장음표시 사용
311쪽
a o DE RAΥIONE SCRIB. cant: sed ita , ut nullus ex his, aut quam occultissimus seia P, emergat, ita ut oporteat lectorem sensus illos non quasi alienos
intelligere , sed quasi suos magno labore
excogi are , atque invenire: quae quidem a Graecis vocantur. Danda igitur opera est , ut lector , atque auditor non modo possit nostram orationem intelligere, sed ut non possit eam. etiamsi velit, non intelligere . Quod quidem obtinebimus, si, ut ante diximus, verbis propriis, latinis,N usitatis utemur. Nam emendate loquendi ratio, quam inintilianus adjungit, ad
grammaticam institutionem pertinet. Item si comprehensionibus non longis, neque i terjόctione sententiarum, aut trajectioneis verborum, aut ancipiti contextu sententias obscurabimus. Postremo, si neque orationi quicquam detrahemus, neque superva cuum diffluere patiemur, neque sententias
de communi usu remotas, atque abhorreum
tes excogitabimus. Est enim, ut ait Cicero , vitium in oratione maximum, a Vulgari genere orationis , & consuetudine commmunis sensus abhorrere : quod quidem vi tium quum semper magnum fuit, tum hoc praecipue tempore, vel maxime iugiendum est s nam neque omnes literis delectantur. Praeterea quam paucissimi ex his , quorum
gratia vel dicimus, vel scribimus, ita docti
312쪽
LIEER III. 27 Isunt , ut possint nos, si obscurius loquamur, etiam diligentius attendentes intelligere. Dabimus itaque operam, si Intelligi cupiemus , ut nostra oratio ita in animos lectorum , atque auditorum, ut sol in oculos, etiam invitos ingruat, atque incurrat. Illa praeterea in compositione vitia fugienda sunt, quae ineptam , insulsam, atque inconcinnam orationem reddunt : ut, frequens earumdem vocalium concursiis: quale esset, Herculea arma aenea allata sunt, quod vitium vastam, atque hiantem orationem reddit. Item huic contrarius creber multarum consonantium quasi conflictus , qui dissicilem pronunciatu reddit orationem: quale esset , Xerxes strangulavit Ptolemaeum . Item ejusdem literae crebra repetitio , ut in hoc ver' :Q Tite tute Tata xibi tanta oranne tulis i. Item ejusdem dictionis frequens sine decore, atque Ornatu repetitio: ut, Si homo cogitaret , quanti hominis vita, nullu 3 homo hominis gratia nomines occideret. Vitandus est etiam ille contextus verborum , qui vel sonum turpem , vel obscoenum reddit: ut, Cum nostro exercitu, & Dorica castra,& similia . Vel sensum essicit talem, qui etiam in obscoenam partem accipi potest: quale est , Incipiunt agitata tumescer . Utrumque autem a Graecis k--τον dici.
313쪽
a a DE RAΥIONE SCRIB.tur. Item ille vitiosus contextus est, qui in numerum poeticum desinit: ut, Da animas nobis, cetera tolle tibi, R illud in priore Lucilii libro, Has res ad te sciiptas, Luci misimus Aeli . Item vitiosa sunt crebra similiter cadentia: ut, in conspectu tantorum doctorum virorum , sapientissimorum oratorum quis audeat verba facere' uar quidem vitia tametsi obscuram orationem non reddunt, aeque tamen , atque obscuritas , lectorem , atque auditorem , avertunt : atque haud scio , an etiam magis. Nam obscuritas auditoris videtur arrogantiam arguere, & quoquo modo attentum eum reddit, ut siqua eX parte possit, quae dicantur, intelligat. In concinnitas ve
To , & auditori qua nuis imperito fastidium assert, & scriptoris ignorantiam, atque st9Nritiam ostendit aperte. Dabimus itaqueis operam, ut & perspicui scribendo , dicendoque simus : & haec, atque alia his similia in compositione vitia declinemus.
