Hortorum libri IV, et cultura hortensis

61쪽

Semina pulvillis cultor , mandataque curet, Anthemidem, Cyanum ,Lychnim Delphinia, Caltham, δῖοEt Linum, & Malvas, & odoriferam Melilotum.

Nam praecomposita semen tellure receptum , Si sitis urat humum , riguo vel fonte juvabit Interdum , terram vel cultu urgebit inertem. Immensum est autem flores numerare serendos 28 Vere novo : cunctis primordia floribus udum Ver dabit, & tenera spes anni ostendet in herba. Iamque per areolas pictum caput arduus effert, Supra alios longe flores , qui fronte superba Duxit ab imperio nomen : plebs undique florum 29o Agmine circumstat denso , seu forte salutet Regem humilis capitisque altum veneretur honorem. Illi surgit apex , summo de Vertice virgae , Aureus, hunc apicem crista viridante coronat Ingens luxuries foliorum , & Vertice ab alto 29IQuatuor ex uno promittit caudice flores Inversos in humum , & solio pendente recurVOS.' Nec florum numero ex omni formosior esset, 'Nec qui per campos regnaret dignior alter: Si formae insigni dotem junxisset odoris. 3oo Ne Vernos autem nimium properate per imbres Tuli pete ; vobis imber frigusque noceret. Vester honos veniet, cum bruma remiserit, & cum Post brumam puri soles , & laeta serena Contigerint, nulloque graves a frigore Lunae r 3 QITum forum late ingentem admirabere silvam , Omnibus areolis. Omnem nam multa per Hortum , In tenues foliis se versicoloribus auras

62쪽

Proseret, atque suum ostendet tulipa decorem ,3 Io Cui formae pretium varii fecere coloreS. Nam seu permixtum niveo candore ruborem Confundat foliis, sive illam sparsa cruentet Purpura, seu ritu viduarum , veste sub atra , Palleat, aut varium filis imitetur achatem. 3II Obtinuit primos formae excellentis honores.

Dalmatis & quondam,qui flos jam regnat in Hortis, Virgo fuit, sontis cui caerula Nympha Timavi

Mater erat, Proteusque pater , sic omnia rerum , De patris ingenio , Nympham diversa decebant. 32OOrbe pererrato, fines Vertumnus obibat Illyrios, Nymphae matris pro fonte sedenti Dicere blanditias , & amantia verba parabat. Sed virgo longe fugit aversata Parantem. Et variorum ut erat per se studiosa colorum,323Vertumnus formas sese vertebat in omnes , Pro vario Nymphae ingenio , si sorte placeret. Verum ubi vota Deus se perdere sensit, & artes , Perdere blanditias , audax jam factus amando , Se pariterque Deum , pariter consessus amantem est , 33oVimque adeo addebat verbis. Servate pudorem , Dii patrii, exclamat virgo : coepitque videri Digna suis votis , factus de Virgine flos est. Quod fulsit nitidis aurum crinale capillis , Et quae taeniolae capiti , Vittaeque fuerunt,

33 IΜutantur foliis ; largo de pectore thyrsus Fit gracilis, qui se tollit sublimis ab alta

Luxurie foliorum , ipso de vertice thyrsi Flos calycem caelo versum componit, in orbem

63쪽

- LIBER L is

oblongum , senaque calix se fronde coronat, Omnes pandit ubi , quot habet, natura colores. 34o

Nam Virgo , quamvis formam mutata, colorum Quos habuit, primos etiam servavit amoreS.

