinianum . cui primas a Tullio desero, sed M. hil tamen ad Tullium. Hujus certe ea plena