장음표시 사용
171쪽
ARAN LA, pro eo quod sex aut octo pedes quos semper
habet pares, gerit multi pes dicitur. Et inter animalia reptilia numeratur ab aeris nutrimento nominata, que exiguo tempore longa sila producit, D ab opere incepto nunquam desinit, perpetuum sustinens in suo opcre dispendium, Si sepe ad modicum flatum venti, aut pluvie stillicidium rumpitur tela sua totaliter, perdens laborem Lium, ut dicit Yfidorusii. x . Habet autem aliquos pedes longiores, ia quosdam breviores, propter d1Versas suas operationes. Nam cum quibusdam sila subt1-liat, ac in longum protrahit, cum quibusdam vero pariter fila nectit, Se cum quibusdam per fila repit: & maxime in ea viget sensus tactus, unde residens in tele sue medio, subito sentit muscam ictam in parte remotissima contingentem, subitoque ipsam invadens eam aggreditur tanquam hostem, de qua si triumphare potuerit, eam ne evadat inter tele sue fila multipliciter Circumvolvit, capitis sui humiditatem sugens, de tali muscarum venatione vivit, ut resert Bartholomeus de proprietatibus, li. xvi0. ca. de aranea. Et quia vidi olim araneas in Armis cujusdam Lumbarda portatas, illarum jam proprietatem scribo. Ymaginentur igitur ipsa arma inspicientes, quid per illas araneas intelligatur, prefatis conditionibus, & proprietatibus diligenter consideratis.
De spe. AP is est animal multi pes ia breve, inter omnia an 1-mantia anulosi corporis, in multis obtinens princi patum, ut dicit Plinius h. xv. ca. i. parvitatem Rutem sui corporis, recompensat ingenii magnitudo. Osamvis autem possit inter volatilia computari, tamen qUla PC-dibus utitur, in quibus est sua vis progressiva, merito potes: inter gressibilia numerari. Inter omnia, esse admiranda apum solertia qua mella conficiunt, s siccumque dulcissimum,
172쪽
cissimum, subtilissimum, M saluberrimum in favos componunt, & ceram ad ultim vite perutilem operando coniiciunt, hieme latent, quia vires 13 on habet ut ni vibus pruinisque resistant, ac flatibus Aquilonis. I in vere autem fabas florentes visitant, nullique licet vacare otio per hos dies. Item per apes summa equitas eXCercetur, Feriunt Cnim omne8 Cariam pacem perturbantes, aut earum mella disrumpere cupientes. k Regem siquidem habent apes, qui non aculeo armatus est, set pocius magestate, ut dicit Plinius ubisi praca. xmi . vel si1 habet aculeum, usum seriendi natura sibi negat; Noluit enim natura ipsum sevum csie, nec statim petere ultionem, & ideo ei telum detraxit Sc in hermem dereliquit, unde constat apum Regem aculeo non uti. Miranda etenim est circa suum Regem plebis obedientia, nam cum ipse procedit totum examen conglobatur ia ab ipso agmine velut acie militum cingituria vallatur, D pre multitudine obsequentiu tunc temporis vix vagatur. Cum populus apum in labore est, tempore illo intus est, L circuit similis excitanti, solus a labore est immunis. Circa quem asiant apes quedam habentes a Culeos, tanquam conservatores Regis sui. Et raro procedit Rex nisi quando examen totum debet exire, cujus CXitus intelligitur aut diebus aliquot excercitu murmurant ,& quasi ad exitum se preparante, unde si quis tunc Regia pum prescinderet alam, examen tunc teporis non Oxiret. Regem fessum humeris sublevant, u fatigatu totu portant. Rege viso totus animatur excercitus, ipso quoque deficiente totum examen dilabitur, & multociens periculo se cxponit. Hec Plinius ubi supra. Quando Vero Rex apum moritur, tristitia torpent, funerantiumque more CXequi as celebrant, D meret plebs ingenti dolore Rege peste
consumpto : Nam cibos tunc convehunt non exeunt CS, tristi tamen murmure glomerantur Circa corpus sui Regis. Lucium non minuunt, ymmo nisi corpus mortuum CX- trahatur fame dolore moriuntur. Hec Plinius ca. xix.