SEquitur, ut de ornatu, quem secundam
eise virtutem elocutionis diximus, pa ca disseramus. Nam ubi .oratio propriis, lati-
314쪽
Iatinisque , ac usitatis verbis assecuta fuerit, ut perspicue ab omnibus intelligatur, tum quibusdam quasi coloribus depingenda , atque illustranda luminibus erit, ut Maures delectet, & animum mira quadam lectionis suavitate permulceat, quae quidem quomodo aut invenienda , aut collocanda sint, magna ex parte natura ipsa docebit, atque ad locos illos filo quodam , & ordine orationis quasi manu ducet. Non enim haec tam ab arte , quam ab ingenio , ac natura ipsa , meo judicio , proficiscuntur snullis enim praeceptis , nullo artificio tradi potest, quo loco unam quamque figuram disponere, & collocare conveniat. Huc ac cedit, quod in sermone etiam quotidiano, R in communi lingua illiterati homines non illis modo , quae arte traditae sunt, sed aliis quoque, & multo pluribus nullo docente utuntur, quod quum ita sit, fatendum est , aut haec a natura , non ab arte proficisci, aut homines cum arte nasci: quod quidem quum stultissimum sit, illud profecto
sequitur , haec a natura primum profecta esse, deinde a docti limis viris observata:& quia conferre ad dicendum videbantur, in artem praeceptionemque redacta. Observaverunt autem haec primum graeci, eaque in artem, & praecepta redigentes , suis
nominibus appellavere. Nobis, quibus illa S adhuc
315쪽
α74 DE RAΥIONE SCRIB. adhuc incognita, atque inaudita erant, majora ac dissiciliora ob nominum novitatem videbantur . Nostri deinde illa scribentes, atque omnia ad patrium , hoc est romanum sermonem revocantes, latinis vocabulis nominavere. Sed qui parum periti
linguae graecae sunt, alia putant este, quae graece audiunt, alia quae latine. neque es se eandem figuram im βολή , , & su perlationem, atque illo nominum inusitato , &incognito sono decipiuntur . Nos & latinae linguae, & discentium utilitati consulentes , eas & latinis nominibus appellabimus : M ubi se nobis graeca obtulerint, etiam graecis signabimus : ut & qui haec latine scire volunt , habeant , quibus ea vocibus possint appellare : & qui graece oscripta apud alios legunt, alia esse non credant . Appellantur haec autem a graecis, Partim τρόπω , partim , eo quod vertant, formentque sermonem : a nostristum figurae, tum exornationes, sive Ornamenta , eo quod exornent , essingantque orationem : tum per similitudinem colore S,
aut lumina quod orationem ipsam pingant , R illustrent . Sunt autem figurae, quibus in sermone utimur , tam multae, ut nihil sine figura loquamur. Nam quum figura sit formatio quaedam, compositioquestraronis a vulgata illa, & se primum no-
316쪽
LIBER III. a Ibis offerente loquendi ratione discedens,& ad variandam, atque illustrandam orationem CX cogitata , quis obsecro valeat modos omnes, quibus oratio variari, aut
illustrari potest, praeceptis, aut nominibus comprehendere, quum quotidie etiam in sermone communi innumerabiles reperiantur ρ NOS autem, ne partem hanc neglexisse videamur , paucissimos, atque usitatissimos attingemus: reliquos scire qui volet, apud Ciceronem, Quintilianumque, a qui bus nos haec accepimus, facile inveniet.
I Gitur quum ab eodem verbo membrum, vel comprehensiones saepe inchoamus, repetitio a nobis , a graecis ali dicitur, hoc modo : Scipio Numantiam sustulit: Scipio Carthaginem delevit: Scipio pacem peperit : Scipio civitatem servavit. COntra , quum in idem verbum saepe desinimus, Conversio , sive α- οραὶ appellatur , hoc
modo : Poenos populus Romanus justitia vicit, armis vicit, libertate vicit. Quum autem & ab eodem inchoamus , & in idem desinimus, ex ambabus his figuris una fit, quae complexio, sive ὸ nominatur,
317쪽
a 6 DE RATIONE SCRIB. hoc modo: Qui sunt, qui laedera sepe ruperunt Carthaginenses . Qui sunt, qui in Italia crudele bellum gesserunt ρ Carthaginenses . Qui sunt, qui Italiam deformaverunt ἰ Carthaginenses. Quum vero idem verbum in media oratione cum dignitate,& concinnitate in diversis casibus sepe repetitur , Traductio , sive πλω nuncupatur, hoc modo: Qui nihil habet in vita jucundius vita, is cum virtute vitam non po test colere . Quum autem commiserationis, vel alterius affectus movendi gratia, unum, vel plura verba mutato ordine iterantur. Conduplicatio , sive ταυτολογὶα dicitur, hoc modo : Pudet judices, pudet hac de re toties verba facere : item , Nunc etiam audes in horum conspectum venire, proditor pa triae , proditor inquam patriae venire audes in horum conspectum p Quum quasi per gra dus quosdam a verbo in verbum cum ante cedentis repetitione descendimus, Gradatio fit, quae ἡλ appellatur, hoc modo :Africano virtutem industria , virtus gloriam, gloria aemulos comparavit. Atque
his potissimum figuris cum dignitate verba
Contentio , sive contrarium , quod αντίθετον dicitur , est , quum ex contrariis verbis, ac rebus sibi respondentibus sententia conficitur, atque id, quod volumus pro
318쪽
hatur hoc modo: Habet assentatio jucunda principia, eadem exitus amarissimos a se fert s item , Qui suis rationibus inimicus semper fuit, eum quomodo rebus alienis amicum fore speres ' Atque has duas figuras, quum & ejusdem generis sint, & parum inter se discrepent, de industria conjunxi.