Floribus his autem vitio telluris ab ipso Maior forma venit : quod enim mirabile dictu , Affecto ex habitu , & fundo infelice , sequuntur 34 Confusi melius majori errore colore S. Et si forte velis his floribus addere formam e Languens quaere solum , languor dabit ipse colorem Tutipis et tellus ne sit male fertilis illis , omnes , de fundo nimium felice, ruberent. 3 PExin dives ubi pulvillis omnibus Hortus Floruerit, madidis si sors Notus imbrifer alis

Ingruat, aut sicca Boreas effusus ab Arcto , Ferte aris herbas , gaudent florentibus herbis Arae omnes : quondam perhibent placasse tonantem 3II Muneribus Glyceram, subitos dum cogeret imbres :Τemplorum ornabat textis altaria sertis :Quando olim lectis e gramine floribus , aras Simplice munditia , & cultus non prodiga magni Infima plebs, voti nondum ambitiosa colebat. 36o Imbribus & quondam nimiis memini ipse malignum Humorem vidisse anni, multumque madentii Aprilem perflatum austro, quo perditus omnis

Veris honos , & spes anni populata recentis. Tunc olim , ut fama est, vallis per rura Sabinae 363l Nos erat ambusto celebrare Palilia foeno. Tum madidus rino divinae pastor agebati Festa Pali, ne grando satis , pecorique noceret:

64쪽

HORTORUM

Urebat paleas : & Februa sacra parabat. 37. Cum caelesti Aries splendebit stellifer auro :Pratorum quondam nymphae , nunc florea nymphis ornamenta , tuo florebunt Bellides Horto :Quas inter major silvestris, caule praealto :Hortensis nam flore minor , sed larga parentem 37 Nobilitat late soboles , quae surgit ab uno Caudice, picta sinus fili de more trilicis. Tum niveos Iris , quam mittit Etruria , flores , At Lusitano quae venit litore, profert

Luteolos , forma haec spectabilis , illa colore. 38o Et qui per montes sese Narcissus Iberos Sublimi attollit iunco , folioque comanti :Quaeque per irriguas quaerenda Sisymbria valles

Crescunt, nectendis cum myrto nata coroniS ,

Flosque Iovis varius , folii tricoloris , & ipsi 38IPar violae, nulloque tamen spectatus odore, Crescit & Idaliae Veneri ploratus Adonis :Tu quoque mulcendis blando qui carmine nymphis

Litore clarus eras quondam , Ranuncule, Mauro , Per virides campos , te Versicolore paratu 39. Ostentas , tacitoque animum pallore fateris. Nam puer arcano mentem labefactus amore, Quos dederat nymphis , cantando acceperat ignes.

Omnibus est illis facilis cultura , neque ullam Expectant rastri curam , incurvique ligonis t593 Cum semel emissis tulerint radicibus auras. Floribus his fosiam nil debet cura coloni Praeter humum, tenuemque suo pro tempore lympham a Munere pro tanto , non est ea gratia tanti.

65쪽

Nec Vos , pallenti flaventes lumine Catthae, Transierim , Siculo quas herbifer Acis in agro Nascentes , curvo primus sub litore vidit. Calthaque Solis amans, Solem dum spectat amatum; Duxit eum , quem fert, ipso de Sole , colorem. Parte alia, toto viridis sub margine buxi . Crisparique comam , summoque cacumine findi IPaulatim incipiunt, folio variata rubenti Leucoia : inclemens ne vos ali l laeserit aura , Pro flore egregio & merito pro floris odore et Et quod non poterit hrumam durare , nec imbres Hibernos , tristesque minas Aquilonis iniqui , 4 Io Leucoii genus omne, cavis imponere testis Cura sit, ut rauco si turbidus imbre Novemher Ingruerit, testae impositum transferre, sub imam Possis deinde domum , atque cavis servare sub altis. Est quoque Samhucus , patriis quam mittit ab oris 4I IGueldria , flore Rosas candenti imitata tumentes :Hanc etiam regnare tuo laetabere campo. Ut bene floreret, primis in mensibus , annus:

Ad Maias festum instituit Florale Kalendas Posthum ius : molli tunc primum operatus in herba 42 Villicus , implicitis, phylira frondente , capillis , Sacra indicebat festo Floralia pago.