173쪽
BOS Grece boetes nuncupatur, quem Latini bovem
appellant, eo quod terram terit, ut refert Plinius L. suo mi . ea. xl . 1 oli boves inter animalia retroam bulantes pascuntur. Aque eciam calide ablutione dicuntur pinguescere. BOVes quoque, laXata habentes cornua, dicuntur esse in opere excellentes. Et post castrationem bos in corpore & cornibus augmentum recipit, & proficit fortius in robore L Virtute, non tamen tante est audacitatis sicut ante. Est enim animal mite L mundum, non solum usibus hominum neces narium, verumeCiam, ad immolandum in aris deorum congruum fuit u aptum. Et breviter ut dicit Plinius h. xxti . ea. xl. nichil cst in bove
quod diversis usibus non sit utile. Bovem ergo, vel boves, aut boum capita, in Armis portare est signum quod primo illa Arma portans fuit castratus, vel spado, vel ingenitalibus sic in guerris mutilatus quod amplius generare non potest, vel potuit. Ut specialiter semel cuidam nobili scutisero de comitiva & familia domini mei specialis&magistri, Titi A CAPIT A BOVINA NIGRA, IN CAM po ARGENTEO portanda assignavi, ut hic, pro eo quod ipse erat in bello
Vernolii cum lancia per membra genitalia totaliter transfixus. Oui ut crC-do adhuc vivens Arma portat sil pradicta, A sunt bona.
BROT Ax animal est quadripes, venenosum, in terra ha
bitans, L humore terreo nutritum, ut refert Pliniusti. Xmi II. ca. χχχ . Cujus venenum est frigidissimum, L ideo omne membrum quod tangit reddit insensibile ac studi pum ac si esset congelatum. Est enim animal virulentum, L ideo ad iram sic animat ad omnem tactum, unde quanto
174쪽
quanto plus tangitur tanto turgescit amplius L inflatur. Quot autem maculis sub ventre respergitur, tot nocumentorum vera Ciatim ejus obnoxium fore perhibetur. Oculos
habet quasi igneos M lucentes, D est tanto perniciosior quanto est ejus aspectus ardentior. Herbas dulces diligit, ac earum radices avide comedit, set comedendo eas inlicitia corrumpit, loca enim fetida I fimosa botrax, sive bufo, diligit, ia loca odorisera multum odit. k Botrax autem si ve bufo coloris est subnigri, subrus, vel pallidi. De istis est Plinius ut sit pra dictum est. Botra Cena, autem aut botraces, sive busones portare, significat ut est
dicrum, VCrumptamen Dominus de Lo- traux in Anglia portat in Armis suis TR ps BOTRACEs NIGRos IN C A M po ARGENTEO, ut hic. Que Arma, sorte portat dictus Dominus propter nomen suum, ut prC- dixi. Que quidem Arma olim portaverunt RCges Francorum prout supradictum est de Armis Francorum Regis: qui jam portat TREs FLORES GLADIOLI, IN CAMPO Aso Rio, ut hic. Et Gallice
sic, II pori 'asor, trois fleuris de lys d'or. e quibus quidem Armis dixi supra libro iij. in capitulo de colore pallido sive aχorio, videatis ibi.