Di flerunt autem hoc modo . Nam contrarium urget, & eX re contraria probat, quod vult: Contentio neque urget, neque quicquam probare vult, sed plerunque reprehendit : quod ex superioribus exemplis apparet.
Exclamatio est , quae animi affectum ostendit per loci, aut rei, aut hominis absentis, sive defuncti compellationem hoc modo : Te nunc alloquor Africane, cujus mortui quoque nomen splendori, ac decori est civitati: item, O singularem audaciam, o perfidiam incredibilem . Interrogatio dignitatem , ptque orna mentum affert orationi, quum ex antedictis urget,saterique compellii hoc modo: Quum igitur haec faceres, ac diceres , num Rempublicam conservabas p num socios in fide retinebas rMembrum , quod dicitur , est oratio brevis r quae tametsi sententiam absolutam habet, aliam tamen e X pectat, qu e ei per coujunctionem plerunque annectitur:
319쪽
a I DE RATIONE SCRIB. jungunturque duo, aut plura membra simul hoc modo: Et inimico proderas, hoc unum membrum est : Et amicum laedebas, hoc est alterum i additur & tertium sic : Et tibi ipsi non consulebas. Item , Nec rei consuluisti, nec amicis profuisti, nec in i mimicis restitisti: quae quidem graeci τρι-ἀ
Articulus, qui dicitur, est, quoties verba singula sine conjunctione per
se quadam cum vehementia collocantur,
hoc modo: Acrimonia, voce, vultu, gestu, inimicos perterruisti. Compar est, quum duo, aut plura membra paria, quantum fieri potest, sine conjunctione ponuntur: ut, In praelio mortem pater oppetebat, domi nuptias filius
comparabat: haec omnia graves casus administrahant s atque haec ι.όκωλα a graecis appellantur. Similiter cadens , quod ὁμοιόπτωτον
dicitur, est, quum plures dictiones in eadem oratione per casus similes esseruntur: ut , Hominem laudas egentem virtutis, abundantem felicitatis. Similiter desinens , quod Vocatur, est, quum in easdem syllabas desinunt ea, quae casibus carent sic: Turpiter audes facere, nequiter studes dicere.
Vivis invidiose, delinquis studiose, loque-
320쪽
ris odiose. Conjunguntur hae duae figurae simul hoc modo: Perditissima ratio est, . amorem petere . pudorem fugere, diligere formam, negligere famam. Agnominatio, quam V - cant, est , quum pene eamdem dictionem, mutata fignificatione, per jocum, aut per dicacitatem repetimus. Ea fit commutatione, additione, imminutione literarum, ut, Hic mero, non Homero operam dat. Item , Hic quot se magnifice jactat, venit a te aute, quam Romam venit. Item, Hic
sibi posset obtemperare, nisi amori mallet obtemperare . Atque hujus allusionis plures species sunt, quam ut a nobis breviter explicari possint. Sed ut a lepido ingenio facile excogitantur, sic a stolido frustra a
Definitio est, quae breviter, quid quaeque res sit, & quae sit natura ejus, ostendit: vel dialectico modo pergens ad disserentias proprias: ut , Avaritia est cupiditas pecuniae congregandae, sine erogationis voluntate . Vel oratorio modo sic: Avaritia est, quae pecuniam congregat, neque sibi, neque aliis quicquam impartit , neque u quam habendi cupiditate satiatur, quae qui'
dem potius descriptio potest appellari. Transitio est, quae breviter, & quid dicium cit, repetit: & quid sit diceudum, pr