Agricolae plexis ornabant tempora sertis , Et matrem florum , Maio florente, piabant 41 Primitiis Hortorum. At postquam Athamantidos Helles Cedere vectorem caelo spectabis ab alto . Iam flores Hortis alios variare videbis Maternumque bono si mensem aspexerit astro

66쪽

18 HORTORUM

Magnus Atlantiades e nec campos imbribus atri, 43c Obruat Oleniae sidus pluviale Capellae: Ipsa tibi solito jam laetior omnibus herbis Luxuriabit humus, dumis redolentibus , ipse Florebunt sepes , & rara fronde myricae :Florebit tum molle Cicer viridesque Genistae. 3 Et Pelusiaco Colocasia nota Canopo , Nodisque spinisque frequentibus asper Acanthus , Partheniique nitens folium , Rorisque marini , Isthmiacumque Apium , vicinaque Salvia Rutae , Et viridem jam sera comam , iuncosa Triorchis , 442Et Μatronales Violae , Alpinumque Thalictrum Vosque per Allobrogas carpenda Phalangia Valles , Et Thymus , & Rhamni, necnon & Nardus agrestis, lSedumque, Isopyrumque, Antirrhinumque, honoque Carminibus moly Arcadicum flos dictus Homero. 43Omnia, quae cultu , positum per semen, eodem Proveniunt, flores pulvillis omnibus illos Conserere , & campum late his vestire iuvabit: Ne prorsus pars ulla tuum sit nuda per Hortum , Tantum discoe suo bene ponere tempore semen ; 16Et iusta campo immissiim memor occule terra. Paeonis at silva , per se sublimis ab alta , Florem pandit ovans. saturo perfusa rubore e At non ille tamen, non est rubor ille pudoris , Crimen hahet, tetro quod flos declarat odore. 11 Felix nympha , deum si non habuisset amantem . Nam patrio quondam cum fors in litore , regi Paeonis Alcinoo candentes pasceret agnos. : Cavit mortales virgo , superosque cavere

67쪽

LIBER L

Non potuit, factus caelesti crimine flos est. Et tu rumpis humum , & multo te flore profundis ,Α6d Qui riguas inter crescis, Convolvvle , Valles , Dulce rudimentum meditantis Lilia quondam Naturae , cum sese opera ad majora parabat. Mox quoque sponte sua Cyani, & Delphinia, totos Incipient textu vario frondere per agros : 46 IEt pictos blande emittens Blattaria flores .i Nec non diverso virosa Aconita colore , i Foeniculumque , Acinosque, Lupique volubile gramen, i Qui varii formis, variique coloribus omnes , t Ostendent varium , per buxea texta , decorem. 67o His , & mille aliis sine nomine floribus Hortus Dives erit, lateque suos jactabit odores. Omnia tum caelo rident hilarata sereno :Annus agit Zephyros, quos molli gramine tellus Excipit, & cantu exultans philomela salutat, 47ILascivi que greges persultant pabula laeta , Laetifico mentes perculsi vere novellas. Verum illo quisquam non tempore durus in urbem te revocet, jubeatque meo discedere rure e Gaudia ruris amem liberrimus. O l ubi qui me , 48o Alma Τuro , riguos delatum sistat ad amnes , Carum inter , Ligerimque . suis qui maxima Franei Litoribus late ostendunt miracula ruris.. salve , O magna parens Hortorum, Patria tellus ; Cui non Bantini saltus , nec molle Ferentum , 48 Non Surrentini colles , Vallesque Sabinae , 'Non ager Oebalius, regnataque rura Phalanto,

Non sese aequiparent selices Tiburis umbrae .

68쪽

Adde omnem laetam rivis, & sontibus oram . 49 Pratorum immensos tractus, & amoena secundum Flumina , vitiserosque utroque ex litore colles. Quid memorem Variis opulentam mercibus urbem.