De Camelo. AME iis ut dicit Uidorus h. xij. ia Plinius Γ.sito mi .ica lxIX. Est animal humile, k breve, pro eo quod quando oneratur se inclinans & accubans coram Onerante humiliatur. Set differunt cameli Arabici a camelis aliarum regionum. Nam cameli Arabici duos habent in dorso gibbos, set re quarum regionum cameli in dorso habent unum tantum, ut dicit Ysidoriisti. xij. Habentibus igitur tales gibbos in humeris vel dorso, assignari post unt cameli, seu capita camelorum in armis ut porten
175쪽
De Capra. ArRA, sicut & caprea, a carpendis virgultorum herbarum summitatibus est dicta, quasi sursum tendens, ut summitates capiat L comedat foliorum, ut dicit Plinius li. si . ca. primo. Que quidem Capre adeo bene vident de nocte sicut die. De capris autem dicit Aiarsotelesti. tertio, quod capre in multis regionibus habent lac sine impregnatione, nec eXpectatur impregnatio, set accipitur urtica & cum ea confricatur mamilla, & exibit primo sanguis, deinde venit bonum lac non peJUs quam impregnatarum. Item ii. eodem mi0. dicit quod capreprivantur intellectu, in tantum quod vix sciunt egredi ad pascua, vel regredi nisi ab aliquo ducantur. Quosdam de Wallia vidi portare capram, L capras diverso -mm colorum , qui conditiones predictas total1ter non amiserunt. De Cane.
AC ε us autem Grece dicitur canis Latine; quamvis
tamen quidam canem a canore latratus dicant , ut
dicit Uidorus h. xij. ea. Canis, qui plus sensus habet
ceteris animantibus. diam sua nomina canes recognoscunt, dominos suos diligunt, & eorum tecta defendunt, iamulto ciens canes pro dominis suis voluntarie morti se subiciunt, corpus autem sui domini mortuum non derelin- qunt. Odore quidam, D alii sanguine prede sue vestigia multociens deprehendunt, humanum consortium diligunt, uia diu sine hominibus esse aut vivere non poliunt, ut dicit Uidorus h. xij. ea. u. De cane autem dicit Pliniusti. xiij. ca. xli. de animantibus que nobiscum degunt fidelissimi sunt canes. Nam canes pro suis dominis pugnas
se contra Latrones concepimus, occisorumque suorum dominorum Corpora, tam a Volucribus, quam CCiam a
feris , longo tempore custodivisie, latratuque homici de sui domini scelus detexisse legimus. k Audivimus insuper
176쪽
canes Regem quendam ducentes ab exilio reduxisse, et contra resistentes mira audacia pretiasse. Canis eciam' oo- sonis cibum capere noluit domino suo interfecto, set dolore pariter L inedia consumptus est. Legimus eciam Selo-m ne senatorem Placentie ab armatis oppressum non prius Vulneratum quam cane interempto. Sicque canis Tieii Sabini ipsum in carcere nec in morte dereliquit, set mesius& ululans cum mortuo mansit. Cui cum quidam cibum dedisset, ad os defuncti cibum tulit, I cadavere in Tiberim pro Jecto, ut corpus sustentaret saliens canis in fluvium di mersus es: accurrente populo ad spectaculum fidei animalis. Hec omnia refert Plinius in loco preallegato. Canes eciam nobile S cum Cervum, damam, Vel leporem ceperint, non statim devorant, quod capiunt, set pocius predam suam domino suo deael in iunt, pejori parte in sine pro sua portione sunt contenti: ymo si nichil habuerint propter hoc, predam aliam insequi, & invadere non dimit tunt. Dicit enim Constantinus in .iaticis L. fio ultimo, quod canis naturaliter est frigidus I siccus, cui nigra colera dominatur, ipsaque superhabundans putrefasta vel corrupta canem rabidum facit: quod maxime contingit in autumpno & in vere, quem tunc alii Canes fugiunt tan- quam pestem, qui semper es profugus ac solivagus, &vadet nutando ac cancellando sicut ebrius : Et currit ore aperto, ac lingua dependente, saliva nimia & spumosa de ejus ore profluente : Oculos habet reversos ac rubicundos, aures retractas. Contra umbram suam latrat: Hec Con tantinus ut supra. Dicit autem Plinius li. xxx. quod sub lingua canis jacet aliquando vermiculus, qui Crece dicitur licia qui facit canes rabidos , quo extracto cessat morbus. β Item canis est iracundus u maliciosus, fraudulentus, ac dolosus, unde sepe transeuntibus blandi-Cndo cum cauda obvians, quali arridet, set illos retro
quando minime considerant graviter mordet. IntCr notos audaX es & animosus, ac contradicentes mord Cre nititur, Omnes terrens, set transiens inter extraneos nichil faCCre audet. Antequam ergo canem vel canes alicui
assignaveritis in Armis ad portandum , conditiones ipsius primitus videatis, & secundum quod videritis
177쪽
conditiones ejus cum conditionibus caninis convenire, ita audacter faciatis. De Castore, alias Laver.