Et studia , & mores populi, quem serica teXca Tractantem , fecit coeli clementia blandum 49 Adde umbras nemorum aeternas : & mollia semper Gramine prata novo, & numquam sine floribus Hortos. Talis ager , liquidis quem Sequana perfluit undis, Tales Medonici colles , vicinaque rura Sanctovii, necnon Richelidis arva Ruellae , IOOEt Sangermani montes , habitata supremis Numinibus sedes , & Mommorantia vallis. Nec mihi, quos olim regina Semiramis Hortos. Grandi mole super, tectis suspendit ab altis , Nec vos , Hesperidum viridaria culta sororum . Io I Pomaque flammifero quondam Vigilata draconi. Aut vana Elysios jactarit Graecia campos :Tanta Parisiaci postquam miracula ruris , Et luxu dites Hortos , aedesque superbas , Et nemora , & fontes , fictosque canalibus amnes ,11oΕxhibet ipsa suis dives Lutetia campis. Tu caelo, quando mensis Iunonius ibit. Villice , tolle manus , Tauri de fronte minantur Imbrem Hyades , dubio pendent dum nubila caelo . Si precibus places superos , nimbosque repellas , 311 Ipsa alios humus , atque alios uberrima flores Proferet : & pictis lucebunt omnia campis. Aspicies tollentem alte fastigia Lychnim , Quemque olim Ascraeus celebravit carmine vates ,

69쪽

Asphodelum , vesca sese radice serentem , Qua Veteres usi quondam perhibentur agrestes, 'Et Byzantini dictum de nomine Regis Majorem Cyanum , mox & clypeata per OmneSI orti pulvillos Nasturtia , mixta frequenti Spectabis Cytiso , juvenum pulcherrima quondam Corpora, nunc flores : venator Dardanus ille, Hic erat Argolica pastor de gente profectus. Nec te coniferas foliis imitata cupresibs Tardabit longum posthac Linaria tempus , Dicta Italis hello de nomine, bella videri.

t Ipsaque cui violae sublucet purpura nigrae , I 33 Anthemidi permixta , suos Aquilegia flores

Per virides Hortos. Tauro lucente , parabit. Miscebitque suos tum demum utrique coloreS , Flos Helenae illius , totum quae tanta per orbem , Tam magno Europae atque Asiae repetenda tumultu , 73 Tot conjuratis incendia moverat armis.

Dein Germana sinu sese Digitalis aperto ostendit campis . cui discolor aura refulget, Et tu non uno insignis Calamintha decore , thoraque AEthiopisque,rubroque colore Thryallis, 14o Scillaque . diversum triplici quae flore per annum Lentisco similis . tria tempora monstrat arandi. Floriferumque Lytrum, Tyrioque superbus in ostro Consolidae regalis honos , obscuraque in Hortis Cerinthe , vulgusque aliorum ignobile florum. 14sSed Zephyri melior favet aura , rosaria florent,

Ipsa rubent spineta. novos meditata colores.

Purpuream jam dumus agit de germine glandem

70쪽

Floris odoriseri : plebeii cedite fores , Hortorum regina suos ostendit honores, I)rae qua Puniceis ardens aurora quadrigis Palleat, atque suos confundat Delia vultus. Sed quae se hesterno nondum Rosa credere Soli Audebat, nexus omnes , atque omnia rumpit Vincla , premi impatiens , & germine turget Aperto. Posses de forma reginam , deque pudore Virgineo posses sentire , fuisse pudicam. Nam pariter regina fuit , pariterque pudica. Rumor Amazonia natam de gente ferebat,s6cNon verus. Nam Graeca fuit, bimarique Corintho Jura dabat: Graias vulgarat fama per urbes , Insignem meritis. Jamque omnis Achaia nympham Optabat, nymphaeque alto de sanguine reges. Et prior ante omnes ibat bellator Halesus , 361 Isiadesque Brias , qui se septemplice Nilo Jactabat natum : Venit ipse bipennifer Arcas , Deponitque suas lauros , hellique tropaea. Τhehanis tulerat victor quae plurima campis, Reginae ante pedes : & spes assectat easdem. 17o Illa superba autem faciebat forma superbam Non has, inquit, eram Vobis quaerenda per artes , Debellanda fui , non exoranda ; nec illos Sustinet audire instantes , populumque patresque Ducebat secum armatos , temploque subibat. Templum erat & saninum Soli, Solisque sorori Turba omnis sequitur gradientem ', venit ad aram Virgo deam implorans , pro Virginitate tuenda. Ecce autem incensi furiis , & Halesus , & Arcas ,