CAsron est bestia mirabilis, que cum quadripedibus
vivit, & in terra quandoque graditur, sub aquis tam Cn natat, L Commoratur cum natantibus sicut piscis. Eccst castor a castrando sic vocatus, ut dicit Uidorus L. xi . Nam eorum testiculi medicine sunt apti, propter quos cum precenserint venatores ipsi se castrant, A canum morsibus sua genitalia amputant, unde L Jumenalis scribens de castore sic ait.
i Euischum facit, cupiens evadere Alampno
De castoribus autem loquitur Plinius L. xi. ca. iij. Ponto, inquit, unum genus animalium esse putatur, quod nunc terrenam nunc aquaticam ducit vitam, in extremis aquarum&fluminum ripis domos I cavernas sibi edificant miro artificio preparatas. Nam ista animalia pariter in grege vivunt suamque speciem diligunt, pariter eciam congregati Fibri vocantur. Dentibus ligna prescindunt, ias rescisa de silva ad sua latibula miro modo deferunt D deducunt. Nam unum pro vehiculo pedibus elevatis sup pinum in terram prosternunt, inter cujus coxas D Crura abscisa ligna ordinant L componunt, & ipsum trahentes ad suas mansiunculas a lignis ipsum exonerant : L multa subtilitate ex prefata materia habitacula fortia sibi preparant. Caudam autem suam que pisti e nature in aquam mittunt, sine cujus ope & refrigerio sine corruptione diu non poterit permanere. Castor est animal mirabile Scmonstruosum, cujus Cauda tantum piscis, totum residuum sui corporis naturam habet quadripedis animalis. Pedes habet anteriores quasi anserinos, & posteriores pedes sunt quasi canini. Hec scribi t Plinius li. xxxij. ca. iij. quamvis
178쪽
quamvis Dioscorides, D Bartholomeus de Platea in aliquibus discordent. II P
CERVus ect serpentum inimicus, ut ait T idorus h. xij. Cervus quidem in harmonia multum delectatur qui erectis auribus mire audit, submissis nichil. Item Plinius h. .iij. ca. xxxi . dicit, quod servus est animal maxime placens, quod propter arduam Causam contino Cn tem ad hominem ultro sugit. Item quando cerva ejus fuerit paratura ab ipsa se separat, I discedit. Et si seipsum nimis pinguem senserit latebras querit, quia pondus grave sui corporis pertimescit:&quado pinguis fugit, suum
cursum non continuar. Et tante simplicitatis est, ut omnem miretur L stupeat novitatem. ItCm Cervus annuatim, videlicet in vere, mutat cornua sua, Se tunc quia inermis est de die sibi latibula querit I latet quousque crescentibus cornibus iterato sibi nova CVeniat armatura Corvus diutissime vivit L plusquam centum annis, quod compertum est per cervo3 Captos post centum annos post mortem Alexandri ab eodem torquibus aurcis tinnatos Et ut multociens audivi, per Unum CerVum prope fores ani de III n fore occisium apud quendam lapidem vocatum L amatesion juxta Dagessoti, qui quidem cervus habuit unum Collarium aureum, quo erat sculptum,
Julius Cesar quant j eo su petis
Ceste colei fur mon col a mae. quod est dictit. Julius Cesar misit istud collarium aureum super collum meum quando ego fui paruulus. Cervum autem in Armis portare est signum quo portans, vel saltem primus a sitimens, fuit cantor vel delectans in canticis L harmoniis, ac sapiens & subtilis, tempora sua bene prospiciens, nolens inimicos invadere in hermis, set sapienter expectat tempus congruum, quando melius Poterit intentum suum perficere. De
179쪽
De Equo,sti Cuballo. DIcuntur Eoui eo quod quando quadrigis junguntur pares equantur : quia in forma,& cursu sit miles copulantur. Et caballus a pede cavo dictus est, eo quod presta ungula terram cavat, quod reliqua animalia non faciunt, ut dicit rsdorus li. xij, Equi in camp1S voce accensi provocantur ad cursum, si victi fuCrin t eorum more dolent, cum autem vicerint gaudent. Dicit Pliniusti mij. ca. Hiij. illos equos ad bella utiliores este qui mbibendo profundius nares inmittunt, quia tales C qui mcursu longo gravedine urine non inpediuntur. β Equi coitum maternum fugiunt, nam in eis quedam natui alis agnitio est, unde narrat Arsoteles li. iij. ReX, inquit, septentrionis habuit pulcram equam que peperit equum pulcrum,& voluit ex equo illo sua matre pullum bonum extrahere, qui ordinans ut equus suus altaret super matremona tris cooperiendo Vultum. Set cum discooperiebatur facies matris, qUam cognoscens equus filius cJussu iit M seipsum ab alto precipitavit L Occidit. Alias autem proprietates eqUorum vide per Barthol fm in tractati1 suo de Armis pingendis circa medium, ubi loquitur de
ELε ΗΑs ab Elphio Grece, quod est mens Latine, ia
hoc est propter corporis maXimam quantitatem, ut dicit Isidorus li. xij. Elephantes intellectu Si memoria pre ceteris animalibus vigent, gregatim incedunt modo D motu quo valent. Parvum murem timent. CCC. annis vivunt. Hec ponit Udori s li. xij. Et Ptiniusti. Oia .c primo dicit, quod Elephas inter Omnia animalia maxime est virtutis, ita quod vix in hominibus tanta probitas invenitur. Nam in nova luna gregatim Conveniunt, D in flumine se abluunt, A communiter halneant, postea ad locum suum redeunt, Juvenesque tuos
180쪽
De I gilitari officio Lib. IV. 161
eundo x revertendo aut se ire faciunt, quos diligenti cura custodiunt instituit ad simile faciendum. Item sunt boni intellectus& animalia ita docibilia quod Regem cognoscere D adorare instruuntur, & reveretie causa aliqua logenua sua curvant. Item dicit Plinius c. Elephantes hominem errante in itinere sibi obviu viderint in solitudine, primo ne ipsum terreant aliquantulum de via se subtrahunt, tunc gradum figunt, & paulatim ipsum prece
dentes viam ei Ostendunt. Et si draco eis occurrerit, pro homine defendendo Cum eo pugnant, & audacter te opponunt. β Item mirandus est in eis pudor. Nam quando unus ab alio vincitur, Victus vocem fugit vis totis. Elephantes aliquando domantur, qui tunc ferunt turres ligneas, Si sic cum armatis concurrunt, acies prosternunt, Cas non timentes. Item inter Elephantes & dracones perpetua est dimicatio. Habent autem parvas linguas valde respectu suorum corporum, raro CXtra apparentes. Nec invCnitur in eis nisi unum intestinum multipliciter tamen involutum, ac post illud non est aliud nisi unum aliud per
quod ejiciunt superfluitatem naturalem. Habent insuper epar magnum quadruplum, a depar bovis: splenem au tem minimum respectu eorum corporum, &causa est, ut dicit Amicenna, quia melancolia transit eis in nutrimentum. Stantes dormiunt, pedes posteriores flectentes sicut homo. Sunt enim naturaliter benigni, quia carent felle, ut dicit Aristoteles li. xiiij. Pro feminis suis nunquam pugnant sicut alia animalia, nulla enim noverunt adulteria. Et quando casu aliquo dimicant non mediocrem habent curam sociorum: nam festos & vulneratos in medium recipiunt, Lipsos plusquam se protegunt&defendunt. Item dum mater circa filium in parturiendo